2. İçindekiler
1. Sosyal Sorumluluk Nedir?
2. Kurumsal Sosyal Sorumluluk Nedir?
3. Şirketler ‘Kurumsal Sosyal Sorumluluk’u Neden Önemsemelidir?
4. KSS Faaliyetlerine Yönelmede Doğru ve Yanlış Nedenler
5. Kurumsal Sosyal Sorumluluk Stratejileri
6. Sosyal Sorumluluk Yaklaşımları
7. KSS Teorik Altyapısı
8. KSS Gelişimi
9. Kss Davranış Kodları ve Gelişimi
10. Kss Faydaları
11. Gelişmekte Olan Ülkelerde KSS
12. Türkiye’de KSS ve Gelişimi
13. Türkiye’de KSS Biçimlendiren Faktörler
14. Ülkemizden Sosyal Sorumluluk Proje Örnekleri 2
3. 1.Sosyal Sorumluluk Nedir?
Sosyal Sorumluluk, kamu ,özel sektör ve sivil toplumun bir
amaç etrafında toparlanarak ortak yaşama yönlenmeleridir.
Diğer bir tanım ile, kendi çıkarlarının olduğu kadar toplumun
genel çıkarlarını da geliştirecek ve koruyacak eylemlerin
yapılmasıdır.
3
4. 2.Kurumsal Sosyal Sorumluluk Nedir?
KSS tanımı konusunda literatürde ortak bir tanımlama
bulunmamaktadır.
KSS, "Kurumsal Sorumluluk", "kurumsal hesap verilebilirlik",
"kurumsal ahlak", "kurumsal vatandaşlık" gibi kavramlarla ifade
edilebilmektedir. Yine KSS uygulamada bazen "kurumsal
gönüllülük" ve "kurumsal sürdürülebilirlik" gibi benzer
kavramlarla karıştırılmaktadır.
KSS temelde ne kurumsal hayırseverlik, ne de yasalara sıkı sıkıya
bağlı olmaktır. KSS işletmelerin topluma olan etkilerini
iyileştirmek amaçlı bir yaklaşımla ticari politikaları ve
uygulamalarına sosyal ve çevresel konuları entegre etmektir.
4
5. 2.Kurumsal Sosyal Sorumluluk Nedir?
2001 yılında Avrupa Birliği ise KSS’yi şu şekilde tanımlamıştır;
“Bir şirketin ya da markanın sosyal ve çevresel kaygıları kendi
istekleriyle faaliyetlerinin ve paydaşlarıyla ilişkilerinin bir parçası
haline getirmesi ve tüm paydaşlara karşı etik ve sorumlu
davranması, bu yönde kararlar alması ve uygulamasıdır.”
KSS tanımında dikkat çeken 2 nokta ;
1. Sosyal sorumluluk alanı “Toplum ve Çevre” dir.
2. KSS gönüllülük esasına göre işler.
5
6. 2.Kurumsal Sosyal Sorumluluk Nedir?
Dünya Sürdürülebilir Kalkınma İş Konseyi ise KSS kavramını;
“İş dünyası tarafından çalışanların, onların ailelerinin, halkın ve
tüm toplumun hayat standardını yükseltip ekonomik kalkınmaya
katkı sağlamaya yönelik verilmiş bir söz” olarak tanımlar.
6
7. 3.Şirketler "Kurumsal Sosyal Sorumluluk "
Neden Önemsemelidir?
KSS şirketlere müşterilerin, çalışanların ve yüklenicilerin
memnuniyetini sağlamak gibi birçok avantaj sunar ;
• Sorumluluk sahibi iş uygulamaları toplumla bağları güçlendirir
ve bir şirketin bu toplumda faaliyet gösterme imtiyazını
kazanmasını sağlar.
• Dahası sorumluluk bilinciyle hareket etmek, bir şirketin
itibarına yönelik tehdit ve riskleri ortadan kaldırır.
7
8. 3.Şirketler "Kurumsal Sosyal Sorumluluk "
Neden Önemsemelidir?
Kurumsal sosyal sorumluluk konusunu ciddiye alan şirketler önemli
kazanımlar sağlıyorlar. Yapılan çalışmalar sunucunda belirlenen
faydalar şu şekilde sıralanabilir;
• Bu şirketlerin marka değerleri ve dolayısıyla piyasa değerleri artıyor,
• Daha nitelikli personeli cezbetme, motive etme ve tutma imkanı
doğuyor,
• Kurumsal öğrenme ve yaratıcılık potansiyeli artıyor,
• Özellikle bu konularda hassas yatırımcılara ulaşma imkanı
oluştuğundan, gerek hisse değerleri artıyor, gerekse borçlanma
maliyetleri düşüyor,
• Yeni pazarlara girmekte ve müşteri sadakati sağlamada önemli
avantajlar elde ediliyor,
• Verimlilik ve kalite artışları yaşanıyor,
• Kamuoyunun şirketin görüşlerine önem vermesi sağlanıyor. 8
9. 4.Kurumsal Sosyal Sorumluluk Faaliyetlerine
Yönelmede Doğru ve Yanlış Nedenler
Doğru Nedenler ;
• Kaynakları kullanarak ve ilişkiler kurarak bir şirketin
sürdürülebilir değerini artırmak
• Gelecekteki gerekliliklere hazır olarak yasalarla uyumlu faaliyet
gösterme yetisi kazanmak
• Şirketlerin “iyi vatandaş” olması gerekliliği doğrultusunda
topluma karşı manevi yükümlülük sergilemek
• Tüm dünyada değişen iş yapma süreçlerine uygun faaliyet
göstererek şirket devamlılığını sağlamak 9
10. 4.Kurumsal Sosyal Sorumluluk Faaliyetlerine
Yönelmede Doğru ve Yanlış Nedenler
Yanlış Nedenler;
• Şirket itibarını zedeleyecek bir riskten korkmak
• Hissedarların artan talepleri
• Kriz yönetimi
• Sosyal etkinlikler ve yardım faaliyetleri yürütme
konusunda modaya uymak
Ne yazık ki bu tarz iş yapma güdüleri çoğu zaman herhangi bir
kalıcı fayda sağlayamıyor. Hatta bu tür KSS faaliyetleri, sadece
halkla ilişkiler stratejileri olarak algılandıkları takdirde değersiz
girişimler gibi algılanabilir. 10
11. 5.Kurumsal Sosyal Sorumluluk Stratejileri
Her şirket yapacağı sosyal sorumluluk projeleri için hangi
stratejilerin uygun olduğuna kendisi karar verebilir. Bu stratejileri
dört ana başlık altında toplayabiliriz ;
• Hizmetler ve İş İlişkileri
• İstihdam, İş Sağlığı ve Güvenliği
• Çevre
• Toplum
11
12. 5.Kurumsal Sosyal Sorumluluk Stratejileri
Hizmetler ve İş İlişkileri
• İş ortaklarını çevresel ve sosyal konular hakkkında ilgili tüzük
ve uluslararası standartlara yönlendirmek
• Diğer şirketler ve kurumlarla yenilik ve ürün geliştirmeye
yönelik işbirliği yapmak
• Gelişmekte ve büyümekte olan ülkelerde gelişim projelerini ve
sürdürülebilir üretimi desteklemek
12
13. 5.Kurumsal Sosyal Sorumluluk Stratejileri
İstihdam, İş Sağlığı ve Güvenliği
• Mağdurlara istihdam sağlamak
• Şirket sorunlarının çözüm arayışına çalışanların katılımını teşvik
etmek ve kolaylaştırmak
• Aileye yönelik çalışma modelleri oluşturmak
• Sağlık kontrolleri ve eğitim fırsatları sunmak
• İş sağlığı risklerini azaltmak ve kazalardan kaçınmak adına
çalışma süreçlerini değiştirmek
13
14. 5.Kurumsal Sosyal Sorumluluk Stratejileri
Çevre
• Üretimde geri dönüştürülmüş ve doğal hammaddeler
kullanmak
• Yenilikçi olmak ve çevre dostu ürünler üretmek
• Enerji ve kaynak tüketimi verimliliğini artırmak
• Çevre yönetim planı uygulamak
14
15. 5.Kurumsal Sosyal Sorumluluk Stratejileri
Toplum
• Toplumda risk altında bulunan gençleri istihdam etmek
ve desteklemek
• Yerel girişimleri, sosyal hizmetleri ve okulları desteklemek
• Yerel katılım için vakıflar ve dernekler kurmak
• Yerel spor takımlarını ve etkinliklerini desteklemek
15
16. 6.Sosyal Sorumluluk Yaklaşımları
• Mal ve hizmet üreten işletmeler, toplumsal sistemi oluşturan
temel kurumlardan birisi olarak kabul edilmektedir.
Sanayileşme sürecine katkılarının önemli boyutlara erişmesi,
işletmelerin toplum içindeki rollerinin daha etraflıca
incelenmesine yol açmış, bu yönelişle birlikte işletmelerin
sosyal sorumluluk değerleri ön plana çıkmıştır
• Bu gelişmelere paralel olarak akademik çevrelerin teorik
gelişimi ile genel toplumsal çevre, sosyal sorumluluğun iki
farklı görüşünü ortaya çıkarmaktadır. Bu gelişmelerden birisi
klasik teorik yaklaşıma paralel (Geleneksel) sosyal sorumluluk
anlayışı, diğeri ise modern (Sosyo-ekonomik) anlayışın sosyal
sorumluluk yaklaşımıdır 16
17. 6.Sosyal Sorumluluk Yaklaşımları
Sosyal Sorumluluğun Klasik Ekonomik (Geleneksel)
Görüşle Açıklanması
Bu anlayış, fiyat mekanizması ile üretim faktörlerinin rasyonel
biçimde oluşacaklarını, bu suretle toplum refahını arttırabileceği
varsayımından hareket ederek ekonomiye karışmanın
gereksizliğini ileri sürmektedir.
17
18. 6.Sosyal Sorumluluk Yaklaşımları
Sosyal Sorumluluğun Modern Ekonomik (Sosyo-
Ekonomik) Görüşü
Bu anlayış, işletmelerin birincil sosyal sorumluluğunu klasik ekonomik
yaklaşımda olduğu gibi kârlarını maksimize etmesi olarak kabul
etmekle birlikte, sosyal sorumluğun gelişim evrelerinde ortaya çıkan
toplumsal refahın korunması ve geliştirilmesi fikirlerine ilave olarak,
işletmelerin ekonomik performans ölçümlerinin yapılması ve işletme
faaliyetlerinin kontrol edilmesi faaliyetlerini de sorumlulukları arasına
eklemektedir.
18
19. 6.Sosyal Sorumluluk Yaklaşımları
Modern Anlayışın Sosyal Sorumluluk Düzeyleri
Archie B. Carroll (1991), “İşletmelerin sosyal sorumluluk
gereği yapmak zorunda oldukları hizmetleri toplumun,
devletin ve insanlığın lehine ise; bu durum, ahlaki bir
davranışın sonucudur.” şeklinde ifade ederek, işletmelerin
sosyal sorumluluğunu dört grupta toplamıştır ;
19
20. Sosyal Sorumluluk Piramidi;
GÖNÜLLÜ
SORUMLULUKLARI
AHLAKİ SORUMLULUKLAR
YASAL SORUMLULUKLAR
EKONOMİK
SORUMLULUKLAR
20
21. 6.Sosyal Sorumluluk Yaklaşımları
Sosyal Sorumluluğun Ekonomik Boyutu
İşletmelerin öncelikli sorumluluğunun karlılık olduğu ilkesi
üzerinde durur.
• Hissedar kazançlarının maksimizasyonunu sağlamalı,
• Mümkün olan en yüksek kazancı gerçekleştirme çabasında
olunmalı,
• Rekabetçi pozisyon sürdürebilmeli,
• Verimli çalışma koşulları sürekli kılınmalı,
• Şirket imajını devam ettirebilmek için, kazançlarda süreklilik
sağlamalıdır.
21
22. 6.Sosyal Sorumluluk Yaklaşımları
Sosyal Sorumluluğun Hukuki boyutu
İşletme faaliyetlerinin tümünün, kanuni ve yasal düzenlemeler
çerçevesinde yürütülmesi anlamını ifade etmektedir.
• Devamlılık için yasal ve kanuni düzenlemelere uygun hareket
edilmeli,
• Ulusal ve yerel kurumların hukuki düzenlemelerine uyulmalı,
• Çalışanlara yasalara uygun faaliyette bulunmaları konusunda
öz güven
• verilmeli,
• Yasal yükümlülükler tanımlanmalı ve bu prensipler çalışanlara
duyurulmalı,
• Üretilen mal ve hizmet için yasal garanti şartlarına güvence
vermelidir. 22
23. 6.Sosyal Sorumluluk Yaklaşımları
Sosyal Sorumluluğun Ahlaki Boyutu
Ahlaki sorumluluklar, işletmelerin toplumun değerleriyle
uyumlu bir şekilde faaliyet göstermesi üzerinde odaklanan
beklentilerin tümünü ifade etmektedir.
• Toplumun belirlediği norm ve kurallara uyulmalı,
• Toplumun işletmelerden beklemiş olduğu saygıyı göstermeli,
• Ahlaki norm ve kurallardan fedakârlık edilmemeli,
• Ahlaki açıdan toplumun işletmeden beklentileri açık bir şekilde
tanımlamalı,
23
24. 6.Sosyal Sorumluluk Yaklaşımları
Sosyal Sorumluluğun Gönüllü Sorumluluklar Boyutu
Toplum tarafından işletmeden temenni edilen ve işletmenin zorunlu
olmadığı halde isteyerek yerine getirebileceği düşünülen sorumluluklar
olarak ifade edilmektedir.
• Toplumun işletmelerden hayırsever yardımlar konusunda beklenti
içerisinde olduğu unutulmamalı,
• Talep edilen gönüllü yardımlar, işletmeler tarafından en iyi şekilde
• karşılanmalı,
• Yönetici ve çalışanlar ile birlikte toplumsal çevreye de yardım
yapılmalı,
• Özel ve kamuya ait eğitim kurumlarına maddi olarak destek
verilmeli,
• Gönüllü projelere, kendisine iyi bir imaj kazandıracağı için destek
vermelidirler.
24
25. 7.KSS Teorik Altyapısı
• Sosyal Paydaşlar Teorisi
• Toplumsal Sözleşme Teorisi
• Sosyal Adalet Teorisi
• Haklar Teorisi
• Deontolojik Teorisi
25
26. 7.KSS Teorik Altyapısı
Sosyal Paydaşlar Teorisi
Paydaşlar bir organizasyonun amaçlarına ulaşmasında söz konusu
organizasyonu etkileyebilecek ya da organizasyonun bu amaca
ulaşmasından etkilenebilecek herhangi bir grup ya da birey olarak
tanımlanır.
Şirketin dışarıda yer alan gruplarla ilişkisi ne kadar güçlü olursa o
şirketin kurumsal amacına ulaşması o kadar kolay; bu ilişki ne
kadar kötü olursa söz konusu amaca ulaşması o kadar zor
olacaktır.
26
29. 7.KSS Teorik Altyapısı
Toplumsal Sözleşme Teorisi
Toplum, bireyler, örgütler ve kurumlar arasında var olan gizli ve
açık sözleşmelerden oluşmaktadır.
Şirketlerin topluma karşı sorumsuz davranışlar sergilemeleri
durumunda; toplum, şirketlere verdiği faaliyet lisansını geri alma
yetisine sahiptir.
Sosyal Adalet Teorisi
Zenginlik ve güç gibi toplumsal olguların toplumun üyeleri
arasında nasıl ve hangi ilkelere göre dağıtıldığı konusu üzerine
yoğunlaşmaktadır.
Sadece zengin ve güçlü olanın değil, toplumun tüm üyelerinin
ihtiyaçlarının dikkate alındığı toplum; adil bir toplumdur. 29
30. 7.KSS Teorik Altyapısı
Haklar Teorisi
İnsan hakları ve mülkiyet hakları da dahil olmak üzere hakların
anlamı üzerinde odaklanmaktadır.
Şirketin ortakları birtakım mülkiyet haklarına sahip olsa da bu hak
onlara çalışanların yerel toplum üyelerinin ve diğer menfaat
sahiplerinin temel insani haklarını yok sayma yetisi
vermemektedir.
Deontolojik Teori
Şirketler de dahil olmak üzere toplumun tüm üyeleri toplumda
yer alan diğer herkesin ihtiyaçlarını gözeterek ve bunlara önem
vererek davranma durumundadır. 30
31. 8.Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi
21.yy.’da küreselleşmenin etkisiyle ortak değerlere sahip küresel sivil
toplumlar ortaya çıkmaya başlamıştır. Yine küreselleşme etkisiyle
dünyadaki değişiklikler işletmelerinde davranışlarını etkilemiştir.
İşletmelerde kar maksimizasyonu ve hissedar menfaatlerine odaklı
yaklaşım değişime uğramış ve bugünün küresel ekonomisinde tüm
paydaşların menfaatlerinin dikkate alınması gerekliliği anlayışına
ulaşılmıştır .
Kısacası, işletmelerden topluma olan etkilerini kontrol altına almada
daha büyük sorumluluklar beklenmektedir. Toplumun işletmelerden
beklentilerinin başında «çevreye zarar vermemeleri» gelmektedir.
Nitekim Globescan tarafından 2001-2005 dönemini kapsayan ve
aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 19 ülkede yapılan araştırmada,
katılımcıların %72’sinin beklentisi işletmelerin çevreye zarar
vermemeleridir. İkinci ve üçüncü sıradaki beklentiler ise «üretim
zincirinde sorumlu tedarikçilerle çalışılması» ve «çalışanlara adil
davranılması» olarak sıralanmaktadır.
31
32. 8.Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Gelişimi
Bir çok faktör KSS öneminin artışında etkili olmuştur. Bu faktörler şöyle
sıralanabilir;
• Küreselleşme
• BM,OECD,ILO gibi uluslararası örgütler, sosyal normlara ilişkin
sözleşmeler ,bildiriler, davranış kodları geliştirmişlerdir.
• İletişim Teknolojilerindeki gelişmeler işletmelerin faaliyetlerinin
izlenmesini ve onlar hakkındaki bilgilerin daha kolay yayılmasına
neden olmuştur.
• Tüketiciler ve yatırımcılar artık sorumlu ticari uygulamaları
destekleme eğilimindedirler,
• Şeffaflık, hesap verilebilirlik, etik standartların artık işletmelerin
geliştirmesi gereken alanlar içine girmesi
• İşletmeler etkin bir KSS anlayışını benimsemelerinin yeni fırsatlar
yaratacağı ve işletme imajına katkısı olacağını kabul etmeye
başlamışlardır. 32
33. 9.Kss Davranış Kodları ve Gelişimi
Avrupa Komisyonu tarafından davranış kodları spesifik bir işletme
davranışı için standartları tanımlayan ilkelerin resmi bir ifadesi
olarak tanımlanmaktadır.
Davranış Kodları işletmenin faaliyetlerini yürütürken izlemeyi
taahhüt ettiği davranış kurallarıdır.
Küresel ekonomide davranış kodları ,kamuoyunun işletmelerin
ahlaki davranışları kadar toplum ve çevreye etkilerine yönelik
büyüyen ilgisi nedeniyle hızla çoğalmıştır. Öyle ki çeşitli davranış
kodları vardır.
33
34. 9.Kss Davranış Kodları ve Gelişimi
Bunlardan bazıları:
• Tek yanlı olarak işletmeler tarafından benimsenen işletme
davranış kodları,
• Belirli bir sektördeki bir grup işletme tarafından benimsenen
bir ticari/mesleki birliğe veya sektöre özgü davranış kuralları
söylenebilir. Nitekim TOBB 2003 yılında ticaret ve sanayi
odalarının kurumsal sosyal sorumluluk anlayışını
biçimlendirecek bir metin olan KSS Deklarasyonunu kabul
etmiştir.
34
35. 9.Kss Davranış Kodları ve Gelişimi
Yine İTO’nun «İTO üyeleri Tüketiciyi Koruma Taahhütnamesi
Sistemi» ni ,İSO’nun ise 2001 yılında bir iş dünyası örgütü olan
Türkiye Giyim Sanayicileri Derneği (TGSD) ile birlikte, üyeleri için
«Sosyal Sorumluluk Geliştirme Sertifikası» düzenlemiş olması
ülkemizdeki ticaret ve sanayi odalarının davranış kodları
konusunda mesafe almaya başladıkları söylenebilir.
• İşçi sendikaları, gönüllü kuruluşların ortak girişimleri sonucunda
benimsenen davranış kodları v.b.
35
36. 10.Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Faydaları
KSS yerine getiren işletmeler, bu uygulamalarından bir takım
faydalar elde etmektedirler. Bu faydalar şunlardır;
Finansal Performansta Artış
KSS alanında yapılan araştırmalarda ,topluma karşı sorumluluk
içinde yerine getirilen ticari uygulamalarla pozitif finansal
performans arasında gerçek bir ilişki olduğu tespit edilmiştir.
Diğer bir ifadeyle, KSS faaliyetlerine yönelmekle finansal
performansta iyileşme arasında doğru bir orantı vardır.
36
37. 10.Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Faydaları
Operasyon Maliyetlerinde Azalma
Bir çok işletme ,çevre ve topluma olan etkilerini azaltmak için
ilave harcamalarda bulunmayı ve fakat aynı zamanda artan
rekabetten dolayı maliyetlerini azaltmayı amaçlar. KSS çabaları
bağlamında insan kaynakları alanında hayata geçirilen esnek
çalışma Çalışan rotasyonu ve diğer çalışma yaşamı programları
gibi uygulamalar ise devamsızlığı azaltan yüksek vasıflı çalışanları
işletmede tutmaya yardımcı olan verimliliği arttıran ve istihdam
ve eğitim maliyetlerini düşüren bir etkiye sahiptir. Kısacası, KSS ,
çalışan verimliliğini arttırıcı etkisiyle operasyon maliyetlerinin
azaltılmasına imkan vermektedir
37
38. 10.Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Faydaları
Marka İmaj ve İtibarını Geliştirme
Sosyal sorumluluklarını yerine getiren işletmelerin kamuoyu ve iş
dünyası içinde imaj ve bilinirliliği artar, yatırım ve ticari partner
cezbetme kapasitesi genişler ve bu işletmeler küresel
piyasalarda büyük bir kurum olarak tanınır.
Satış ve Müşteri Bağımlılığını Arttırma
Yapılan araştırmalar günümüzde müşterilerin ürün tercihinde
fiyat, kalite, güvenlik, uygunluk gibi faktörlerin yanı sıra çevreye
daha az olumsuz etki, ürün bileşenleri arasında genetik olarak
değiştirilmiş maddelerin bulunmaması gibi diğer faktörleri de
dikkate almaya başladıklarını ortaya koymaktadır. 38
39. 10.Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Faydaları
Verimlilik ve Kaliteyi Arttırma
İşletmelerin sosyal sorumluluk faaliyetlerine ve bu alandaki karar
alma süreçlerine çalışanlarını katmaları, paydaşlarından olan
çalışanların çalışma koşullarını iyileştirmeleri verimlilik ve kaliteyi
arttıracak ,hata oranını düşürecektir.
Vasıflı İşgücünü Tutma ve Cezbetme
Sosyal Sorumluluklarına duyarlı işletmeler için yüksek vasıflı
işgücünü temin ve işletme bünyesinde tutma daha kolaydır.
Böylece, istihdam ve eğitim maliyetleri de azalmaktadır. Diğer
taraftan sosyal sorumluluklarını yerine getiren işletmeler kamu
kesiminin kolaylaştırıcı desteğini kazanır, finansal kaynaklara
erişim imkanı artar, kamu ve özel sektör ile sivil toplumda
işletmeye karşı güçlü ve sürekli bir bağlılık oluşturur. 39
41. 11.Gelişmekte Olan Ülkelerde KSS
Günümüz dünyasında gelişmekte olan ülkeler eğitim, sağlık hizmetleri,
hijyen, sağlık, koruma, ve içme suyu gibi temel ihtiyaçların eksikliğinden
kaynaklanan çok boyutlu yoksullukla savaşmaktadırlar. Pek çok ülkede
düşük ekonomik büyüme yeterli istihdam yaratamadığından dolayı
yoksulluk düzeyi oldukça yüksektir. Öncelikle KSS girişimlerinin temel
amaç olarak yoksulluğu azaltmak değil daha ziyade çevrenin korunması
ve çalışma ve insan hakları konularına odaklandığı belirtilmelidir.
İşletmeler:
• Çevrenin korunması,
• Hayırseverlik,
• Sosyal sorunlara katılım,
• Kentsel Kalkınma
• Yerel işletmelere yatırım, çalışan planları gibi faaliyetlere yönelirler 41
43. 12.Türkiye’de KSS ve Gelişimi
Türkiyede KSS ,hayırsever faaliyetler ve toplumsal projelere katılım
ölçeğinde ele alındığında yeni bir kavram olmadığı anlaşılmaktadır. Her
ne kadar bu konuda doğrudan yasal bir düzenleme olmasa dahi
ülkemiz insanı bu kavrama yabancı değildir.
Nitekim İslam dünyasında ilk sivil toplum kuruluşu unsuru olduğu ileri
sürülen vakıflar bir mesleki örgütlenme biçimi olan ahilik teşkilatı
Osmanlı Devleti boyunca toplumda sosyal açıdan sorumlu davranışların
geliştirilmesini amaçlamıştır.
1546 yılında kurulan olan vakıf sayısı 2515 idi. 11.yy itibaren ortaya
çıkan ahilik ve daha sonraki haliyle Lonca teşkilatı işletmelerin ve
mesleki birliklerin topluma karşı sorumluluklarının yerine
getirilmesinde önemli bir mirasa sahip olduğunu göstermektedir.
43
44. 12.Türkiye’de KSS ve Gelişimi
Ülkemizde KSS çok yavaş gelişmekte ve işletmeler düzeyinde KSS
gelişmesinde daha etkili olabilecek dış faktörlere gerek duyulmaktadır.
Çok uluslu işletmeler genelde çocuk ve sağlık konularında sosyal
sorumluluk projelerine odaklanırken ,türk işletmelerin benzer bir modeli
benimsemediği ve daha sınırlı sayıda düzeyde olmak üzere daha çok
çocuk ve kültürel aktiviteler merkezli projeleri hayata geçirdikleri
görülmektedir.
Ülkemizde işletmelerin KSS projelerine yönelmelerinde etkili olan
faktörlerin başında kişisel liderlik ve çok uluslu işletmelerin geldiği
görülmektedir. KSS anlayışı ülkemizde hükümetin veya tüketicilerin
baskısıyla kurumsallaşmış bir olgu değildir.
Ülkemizdeki işletmelerin KSS faaliyetlerini raporlama ve sosyal
sorumluluk alanındaki uluslararası kodları benimseme eğilimleri
düşüktür.
44
45. 12.Türkiye’de KSS ve Gelişimi
TÜSEV’in türk işletme kültüründe KSS yerini analiz etmeyi amaçlayan
2005 yılındaki çalışmasına göre de ülkemizde işletmelerin KSS
faaliyetlerine verdikleri önem zamanla artmakta ve fakat işletmeler net
bir kurumsal sosyal sorumluluk stratejisinden yoksun bulunmaktadırlar.
Öyle ki işletmelerin hedef kitle belirlemediği hangi projelere nasıl
destek verecekleri konusunda bir stratejilerinin olmadığı
anlaşılmaktadır.
Araştırmada ülkemizdeki işletmelerin KSS faaliyeti olarak yaptıkları
sponsorlukların eğitim alanında daha çok burs verme ,okul inşa ettirme,
araç sağlama biçiminde; çevre kültür ve sanat sponsorluklarında mekan
sağlama biçiminde ortaya çıktığı belirtilmiştir.
45
46. 13.Türkiye'de KSS Biçimlendiren Faktörler
Ülkemizde KSS biçimlendiren faktörler; iç ve dış faktörler olmak üzere iki kısımda
incelenebilir.
İç Faktörler :
a. Ekonomik Yapı ve Koşullar
İşletmelerin sosyal sorumluluk anlayışları üzerinde etkili olan faktörlerin başında
ülkelerin ekonomik yapı ve koşulları gelmektedir.
Türkiye Gelişmekte olan ülkelerin başında yer almaktadır.1980’li yıllara göre 1990
sonrasında ve özellikle de 21.yy.ilk yıllarına kadar ekonomide kısa vadeli spekülatif
sermaye hareketlerinin yoğunlaştığı bir yıl olmuştur.
1990 yılların başından itibaren ortaya çıkan iç ve dış krizler ekonomik koşulların
ağırlaşmasına neden olmuştur.2000-2002 yılları kriz-büyüme-kriz-istikrarsızlıklarla
geçmiştir. 2002 yılını takip eden yıllarda ise ülkemiz nispeten istikrarlı bir büyüme
sürecine girmiştir.2002 yılında %7,9 / 2003 yılında %5,9 / 2004 yılında %9,9 / 2005
yılında %7,6 büyümüştür.
Sonuçta Türkiye ekonomisinin performansı, işsizlik, istikrarsızlık, krizler işletmelerin
sosyal sorumluluk anlayışının gelişimine KSS faaliyetlerine olumsuz etki yapmaktadır. 46
47. 13.Türkiye'de KSS Biçimlendiren Faktörler
b. Kurumsal Yönetim
Kurumsal Yönetim Enron, WorldCom, Tyco v.b. İşletmelerdeki
skandallar ile siyasi ve ticari gündemin önemli konuları arasına
girmiştir.
Etkin bir kurumsal yönetim tesis edilirse işletmelerin yönetimleri
daha etkin daha sorumlu ve daha hesap verilebilir konuma
gelecektir.
Ülkemizde ise kurumsal yönetim kavramı yeni yeni
yerleşmektedir. Çünkü ülkemizde şirketlerin çoğunluğu aile
şirketleridir. Kurumsal yönetim ayrıca KSS destekleyici bir işlevi
vardır.
47
48. 13.Türkiye'de KSS Biçimlendiren Faktörler
c. Dini ve Kültürel Özellikler
Araştırmalar dinin KSS etkisinin oldukça sınırlı olduğu ifade
edilmektedir.
Kültürel özelliklerde ise bazı araştırmacılar kültürel özellikler ile
KSS arasında ilişki olduğunu ifade etmektedirler.
Gerçekten KSS güçlü olduğu İngiltere ,Almanya, Hollanda gibi
ülkelerde kültürel özelliklerin KSS belirleyici etken olduğunu
belirtmektedirler.
48
49. 13.Türkiye'de KSS Biçimlendiren Faktörler
d. Sivil Toplum Kuruluşları
Türkiyede 80 bin üzerinde sivil toplum kuruluşu faaliyet
göstermektedir. Ancak ülkemizde sivil toplum faaliyeti yavaş
gelişmektedir.
Özellikle geçmişte yaşanılan darbeler STK’ların gelişimlerini
kesintiye uğratmıştır. Uluslararası STK’ların çok uluslu işletmeler
üzerindeki baskısı KSS biçimlendiren en önemli faktördür.
49
50. 13.Türkiye'de KSS Biçimlendiren Faktörler
e. Yasal Düzenlemeler
Ülkemizde Sosyal Sorumluluk ve tanımı sadece devlet denetleme
yönetmeliğinin 2.bölüm 5.maddesinde yer almaktadır.
Bu maddede sosyal sorumluluk ,şeffaflık, güvenirlik, tarafsızlık ve
dürüstlük prensip ve pratiklerini uygulayarak halkın haklarının
korunması olarak tanımlanmaktadır.
Yasa ve düzenlemelerde KSS tanım olarak yer almamakla
beraber konsept olarak mevcuttur. Anayasanın 172.mad.tüketici
haklarını koruyan bir maddedir. 50
51. 13.Türkiye'de KSS Biçimlendiren Faktörler
Dış Faktörler
Dış faktörlerin başında uluslararası hukuksal düzenlemeler
gelmektedir. Bunlar KSS ilgili ülkemizin imzaladığı sözleşme ve
anlaşmalardır.
Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Sözleşmesi, Çocuk Hakları
Sözleşmesi, OECD Çokuluslu işletmeler Yönetmelikleri, ILO’nun
Eşit işe Eşit ücret Sözleşmesi v.b. sözleşmeler sorumluluk anlayışı
çerçevesinde uyulması gereken uluslararası kurallardır.
51
52. 14.Ülkemizden Sosyal Sorumluluk Proje
Örnekleri
Türkiye’den örneklere bakacak olursak;
Bazı şirketler kendi sosyal sorumluluk projelerini kendilerini
belirleyip hayata geçirirken, bazı şirketler ise belirli sivil toplum
kuruluşlarına ait sosyal sorumluluk projelerine maddi destek
sağlarlar.
52
53. 14.Ülkemizden Sosyal Sorumluluk Proje Örnekleri
Doğu Anadolu'nun soğuk ikliminde, kar kalkmadan açan kış çiçeklerine Kardelen
adı verilir. Yöre koşullarına ve törelerine baskın çıkarak okula, bilgiye koşan kız
çocukları gibi, onlar da kendi varoluş çabalarının sembolüdür, kara toprağı
delerek ışığa ulaşan Kardelenler.
2000 yılında Turkcell ve Çağdaş Yaşamı Destekleme Derneği tarafından
düzenlenen bir basın toplantısıyla kamuoyuna duyurulan Kardelenler projesi,
Türkiye genelinde, okuma azmi ve kararlılığı gösteren 5.000 kız öğrenciye eğitim
bursu vererek başladı. 2007 yılında Turkcell projenin kapsamını genişleterek her
yıl burs sayısını 10.000’e çıkardı.
Kardelenler" projesinde, ailelerinin maddi yetersizliği nedeniyle öğrenimlerine
devam edemeyen kız çocuklara eğitimde fırsat eşitliği sağlanması ve kızlarımızın
meslek sahibi, ufku açık "birey"ler haline gelmeleri amaçlanıyor.
2000 yılından itibaren proje dahilinde yaklaşık;
• 100.000 Turkcell bursu verildi.
• 28.000 öğrenciye ulaşıldı.
• 17.000 Kardelen liseden mezun oldu.
• 1.800 Kardelen üniversiteden mezun oldu.
53
54. 14.Ülkemizden Sosyal Sorumluluk Proje
Örnekleri
Doğan Gazetecilik, Türkiye’nin en önemli
sorunlarından birinin eğitim olduğu ve
özellikle kız çocuklarının eğitimden
mahrum kaldığı gerçeğinden yola çıkarak
2005 yılında gelecek nesillerin
yetişmesinde önemli bir işlev üstlenecek
“Baba Beni Okula Gönder” (BBOG) sosyal
sorumluluk projesini hayata geçirmiştir.
Projeyle birlikte, nüfusun yarısını oluşturan
kız çocuklarının eğitim yoluyla üretken
bireyler haline getirilmesi
amaçlanmaktadır.
Kampanya kapsamında geçen altı buçuk yıl
içinde 33 yurdun ve 11 ilköğretim
okulunun yapımı çeşitli kişi ve kuruluşlar
tarafından tamamlanmış; 10.524 kız
çocuğuna eğitim bursu sağlanmış; Aydın
Doğan Vakfı da 5 kız öğrenci yurdu
yaptırarak kampanyaya destek vermiştir.
54
55. 14.Ülkemizden Sosyal Sorumluluk Proje
Örnekleri
Koç Topluluğu tarafından Milli Eğitim
Bakanlığı işbirliği ile başlatılan “Mesleki–
Teknik Eğitimi Özendirme Programı”
çerçevesinde, olanakları kısıtlı başarılı
ilköğretim mezunu gençlerin sanayi,
bilişim ve hizmet sektörüne eleman
yetiştiren Meslek Liseleri'ne
girmelerinin desteklenmesi, staj olanağı
sağlayarak, bilgi, beceri ve
yeterliliklerinin artırılması ve
ekonominin ihtiyaç duyduğu nitelikli
teknik elemanların yetiştirilmesidir.
Projenin başlamasıyla (2006-2007
öğretim yılı) meslek liselerinin tercih
edilme oranında artışlar kaydedilmiştir.
2007-2008 öğretim yılı içinde meslek
liselerine başvurularda %30 artış olduğu
görülmüştür.
55
56. 14.Ülkemizden Sosyal Sorumluluk Proje
Örnekleri
Ülkemizde her yıl yaklaşık 3000 hektar
orman alanı yangınlara maruz
kalmaktadır.
Orman varlığımızın genişletilerek
erozyon ile mücadelede etkili olunması,
karbon tutumunun artırılması,
ormansızlaşma konusunda toplumun
dikkatinin çekilmesi ile orman ve fidan
dikme sevgisini çocuklara katmak
amacıyla yola çıkılan projede 81 ilde
2.205.000 adet fidan dikimi ile
toplamda 1470 hektar orman alanı tesis
edilmesi öngörülmüştür.
Proje kapsamında 2012 yılı sonu
itibariyle dikimleri tamamlanarak, 2017
yılı sonuna kadar bakım, koruma ve
tamamlama çalışmaları sürdürülecektir.
56
57. 14.Ülkemizden Sosyal Sorumluluk Proje
Örnekleri
Nestlé ayrıca dünya üzerinde 70 farklı
ülkede ; çocukların beslenmenin ve
fiziksel aktivitenin sağlıklı bir yaşam için
gerekli olduğunu anlamalarını sağlama
amacı güden “Nestlé Küresel Sağlıklı
Çocuklar (Healthy Kids)” programını
uyguluyor.
Üniversite, sivil toplum kuruluşları ve
kamu kurumlarıyla iş birliği içinde
yürütülen bu programlarla tüm dünyada
10 milyondan fazla çocuğa
ulaşılıyor.Türkiye’de bu program “
Beslenebilirim” adı altında Milli Eğitim
Bakanlığı işbirliği ile 3. sınıf öğrencilerine
ulaşıyor.
57
58. 14.Ülkemizden Sosyal Sorumluluk Proje
Örnekleri
Toplumsal Gelişme Hibe
Programı ; Kadın, genç ve
engellilerin eşit fırsatlara sahip
olmalarını ve topluma aktif
katılımlarına destek
Fark Yaratanlar
İzle, Paylaş, İlham Al...
Birleşmiş Milletler Ortak
Programı Hibe Programı, Mor
Sertifika, Yerel Eşitlik Eylem
Planları, Toplantılar, Bültenler...
Sabancı Vakfı Seminerleri
"İmkansızı Zorlamak"
58
59. 14.Ülkemizden Sosyal Sorumluluk Proje
Örnekleri
BETEK Boya Renkli Barınaklar Projesi
Betek Boya ile Renkli Barınaklar” kampanyasıyla 1
milyona yakın duyarlı vatandaşın, hayvan severin
sağduyusu harekete geçirilerek yardıma muhtaç,
sahipsiz hayvanların yaşadığı barınaklara dikkat
çekildi, konuyla ilgili duyarlılık oluşturuldu.
Haçiko Derneği (Hayvanları Çaresizlik ve
İlgisizlikten Koruma Derneği) tarafından tespit
edilen ve 4.000’i aşkın yardıma muhtaç, sahipsiz
hayvanın yaşadığı 10 barınağa Betek Boya
tarafından boyaları kampanyanın
tamamlanmasının ardından teslim edildi.
BETEK Okul Projesi
Ülkemizin dört bir yanındaki okulların sağlıklı ve
modern eğitim şartlarına kavuşturulması hedefi ile
2008 yılında başlanan Betek Okul projesinde; bu
güne kadar 626 ton boya ile 2.278.872 metrekare
alan renklendirilerek 400.000’i aşkın öğrencinin
eğitim gördüğü tam 705 okul boyanmıştır.
59
60. Kaynakça
• İşletmelerde İş Etiği (İ.T.O yayınları) Prof.Dr.Sabri Orman Prof.Dr.Zeki
Parlak
• Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Global Compact (Dokuz Eylül
Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi) Anıl Güngör-Tuğçe
Karaçevirgen-Öykü Biçersay
• Temel İşletmecilik ve İşletme Çevresi Prof.Dr.Canan Çetin-
Prof.Dr.Esin Canmutlu
• Türkiye de Kurumsal Sosyal Sorumluluk Anlayışının gelişimde Meslek
ve Sivil Toplum Kuruluşlar (İ.T.O yayınları) Doç.Dr.Halis Yunus Ersöz
• Kurumsal Sosyal Sorumluluk-Fadıl Özbağı
• İşletmelerin KSS Anlayışının Gelişiminde Meslek Kuruluşlarının Rolü -
Doç.Dr.Halis Yunus Ersöz
• http://www.sabancivakfi.org
• http://www.koc.com.tr/tr-tr
• http://www.nestle.com.tr
60