Perandoria Bizantine

2. TIPARET E QYTETERIMIT BIZANTIN
NE VITIN 325 PAS LINDJES SË KRISHTIT PERANDORI ROMAK KONSTANDINI I MADH SJELLË KRYEQYTETIN E PERANDORISË ROMAKE NGA PERËNDIMI NË LINDJE. KRYEQYTETI I RI U
QUAJT ROMA E RE DHE MË VONË KONSTANDINOPOJË (STAMBOLL). FILLIMISHT, KUFIJTË E PERANDORISË SË RE, QË MË VONË HISTORIANËT E QUAJTËN PERANDORI BIZANTINE, ISHIN
KUFIJTË E SË VJETRËS. POR ME KALIMIN E KOHËS, NËN PRESIONIN E KUNDËRSHTARËVE TË JASHTËM, BIZANTI HUMBI BETEJA TË NJËPASNJËSHME, GJË QË DREJTOI NË KUFIZIMIN
RRETH ZONËS SË KONSTANDINOPOJËS. NDËRSA NË VITIN 1453 RËNIA E KONSTANDINOPOJËS SHËNOI DHE FUNDIN E PERANDORISË SË MADHE. KARAKTERISTIKAT KRYESORE TË
SHTETIT BIZANT ISHIN:
1.FEJA E RE, KRISHTERIMI
2.SJELLJA E KRYEQYTETIT NGA SFERA E NDIKIMIT TË LATINISHTES NË SFERËN E NDIKIMIT TË GJUHËS GREKE
3.REALIZIMI I NDRYSHIMEVE/REFORMAVE NË LEGJISLACION
FILLIMISHT, PERANDORIA BIZANTINE ISHTE NJË SHTET POLIETNIK ME ORGANIZIM DHE QEVERISJE ROMAKE, ME FE KRISHTËRIMIN DHE ARSIM QË KARAKTERIZOHEJ
NGA GREQISHTJA E VJETËR. MË VONË, U SHNDËRRUA NË SHTET ME GJUHË TË PËRBASHKËT GREQISHTEN, ME DOGMË FETARE ONRTODOKSINË, DHE KARAKTER TË RI
KULTUROR.
SHTETI BIZANTIN LUAJTI ROL TË RËNDËSISHËM NË PROGRESIMIN E HISTORISË NDËRKOMBËTARE. BIZANTI SI SUPERFUQI QË ISHTE LUAJTI ROL TË DYFISHTË, NGA
NJËRA ANË MBËSHTETI EUROPIANËT E ATËHERËSHËM NGA SULMET BARBARE, DHE NGA ANA TJETËR, MBAJTI DHE TRANSMETOI NË PJESËN TJETËR TË EUROPËS
THESARËT ARTISTIKË DHE SIGRAFIKË TË ANTIKITETIT.
TRE PERIUDHAT KRYESORE TË PERIUDHËS BIZANTINE
(1)THEMELIMI I PERANDORISË (324 – 565)
·KRYEQYTETI PËRCILLET NGA ROMA NË BIZANT (324)
·SHTETI DHE USHTRIA REALIZON ORGANIZIM RRËNJËSOR (SISTEMI I TATIMEVE BËHET MË I DREJTË).
·PERANDORINUK KONSIDEROHET MË ZOT.
· SHTET FILOKRISTIAN. ME PËRJASHTIM PËRPJEKJEN E DËSHTUAR TË JULIANOS, TË RISILLTE FENË E LASHTË.
LUFTA PËR ORTODOKSINË (378 – 518).
·NDRYSHIM STRATEGJIE NË LIDHJE ME TRAJTIMIN E BARBARËVE: SHTETI PRANON SHUMË PREJ TYRE NË USHTRINË DHE SHTETIN E TIJ.
·DOGMAORTODOKSE MERR FORMËN PËRFUNDIMTARE (451).
·HAPËSIRË MIDIS KISHËS LINDORE DHE PERËNDIMORE (518).
SHEKULLI I JUSTINIT (518 – 565)
·NGJITJA NË FRON E JUSTINIT (527)
·NDRYSHIM LEGJISLACIONI (SOLLI NDRYSHIME PËR BIZANTIN DHE BOTËN PERËNDIMORE).
·NDRYSHIME NË QEVERSJE DHE USHTRI.
·LULËZIM I ARTIT TË SHKRONJAVE. NDËRTOHET TEMPULLI I AGIA SOFIAS (535).
PERIUDHA E II (565 – 1081)
(1)ARMIQ TË RINJ (565 -717).
·ARABËT.
·VAZHDOJNË REFORMAT NË JETËN E BRENDËSHMETË SHTETIT.
HAPA POZITIV (717 – 867)
1. LUFTIM I SUKSESSHËMI ARMIQVE TË HUAJ
2. NDRYSHIMET E FUNDIT RRËNJËSORE NË JETËN E BRENDSHME TË SHTETIT.
KULMI (867 -1025)
- DISA PUSHTIME TË REJA.
- PËRFUNDOJNË LUFTËRAT E GJATA ME BULLGARËT.
- MASA MBROJTËSE PËR TË VARFËRIT.
FILLIMI I PROBLEMEVE SERIOZE (1025 – 1081)
·NDRYSHIM I VAZHDUESHËMI PERANDORËVE.KONTRADIKTA SERIOZE TË BRENDSHME.
·PERANDORI E DOBËT, NUK PËRBALLON DOT ARMIQTË E JASHTËM.
·HUMBJE TË BIZANTËVE NDAJ TURQVE.
·NDARJA PËRFUNDIMTARE E DY KISHAVE (1054).

3. JUSTINIANI zakonisht i njohur si Justiniani I, apo (në Kishën Ortodokse) Shën Justiniani i Madh, lindi në Tauresium, të Ilirisë rreth
viteve 482/483 dhe vdiq me 13 nëntor apo 14 nëntor, 565 në Konstantinopël. Ishte perandor i Bizantit nga viti 527 gjer në vdekjen e
tij, dhe anëtari i dytë i dinastisë justiniane, pas xhaxhit të tij Justinit . Justiniani u lind në Petrus Sabbatius të Tauresium në
provincën, e Dardanisë.
Gjatë kohës së sundimit të Justinianit, perandoria bizantine arrin
kulmin e lulëzimit në të gjitha lëmenjtë e jetës dhe jo vetëm në
kulturë si ishte e joshur më parë dhe pas Justinianit. Nga pikëpamja
ushtarake, Afrika dhe Italia u rimëkëmben dhe pushteti i perandorisë
ishte më i fortë se kurrë më parë. Në anën tjetër arkitektura po
lulëzonte dhe nga kjo kohë kanë mbetur shembujt më të mirë si
p.sh.: Haja Sofia në Konstantinopol (Stamboll). Historianët siç ishin
Prokopiusi dhe Agatia punonin me të madhe sipas traditës së
Herodotit e Thukididit. Gjatë kësaj kohe u krijua edhe Kodeksi i
Justinianit (529) i cili u institualizua dhe hyri në fuqi rreth viteve 533.
Të gjitha këto vepra janë pika të begatisë bizantine e që janë krijuar
në kohën e Justinianit. Në vitin 533 Justiniani ndërmori disa
ekspedita të udhëhequra nga Belisari kundër mbretit vandal në
Afrikë. Sulmimin e gotëve të jugut, Justiani e bëri me zbarkimin në
Itali në vitin 535. Si me administratën e tij laik, despotizmin e ka
shfaqur edhe në politikën kishtare e perandorit. Ai nuk ka lënë pas
dore mundësinë për sigurimin e të drejtave të Kishës dhe klerit, për
mbrojtjen dhe zgjerimin monasticizmit. Ai i dha murgjit të drejtë të
trashëgojnë pronë nga qytetarët privatë dhe të drejtën për të marrë
solemnia ose dhurata vjetore nga thesarit perandorak, ose nga taksat
e krahinave të caktuara dhe se ai ndalohet konfiskimi vë mbi pasuritë
e manastirit. Zhvillim te madh njohen edhe artet, posaqarisht
arkiktektura

4. Menjëherë pas Justiniani u bë perandor në vitin 527 , ai vendosi riparimin e sistemit ligjor të perandorisë . Kane
ekzistuar tre kodikët e ligjeve perandorake dhe të ligjeve të tjera të veçanta , shumë prej të cilave ishin në konflikt.
Codex Gregorianus dh eCodex Hermogenianus ishin përmbledhje jozyrtare . ( Termi " Kodiku " i referohet aspektit fizik
të punimeve , duke qenë në formë të librit , dhe jo në listat papirus . Kalimi në kodik ka ndodhur rreth 300 pas Krishtit .
)]Kodiku Theodosianus ishte një përmbledhje zyrtar i urdhëruar nga Teodosi II .Në shkurt 528 , Justiniani shpalli te
nevojshme krijimin e një komisioni dhjetë vetësh për të shqyrtuar këto përmbledhje e mëparshme , si dhe ligjeve të
veçanta per , të eliminuar çdo gjë të panevojshme ose të vjetëruara , të bëjë ndryshime , dhe për të krijuar një
përmbledhje të vetme të ligjeve perandorake në fuqi .komisioni kryesohej nga prefekti Pretoriane , Gjoni e Cappadocia
dhe gjithashtu të përfshira Tribonian , i cili ishte më pas në krye të projekteve të tjera Corpus Juris Civilis .
Komisioni përfundoi punën e tij në 14 muaj , dhe hartimi është shpallur në prill 529 nga Constitutio Summa . Megjithatë
, kjo përmbledhje nuk ka eliminuar të gjitha konfliktet që kishin lindur gjatë viteve në jurisprudencën romake , dhe
kushtetutat në Kodi i duhej të përdoret së bashku me mendimet kontradiktore e juristëve të lashtë . " Citim i
kushtetutave në fjalë të Kodit tonë , me mendimet e përkthyesve lashta të ligjit , do të mjaftojë për asgjësimin e të
gjitha rasteve . Justiniani u përpoq për të harmonizuar këto mendime kontradiktore duke lëshuar "pesëdhjetë
Vendimet" e tij dhe duke kaluar ligje të tjera të reja . Kjo do të thotë se Kodi i tij nukka reflektuar ligjin fundit
perandorak . . Kështu , Justiniani urdhëroi një përmbledhje të re të zëvendësojë te parën , dhe ky Codex është botuar në
534 .Asnjë kopje e edicionit të parë të Kodit ka mbijetuar . Vetëm një fragment i
një indeksi të përmbajtjes në një papirus egjiptian mbetet .edicioni i dytë i këtij Kodi është botuar më 16 nëntor , 534
dhe hyri në fuqi më 30 dhjetor Kodiku përbëhet nga dymbëdhjetë libra
. 1 libër per shqetësimet e ligjit kishtar , burimet e ligjit , dhe detyrat e zyrave të larta ;;
libri i 9 merret me krimet ; dhe librat 10-12 përmbajnë ligjin administrativ . Struktura e
Kodit është e bazuar në klasifikimin e lashta të përcaktuara

5. BIZANTI OSE E ASHTUQUAJTURA PERANDORIA ROMAKE E LINDJES PERFSHINTE BRENDA TERRITOREVE TE SAJ SHTETE SI
VENDET BALLKANIKE,AZINE E VOGEL,SIRINE ,PALESTINEN E EGJIPTIN. E KRIJUAR NGA NDARJA E PERANDORISE ROMAKE NE 2
PJESE NE ATE TE LINDJES DHE TE PERENDIMIT NE VITIN 395 KJO PERANDORI ARRITI TE MBIJETOJE POTHUAJSE 1000 VJET ME
SHUME SE PJESA TJETER E PERANDORISE.POR A LINDI NJE QYTETERIM I RI APO ISHTE VIJIMESI E PERANDORISE SE DIKURSHME
ROMAKE?
BIZANTI U KTHYE NE VLERAT ME TE MIRA TE QYTETERIMIT ROMAK PASI NE TERRITORIN E KESAJ PERANDORIE
NUK KISHTE KONFLIKTE SI NE PERANDORINE E PERENDIMIT.SHPESH HERE NE MUND TE PYESIM SI ESHTE E
MUNDUR QE NJE PERANDORI ME POPULLSI TE PERZIER MBIJETOI PER KAQ SHUME VJET?BIZANTI ISHTE I
VENDOSUR NE KRYQEZIMIN E RRUGEVE TREGTARE MIDIS LINDJES DHE PERENDIMIT DHE KJO GJE SILLTE KUSHTE
TE FAVORSHME E KONOMIKE DHE TREGTARE .KY MJEDIS GJEOGRAFIK KISHTE NDIKIM TEPER TE MADH NE
PERANDORINE BIZANTINE.
PER TE QENE NJE SHTET I FORTE DUHET DHE NJE SISTEM JURIDIK I TILLE
BAZAT E NJE SHTETI TE FORTE I HODHI JUSTINIANI I CILI KODIFIKOI LIGJET E VJETRA ROMAKE ,NE KETE MENYRE AI
HODHI BAZAT PER NJE QENDRUESHMERI TE JETES POLITIKE DHE SOCIALE.
BIZANTI GJITHASHTU SHQUHET PER NJE SERE ARRITJESH NE FUSHEN E KULTURES,TE CILAT JANE NJE TRASHEGIMI E RENDESISHME PER
SHOQERINE NJEREZORE.NE NJE KENDEVESHTRIM ME TE GJERE TERRITORET E BIZANTIT TERHEQIN VEMENDJEN E STUDIUESVE EDHE NE
DITET E SOTME PER TE MESUAR SE CFARE E BERI KETE PERANDORI KAQ TE FUQISHME NE SYTE E NJEREZIMIT.
KY QYTETERIM I LINDUR NGA NJE PERANDORI E NDARE NE 2 PJESE ESHTE NJE VIJIMESI E NJE QYTETERIMI TE
ZHVILLUAR I CILI ARRITI TE PERSOSET NE DISA VIJA SI ATE EKONOMIKE,POLITIKE APO SHOQERORE.MUND TE THEMI
QE KY QYTETERIM KA ARRITUR MAJAT E ZHVILLIMIT DUKE BERE TE MUNDUR QE PERANDORIA BIZANTINE TE JETOJE
PER 1000 VJET.