1. Тохиолдол-хяналтын ба
кохорт судалгааны аргууд
Д. Даваалхам, MD, PhD
Эпидемиологи Биостатистикийн
тэнхим

2. Товч утга
• Судалгааны аргаа зєв сонгох нь судалгаа зєв хийгдэж,
ђнэн бодит ђр дђн гарахад маш чухал юм.
• Зөв арга-зөв үр дүн, буруу арга-буруу үр дүн
• Судалгааг явуулахад судалгааны зорилго зорилттой
уялдуулан судалгааны арга загварыг сонгодог.
• Судалгааны арга бђрт сул ба давуу талууд байдаг.
• Судлаач нар судалгаанд гарч болох алдаа,
тєєрєлдђђлэгч хђчин зђйлђђдийг тооцож тэдгээрийг
багасгах арга хэмжээг авч байх хэрэгтэй.
• Эрђђл мэндийн судалгааг явуулахад ѐс зђйн зарчмыг
баримтлах хэрэгтэй.

3. Эпидемиологийн судалгааны ангилал
Ажиглалтын арга (Observational study)
Дескриптив буюу дүрслэлийн судалгаа (Descriptive study)
Аналитик судалгаа (Analytical study)
• Кохорт судалгаа (Cohort studies)
• Экологийн судалгаа (Ecologic studies)
• Агшингийн судалгаа (Cross-sectional studies)
• Тохиолдол-хяналтын судалгаа (Case-control studies)
Туршилтын арга (Experimental study)
 Эмнэл зүйн туршилт (Clinical trial)
 Хүн амд хийх интервенц (Community intervention trial)

4. Ямар нэгэн арга хэмжээ,
интервенц, нөлөөлөл?
Үгүй Тийм
Ажиглалт Туршилт
Бүлгийг харьцуулах уу ? Эмнэл зүйн туршилт
Бүлгийн туршилт
Үгүй Тийм
Талбарын туршилт
Дескриптив Аналитик
Хугацаа Экологи
Байршил Нэг – Агшингийн
Хүн Тохиолдол – хяналт
Когорт

6. Ажиглалтын судалгаа
• Ажиглалтын судалгаа гэдэг нь ямар нэгэн туршилт
хєндлєнгийн болон гадны нєлєєлгђй судалгааíû
íýãæèéã шууд судлахыг хэлнэ.
ѕ Зєвхєн ђр äàãàâàðûã судлаж байвал - Дескриптив.
• Тоо баримт, мэдээ мэдээллийг тайлбарлах, задлан
шинжлэх, цуглуулах зорилготой хийх ажиглалтын
судалгааны нэг хэлбэр юм.
– Шалтгаан үр äàãàâàðûã судлаж байвал- Аналитик.

7. Ажиглалтын ба туршилтын
судалгааны ялгаа
• Дескриптив судалгаа нь хүн амын дундах
өвчлөлийн байдлыг дүрслэн харуулах ба энэ нь
эпидемиологийн судалгааны эхний алхам байдаг.
• Аналитик судалгаа нь цааш гүнзгийрүүлэн
эрүүл мэндийн байдал тухайлбал өвчлөл ба түүнд
нөлөөлж байгаа хүчин зүйлүүдийн хоорондын
холбоог судалдаг.

8. Ажиглалтын судалгаа
Дескриптив Аналитик
- Тохиолдлын судалгаа - Экологи
- Тохиолдлын цуврал - Нэг агшингийн
- Өвчний гаралтын тархвар зүйн - Тохиолдол хяналт
зураглалын
- Нэгэн агшны дескриптив - Когорт

9. Судалгааны аргууд, нэршил,
судагааны нэгж
Судалгааны àðãóóä ªºð íýðøèë Судалгааны
нэгж
Аналитик
Экологийн Корðеляцийн Хђн ам
Агшингийн Òàðõàëòûí Хувь хђì¿¿ñ
Тохиолдол хяналт Тохиолдолдѕ Хувь хђì¿¿ñ
суурилсан
Когорт Дагаж судлах Хувь хђì¿¿ñ

10. Ажиглалтын судалгааны àðãóóäûí
хэрэглээ
Тохиолдол
Çîðèëãî Экологи Агшин Когорт
хяналт
Ховор òîõèîëäîõ євчнийг ++++ - +++++ -
судлах
Ховор шалтгааныг судлах ++ - - +++++
Шалтгааны олон талын ђр + ++ - +++++
äàãàâðûã шалгах
Олон тєрлийн нєлєєлєл ба ++ ++ ++++ +++
тодорхойлох хђчин зђйлñèéã
ñóäëàõ
Цаг хугацааны хамаарлыã ++ - +б +++++
хэмжиõ
Øèíý ºâ÷ëºëèéã шууд хэмжих - - +в +++++
Удаан хугацааны нууц ¿åèéã - - +++ -
судлах

11. Ажиглалтын судалгааны àðãóóäûí
давуу болон сул талóóä
Тохиолдол
Боломж Экологи Агшин Когорт
хяналт
Сонголтын алдаа - Дунд Их Бага
Ýðãýí ñàíàõ алдаа - Их Их Бага
Ñóäàëãààíààñ гарах - - Бага Их
Тєєрєгдђђлэõ õ¿÷èí Их Дунд Дунд Дунд
ç¿éëèéí íºëºº
Öаг хугацаа øààðäàõ Бага Дунд Дунд Их
ѓртєг Бага Дунд Дунд Дунд

12. Тохиолдол-хяналтын судалгаа
(Case control study)
2010.11.02
266307 articles /pubmed.com/

13. Тохиолдол-хяналтын судалгаа
(Case-control study)
ЦАГ ХУГАЦАА
Нөлөөлөл (+) Тохиолдол
Нөлөөлөл (−) (өвчтэй)
Хүн ам
(Population)
Нөлөөлөл (+) Хяналт
(эрүүл) АЦ
Нөлөөлөл (−)
Тохиолдол ба хяналтын бүлэгт өнгөрсөн хугацаан дахь
нөлөөллийг нь үнэлнэ.

21. Тохиолдол хяналтын судалгаа
• Òîõèîëäîë õÿíàëòûí ñóäàëãààíä євчтэй буюу ñóäëàæ áóé ¿ð
äàãàâàð á¿õèé õ¿ì¿¿ñèéã эрђђл буюу ¿ð äàãàâàðã¿é хяналтын
(лавлагаа) бђлэгтэй ñîíãîí àâ÷ тохиолдëûí болон хяналтын
бђлã¿¿ä äýõ євчíий шалтгаан, ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéã
харьцуулан ñóäëàäàã.
• Ó÷èð íü ºâ÷èí áóþó ¿ð äàãàâðààñ íü ýõëýí òóõàéí ºâ÷èíä
íºëººëæ áîëîõ шалтгаан, ýðñäýëò õ¿÷èí ç¿éëñèéã öàã
õóãàöààíû õóâüä ýðãýæ ñóäëàäàã учир тохиолдол хяналтын
судалгааг ретроспектив судалгаа гэдэг.

22. Тохиолдол хяналтын судалгаа
• Тохиолдол-хяналтын судалгаа нь тохиолдëûí á¿ëýã áóþó
ºâ÷òýé õ¿ì¿¿ñèéã ñîíãîõîîñ ýõëýäýã áà òîõèîëäëûí á¿ëýã íü
ñóäëàæ áóé ºâ÷èí áóþó ¿ð äàãàâàð á¿õèé õ¿í àìûã òºëººëºõ
÷àäâàðòàé áàéõ ѐстой.
• Тохиолдлыí á¿ëãèéã ñîíãîõäîî нєлєєлєлд ºðòñºí ýñýõýýð íü
áèø євчëºëä íü ђндэслэн сонгоно. Хяналтын бђлэгт євчингђй
áóþó ñóäëàæ áóé ¿ð äàãàâàðã¿é хђмђђсийг ñîíãîíî.
• Тохиолдол хяналтын судалгааãààð євчний øèíý тохиолдлыг
òîäîðõîéëîõã¿é õàðèí òóõàéí ºâ÷íººð ºâ÷ëºõ харьцангуй
эрсдэлийг тооцдог.
•

23. Тохиолдол ба хяналтын бүлгийг
сонгох
1. Тохиолдлын бүлгийг эхэлж сонгох, дараа нь хяналтын
бүлгийг сонгох
- Нас
- Хүйс
- Газар нутаг
2. Тооны харьцаа
• 1:2
• 1:3
3. Сонгох арга
– Ижилсүүлэх /matched/
– Ижилсүүлэхгүй /unmatched/

24. Тохиолдол ба хяналтын бүлгийг
сонгох
4. Сонгох газар
- Тохиолдлын бүлэг-
• Эмнэлгийн бичиг баримт, өвчний түүх г.м.
- Хяналтын бүлэг
• Эмнэлгийн бусад тасаг
• Хүн ам

32. Нарийн гэдэсний ђхжилт ђрэвсэл болон ìàõàí
хоолны õýðýãëýýíèé õîîðîíäûí хамаарлын
тохиолдол хяналтын судалгаа,
Папóà Øèíý Гвиней
Нєлєєлєл
(ñàÿõàí махан хоол идсэн
ýñýõ)
Тийм ёгђй Бђгд
ѓвчин Тийм 50 11 61
(¿õæèëò энтерит) ёгђй 16 41 57
Бђгд 66 52 118

33. Харьцуулсан харьцаа (OR)
• Тохиолдол хяналтын судалгаанд нєлєєлєл болон євчлєлийн
хоорондын хîëáîî хамаарлыг харьцуулсан харьцаа ãýñýí
¿ç¿¿ëýëòýýð хэмждэг.
OR=(50/11)/(16/41)=50х41=11.6
11х16
ѕ Р утга
ѕ Итгэх интервал
• Дђгнэлт: Хяналтын бђлэгтэй харьцуулахад òîõèîëäëûí
á¿ëãèéí õ¿ì¿¿ñ 11.6 дахин илђђ махан хоол идсэн áàéõ
ìàãàäëàëòàé байна.

34. RR, OR-ийг үнэлэх
• Тоон үзүүлэлт Тайлбар
0.1 -0.3 • Largest benefit
0.4 - 0.5 • Moderate benefit
0.6-0.8 • negligible benefit
0.9 - 1.1 • without effect
1.2 - 1.6 • negligible risk
1.7- 2.5 • moderate risk
> 2.6 • elevated risk

35. Ðèñêèéí õýëáýð¿¿ä
Ӫ Õàðüöàíãóé ðèñê (RR)
Ӫ ßëãààíû õàðüöàà (OR):
Ӫ OE
Ӫ ONE
Ӫ Íýìýëò ðèñê (AR)
Ӫ Õ¿í àìûí í/ð (PAR)

36. Association between smoking and chronic
kidney disease: a case control study
BMC Public Health 2010, 10:731
Бөөрний
Нөлөөлөл (+)
өвчтэй
Нөлөөлөл (−) N=198
Эх олонлог
Нөлөөлөл (+) Эрүүл
N=391 АЦ
Нөлөөлөл (−)
Тохиолдол ба хяналтын бүлэгт өнгөрсөн хугацаан дахь
нөлөөллийг нь үнэлнэ.

37. Ижилсүүлэх арга
Matched case control study
controls
CASES • Хүн амаас сонгосон
• Онош батлагдсан • Бөөрний өвчлөлийн талаарх
өвчтнүүд асуумж
• Өвчний түүх • Шээсний шинжилгээ /urine protein
creatinine/
• Шээсний шинжилгээ • glomerular filtration rate
• Бөөрний биопси (more than 90 g/minute/1.73m2)
• Их Сургуулийн проф. • A registered research coordinator sent
nephrologist /who invitations through the mail.
supervised the study/. • Таниулсан зөвшөөрөл
• НЭЗ
• Архи тамхи

38. Smoking status and Odds ratio for
chronic renal failure
• Ever regular smoking
– No 1 (Reference) -
– Yes 1.6 (1.12-2.29) p=0.009
• Regular smoking
– Former 1.04(0.58-1.86) p=0.8
– Current 1.63(1.08-2.45) p=0.02
• No. of pack/years, cigarettes
– 1-15 2.1(0.96-4.57) p=0.06
– 16-30 2.04(1.08-3.88) p=0.028
– > 30 2.6(1.53-4.41) p=0.0001

39. EXAMPLE

52. CHILD’S MEDICATIONS,
e.g., aspirin ?

57. Когорт судалгаа (Cohort study)
Follow-up study, Longitudinal study, Incidence study
Нөлөөлөл
Өвчин (+)
(+)
Өвчин (−)
Нийт Эрүүл
хүн ам хүн ам
Өвчин (+)
Нөлөөлөл
(−)
Өвчин (−)
Өвчлөл ба нас баралтыг нөлөөлөлд өртсөн ба өртөөгүй
бүлгүүдэд харьцуулан судлах

58. Когорт судалгаа
• Когорт судалгаа íü євчний шалтгааны
талаар хамгийн сайн мэдээлэл єгєх бєгєєд
євчин áóþó ¿ð äàãàâàð ђђсэхэд нєлєєлєх
эрсдэлт хђчин зђйлñийг шууд хэмжих
боломжтой.
• Хэдийгээр когорт судалгаа нь çàð÷ìûí
õóâüä энгийн мэт боловч нєлєєлºëä
ºðòñºíººñ õîéø євчин ђђсэх хђртэл дагаж
судлахад удаан хугацаа шаардаãäàж болно.

59. Когорт судалгаа
• 1976 онд 30-35 насны 121700 гэрлэсэн эмэгтэй сувилагч
нараас Сувилагч нарын Эрђђл мэндийн Судалгааны
асуумжèéã àíõ авсан. ¯¿íýýñ õîéø 2 жил тутам сувилагч
нарûí зан ђйл, нєхєн ђржихђй болон ýрђ¿ë ìýíäèéí тђђхтэй
холбоотой мэдээллђђдийг багтаасан асуумжийг сувилагч нарт
илгээæ ìýäýýëëýý öóãëóóëäàã байсан. Уг судалгаа íü
жирэмслэлтээс сэргийлэх эмийн ýð¿¿ë ìýíäýä ¿ç¿¿ëýõ нєлєєг
àíõ судлах зорилготой байсан.
• Æèðýìñëýëòýýñ õàìãààëàõ óóæ õýðýãëýäýã ýìèéí áýëäìýë
áîëîí õºõ, ºíäãºâ÷íèé õàâäðûí õîîðîíäûí õàìààðëûã
ñóäëàõûí çýðýãöýý óã êîãîðò ñóäàëãààãààð òàìõèíû õýðýãëýý
áîëîí ç¿ðõ ñóäàñíû ºâ÷èí, öóñ õàðâàëòûí õîîðîíäûí
õàìààðàë çýðýã áóñàä ºâ÷í¿¿äèéã ìºí судлах боломжтой
болсон

60. Түүхчилсэн когорт судалгаа
• Êîãîðò ñóäàëãààã óãòóóëñàí áà ýðãýìæ êîãîðò ñóäàëãàà ãýæ
àíãèëäàã. Тђђхэн когорт судалгаа íü ýðãýìæ ÷èãëýëòýé
ñóäàëãàà áºãººä ýíý àðãà íü ñóäàëãààíä îðîëöîã÷äûí урьд
ємнєх ¿åèéí нєлєєлл¿¿äèéí òàëààðõ мэдээлэлд ђндэслэн
õèéãääýã ó÷èð óãòóóëñàí êîãîðò ñóäàîãààíààñ áàãà ºðò㺺ð
õèéãääýã.
• ѓвчний нєлєєллийн болон ђр дагаврын òàëààðõ мэдээлэл
судалгаа эхлэхээс ємнє цуглуулагдсан байдаг учир энэ
хэлбэрийн судалгааг тђђхэн áóþó ýðãýìæ когорт судалгаа гэнэ.
Тухайлбал цэргђђдийн радиоидэвхит цємийн бємбєгийн
нєлєєлєлд єртсєн òàëààðõ мэдээлэл байхад сђђлийн 30
жилийн хугацаанд ýäãýýð õ¿ì¿¿ñ хавäðààð ºâ÷ëºõºä цємийн
бємбєгийн нєлєєлєл шалтгаан болж буй эсэхийг судлах
боломжтой.

64. POLLUTION

78. ^
OR = 1.33

79. ÝÊÎËÎÃÈÉÍ ÑÓÄÀËÃÀÀÍÛ
ÕÝËÁÝЯ¯Ä
Ӫ Áàéðëàëààð (Îëîí òîîíû õýñýã õýëáýðòýé)
Ӫ Õóãàöààãààð (Õóãàöààíä õàíäñàí
õýëáýðòýé)
Ӫ Áàéðëàë áà õóãàöààãààð (Õîëèìîã
õýëáýðòýé)

80. Ýêîëîãèéí ñóäàëãààíû äàâóó
òàë
Ӫ Òîõèðñîí áàãà çàðäàë: Áàéãàà ìýäýýëëèéã
àøèãëàõ
Ӫ Õóâü õ¿íèé ñóäàëãààíû ò¿âøèí äýõ
õýìæèëòèéí õÿçãààðëàë : îð÷íû ñóäàëãàà
Ӫ Õóâü õ¿íèé ñóäàëãààíû ò¿âøèí äýõ
õýëáýðèéí õÿçãààðëàë
Ӫ Ýêîëîãèéí ¿ð àøãèéí ñîíèðõîë: íèéãìèéí
õýì õýìæýý

81. ÝÊÎËÎÃÈÉÍ ÑÓÄÀËÃÀÀ
(¿ðãýëæëýë)
Ӫ Äàâóó òàë: èõýâ÷ëýí áàéãàà ìýäýýëëýýñ àâäàã áà
ýíý íü ò¿ðãýí òîõèðîìæòîé áàéäàã
Ӫ Ñóë òàë:
– Õóâü õ¿íèé ºâ÷ëºë áîëîí èëð¿¿ëýëòèéã õîîðîíä íü
õîëáîæ ÷àääàãã¿é (ýêîëîãèéí òººðºãäºë)
– Òººðºëä¿¿ëýã÷ õ¿÷èí ç¿éëèéí ¿ð ä¿íã õÿíàõàä
õÿçãààðëàãäìàë