SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 120
Baixar para ler offline
МОНГОЛ ОРНЫ УРГАМЛЫН АЙМАГ
(ОЛОН ЯНЗ БАЙДАЛ)
М.Ургамал /ШУА-ийн ЕБСБхүрээлэн/
1Улаанбаатар, 2018
Сургалтын агуулга
1. Монгол орны ургамлын аймаг (ерөнхий ойлголт, ангилал)
2. Монгол орны ургамлын олон янз байдал
3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал
4. Ургамлын зүйлүүд Монгол орны байгалийн бүс, бүслүүрт тархсан онцлог
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн тойргуудын онцлог
6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг (ерөнхий ойлголт)
7. Монгол орны ургамалжлын онцлог (ерөнхий ойлголт)
Биологийн олон янз байдал, түүний халуун цэгүүд
1. Монгол орны ургамлын аймаг
/ерөнхий тойм/
1. Монгол орны ургамлын аймаг /ерөнхий ангилал/
1. Монгол орны ургамлын аймаг /ерөнхий ангилал/
Бүлгийн нэр Хүрээ Анги Баг Овог Төрөл Зүйл, дэд зүйл Эзлэх хувь
1. Мөөг (дээд) 2 7 20 56 156 574 7.80
2. Замаг 10 13 39 87 268 2003 27.25
3. Хаг 1 3 12 63 207 1033 14.05
4. Хөвд 1 2 6 74 208 580 7.89
14 25 77 280 839 4190 56.99
5. Гуурст ургамал 5 12 39 108 684 3160 43.01
нийт 19 37 116 388 1523 7350 100.0
Монгол орны ургамлын олон янз байдал, зүйлийн бүрдэл, эзлэх хувь * (Ургамал 2017)
Мөөг Замаг Хаг Хөвд Цэцэгт ургамал
* Эх сурвалж:
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв
байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин”
(I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал”
III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267.
ISBN 978-99978-2-025-8.
Urgamal M. 2018. Species Catalogue of Rare and Threatened Vascular
Plants of Mongolia. Ulaanbaatar. Mongolia. “Bembi San“ Press.
193pp. ISBN 978-99978-2-631-2.
7.80%
27.25%
14.05%
7.89%
43.01%
Монгол орны ургамлын аймгийн олон янз байдал, эзлэх хувь
1. Мөөг (дээд)
2. Замаг
3. Хаг
4. Хөвд
5. Гуурст ургамал
1. Монгол орны ургамлын аймаг /ерөнхий ангилал/
* Эх сурвалж:
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол
орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ.
“Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
1. Монгол орны ургамлын аймгийн зүйлийн бүрдэл
Судлаачдын нэр, ном бүтээлүүдээ хэвлүүлсэн он
Овгийн
тоо
Төрлийн
тоо
Зүйлийн
тоо
К.И.Максимович (1859) - - 489
К.Траутфеттер (1870) - - 529
Н.В.Павлов (1929) 78 - 950
В.И.Грубов (1955) 97 552 1877
В.И.Грубов (1982) 103 599 2239
Н.Өлзийхутаг (1989) 122 625 2443
И.А.Губанов (1996) 128 662 2823
Ч.Санчир нар (2004) 128 669 2871
В.М.Камелин, Н.Өлзийхутаг (2005) 130 ~700 2930
Н.Өлзийхутаг нар (2009) 130 700~ 2946
Mongolian Red List and Conservation Action Plans of Plants (2011) 130 660 3000
Virtual Flora of Mongolia (FloraGREIF, Germany, 2013) 128 669 2879
Oyuntsetseg & Urgamal (National convention, 2013) *112 676 3014
Urgamal, Oyuntsetseg & Nyambayar (2013) *112 679 3053
Urgamal & Sanchir (as of April 2014) *112 683 3113
Urgamal et al. 2014 (Conspectus of the vascular plants of Mongolia) *112 683 3127
Urgamal et al. 2016 , 2018 **108 684 3160
Монгол орны гуурст ургамлын овог, төрөл, зүйлийн тоон үзүүлэлтүүд
* Эх сурвалж:
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
2. Монгол орны ургамлын олон
янз байдал
2. Монгол орны ургамлын олон янз байдал
Дэд аймаг Хүрээ Анги Баг Овог Төрөл
Зүйл, дэд
зүйл
Эзлэх
хувь
1. Ойм
1. Шивэрс хэлбэртэн 2 2 2 4 7 0.22
2. Ойм хэлбэртэн 3 3 6 18 42 1.32
2. Нүцгэн үртэн
3. Нарстан 1 1 2 5 13 0.41
4. Гнетофит 1 1 1 1 9 0.28
3. Далд үртэн
5. Далд үртэн
/Цэцэгт ургамал/
5 32 97 656 3089 97.77
нийт 12 39 108 684 3160 100.0
Монгол орны гуурст ургамлын зүйлийн бүрдэл, эзлэх хувь (Urgamal et al. 2016)
Ойм Нүцгэн үртэн Далд үртэн буюу цэцэгт
ургамал
* Эх сурвалж:
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол
орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ.
“Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
11
Ойм
49 зүйл, 1.54%
Нүцгэн үртэн
22 зүйл, 0.69%
Далд үртэн
/Цэцэгт
ургамал/
3089 зүйл,
97.77%
* Эх сурвалж:
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
2. Монгол орны ургамлын олон янз байдал
12
Нэг талт
607 зүйл,
24.78%
Хос талт
2482 зүйл,
75.22%
* Эх сурвалж:
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
2. Монгол орны ургамлын олон янз байдал
Том мод
0,5%
Тагдгар мод
болон том сөөг
1,3%
Жинхэнэ сөөг
4,7%
Сөөгөнцөр
1,6%
Заримдаг сөөг
болон сөөгөнцөр
3,8%
Ороонго ургамал
0,4%
Цөөн наст өвс
11,1%Олон наст өвс
76,7%
Зураг 1.2. Монгол орны ургамлын аймаг дахь ургамлын олон янз хэлбэр
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын
аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть)
бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз
байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг”
ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
2. Монгол орны ургамлын олон янз байдал
Эх сурвалжууд:
Өлзийхутаг Н. 1989. Монгол орны ургамлын аймгийн
тойм. Улсын хэвлэл. УБ.
3. Монгол орны ургамлын хамгааллын
статус, ховордлын төлөв байдал
3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал
Гуурст ургамлын хамгааллын бүлгүүд, зүйлийн бүрдэл, эзлэх хувь (Ургамал 2017)
Ургамлын хамгааллын бүлгүүдийн нэр
Овгийн
тоо
Төрлийн
тоо
Зүйлийн
тоо
Эзлэх
хувь
Унаган ургамал 19 49 120 3.79
Завсрын унаган ургамал 40 163 495 15.66
Нэн ховор ургамал 56 108 133 4.20
Ховор ургамал 64 211 356 11.26
Харь ургамал 23 48 51 1.61
Хөл газрын ургамал 49 212 438 13.86
Усны ургамал 40 79 169 5.34
Үлдэц (үлдвэр) ургамал 21 36 70 2.21
Зэрлэгшсэн таримал ургамал 12 39 47 1.48
Улаан номонд (2013) орсон ургамал 49 103 135 4.27
CITES-ийн хавсралтанд (2008) орсон ургамал 2 6 8 0.25
Ургамлын Улаан дансанд (2011) орсон ургамал
Устсан (EX)
Байгальд устсан (EW)
Бүс нутгийн хэмжээнд устсан (RE)
Устаж байгаа (CR)
Устаж болзошгүй (EN)
Эмзэг (VU)
Ховордож болзошгүй (NT)
Анхаралд өртөхөөргүй (LC)
Мэдээлэл дутмаг (DD)
Үнэлэх боломжгүй (NA)
53
-
-
-
10
22
27
15
10
3
1
116
-
-
-
14
35
50
21
10
4
1
148
-
-
-
16
39
55
23
10
4
1
4.68
-
-
-
0.51
1.24
1.74
0.72
0.31
0.12
0.03
* Эх сурвалж:
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III
боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
Urgamal M. 2018. Species Catalogue of Rare and Threatened Vascular Plants of Mongolia. Ulaanbaatar.
Mongolia. “Bembi San“ Press. 193pp. ISBN 978-99978-2-631-2.
3.79
15.66
4.2
11.26
1.61
13.86
5.34
2.21
1.48
4.27
4.68
0.25
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
Унаган ургамал
Завсрын унаган ургамал
Нэн ховор ургамал
Ховор ургамал
Харь ургамал
Хөл газрын ургамал
Усны ургамал
Үлдэц (үлдвэр) ургамал
Зэрлэгшсэн таримал…
Улаан номонд (2013)…
Улаан дансанд (2011)…
CITES-ийн хавсралтанд…
Монгол орны гуурст ургамлын хамгааллын бүлгүүд, тэдгээрийн эзлэх хувь
3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал
* Эх сурвалж:
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III
боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
Urgamal M. 2018. Species Catalogue of Rare and Threatened Vascular Plants of Mongolia. Ulaanbaatar.
Mongolia. “Bembi San“ Press. 193pp. ISBN 978-99978-2-631-2.
3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал
Унаган ба завсрын унаган, үлдэц, харь зүйлүүдийн тоо, нягтшил
ургамал-газарзүйн тойргуудад тархсан байдал
* Эх сурвалж:
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III
боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
Urgamal M. 2018. Species Catalogue of Rare and Threatened Vascular Plants of Mongolia. Ulaanbaatar.
Mongolia. “Bembi San“ Press. 193pp. ISBN 978-99978-2-631-2.
3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал
* Эх сурвалж:
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын олон янз байдлыг хамгаалах ба Улаан данс (4.2
бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз
байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
Ургамлын бүлгүүд Овгийн
тоо
Төрлийн
тоо
Зүйлийн
тоо
Статус
Унаган Нэн ховор Ховор Үлдэц
Доод ба спор бүхий
дээд ургамал 39 52 57 3 4 53 0
Мөөг 7 12 12 1 0 12 0
Замаг 15 18 18 0 1 17 0
Хаг 10 10 15 2 3 12 0
Хөвд 7 12 12 0 0 12 0
Гуурст
ургамал 49 103 135 24 48 81 12
Шивэрс хэлбэртэн 1 1 1 0 1 0 0
Ойм хэлбэртэн 2 2 2 0 2 0 0
Нүцгэн үртэн 1 3 3 0 2 1 0
Далд үртэн 45 97 129 24 43 80 0
нийт 88 155 192 26 52 134 12
Монголын Улаан ном (2013)-нд орсон ургамал, тэдгээрийн зүйлийн тоо, статус
3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал
Улаан данс, Улаан номонд орсон, нэн ховор болон ховор зүйлүүдийн тоо, нягтшил
ургамал-газарзүйн тойргуудад тархсан байдал
* Эх сурвалж:
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III
боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
Urgamal M. 2018. Species Catalogue of Rare and Threatened Vascular Plants of Mongolia. Ulaanbaatar.
Mongolia. “Bembi San“ Press. 193pp. ISBN 978-99978-2-631-2.
3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал
* Эх сурвалж:
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын олон янз байдлыг хамгаалах ба Улаан данс (4.2
бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз
байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
Бүлгүүд
Нэн ховор (1995 он) Ховор (1995, 2004 он)
Овог Төрөл Зүйл
Эзлэх
хувь
Овог Төрөл Зүйл
Эзлэх
хувь
1. Мөөг (дээд) 0 0 0.00 4 4 5 1.31
2. Замаг 1 1 1 0.75 5 5 5 1.31
3. Хаг 1 1 1 0.75 6 6 11 2.89
4. Хөвд 0 0 0 0.00 2 4 4 1.05
5. Гуурст ургамал 54 106 131 98.50 64 211 356 93.44
нийт 56 108 133 100.00 81 220 381 100.00
Монгол орны ургамлын томоохон бүлгүүдийн нэн ховор, ховор зүйлийн тоо
Монгол улсын “Байгалийн ургамлын тухай хууль”, 1995, 2004
3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал
3. Монгол орны Унаган ургамлын зүйлүүд
Монгол хундгана Грубовын боролз
Сутайн ортууз Нүцгэн-үрт гүүнхөх
19 овог, 49 төрөл
120 зүйлтэй.
(Urgamal & Oyuntsetseg 2017)
Эх сурвалж:
Urgamal M. & Oyuntsetseg B. 2017. Atlas of the Endemic Vascular Plants of Mongolia.
Ulaanbaatar. Mongolia. “Bembi San“ Press. 108pp. ISBN 978-99978-1-307-7.
Urgamal M. 2018. Species Catalogue of Rare and Threatened Vascular Plants of Mongolia.
Ulaanbaatar. Mongolia. “Bembi San“ Press. 193pp. ISBN 978-99978-2-631-2.
3. Монгол орны унаган ургамлын зүйлүүд
Бунгийн ортууз Халхын голын тунхуу
Сайханы банздоо Иконниковын гичгэнэ
19 овог, 49 төрөл
120 зүйлтэй.
(Urgamal & Oyuntsetseg 2017)
Эх сурвалж:
Urgamal M. & Oyuntsetseg B. 2017. Atlas of the Endemic Vascular Plants of Mongolia.
Ulaanbaatar. Mongolia. “Bembi San“ Press. 108pp. ISBN 978-99978-1-307-7.
Urgamal M. 2018. Species Catalogue of Rare and Threatened Vascular Plants of Mongolia.
Ulaanbaatar. Mongolia. “Bembi San“ Press. 193pp. ISBN 978-99978-2-631-2.
3. Монгол орны завсрын унаган ургамлын зүйлүүд
Urgamal M. Oyuntsetseg B., Nyambayar D. &
Dulamsuren Ch. 2014. Conspectus of the vascular plants of
Mongolia. (Editors: Sanchir, Ch. & Jamsran, Ts.).
Ulaanbaatar, Mongolia. “Admon Printing“ Press. 334
pp. ISBN 978-99973-0356-1.
Эх сурвалжууд:
Өлзийхутаг Н. 1989. Монгол орны ургамлын аймгийн
тойм. Улсын хэвлэл. УБ.
Urgamal M. 2017. The sub-endemic species to the vascular
flora of Mongolia updated. Proceedings of the Institute of
General and Experimental Biology, MAS. 2017 (33): 106-113.
ISBN 978-99978-967-0-4.
Гаж сожлж Говийн ганга
Толгодын бударгана Говийн хотир
40 овог, 163 төрөл
495 зүйлтэй.
(Urgamal 2017)
3. Монгол орны Улаан ном, Улаан дансны үнэлгээнд орсон зүйлүүд
3. Монгол орны нэн ховор, ховор ургамлын жагсаалтанд орсон зүйлүүд
* Эх сурвалж:
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III
боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
Urgamal M. 2018. Species Catalogue of Rare and Threatened Vascular Plants of Mongolia. Ulaanbaatar.
Mongolia. “Bembi San“ Press. 193pp. ISBN 978-99978-2-631-2.
3. Зэрлэг амьтан ба ургамлын аймгийн ховордсон зүйлийг олон улсын
хэмжээнд худалдаалах тухай конвенц (Annex II of SITES)
Эх сурвалж:
Urgamal M. Oyuntsetseg B., Nyambayar D. & Dulamsuren Ch. 2014. Conspectus of the vascular plants
of Mongolia. (Editors: Sanchir, Ch. & Jamsran, Ts.). Ulaanbaatar, Mongolia. “Admon Printing“ Press.
334 pp. ISBN 978-99973-0356-1.
3. Монгол орны эртний үлдвэр ургамлын зүйлүүд
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017.
Ургамлын олон янз байдлыг хамгаалах ба
Улаан данс (4.2 бүлэг) //“Монгол орны
байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн
“Монгол орны биологийн олон янз байдал” III
боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК.
х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
Urgamal M. Oyuntsetseg B., Nyambayar D. & Dulamsuren
Ch. 2014. Conspectus of the vascular plants of Mongolia.
(Editors: Sanchir, Ch. & Jamsran, Ts.). Ulaanbaatar,
Mongolia. “Admon Printing“ Press. 334 pp. ISBN 978-99973-
0356-1.
Эх сурвалжууд:
Өлзийхутаг Н. 1989. Монгол орны ургамлын аймгийн
тойм. Улсын хэвлэл. УБ.
Монгол
хундгана
Потанинын
улаантулам
Монгол
хундгана
29
Цавцагаан бөлбөөАлтан саахууцэцэг
Говийн хотирТолгодын бударгана Монгол шардалан
3. Монгол орны эртний үлдвэр ургамлын зүйлүүд
Эх сурвалж:
Urgamal M. Oyuntsetseg B., Nyambayar D. & Dulamsuren Ch. 2014. Conspectus of the vascular plants
of Mongolia. (Editors: Sanchir, Ch. & Jamsran, Ts.). Ulaanbaatar, Mongolia. “Admon Printing“ Press.
334 pp. ISBN 978-99973-0356-1.
30
3. Монгол орны эртний үлдвэр ургамлын зүйлүүд
Нөмрөгт банздоо
Грубовын хөөндий
Монгол бүйлэс
Потанины хотир
Urgamal M. Oyuntsetseg B., Nyambayar D. & Dulamsuren
Ch. 2014. Conspectus of the vascular plants of Mongolia. (Editors:
Sanchir, Ch. & Jamsran, Ts.). Ulaanbaatar, Mongolia. “Admon
Printing“ Press. 334 pp. ISBN 978-99973-0356-1.
Эх сурвалжууд:
Өлзийхутаг Н. 1989. Монгол орны ургамлын
аймгийн тойм. Улсын хэвлэл. УБ.
31
Таримал шүхэргэнэ
Таримал тутрага
Зэгэл хоногбудаа
Цагаан хошоон
3. Монгол орны харь зүйл ургамлууд
Эх сурвалж:
Munkhnast D., Chuluunjav C., Urgamal M., Pagad S., Wong LJ. 2018. GRIIS Checklist of Introduced and Invasive Species -
Mongolia. Version 2.2. Journ. of Invasive Species Specialist Group ISSG. Checklist Dataset https://doi.org/10.15468/cskgr1
23 овгийн 48 төрлийн 51 зүйл (Urgamal 2017)
32
49 овгийн 212 төрөлд багтах 438 зүйл (Цэрэнбалжид 2002).
Дэлхээ алис Будан мананхамхаг
Цагаан лууль Олслог халгай
3. Монгол орны хөл газрын ургамал
33
40 овгийн 83 төрлийн 186 зүйл (Urgamal & Dulmaa 2018)
Цавцагаан бөлбөөАлтан саахууцэцэг
Эгэл годил-өвс Бага лавшига
3. Монгол орны усны ургамал
Эх сурвалж:
Urgamal M. & Dulmaa A. 2018. Biodiversity of water vascular plants of Mongolia and conservation status. Abstract of the
“Пресноводные экосистемы – Современные вызовы” conference. Irkutsk, Russia. 10-14, September, 2018. (in press)
34
12 овгийн 39 төрөлд багтах 39 зүйл (Urgamal et al. 2014).
Таримал хошуубудаа
Эгэл арвай
Хөдөөгийн вандуй
3. Монгол орны зэрлэгшсэн таримал зүйлүүд
Эх сурвалж:
Urgamal M. Oyuntsetseg B., Nyambayar D. & Dulamsuren Ch. 2014. Conspectus of the vascular plants
of Mongolia. (Editors: Sanchir, Ch. & Jamsran, Ts.). Ulaanbaatar, Mongolia. “Admon Printing“ Press.
334 pp. ISBN 978-99973-0356-1.
35
49 овгийн 103 төрлийн 135 зүйл гуурст
ургамал (by Mongolian Red Book 2013).
3. Монгол улсын Улаан номонд орсон ургамлын зүйлүүд
Монгол бүйлэс
Цагаан цээнэ
Монгол чоногоно
Грубовын хөөндий
36
53 овгийн 116 төрөлд багтах 148 зүйл
үнэлэгдсэн (by Nyambayar et al. 2011).
Монгол шардалан
Кузнецовын хорс (Бонго) Монгол догар
Цөлийн аргамжинцэцэг (Цагаан гожо)
3. Монгол орны Улаан дансны үнэлгээ хийгдсэн ургамлын зүйлүүд
4. Ургамлын зүйлүүд Монгол орны
байгалийн бүс, бүслүүрт тархсан
онцлог
Өндөр уул
(Алтай Таван Богд)
Ойт хээр
(Богдхан уул)
Уулын тайга
(Хөвсгөл, Улаан тайга)
Хээр тал
(Дорнод, Матадын тал)
Цөлөрхөг хээр
(Галбын говь)
Элсэн цөл
(Өмнөговь, Хонгорын элс)
4. Монгол орны байгалийн бүс, бүслүүр
4. Монгол орны байгалийн бүс, бүслүүр
4. Монгол орны байгалийн бүс, бүслүүр, эзлэх хувь
4. Монгол орны өндөр уулын бүслүүр
Guide surgalt flora of mongolia
4. Өндөр уулын бүслүүрт тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд
Дөрвөлсөн мүгэз (алтангагнуур) Өлчир дэгд
Нүцгэн намууТагийн хөвөнт
4. Өндөр уулын бүслүүрт тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд
4. Өндөр уулын бүслүүрт тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд
4. Ой тайгын бүслүүрт тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд
4. Ой тайгын бүслүүрт тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд
Дагуур тэрэлж
Азийн жамъянмядаг
Алирс
Сибирь нарс (хуш)
4. Хээрийн бүсэд тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд
4. Хээрийн бүсэд тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд
Жижигнавчит харгана
Том хялгана
Хөх яргуй
Алтан харгана
4. Говь цөлийн бүсэд тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд
4. Говь цөлийн бүсэд тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд
4. Ус намаг болон хад чулуунд ургах ургамлын төрөл зүйлүүд
4. Нуга, голын татмаар ургах ургамлын төрөл зүйлүүд
Хаварсал
Шимтэглэй
Намгийн бальви
Сонгино
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал
(тойргуудын онцлог)
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал
* Эх сурвалж:
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III
боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
Ургамал-газарзүйн 16 тойргийн дугаар болон нэрс Зүйлийн тоо Эзлэх хувь Эзлэх байр
1. Хөвсгөлийн уулын тайгын тойрог 1081 34.21 V
2. Хэнтийн уулын тайгын тойрог 1276 40.38 IV
3. Хангайн уулын ойт хээрийн тойрог 1551 49.08 II
4. Монгол-Дагуурын уулын ойт хээрийн тойрог 1310 41.46 III
5. Хянганы хаяа уулсын нугат хээрийн тойрог 847 26.80 XI
6. Ховдын уулын цөлжсөн хээрийн тойрог 1045 33.07 VI
7. Монгол Алтайн уулын хээрийн тойрог 1662 52.59 I
8. Дундад Халхын хуурай хээрийн тойрог 793 25.09 XII
9. Дорнод Монголын хээрийн тойрог 972 30.76 VII
10. Их нууруудын хотгорын цөлөрхөг хээрийн тойрог 900 28.48 VIII
11. Олон нуурын хөндийн цөлөрхөг хээрийн тойрог 482 15.25 XIII
12. Дорнод говийн цөлөрхөг хээрийн тойрог 480 15.19 XIV
13. Говь Алтайн уулын цөлөрхөг хээрийн тойрог 889 28.13 IX
14. Зүүнгарын говийн (цөлийн) тойрог 879 27.81 X
15. Алтайн өвөр говийн (цөлийн) тойрог 383 12.12 XV
16. Алашаа говийн (цөлийн) тойрог 272 8.61 XVI
16 тойрогт тархсан гуурст ургамлын зүйлийн бүрдэл (Ургамал 2017, Оюунцэцэг нар 2017)
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
1081
1276
1551
1310
847
1045
1662
793
972
900
482
480
889
879
383
272
0 300 600 900 1200 1500 1800
Хөвсгөл
Хэнтий
Хангай
Монгол Дагуур
Хянган
Ховд
Монгол Алтай
Дундад Халх
Дорнод Монгол
Их нуур
Олон нуур
Дорнод говь
Говь Алтай
Зүүнгарын говь
Алтайн өвөр говь
Алашаа говь
Монгол орны ургамал-газарзүйн 16 тойрогт тархсан гуурст ургамлын нийт
зүйлийн тоо
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
* Эх сурвалж:
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III
боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал
54
62
45
50
51
24
221
1
42
32
1
9
16
78
12
7
0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220
Хөвсгөл
Хэнтий
Хангай
Монгол Дагуур
Хянган
Ховд
Монгол Алтай
Дундад Халх
Дорнод Монгол
Их нуур
Олон нуур
Дорнод говь
Говь Алтай
Зүүнгарын говь
Алтайн өвөр говь
Алашаа говь
Зөвхөн тухайн тойрогт тархсан гуурст ургамлын зүйлийн тоо
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
* Эх сурвалж:
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III
боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
Тойргуудад тархсан байдал
Urgamal et al. (2014) Ургамал (2017)
зүйлийн
тоо
эзлэх хувь
зүйлийн
тоо
эзлэх
хувь
нэмэгдсэн
зүйлийн
тоо
1 тойрогт тархсан (нэн цөөн) 689 22.03 711 22.53 22
2-3 тойрогт тархсан (цөөн) 835 26.70 844 26.70 9
4-10 тойрогт тархсан (дундаж) 1286 41.12 1288 40.75 2
11-15 тойрогт тархсан (элбэг) 303 9.68 303 9.58 0
16 (бүгд) тойрогт тархсан (нэн элбэг) 14 0.44 14 0.44 0
нийт 3127 100.0 3160 100.0 33
Ургамлын олон янз байдал ургамал-газарзүйн тойргуудад тархсан байдал
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017.
Ургамлын олон янз байдлыг хамгаалах ба
Улаан данс (4.2 бүлэг) //“Монгол орны байгаль
орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны
биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ.
УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267.
ISBN 978-99978-2-025-8.
Urgamal M. Oyuntsetseg B., Nyambayar D. & Dulamsuren Ch.
2014. Conspectus of the vascular plants of Mongolia. (Editors:
Sanchir, Ch. & Jamsran, Ts.). Ulaanbaatar, Mongolia. “Admon
Printing“ Press. 334 pp. ISBN 978-99973-0356-1.
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
1. Хөвсгөлийн уулын тайгын тойрог:
Энэ тойрогт Дорнод Саяны нурууны шувтаргын уулын урд зах, Хамар давааны нурууны баруун урд сэжүүрийн уулс,
Жид, Баян-уул, Улаан тайга, Хорьдол Сарьдагийн нурууд болон Тагнын нурууны зүүн шувтарга энд хамаарагдана. Энэ
тойрог баруун хэсэгтээ тагийн ян сарьдаг, нүцгэн царам ихтэй байдаг бол дорнод хэсэгтээ уулын тайга нь
давамгайлна.
Энэ тойрогт нийт 1081 зүйл гуурст ургамал ургадгаас Саяны ба Алтай-Саяны ургамлын аймгийн төлөөлөгчид голлох
ба зөвхөн энэ тойрогт тархсан 54 зүйл ургамалтай (Urgamal et al. 2016).
Тойргийн үндсэн шинжийг илэрхийлэх зүйлүүдэд: Хөвсгөлийн ботууль (Festuca hubsugulica), Сибирь шувууннударга
(Polypodium sibiricum), Саяны жамьянмядаг (Trollius sajanensis), Саяны бургас (Salix sajanensis), Хөвсгөлийн хус (Betula
hubsugulica), Гаж сожолж (Sajania mosntrosa), Саяны гэзэгцэцэг (Delphinium sajanense), Енисейн бургас (Salix jenisseensis),
Эрхүүгийн жамьянмядаг (Trollius ircuticus), Цоохор шивлээ (Equisetum variegatum), Кузнецовын ортууз (Oxytropis
kuznetsovii), Саяны ортууз (Oxytropis sajanensis), Алирс (Vaccinium vitis-idaea), Гмелиний төмөрдээ (Lathyrus gmelinii), Саяны
банздоо (Saussurea sajanensis), Турчаниновын банздоо (Saussurea turczaninovii) зэрэг орно.
* Эх сурвалж:
Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the
vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of
the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840.
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
5. Хөвсгөлийн уулын тайгын тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
2. Хэнтийн уулын тайгын тойрог:
Хэнтийн уулсын төв, Хэнтий-Дагуурын нурууны баруун өмнөд шувтаргын нурууны төв хэсэгт хамаарна.
Энэ тойрогт нийт 1276 зүйл гуурст ургамал тархсан ба Дорнод Сибирийн ялангуяа Дагуурын тайга, өндөр уулын
ургамлын аймгийн төлөөлөгчид голчлон тохиолдоно. Зөвхөн энэ тойрогт 62 зүйл (Urgamal et al. 2016) ургамал ургана.
Тайгын энэхүү тойрогт тохиолдох төрх үзүүлэгч зүйлүүдэд: Хэнтийн биелэг (Poa kenteica), Хэнтийн гичгэнэ (Potentilla
chenteica), Холбоос эврэм (Phegopteris connectilis), Саран шүүдрийн-ойм (Botrychium lunaria), Хөдөөний шивлээ (Equisetum
arvense), Эгэл бавран (Pteridium aquilinum), Час-улаан шивэлгэнэ (Selaginella sanguinolenta), Нэгнаст шивэрс (Lycopodium
annotinum), Балуун шивэрс (Lycopodium clavatum), Тагийн хошилз (Diphasiastrum alpinum), Эгэл иргэнэ (Huperzia selago),
Сибирь гацуур (Picea obovata), Сибирь шинэс (Larix sibirica), Дагуур арц (Juniperus dahurica), Одой нарс (Pinus pimila),
Сөөгөн хус (Betula fruticosa), Алтан тэрэлж (Rhododendron aureum), Сибирь жодоо (Abies sibirica), Хадны бөөрөлзгөнө
(Rubus arcticus), Хадны цооргоно (Angelica saxatilis), Алирс (Vaccinium vitis-idaea), Сибирь тэс (Sorbus sibirica), Дэргэр
бургас (Salix divaricata), Хэнтийн зохимон (Senecio kenteicus), Шовх улалж (Carex acuta), Вильямсийн улалж (Carex
williamsii) тэрггүтэн багтана.
* Эх сурвалж:
Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the
vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of
the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840.
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
5. Хэнтийн уулын тайгын тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
3. Хангайн уулын ойт хээрийн тойрог:
Монгол орны төв хэсэг болох Хангайн уулархаг бүс нутгаас ба баруун хойноос зүүн урагш чиглэсэн, уртаараа 600
орчим км, хойш Хөвсгөл нуур хүртэлх өргөн уудам нутгийг хамаарна.
Энэ тойрогт 1551 зүйл гуурст ургамал ургадаг ба зөвхөн энэ тойрогт тохиолдох 45 зүйл ургамал тэмдэглэгджээ
(Urgamal et al. 2016).
Хангайн тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэгч ургамлуудад: Хангайн хумилж (Alchemilia changaica), Хангайн хунчир
(Astragalus changaica), Юлдэн шүүдрийн-ойм (Botrychium lanceolatum), Төгрөгнавчит хус (Betula rotundifolia), Сөөгөн хус
(Betula fruticosa), Алирс (Vaccinium vitis-idaea), Монгол хундгана (Adonis mongolica), Юнатовын шивэлз (Ptilagrostis
junatovii), Павловын сорвоо (Calamagrostis pavlovii), Час-улаан шивэлгэнэ (Selaginella sanguinolenta), Тагийн биелэг (Poa
alpina), Кудой улаантолгой (Agrostis kudoi), Нарийннавчит улалж (Carex tenuiflora), Ороонго хорс (Acontium volubile),
Цийрнавчит сарнай (Rosa pimpinellifolia), Клеменц ортууз (Oxytropis klementzii), Монгол ганга (Thymus mongolicus),
Нүцгэн шүхэргэнэ (Cenolophium denudatum), Хангайн шарилж (Artemisia changaica), Монгол багваахай (Taraxacum
mongolicum), Алтайн нил (Viola altaica) зэрэг орно.
* Эх сурвалж:
Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the
vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of
the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840.
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
5. Хангайн уулын ойт хээрийн тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
4. Монгол-Дагуурын уулын ойт хээрийн тойрог:
Хэнтийн нурууны захын салбар уулсыг хамрах бөгөөд Хэнтийн тойргийг тал цагираг байдлаар хүрээлэн оршино.
Хэнтийн нурууг тойрсон Онон, Улз, Туул, Хараа, Ерөөгийн хөндийн зурвас нутгийг хамаарна.
Тус тойрогт нийт 1310 зүйл тархсан ба уулархаг хээрийн ургамал зонхилно. Зөвхөн энэ тойрогт тохиолдох 50 зүйл
(Urgamal et al. 2016) ургамал тэмдэглэгджээ.
Гол төлөөлөгчдөөс: Дагуур тооронцор (Cerastium dahuricum), Манжуур хус (Betula mandschurica), Дагуур гандбадраа
(Veronica dahurica), Гмелиний шинэс (Larix gmelinii), Монгол хус (Betula mongolica), Хэвтээ биелэг (Poa supina), Хөхногоон
даагансүүл (Koeleria glauca), Элдэвнавчит тарна (Polygonum heterophylla), Дагyур тооронцор (Cerastium dahurium), Шар
лидэр (Sophora flavescens), Норвеги гичгэнэ (Potentilla norvegica), Хавтагнавчит хөхтолгой (Eryngium planum), Пенсилваны
сараана (Lilium pensylvanicum), Хунчирхуу яргуй (Pulsatilla astragalifolia), Цагаан хошоон (Melilotus albus), Нугын
хошоонгор (Trifolium pratense), Нугын шимтэглээ (Geranium transbaicalicum), Гмелений холтсонцэцэг (Ranunculus
gmelinii), Нангиад хунчир (Astragalus chinensis), Дуулгачивт цахирам (Orchis militarus), Охоотын чөдөр өвс, Монньегийн
халагацай (Cnidium monnieri), Дагуур дэгд (Gentiana dahurica), Борнуур багваахай (Taraxacum bornuurense), Крыловын
гандбадраа (Veronica krylovii), Сэлэнгийн шарилж (Artemisia selengensis) гэх мэт болно.
* Эх сурвалж:
Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the
vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of
the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840.
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
5. Монгол Дагуурын уулын ойт хээрийн тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
5. Хянганы хаяа уулсын нугат хээрийн тойрог:
Энэ тойрогт Монгол орны зүүн хязгаар, Их Хянганы нурууны захын салбар уулсыг хамрах улсын хил орчмын нутаг
багтана.
Нийт 847 зүйл (Urgamal et al. 2016) ургадаг ба Манжуурын ургамлын аймгийн төлөөлөгчид зонхилж, Дагуур
Монголын хээрийн ургамал багагүй бөгөөд Дорнод Сибирийн тайгын төлөөлөгчид цөөвтөр оролцоно. Тухайн
тойрогт л тохиолдох 51 зүйл (Urgamal et al. 2014) байна.
Тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэгч зүйлүүдэд: Манжуур хус (Betula mandshurica), Япон хайлас (Ulmus japonica), Дагуур
тэрэлж (Rhododendron dahuricum), Эгэл годил-өвс (Acorus calamus), Хар агширгана (Veratrum nigrum), Бушийн сараана
(Lilium buschianum), Шар хумхаал (Hemerocallis lilio-asphodelus), Тансаг номилгоно (Anemarrhena asphodeloides), Өргөн
зуншилцэцэг (Majanthemum dilatatum), Кейскегийн хонхонцор (Convallaria keiskei), Намхан мухарцагаан (Polygonatum
humile), Тойруулгат чандганчих (Paris verticillata), Дагуур жавай (Cimicifuga dahurica), Солонгос хорс (Aconitum coreanum),
Энгийн жавай (Cimicifuga simplex), Кузнецовын хорс (Aconitum kuznezoffii), Дагуур шимтэглэй (Geranium dahuricum),
Дагуур гандбадраа (Veronica dahurica), Сибирь гандбадраа (Veronica sibirica), Паллас сүүт-өвс (Euphorbia pallasii),
Теллунгийн цийр (Pimpinella thellungiana), Нангиад гичгэнэ (Potentilla chinensis), Черняевын цооргоно (Angelica
czernaevia), Уссур банздоо (Saussurea ussuriensis), Амур зохимон (Senecio amurensi) зэрэг болно.
* Эх сурвалж:
Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the
vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of
the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840.
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
5. Монгол Дагуур, Хянганы тойргуудад тархдаг зүйл ургамлууд
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
6. Ховдын уулын цөлжсөн хээрийн тойрог:
Монгол Алтайн хойд хэсэг, Хархираа, Түргэн, Алтан Хөхийн уулс, тэдгээрийн хоорондох хотгор хөндийг хамаарна.
Монгол-Алтайн нурууны хойд сэжүүрийн өндөр уулс, Сийлхэмийн нуруу зэрэг хил орчмын уулс, Ачит нуурын ихэд
цөлжсөн хотгорыгөөртөө багтаана.
Энэ тойрог нь Алтайн өндөр уулсын хуурайсаг элементүүдийн зэрэгцээ говийн цөлөрхөг хээрийн ургамал ихээр
оролцсон 1045 зүйл гуурст ургамалтай. Зөвхөн энд тохиолдох 24 зүйл (Urgamal et al. 2016) ургамал тэмдэглэгджээ.
Ховдын тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэх ургамлуудад: Туран бургас (Salix turanica), Алтайн хонинзажлуур (Linaria
altaica), Алтайн ганга (Thymus altaicus), Потанины сүүт-өвс (Euphorbia potaninii), Крыловын мүгэз (Rhodiola krylovii),
Крыловын даагансүүл (Agropyron krylovianum), Смирновын бушилж (Kobresia smirnovii), Алтайн хонхонцэцэг
(Campanula altaica), Бунгийн шимэлдэг (Dracocephalum bungeanum), Монгол хамбил (Draba mongolica), Хосцэцэгт гичгэнэ
(Potentilla biflora), Арзгар оточ-өвс (Bunium setaceum), Ойн цооргоно (Angelica sylvatica), Алтайн маалинга (Linium
altaicum), Алтайн шарилж (Artemisia altaiense) зэргийг дурьдаж болно.
* Эх сурвалж:
Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the
vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of
the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840.
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
5. Ховдын уулын цөлжсөн тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
7. Монгол Алтайн уулын хээрийн тойрог:
Энэ тойрог нь Таван Богд уулаас эхлээд Монгол Алтайн нурууны Говийн гүн рүү шургаж орох зүүн шувтаргын
уулсыг дуусталх Аж богд, Жаргалант Хайрхан, Хасагт Хайрхан, Дарвийн нуруу, Хар Азарга, Тайшир, Баатар Хайрхан
зэрэг салбар уулсыг хамаарна. Ургамлын аймгийн хувьд нийт 1662 зүйлтэй (Urgamal et al. 2016; Oyuntsetseg et al. 2017)
ба зөвхөн энд тохиолдох 221 зүйл (Urgamal et al. 2016) ургамал байна.
Тойргийн төрхийг илэрхийлэх зүйлүүдэд: Далиу сонгино (Allium obliquum), Алтайн жамъянмядаг (Trollius altaicus),
Тагийн дурваалиг (Phleum alpinum), Кудой улаантолгой (Agrostis kudoi), Крыловын биелэг (Poa krylovii), Курчум ботууль
(Festuca kurtschumica), Редовскийн өлөн (Carex redowskiana), Монгол таар (Nanophyton mongolicum), Алтайн хорс (Aconitum
altaicum), Ерөндөг хорс (Aconitum anthoroidum), Саарал зогдор-өвс (Clematis glauca), Туран бургас (Salix turanica), Содон
юлт (Goniolimon callicomum), Алтлаг бэрмэг (Limonium chrysocomum), Паулсены бударгана (Salsola paulsenii), Алтайн
шээрэнгэ (Silene altaica), Тагийн хамбил (Draba alpine), Алтайн хамбил (D. altaica), Алтайн гичгэнэ (Potentilla altaica),
Хунчирнавчит гичгэнэ (Potentilla astragalifolia), Альбертийн сарнай (Rosa albertii), Эверсийн могой-идээ (Sedum ewersii),
Балхаш хунчир (Astragalus balchanshensis), Тагийн хунчир (Astragalus alpinus), Дани хунчир (Astragalus danicus), Төвд
хунчир (Astragalus tibetanus), Алтайн ортууз (Oxytropis altaica), Потанины ортууз (Oxytropis potaninii), Сутайн ортууз
(Oxytropis sutaica), Нарийн ортууз (Oxytropis tenius), Үсхийжимст үнэртногоо (Seseli eriocarpum), Алтайн хувиланга
(Pedicularis altaica), Шөмбөгөр хувиланга (Pedicularis dasystachys), Алтайн хонхонцэцэг (Campanula altaica), Ильиний
аарниг (Arnica iljinii), Бөхөөн чонын-өргөс (Carduus nutans) зэрэг болно.
* Эх сурвалж:
Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the
vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of
the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840.
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
Монгол-Алтайн өндөр ууланд тархсан зүйлүүд
A. Pyrethrum lanuginosum B. Oxytropis recognita C. Oxytropis acanthacea D. Limonium congestatum
E. Rhodiola algida F. Smelovskia altaica G. Pachyneurum grandflorum H. Lagopsis marrubiastrum
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
* Эх сурвалж:
Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the
vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of
the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840.
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
8. Дундад Халхын хуурай хээрийн тойрог:
Уг тойрогт Хангайн нуруунаас зүүн тийш, Төв Монголын боржин чулуутай цохио, толгод, бэсрэг уулс бүхий ухаа
гүвээрхэг тэгшивтэр нутаг хамаарна. Дундад Халхын тойрогт Монголын ба Дагуурын хээрийн зарим нь цөлөрхөг
хээрийн Умардын уулсын элементүүд оролцоно.
Нийт 793 зүйлтэй бөгөөд зөвхөн энэ тойрогт (Papaver rubro-aurantiacum subsp. chalchorum) гэсэн ганц зүйл тохиолдоно
(Urgamal et al. 2016).
Дундад Халхын тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэх зүйлүүд: Жижигнавчит харгана (Caragana microphylla), Япон хайлас
(Ulmus japonica), Бариулт бүйлэс (Amygdalus pedunculata), Дэрэвгэр тарна (Polygonum divaricatum, Дорнодын хамхуул
(Corispermum orientale), Дэрвээн цульхир (Agriophyllum pungens), Монгол хамхуул (Corispermum mongolicum), Үслиг
мананхамхаг (Bassia dasyphylla), Козловын сүүт-өвс (Euphorbia kozlovii), Сибирь шорной (Atriplex sibirica), Эрлийз лууль
(Chenopodium hybridium), Клеменцийн ортууз (Oxytropis klementzii), Хангайн шарилж (Artemisia changaica), Толгодын
багваахай (Taraxacum collinum) зэрэг болно.
5. Дундад Халхын хуурай хээрийн тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
* Эх сурвалж:
Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the
vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of
the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840.
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
9. Дорнод Монголын хээрийн тойрог:
Энэхүү тойрогт Дорнод Монголын уужим тэнүүн тэгш тал, ухаа гүвээ, уужим тэгш газар нь Мэнэнгийн тал орно.
Урд хэсгээрээ Зотолхаан, Шилийн Богд, Алтан-овоо, Гангын Цагаан овоо зэрэг бэсрэг уулс бүхий хүрмэн чулуугаар
бүрхмэл юм. Бас тэнд Молцог, Онгон элс хэмээх 2 хэсэг элсэн манхан бий.
Тойргийн хувьд нийт 972 зүйл гуурст ургамалтай ба зөвхөн уг тойрогт тохиолддог 42 зүйл байна (Urgamal et al. 2016).
болно.
Тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэх ургамлуудад: Сибирь зүр-өвс (Filifolium sibiricum), Крыловын хялгана (Stipa krylovii),
Байгаль хялгана (Stipa baicalensis), Литвиновын ботууль (Festuca litviniovii), Уртдохиурт сонгино (Allium macrostemon),
Нангиад хиаг (Leymus chinensis), Потанины сараана (Lilium potaninii), Эгэл годил-өвс (Acorus calamus), Хар агширгана
(Veratrum nigrum), Цагаан цээнэ (Paeonia lactiflora), Кузнецовын хорс (Aconitum kuznezoffii), Дагуур хунчир (Astragalus
dahuricus), Нарийннавчит харгана (Caragana stenophylla), Дагуур сарнай (Rosa dahurica), Азийн монос (Padus asiatica),
Нангиад гичгэнэ (Potentilla chinensis), Цуулбарнавчит зогдор-өвс (Clematis aethusifolia), Уртнавчит далантовч (Androsacea
longifolia), Манж cүүт-өвс (Euphorbia mandschurica), Талнүцгэн гичгэнэ (Potentilla semiglabra), Шар лидэр (Sophora
flavescens), Сибирь гүйлэс (Armeniaca sibirica), Пржевальскийн тарваганшийр (Thermopsis przewalskii), Байгал гүүнхөх
(Scutellaria baicalensis), Ломоносовын хасзул (Olgaea lomonossowii), Аргун зохимон (Senecio argunensis) тэргүүтнийг нэрлэж
болно.
5. Дорнод Монгол хээрийн тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
* Эх сурвалж:
Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the
vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of
the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840.
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
10. Их нууруудын хотгорын цөлөрхөг хээрийн тойрог:
Тойрогт Монгол-Алтай, Хангай, Тагнын нуруудын хооронд орших талархаг гадаргатай өмнөөсөө хойшоо нэлээд
хөнтрүү, эргэн тойрон уул нуруудаар хүрээлэгдсэн Увс, Хяргас, Xaр-Уc нууруудын томоохон хотгорыг хамаарна.
Энэ тойрогт нийт 900 зүйл гуурст ургамал тохиолдохоос зөвхөн энд тархсан 32 зүйл (Urgamal et al. 2016) ургамал
байна.
Их нууруудын хотгорын үндсэн шинжийг үзүүлэх зүйлүүдэд: Өмнөдийн ужирс (Typha australis), Нарийннавчит
ужирс (Typha angustifolia), Бага ужирс (Typha minima), Уртхан усанхөрш (Potamogeton crispus), Саман усанхөрш
(Potamogeton pectinatum), Богданы арвай (Hordeum bogdanii), Яваны Зулзганцагаан (Oenanthe javanica), Зүүнгарын өлөн
(Carex soongorica), Дөрвөлсөн бөлбөө (Nymphaea candida), Цагаанмодот заг (Haloxylon ammodendron), Тэсийн хус (Betula
tessungolica), Бага тарна (Polygonum minus), Анхилуун лууль (Chenopodium botryoides), Элсний сээтэн (Ceratocarpus
arenarius), Грубовын таар (Nanophyton grubovii), Литвиновын петрасином (Petrosimonia litwinovii), Баг хушхамхаг
(Halogelon glomeratus), Карелины сухай (Tamarix karelinii), Литвиновын мүгэз (Rhodiola litvinovii), Уртжимст
тарваганшийр (Thermopsis longicarpa), Регелийн шармод (Sympegma regelii), Дэрвээн цульхир (Agriophyllum pungens),
Монгол хамхуул (Corispermum mongolicum), Үслиг мананхамхаг (Bassia dasyphylla), Сибирь шорной (Atriplex sibirica),
Эрлийз лууль (Chenopodium hybridium), Орог тэсэг (Krascheninnikovia ceratoides), Лессингийн гаваржин (Camphorosma
lessingii), Монгол ортууз (Oxytropis mongolica), Роборовскийн хармаг (Nitraria roborowskii), Бөнжгөр шарилж (Artemisia
globosa) зэргийг дурьдаж болно.
5. Их нууруудын хотгорын тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
Цавцагаан бөлбөөАлтан саахууцэцэг
Эгэл годил-өвс Бага лавшига
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
11. Олон нуурийн хөндийн цөлөрхөг хээрийн тойрог:
Тойрогт Хангайн нуруу болон Говь Алтай, Монгол Алтайн нурууны өмнөд хэсгийн уулын хоорондох тавиун хотгор,
Онгийн голоос Завхан гол хүртэлх хөндийг энд хамааруулна.
Энэ тойрогт нийт 482 зүйл гуурст ургамалтай (Urgamal et al. 2014) ба цөлийн 3 тойргийн элементүүд, Дорнод говийн
цөлөрхөг хээрийн төлөөлөгчид, хээрийн (хангайн) ургамал оролцсон учир ургамлын аймаг нь холимог бүтэцтэй.
Зөвхөн энэ тойрогт тохиолдох Vicia angustifolia, Tamarix elongata, Rorippa dogadovae Tzvelev гэх 3 зүйл ургадаг.
Тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэх зүйл ургамлуудад: Бунгийн цахилдаг (Iris bungei), Семеновын бэрмэг (Limonium
semenovii), Нарийннавчит ужирс (Typha angustifolia), Бага тарна (Polygonum minus), Анхилуун лууль (Chenopodium
botryoides), Дэлхээ тогторгоно (Kochia prostrata), Каспийн шарбударгана (Kalidium gracile), Иконниковын бударгана
(Salsola ikonnikovii), Паульсын бударгана (Salsola paulsenii), Толгодын бударгана (Salsola collina), Цагаанмодот заг
(Haloxylon ammodendron), Баг хушхамхаг (Halogelon glomeratus), Монгол тарваганшийр (Thermopsis mongolicus), Павловын
ортууз (Oxytropis pavlovii), Роборовскийн хармаг (Nitraria roborowskii), Дэрвээн цульхир (Agriophyllum pungens), Монгол
хамхуул (Corispermum mongolicum), Үслиг мананхамхаг (Bassia dasyphylla), Сибирь шорной (Atriplex sibirica), Эрлийз
лууль (Chenopodium hybridium), Орог тэсэг (Krascheninnikovia ceratoides) зэргийг тооцож болно.
Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the
vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the
Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840.
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол
орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ.
“Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
Эх сурвалжууд:
Urgamal M. Oyuntsetseg B., Nyambayar D. & Dulamsuren Ch. 2014. Conspectus of the vascular plants of Mongolia.
(Editors: Sanchir, Ch. & Jamsran, Ts.). Ulaanbaatar, Mongolia. “Admon Printing“ Press. 334 pp. ISBN 978-99973-0356-1.
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
* Эх сурвалж:
Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the
vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of
the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840.
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
12. Дорнод говийн цөлөрхөг хээрийн тойрог:
Тойрогт Говь-Алтайн нурууны зүүн шувтаргын уулсын араар, дорно зүгт ухаа гүвээрхэг, тэгш гадаргатай Дорноговь,
Дундговь аймгийн өмнөд, Өмнөговь аймгийн зүүн бa хойд хэсгийг хамаарна.
Нийт 480 зүйлтэй ба жинхэнэ говийн цөлөрхөг хээр, цөлийн төлөөлөгчдөөс бүрдсэн ургамлын аймагтай. Зөвхөн
тухайн тойрогт тохиолдох 9 зүйл (Urgamal et al. 2016) ургамал бий.
Тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэх ургамлуудад: Одой хайлас (Ulmus pumila), Монгол бүйлэс (Amygdalus mongolica),
Нангиад зээргэнэ (Ephedra sinica), Төвд харгана (Caragana tibetica), Федианы аргамжинцэцэг (Cistanche feddiana), Говийн
хялгана (Stipa gobica), Сайрын хялгана (Stipa glaerosa), Хөмүүл (Allium mongolicum), Таана (Allium polyrhizum), Сибирь
шорной (Atriplex sibirica), Эрлийз лууль (Chenopodium hybridium), Орог тэсэг (Krascheninnikovia ceratoides), Монгол хамхуул
(Corispermum mongolicum), Сибирь хармаг (Nitraria sibirica), Үслиг мананхамхаг (Bassia dasyphylla), Дэлхээ тогторгоно
(Kochia prostrata), Каспийн шарбударгана (Kalidium gracile), Паульсын бударгана (Salsola paulsenii), Зүүнгарын
улаанбударгана (Reaumuria soongorica), Толгодын бударгана (Salsola collina), Монгол Потанин (Potaninia mongolica), Говийн
бэрмэг (Limonium gobicum), Шинэсэрхүү бударгана (Salsola lariclfolia), Потанины хотир (Zygophyllum potaninii), Монгол
ямаалж (Tragus mongolicum), Говийн тост (Brachanthemum gobicum), Грубовын ортууз (Oxytropis grubovii), Цөлийн тайр
(Gypsophila desertorum), Монгол шарилж (Artemisia mongolorum), Монгол чоногоно (Jurinea mongolica), Монгол шардалан
(Tugarinovia mongolica), Төлөгчдүү боролз (Ajania achilleoides) зэрэг болно.
5. Дорноговийн тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
1 - Nitraria sibirica
2 - Allium altaicum
3 - Arnebia guttata
4 - Peganum nigellastrum
5 - Caragana leucophloea
6 - Calligonum mongolicum
7 - Reaumuria soongarica
8 - Convolvulus gortschakovii
9 - Clematis tangutica
10 - Zygophyllum xanthoxylon
11 - Salsola arbuscula
12 - Ephedra przewalskii
Urgamal et al. 2018. Medicinal plant diversity in the southern and eastern Gobi Desert region, Mongolia.
Journal of Ecology and Environment (2018) 42: 4. https://doi.org/10.1186/s41610-018-0064-5
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
* Эх сурвалж:
Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the
vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of
the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840.
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
13. Говь Алтайн уулын цөлөрхөг хээрийн тойрог:
Монгол Алтайн нурууны шууд залгаа болох Баянцагааны нуруунаас Хөрх уулыг шувтартал бараг 600 км урт
үргэлжлэх Их Говийн гүн рүү шургаж орох бөгөөд Их Богд, Бага Богд, Арц Богд, Жинст, Гурвансайхан уулсаас гадна
Тост, Алтан уул, Нэмэгт, Ножн, Сэврэй уулс оршино.
Энэ тойрогт нийт 889 зүйл гуурст ургамал ургадаг ба зөвхөн тухайн тойрогт тохиолдох 15 зүйл (Urgamal et al. 2016)
ургамал тархана.
Тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэх зүйлүүдэд: Их Богдын шээрэнгэ (Silene iche-bogdae), Монгол шээрэнгэ (Silene
mongolica), Сайханы намуу (Papaver saichanense), Тоорой (Populus diversifolia), Алатавын бургас (Salix alatavica), Говийн
хялгана (Stipa gobica), Сайрын хялгана (Stipa glaerosa), Хөмүүл (Allium mongolicum), Иконниковын бударгана (Salsola
ikonnikovii), Паульсын бударгана (Salsola paulsenii), Толгодын бударгана (Salsola collina), Цагаанмодот заг (Haloxylon
ammodendron), Толгодын бударгана (Salsola passerina), Монгол сүүт-өвс (Euphorbia mongolica), Иконниковын гичгэнэ
(Potentilla ikonnikovii), Бариулт бүйлэс (Amygdalus pedunculata), Говийн харгана (Caragana gobica), Пржевальскийн
тарваганшийр (Thermopsis przewalskii), Монгол тарваганшийр (Thermopsis mongolica), Юнатовын хунчир (Astragalus
junatovii), Өлзийхутагийн ортууз (Oxytropis ulzijchutagii), Шар хотир (Zygophyllum xanthoxylon), Потанины хотир
(Zygophyllum potaninii), Сибирь хармаг (Nitraria sibirica), Үсхий нохойхэл (Panzeria canescens), Потанины улаантулам
(Incervillea potaninii), Олон-үрт тавансалаа (Plantago polysperma), Сайханы банздоо (Saussurea saichanensis), Хуурамч-ацан
хависхана (Scorzonera pseudodivaricata) зэргийг нэрлэж болно.
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
* Эх сурвалж:
Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-
Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the
vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of
the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the
Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-
38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840.
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын
аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн
“Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267.
ISBN 978-99978-2-025-8.
14. Зүүнгарын говийн (цөлийн) тойрог:
Тойрог нь Монгол Алтайн нурууны өвөр бэлээс урагш, Аж Богдын нуруунаас баруун тийш улсын хил хүртэлх нутаг
хамрагдана. Энд Байтаг Богд, Хавтагa уул, Тахийн Шар нуруу, Мэргэн уул зэрэг бэсрэг уулс бий. Мөн Монгол-Алтайн
өврөөс эх авдаг Булган гол Өрөнгө голд цутгадаг бол Үенч, Бодонч, Бижийн гол зэрэг жижиг голуудтай.
Нийт 879 зүйл ургамалтай ба зөвхөн энд тархсан 78 зүйл (Urgamal et al. 2016; Oyuntsetseg et al. 2017) байна.
Зүүнгарын тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэх ургамлуудад: Зүүнгарын улаанбударгана (Reaumuria soongorica), Дунд
зээргэнэ (Ephedra intermedia), Зүүнгарын өлөн (Carex soongarica), Тураны бургас (Salix turanica), Сибирь шорной (Atriplex
sibirica), Орог тэсэг (Krascheninnikovia ceratoides), Монгол хамхуул (Corispermum mongolicum), Сибирь хармаг (Nitraria
sibirica), Каспийн шарбударгана (Kalidium gracile), Паульсын бударгана (Salsola paulsenii), Говийн бэрмэг (Limonium
gobicum), Потанины хотир (Zygophyllum potaninii), Цагаанмодот заг (Haloxylon ammodendron), Толгодын бударгана (Salsola
passerina), Лессингийн гаваржин (Camphorosma lessingii), Шивүүрт эмгэншилбэ (Atraphaxis spinosa), Монгол зорлог
(Calligonum mongolicum), Говийн зорлог (Calligonum gobicum), Элсний сээтэн (Ceratocarpus arenarius), Иран тогторгоно
(Kochia iranica), Шар хотир (Zygophyllum xanthoxylon), Каспийн шарбударгана (Kalidium capsicum), Эвэрт бударга (Suaeda
corniculata), Модлог бударгана (Salsola arbuscula), Удмын бударганацар (Climacoptera affinis), Навчгүй баглуур (Anabasis
aphylla), Пүршин баглуур (Anabasis elatior), Ноосоншилбэт баглуур (Anabasis eriopodia), Марцны баглуур (Anabasis salsa),
Танамал баглуур (Anabasis truncata), Регелийн будраа (Iljinia regelii), Регелийн шармод (Sympegma regelii), Монгол таар
(Nanophyton mongolicum), Байтагийн хунчир (Astragalus baitagensis), Төвд хунчир (Astragalus tibetanus), Кашгари хотир
(Zygophyllum kaschgaricum), Грубовын боролз (Ajania grubovii), Дубъяанскийн хавраг (Ferula dubjanskyi), Зүүнгарын хавраг
(Ferula soongorica), Монгол хавраг (Ferula mongolica), Монгол тост (Brachanthemum mongolicum), Грубовын банздоо
(Saussurea grubovii), Грубовын хависхана (Scorzoneria grubovii), Шренкианын шарилж (Artemisia schrenkiana) зэрэг болно.
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
* Эх сурвалж:
Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-
Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the
vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of
the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the
Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-
38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840.
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын
аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг)
//“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн
“Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267.
ISBN 978-99978-2-025-8.
15. Алтайн өвөр говийн (цөлийн) тойрог:
Энэ тойрогт Монгол-Алтай, Говь-Алтайн нурууны өвөрт орших бөгөөд түүний хил зааг нь Тахийн Шар нурууны зүүн
бэлээс Аж Богдын нурууг өвөрлөн оршино. Алтайн салбар уулсаас Эдрэнгийн нуруу, Суман хайрхан, Хатансуудал
уулаас гадна Ингэс уул, Атас Богд, Цагаан Богд, Цувлуур Харын нуруу зэрэг бэсрэг уулс, тэдгээрийн хоорондох
Номин говь, Ингэн Хөөвөрийн хоолой, Цэнхэрийн хоолой, Захуй, Зарамын хотгор, Шалын хоолой, Хуцын Шандын
хоолой хэмээх томоохон хоолой, хотгорууд бий.
Нийт 383 зүйл гуурст ургамал тархсан бөгөөд зөвхөн тухайн тойрогт 12 зүйл (Urgamal et al. 2016) ургамал тархана.
Тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэх ургамлын зүйлүүдэд: Тоорой (Populus diversifolia), Лаксын сарнай (Rosa laxa),
Зүүнгарын улаанбударгана (Reaumuria soongorica), Говийн хялгана (Stipa gobica), Богданы арвай (Hordeum bogdanii),
Сайрын хялгана (Stipa glaerosa), Хөмүүл (Allium mongolicum), Зэгэл зээргэнэ (Ephedra glauca), Шивлээхэй зээргэнэ
(Ephedra equisetina), Дунд зээргэнэ (Ephedra intermedia), Сибирь шорной (Atriplex sibirica), Паульсын бударгана (Salsola
paulsenii), Орог тэсэг (Krascheninnikovia ceratoides), Монгол хамхуул (Corispermum mongolicum), Үслиг мананхамхаг (Bassia
dasyphylla), Дэлхээ тогторгоно (Kochia prostrata), Каспийн шарбударгана (Kalidium gracile), Говийн бэрмэг (Limonium
gobicum), Потанины хотир (Zygophyllum potaninii), Цагаанмодот заг (Haloxylon ammodendron), Толгодын бударгана (Salsola
passerina), Лессингийн гаваржин (Camphorosma lessingii), Шивүүрт эмгэншилбэ (Atraphaxis spinosa), Зайдмын бударгана
(Salsola zaidamica), Регелийн будраа (Iljinia regelii), Регелийн шармод (Sympegma regelii), Монгол зорлог (Calligonum
mongolicum), Говийн зорлог (Calligonum gobicum), Иран тогторгоно (Kochia iranica), Говийн клоем (Cleoma gobica), Говийн
хотир (Zygophyllum gobicum), Өргөннавчит хотир (Zygophyllum latifolium), Шар хотир (Zygophyllum xanthoxylon),
Роборовскийн хармаг (Nitraria roborowskii), Цуулбар хавраг (Ferula dissecta), Орос махирс (Lycium ruthenicium), Потанины
улаантулам (Incarvillea potaninii), Марцны аргамжинцэцэг (Cistanche salsa) зэргийг дурдаж болно.
88
5. Алтайн өвөр говийн тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
1 - Anabasis brevifolia
2 - Arnebia decumbens
3 - Arnebia fimbriata
4 - Krascheninnikovia ceratoides
5 - Asterothamnus centraliasiaticus
6 - Brachanthemum gobicum
7 - Caragana brachypoda
8 - Caragana korshinskii
9 - Convolvulus tragacanthoides
10 - Rheum nanum
11 - Hippolytia trifida
12 - Olgaea leucophylla
Urgamal et al. 2018. Medicinal plant diversity in the southern and eastern Gobi Desert region, Mongolia.
Journal of Ecology and Environment (2018) 42: 4. https://doi.org/10.1186/s41610-018-0064-5
5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
* Эх сурвалж:
Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T.
and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia –
III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”).
Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220):
32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840.
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв
байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V
боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть.
БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-
99978-2-025-8.
16. Алашаа говийн (цөлийн) тойрог:
Энэ тойрогт Тост уулын өврөөс эхлээд зүүн тийш Борзон говь, Галбын говийг дамжин Сулинхээр хүртэлх нарийн
зурвас газрыг багтаана. Борзонгийн говь, Заг сүүжийн говь, Гурилын говь, Гашуун нуурын ба Улаан талын хоолой
зэрэг том жижиг хотгорууд бий.
Энэ тойрог нь нийт 272 зүйлтэй ба зөвхөн тухайн тойрогт тохиолдох 7 зүйл ургамал (Urgamal et al. 2016) бий.
Тойргийн төрх үзүүлэгч зүйлүүдэд: Монгол хойрго (Potaninia mongolica), Монгол бүйлэс (Amygdalus mongolica), Монгол
мөнххаргана (Ammopiptanthus mongolicus), Монгол буурцгана (Chesneya mongolica), Монгол шардалан (Tugarinovia
mongolica), “Тоорой (Populus diversifolia), Зүүнгарын улаанбударгана (Reaumuria soongorica), Говийн хялгана (Stipa gobica),
Сайрын хялгана (Stipa glaerosa), Паульсын бударгана (Salsola paulsenii), Орог тэсэг (Krascheninnikovia ceratoides), Монгол
хамхуул (Corispermum mongolicum), Үслиг мананхамхаг (Bassia dasyphylla), Каспийн шарбударгана (Kalidium gracile),
Потанины хотир (Zygophyllum potaninii), Цагаанмодот заг (Haloxylon ammodendron), Толгодын бударгана (Salsola
passerina), Шивүүрт эмгэншилбэ (Atraphaxis spinosa), Регелийн шармод (Sympegma regelii), Шар хотир (Zygophyllum
xanthoxylon), Роборовскийн хармаг (Nitraria roborowskii), Потанины улаантулам (Incarvillea potaninii), Павловын хунчир
(Astragalus pavlovii), Муркрофтын жигд (Elaeagnus moorcroftii), Говийн тост (Brachanthemum gobicum), Федианы
аргамжинцэцэг (Cistanche feddiana), Марцны аргамжинцэцэг (Cistanche salsa), Орос махирс (Lycium ruthenicium) зэргийг
дурьдаж болно.
5. Алашаа говийн тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
Заг
Тоорой Хайлаас
Монгол мөнххаргана
6. Монгол орны ургамлын нөөц
баялаг
6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг (ерөнхий ойлголт)
Ашигт ургамал
Зүйлийн
тоо
Эзлэх
хувь
Ашигт ургамал
Зүйлийн
тоо
Эзлэх
хувь
Эмийн ургамал 1100 34.81 Бал тоост ургамал 547 17.31
Бэлчээр тэжээлийн
ургамал
1000 31.65 Сапонинт ургамал 232 7.34
Хүнсний ургамал 208 6.58 Витаминт ургамал 1150 36.39
Жимс жимсгэнэт
ургамал
70 2.22
Эфирийн тост
ургамал
230 7.28
Гожл чимэглэлийн
ургамал
510 16.14 Будагт ургамал 210 6.65
Хөнөөлт ургамал 12 0.38 Идээлэгч бодистой 250 7.91
Элс тогтоогч, хөрс
бэхжүүлэгч ургамал
70 2.22
Алкалойдтой
ургамал
281 8.89
Техникийн ургамал 220 6.96 Флавоноидот ургамал 238 7.53
Хортой ургамал 68 2.15 Кумаринт ургамал 65 2.06
Монгол орны ургамлын аймаг дахь ашигт ургамлын зүйлийн тоо, эзлэх хувь
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын олон янз
байдлыг хамгаалах ба Улаан данс (4.2 бүлэг) //“Монгол
орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны
биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн
үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
Эх сурвалжууд:
Өлзийхутаг Н. 1989. Монгол орны ургамлын аймгийн тойм. Улсын
хэвлэл. УБ.
6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг (ерөнхий ойлголт)
Эмийн 27.02%
Хүнсний,6.65%
Жимс
жимсгэнэт
2.24%
Гоёл чимэглэлийн
16.31%
Хор хөнөөлт, 2.56%
Бэлчээр тэжээлийн,
35.18%
Элс тогтоогч, хөрс
бэхжүүлэгч, 2.24%
Техникийн, 7.04%Балт тоост 17.49%
Эфирийн тост 7.36%
Будагт 6.72%
Витаминт 36.78%
Кумаринт 2.08%
Идээлэгч бодистой
7.99%
Алкалойдтой 8.99%
Флавоноидтой 7.61%
Сапонинт 7.42%
Монгол орны ургамлын аймаг дахь ашигт ургамлын эзлэх хувь
Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын олон янз
байдлыг хамгаалах ба Улаан данс (4.2 бүлэг) //“Монгол
орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны
биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн
үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
Эх сурвалжууд:
Өлзийхутаг Н. 1989. Монгол орны ургамлын аймгийн тойм. Улсын
хэвлэл. УБ.
6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг
Эх сурвалж:
Ургамал М., Солонго Х. 2016. Монгол орны
сонирхолтой цэцэгт ургамал. (Танин
мэдэхүйн цуврал - 18) УБ. “Мөнхийн үсэг”
ХХК. 40х. ISBN 99989-3-237-6.
6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг
Эх сурвалж:
Ургамал М., Солонго Х. 2016. Монгол орны сонирхолтой
цэцэгт ургамал. (Танин мэдэхүйн цуврал - 18) УБ.
“Мөнхийн үсэг” ХХК. 40х. ISBN 99989-3-237-6.
6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг
Эх сурвалж:
Ургамал М., Солонго Х. 2016. Монгол орны сонирхолтой
цэцэгт ургамал. (Танин мэдэхүйн цуврал - 18) УБ.
“Мөнхийн үсэг” ХХК. 40х. ISBN 99989-3-237-6.
6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг
Эх сурвалж:
Ургамал М., Солонго Х. 2016. Монгол орны сонирхолтой
цэцэгт ургамал. (Танин мэдэхүйн цуврал - 18) УБ.
“Мөнхийн үсэг” ХХК. 40х. ISBN 99989-3-237-6.
6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг
Байгал хялгана Эх сурвалж:
Ургамал М., Солонго Х. 2016. Монгол орны сонирхолтой
цэцэгт ургамал. (Танин мэдэхүйн цуврал - 18) УБ.
“Мөнхийн үсэг” ХХК. 40х. ISBN 99989-3-237-6.
6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг
Их саадганцэцэг
Булцуут түдэнхавхШар саадганцэцэг
Цоохор саадганцэцэг
6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг
Эх сурвалж:
Ургамал М., Солонго Х. 2016. Монгол орны сонирхолтой
цэцэгт ургамал. (Танин мэдэхүйн цуврал - 18) УБ.
“Мөнхийн үсэг” ХХК. 40х. ISBN 99989-3-237-6.
7. Монгол орны ургамалжлын
онцлог
7. Монгол орны ургамалжлын онцлог
Өндөр уулын ургамалжил
Бушилзат өндөр уулын ургамалжил
7. Монгол орны ургамалжлын онцлог
Ойт хээрийн ургамалжил
7. Монгол орны ургамалжлын онцлог
Монгол орны хээрийн ургамалжил (Түвшинтогтох 2014)
7. Монгол орны ургамалжлын онцлог
Хээрийн ургамалжил
7. Монгол орны ургамалжлын онцлог
Хээрийн ургамалжил
7. Монгол орны ургамалжлын онцлог
Хээрийн ургамалжил
7. Монгол орны ургамалжлын онцлог
Цөлөрхөг хээрийн ургамалжил
7. Монгол орны ургамалжлын онцлог
Цөлөрхөг хээрийн ургамалжил
7. Монгол орны ургамалжлын онцлог
Цөлийн ургамалжил
7. Монгол орны ургамалжлын онцлог
Нуга, намаг, голын татмын ургамалжил
Ашигласан ном бүтээлүүд
Ашигласан ном бүтээлүүд
Ашигласан ном бүтээлүүд
Ашигласан ном бүтээлүүд
Ашигласан ном бүтээлүүд
Ашигласан ном бүтээлүүд
Ашигласан ном бүтээлүүд
Ашигласан ном бүтээлүүд
120
Анхаарал тавьсанд баярлалаа

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

ургамлын үржил
ургамлын үржилургамлын үржил
ургамлын үржилGulmanat Cagshan
 
Монгол орны зарим ургамлууд
Монгол орны зарим ургамлуудМонгол орны зарим ургамлууд
Монгол орны зарим ургамлуудchemistry teacher
 
Монголчуудын 1911 оны хувьсгалын ялалт, ач холбогдол
Монголчуудын 1911 оны хувьсгалын ялалт, ач холбогдолМонголчуудын 1911 оны хувьсгалын ялалт, ач холбогдол
Монголчуудын 1911 оны хувьсгалын ялалт, ач холбогдолП. Эрдэнэсайхан
 
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншилМонголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншилBatbaatar Everlastinghero
 
хүний үүсэл
хүний үүсэл хүний үүсэл
хүний үүсэл azpurev
 
Photo album of key functional species/Монгол орны бэлчээрийн түлхүүр зүйл ург...
Photo album of key functional species/Монгол орны бэлчээрийн түлхүүр зүйл ург...Photo album of key functional species/Монгол орны бэлчээрийн түлхүүр зүйл ург...
Photo album of key functional species/Монгол орны бэлчээрийн түлхүүр зүйл ург...GreengoldMongolia
 
МОНГОЛ ОРНЫ МАЛ АЖ АХУЙ
МОНГОЛ ОРНЫ МАЛ АЖ АХУЙМОНГОЛ ОРНЫ МАЛ АЖ АХУЙ
МОНГОЛ ОРНЫ МАЛ АЖ АХУЙsaikhanaa.o
 
Газарзүй 8 Монгол орны хөрс.pptx
Газарзүй 8 Монгол орны хөрс.pptxГазарзүй 8 Монгол орны хөрс.pptx
Газарзүй 8 Монгол орны хөрс.pptxEnkh Tseba
 
ургамлын үржлийн эрхтэн
ургамлын үржлийн эрхтэнургамлын үржлийн эрхтэн
ургамлын үржлийн эрхтэнOidov Tungaa
 
Найруулга зүй
Найруулга зүйНайруулга зүй
Найруулга зүйNooyoJamgan
 
хөдөлмөр эрхлэлт
хөдөлмөр эрхлэлтхөдөлмөр эрхлэлт
хөдөлмөр эрхлэлтAska Ashka
 

Mais procurados (20)

Lecture8
Lecture8Lecture8
Lecture8
 
Amitnii aimag
Amitnii aimagAmitnii aimag
Amitnii aimag
 
ургамлын үржил
ургамлын үржилургамлын үржил
ургамлын үржил
 
Монгол орны зарим ургамлууд
Монгол орны зарим ургамлуудМонгол орны зарим ургамлууд
Монгол орны зарим ургамлууд
 
Монголчуудын 1911 оны хувьсгалын ялалт, ач холбогдол
Монголчуудын 1911 оны хувьсгалын ялалт, ач холбогдолМонголчуудын 1911 оны хувьсгалын ялалт, ач холбогдол
Монголчуудын 1911 оны хувьсгалын ялалт, ач холбогдол
 
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншилМонголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
Монголчуудын байгаль хамгаалах уламжлалт ёс заншил
 
хүний үүсэл
хүний үүсэл хүний үүсэл
хүний үүсэл
 
амьтны ангилал
амьтны ангилаламьтны ангилал
амьтны ангилал
 
Photo album of key functional species/Монгол орны бэлчээрийн түлхүүр зүйл ург...
Photo album of key functional species/Монгол орны бэлчээрийн түлхүүр зүйл ург...Photo album of key functional species/Монгол орны бэлчээрийн түлхүүр зүйл ург...
Photo album of key functional species/Монгол орны бэлчээрийн түлхүүр зүйл ург...
 
Lecture3
Lecture3Lecture3
Lecture3
 
Lecture15
Lecture15Lecture15
Lecture15
 
МОНГОЛ ОРНЫ МАЛ АЖ АХУЙ
МОНГОЛ ОРНЫ МАЛ АЖ АХУЙМОНГОЛ ОРНЫ МАЛ АЖ АХУЙ
МОНГОЛ ОРНЫ МАЛ АЖ АХУЙ
 
Газарзүй 8 Монгол орны хөрс.pptx
Газарзүй 8 Монгол орны хөрс.pptxГазарзүй 8 Монгол орны хөрс.pptx
Газарзүй 8 Монгол орны хөрс.pptx
 
Lecture14
Lecture14Lecture14
Lecture14
 
SSHS12
SSHS12SSHS12
SSHS12
 
үр жимс тархах
үр жимс тархахүр жимс тархах
үр жимс тархах
 
ургамлын үржлийн эрхтэн
ургамлын үржлийн эрхтэнургамлын үржлийн эрхтэн
ургамлын үржлийн эрхтэн
 
Lecture9
Lecture9Lecture9
Lecture9
 
Найруулга зүй
Найруулга зүйНайруулга зүй
Найруулга зүй
 
хөдөлмөр эрхлэлт
хөдөлмөр эрхлэлтхөдөлмөр эрхлэлт
хөдөлмөр эрхлэлт
 

Semelhante a Guide surgalt flora of mongolia

Дархан-Уул аймгийн бэлчээрт зонхилогч бүлгэмдэл, тэдгээрийн бүтэц, бүрэлдэхүүн
Дархан-Уул аймгийн бэлчээрт зонхилогч бүлгэмдэл, тэдгээрийн бүтэц, бүрэлдэхүүнДархан-Уул аймгийн бэлчээрт зонхилогч бүлгэмдэл, тэдгээрийн бүтэц, бүрэлдэхүүн
Дархан-Уул аймгийн бэлчээрт зонхилогч бүлгэмдэл, тэдгээрийн бүтэц, бүрэлдэхүүнAnkhbileg Luvsan
 
Lecture 10,11
Lecture 10,11Lecture 10,11
Lecture 10,11munkhuu_a
 
хөрсний менж лекц2
хөрсний менж лекц2хөрсний менж лекц2
хөрсний менж лекц2otgooPhh
 
хөрсний менж лекц2
хөрсний менж лекц2хөрсний менж лекц2
хөрсний менж лекц2otgooPhh
 
Khicheeliin tuluvluguu
Khicheeliin tuluvluguuKhicheeliin tuluvluguu
Khicheeliin tuluvluguubhishgee
 
8 angi mo urgamal amitan davaakhuu 04.26
8 angi mo urgamal amitan davaakhuu 04.268 angi mo urgamal amitan davaakhuu 04.26
8 angi mo urgamal amitan davaakhuu 04.26zulzagatsogoo
 
зайны сургалт 2
зайны сургалт 2зайны сургалт 2
зайны сургалт 2chimgee5568
 

Semelhante a Guide surgalt flora of mongolia (14)

Дархан-Уул аймгийн бэлчээрт зонхилогч бүлгэмдэл, тэдгээрийн бүтэц, бүрэлдэхүүн
Дархан-Уул аймгийн бэлчээрт зонхилогч бүлгэмдэл, тэдгээрийн бүтэц, бүрэлдэхүүнДархан-Уул аймгийн бэлчээрт зонхилогч бүлгэмдэл, тэдгээрийн бүтэц, бүрэлдэхүүн
Дархан-Уул аймгийн бэлчээрт зонхилогч бүлгэмдэл, тэдгээрийн бүтэц, бүрэлдэхүүн
 
Cem14
Cem14Cem14
Cem14
 
Lecture 10,11
Lecture 10,11Lecture 10,11
Lecture 10,11
 
хөрсний менж лекц2
хөрсний менж лекц2хөрсний менж лекц2
хөрсний менж лекц2
 
хөрсний менж лекц2
хөрсний менж лекц2хөрсний менж лекц2
хөрсний менж лекц2
 
жимсний аж ахуй E lecture
жимсний аж ахуй E lectureжимсний аж ахуй E lecture
жимсний аж ахуй E lecture
 
Oc lekts 2
Oc lekts 2Oc lekts 2
Oc lekts 2
 
Khicheeliin tuluvluguu
Khicheeliin tuluvluguuKhicheeliin tuluvluguu
Khicheeliin tuluvluguu
 
8 angi mo urgamal amitan davaakhuu 04.26
8 angi mo urgamal amitan davaakhuu 04.268 angi mo urgamal amitan davaakhuu 04.26
8 angi mo urgamal amitan davaakhuu 04.26
 
зайны сургалт 2
зайны сургалт 2зайны сургалт 2
зайны сургалт 2
 
Oc lekts 3
Oc lekts 3Oc lekts 3
Oc lekts 3
 
Oc lekts 3
Oc lekts 3Oc lekts 3
Oc lekts 3
 
Lecture1
Lecture1Lecture1
Lecture1
 
Lekts 10
Lekts 10Lekts 10
Lekts 10
 

Guide surgalt flora of mongolia

  • 1. МОНГОЛ ОРНЫ УРГАМЛЫН АЙМАГ (ОЛОН ЯНЗ БАЙДАЛ) М.Ургамал /ШУА-ийн ЕБСБхүрээлэн/ 1Улаанбаатар, 2018
  • 2. Сургалтын агуулга 1. Монгол орны ургамлын аймаг (ерөнхий ойлголт, ангилал) 2. Монгол орны ургамлын олон янз байдал 3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал 4. Ургамлын зүйлүүд Монгол орны байгалийн бүс, бүслүүрт тархсан онцлог 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн тойргуудын онцлог 6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг (ерөнхий ойлголт) 7. Монгол орны ургамалжлын онцлог (ерөнхий ойлголт)
  • 3. Биологийн олон янз байдал, түүний халуун цэгүүд
  • 4. 1. Монгол орны ургамлын аймаг /ерөнхий тойм/
  • 5. 1. Монгол орны ургамлын аймаг /ерөнхий ангилал/
  • 6. 1. Монгол орны ургамлын аймаг /ерөнхий ангилал/ Бүлгийн нэр Хүрээ Анги Баг Овог Төрөл Зүйл, дэд зүйл Эзлэх хувь 1. Мөөг (дээд) 2 7 20 56 156 574 7.80 2. Замаг 10 13 39 87 268 2003 27.25 3. Хаг 1 3 12 63 207 1033 14.05 4. Хөвд 1 2 6 74 208 580 7.89 14 25 77 280 839 4190 56.99 5. Гуурст ургамал 5 12 39 108 684 3160 43.01 нийт 19 37 116 388 1523 7350 100.0 Монгол орны ургамлын олон янз байдал, зүйлийн бүрдэл, эзлэх хувь * (Ургамал 2017) Мөөг Замаг Хаг Хөвд Цэцэгт ургамал * Эх сурвалж: Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. Urgamal M. 2018. Species Catalogue of Rare and Threatened Vascular Plants of Mongolia. Ulaanbaatar. Mongolia. “Bembi San“ Press. 193pp. ISBN 978-99978-2-631-2.
  • 7. 7.80% 27.25% 14.05% 7.89% 43.01% Монгол орны ургамлын аймгийн олон янз байдал, эзлэх хувь 1. Мөөг (дээд) 2. Замаг 3. Хаг 4. Хөвд 5. Гуурст ургамал 1. Монгол орны ургамлын аймаг /ерөнхий ангилал/ * Эх сурвалж: Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
  • 8. 1. Монгол орны ургамлын аймгийн зүйлийн бүрдэл Судлаачдын нэр, ном бүтээлүүдээ хэвлүүлсэн он Овгийн тоо Төрлийн тоо Зүйлийн тоо К.И.Максимович (1859) - - 489 К.Траутфеттер (1870) - - 529 Н.В.Павлов (1929) 78 - 950 В.И.Грубов (1955) 97 552 1877 В.И.Грубов (1982) 103 599 2239 Н.Өлзийхутаг (1989) 122 625 2443 И.А.Губанов (1996) 128 662 2823 Ч.Санчир нар (2004) 128 669 2871 В.М.Камелин, Н.Өлзийхутаг (2005) 130 ~700 2930 Н.Өлзийхутаг нар (2009) 130 700~ 2946 Mongolian Red List and Conservation Action Plans of Plants (2011) 130 660 3000 Virtual Flora of Mongolia (FloraGREIF, Germany, 2013) 128 669 2879 Oyuntsetseg & Urgamal (National convention, 2013) *112 676 3014 Urgamal, Oyuntsetseg & Nyambayar (2013) *112 679 3053 Urgamal & Sanchir (as of April 2014) *112 683 3113 Urgamal et al. 2014 (Conspectus of the vascular plants of Mongolia) *112 683 3127 Urgamal et al. 2016 , 2018 **108 684 3160 Монгол орны гуурст ургамлын овог, төрөл, зүйлийн тоон үзүүлэлтүүд * Эх сурвалж: Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
  • 9. 2. Монгол орны ургамлын олон янз байдал
  • 10. 2. Монгол орны ургамлын олон янз байдал Дэд аймаг Хүрээ Анги Баг Овог Төрөл Зүйл, дэд зүйл Эзлэх хувь 1. Ойм 1. Шивэрс хэлбэртэн 2 2 2 4 7 0.22 2. Ойм хэлбэртэн 3 3 6 18 42 1.32 2. Нүцгэн үртэн 3. Нарстан 1 1 2 5 13 0.41 4. Гнетофит 1 1 1 1 9 0.28 3. Далд үртэн 5. Далд үртэн /Цэцэгт ургамал/ 5 32 97 656 3089 97.77 нийт 12 39 108 684 3160 100.0 Монгол орны гуурст ургамлын зүйлийн бүрдэл, эзлэх хувь (Urgamal et al. 2016) Ойм Нүцгэн үртэн Далд үртэн буюу цэцэгт ургамал * Эх сурвалж: Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
  • 11. 11 Ойм 49 зүйл, 1.54% Нүцгэн үртэн 22 зүйл, 0.69% Далд үртэн /Цэцэгт ургамал/ 3089 зүйл, 97.77% * Эх сурвалж: Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. 2. Монгол орны ургамлын олон янз байдал
  • 12. 12 Нэг талт 607 зүйл, 24.78% Хос талт 2482 зүйл, 75.22% * Эх сурвалж: Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. 2. Монгол орны ургамлын олон янз байдал
  • 13. Том мод 0,5% Тагдгар мод болон том сөөг 1,3% Жинхэнэ сөөг 4,7% Сөөгөнцөр 1,6% Заримдаг сөөг болон сөөгөнцөр 3,8% Ороонго ургамал 0,4% Цөөн наст өвс 11,1%Олон наст өвс 76,7% Зураг 1.2. Монгол орны ургамлын аймаг дахь ургамлын олон янз хэлбэр Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. 2. Монгол орны ургамлын олон янз байдал Эх сурвалжууд: Өлзийхутаг Н. 1989. Монгол орны ургамлын аймгийн тойм. Улсын хэвлэл. УБ.
  • 14. 3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал
  • 15. 3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал Гуурст ургамлын хамгааллын бүлгүүд, зүйлийн бүрдэл, эзлэх хувь (Ургамал 2017) Ургамлын хамгааллын бүлгүүдийн нэр Овгийн тоо Төрлийн тоо Зүйлийн тоо Эзлэх хувь Унаган ургамал 19 49 120 3.79 Завсрын унаган ургамал 40 163 495 15.66 Нэн ховор ургамал 56 108 133 4.20 Ховор ургамал 64 211 356 11.26 Харь ургамал 23 48 51 1.61 Хөл газрын ургамал 49 212 438 13.86 Усны ургамал 40 79 169 5.34 Үлдэц (үлдвэр) ургамал 21 36 70 2.21 Зэрлэгшсэн таримал ургамал 12 39 47 1.48 Улаан номонд (2013) орсон ургамал 49 103 135 4.27 CITES-ийн хавсралтанд (2008) орсон ургамал 2 6 8 0.25 Ургамлын Улаан дансанд (2011) орсон ургамал Устсан (EX) Байгальд устсан (EW) Бүс нутгийн хэмжээнд устсан (RE) Устаж байгаа (CR) Устаж болзошгүй (EN) Эмзэг (VU) Ховордож болзошгүй (NT) Анхаралд өртөхөөргүй (LC) Мэдээлэл дутмаг (DD) Үнэлэх боломжгүй (NA) 53 - - - 10 22 27 15 10 3 1 116 - - - 14 35 50 21 10 4 1 148 - - - 16 39 55 23 10 4 1 4.68 - - - 0.51 1.24 1.74 0.72 0.31 0.12 0.03 * Эх сурвалж: Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. Urgamal M. 2018. Species Catalogue of Rare and Threatened Vascular Plants of Mongolia. Ulaanbaatar. Mongolia. “Bembi San“ Press. 193pp. ISBN 978-99978-2-631-2.
  • 16. 3.79 15.66 4.2 11.26 1.61 13.86 5.34 2.21 1.48 4.27 4.68 0.25 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18 Унаган ургамал Завсрын унаган ургамал Нэн ховор ургамал Ховор ургамал Харь ургамал Хөл газрын ургамал Усны ургамал Үлдэц (үлдвэр) ургамал Зэрлэгшсэн таримал… Улаан номонд (2013)… Улаан дансанд (2011)… CITES-ийн хавсралтанд… Монгол орны гуурст ургамлын хамгааллын бүлгүүд, тэдгээрийн эзлэх хувь 3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал * Эх сурвалж: Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. Urgamal M. 2018. Species Catalogue of Rare and Threatened Vascular Plants of Mongolia. Ulaanbaatar. Mongolia. “Bembi San“ Press. 193pp. ISBN 978-99978-2-631-2.
  • 17. 3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал Унаган ба завсрын унаган, үлдэц, харь зүйлүүдийн тоо, нягтшил ургамал-газарзүйн тойргуудад тархсан байдал * Эх сурвалж: Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. Urgamal M. 2018. Species Catalogue of Rare and Threatened Vascular Plants of Mongolia. Ulaanbaatar. Mongolia. “Bembi San“ Press. 193pp. ISBN 978-99978-2-631-2.
  • 18. 3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал * Эх сурвалж: Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын олон янз байдлыг хамгаалах ба Улаан данс (4.2 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. Ургамлын бүлгүүд Овгийн тоо Төрлийн тоо Зүйлийн тоо Статус Унаган Нэн ховор Ховор Үлдэц Доод ба спор бүхий дээд ургамал 39 52 57 3 4 53 0 Мөөг 7 12 12 1 0 12 0 Замаг 15 18 18 0 1 17 0 Хаг 10 10 15 2 3 12 0 Хөвд 7 12 12 0 0 12 0 Гуурст ургамал 49 103 135 24 48 81 12 Шивэрс хэлбэртэн 1 1 1 0 1 0 0 Ойм хэлбэртэн 2 2 2 0 2 0 0 Нүцгэн үртэн 1 3 3 0 2 1 0 Далд үртэн 45 97 129 24 43 80 0 нийт 88 155 192 26 52 134 12 Монголын Улаан ном (2013)-нд орсон ургамал, тэдгээрийн зүйлийн тоо, статус
  • 19. 3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал Улаан данс, Улаан номонд орсон, нэн ховор болон ховор зүйлүүдийн тоо, нягтшил ургамал-газарзүйн тойргуудад тархсан байдал * Эх сурвалж: Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. Urgamal M. 2018. Species Catalogue of Rare and Threatened Vascular Plants of Mongolia. Ulaanbaatar. Mongolia. “Bembi San“ Press. 193pp. ISBN 978-99978-2-631-2.
  • 20. 3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал * Эх сурвалж: Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын олон янз байдлыг хамгаалах ба Улаан данс (4.2 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. Бүлгүүд Нэн ховор (1995 он) Ховор (1995, 2004 он) Овог Төрөл Зүйл Эзлэх хувь Овог Төрөл Зүйл Эзлэх хувь 1. Мөөг (дээд) 0 0 0.00 4 4 5 1.31 2. Замаг 1 1 1 0.75 5 5 5 1.31 3. Хаг 1 1 1 0.75 6 6 11 2.89 4. Хөвд 0 0 0 0.00 2 4 4 1.05 5. Гуурст ургамал 54 106 131 98.50 64 211 356 93.44 нийт 56 108 133 100.00 81 220 381 100.00 Монгол орны ургамлын томоохон бүлгүүдийн нэн ховор, ховор зүйлийн тоо Монгол улсын “Байгалийн ургамлын тухай хууль”, 1995, 2004
  • 21. 3. Монгол орны ургамлын хамгааллын статус, ховордлын төлөв байдал
  • 22. 3. Монгол орны Унаган ургамлын зүйлүүд Монгол хундгана Грубовын боролз Сутайн ортууз Нүцгэн-үрт гүүнхөх 19 овог, 49 төрөл 120 зүйлтэй. (Urgamal & Oyuntsetseg 2017) Эх сурвалж: Urgamal M. & Oyuntsetseg B. 2017. Atlas of the Endemic Vascular Plants of Mongolia. Ulaanbaatar. Mongolia. “Bembi San“ Press. 108pp. ISBN 978-99978-1-307-7. Urgamal M. 2018. Species Catalogue of Rare and Threatened Vascular Plants of Mongolia. Ulaanbaatar. Mongolia. “Bembi San“ Press. 193pp. ISBN 978-99978-2-631-2.
  • 23. 3. Монгол орны унаган ургамлын зүйлүүд Бунгийн ортууз Халхын голын тунхуу Сайханы банздоо Иконниковын гичгэнэ 19 овог, 49 төрөл 120 зүйлтэй. (Urgamal & Oyuntsetseg 2017) Эх сурвалж: Urgamal M. & Oyuntsetseg B. 2017. Atlas of the Endemic Vascular Plants of Mongolia. Ulaanbaatar. Mongolia. “Bembi San“ Press. 108pp. ISBN 978-99978-1-307-7. Urgamal M. 2018. Species Catalogue of Rare and Threatened Vascular Plants of Mongolia. Ulaanbaatar. Mongolia. “Bembi San“ Press. 193pp. ISBN 978-99978-2-631-2.
  • 24. 3. Монгол орны завсрын унаган ургамлын зүйлүүд Urgamal M. Oyuntsetseg B., Nyambayar D. & Dulamsuren Ch. 2014. Conspectus of the vascular plants of Mongolia. (Editors: Sanchir, Ch. & Jamsran, Ts.). Ulaanbaatar, Mongolia. “Admon Printing“ Press. 334 pp. ISBN 978-99973-0356-1. Эх сурвалжууд: Өлзийхутаг Н. 1989. Монгол орны ургамлын аймгийн тойм. Улсын хэвлэл. УБ. Urgamal M. 2017. The sub-endemic species to the vascular flora of Mongolia updated. Proceedings of the Institute of General and Experimental Biology, MAS. 2017 (33): 106-113. ISBN 978-99978-967-0-4. Гаж сожлж Говийн ганга Толгодын бударгана Говийн хотир 40 овог, 163 төрөл 495 зүйлтэй. (Urgamal 2017)
  • 25. 3. Монгол орны Улаан ном, Улаан дансны үнэлгээнд орсон зүйлүүд
  • 26. 3. Монгол орны нэн ховор, ховор ургамлын жагсаалтанд орсон зүйлүүд * Эх сурвалж: Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. Urgamal M. 2018. Species Catalogue of Rare and Threatened Vascular Plants of Mongolia. Ulaanbaatar. Mongolia. “Bembi San“ Press. 193pp. ISBN 978-99978-2-631-2.
  • 27. 3. Зэрлэг амьтан ба ургамлын аймгийн ховордсон зүйлийг олон улсын хэмжээнд худалдаалах тухай конвенц (Annex II of SITES) Эх сурвалж: Urgamal M. Oyuntsetseg B., Nyambayar D. & Dulamsuren Ch. 2014. Conspectus of the vascular plants of Mongolia. (Editors: Sanchir, Ch. & Jamsran, Ts.). Ulaanbaatar, Mongolia. “Admon Printing“ Press. 334 pp. ISBN 978-99973-0356-1.
  • 28. 3. Монгол орны эртний үлдвэр ургамлын зүйлүүд Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын олон янз байдлыг хамгаалах ба Улаан данс (4.2 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. Urgamal M. Oyuntsetseg B., Nyambayar D. & Dulamsuren Ch. 2014. Conspectus of the vascular plants of Mongolia. (Editors: Sanchir, Ch. & Jamsran, Ts.). Ulaanbaatar, Mongolia. “Admon Printing“ Press. 334 pp. ISBN 978-99973- 0356-1. Эх сурвалжууд: Өлзийхутаг Н. 1989. Монгол орны ургамлын аймгийн тойм. Улсын хэвлэл. УБ. Монгол хундгана Потанинын улаантулам Монгол хундгана
  • 29. 29 Цавцагаан бөлбөөАлтан саахууцэцэг Говийн хотирТолгодын бударгана Монгол шардалан 3. Монгол орны эртний үлдвэр ургамлын зүйлүүд Эх сурвалж: Urgamal M. Oyuntsetseg B., Nyambayar D. & Dulamsuren Ch. 2014. Conspectus of the vascular plants of Mongolia. (Editors: Sanchir, Ch. & Jamsran, Ts.). Ulaanbaatar, Mongolia. “Admon Printing“ Press. 334 pp. ISBN 978-99973-0356-1.
  • 30. 30 3. Монгол орны эртний үлдвэр ургамлын зүйлүүд Нөмрөгт банздоо Грубовын хөөндий Монгол бүйлэс Потанины хотир Urgamal M. Oyuntsetseg B., Nyambayar D. & Dulamsuren Ch. 2014. Conspectus of the vascular plants of Mongolia. (Editors: Sanchir, Ch. & Jamsran, Ts.). Ulaanbaatar, Mongolia. “Admon Printing“ Press. 334 pp. ISBN 978-99973-0356-1. Эх сурвалжууд: Өлзийхутаг Н. 1989. Монгол орны ургамлын аймгийн тойм. Улсын хэвлэл. УБ.
  • 31. 31 Таримал шүхэргэнэ Таримал тутрага Зэгэл хоногбудаа Цагаан хошоон 3. Монгол орны харь зүйл ургамлууд Эх сурвалж: Munkhnast D., Chuluunjav C., Urgamal M., Pagad S., Wong LJ. 2018. GRIIS Checklist of Introduced and Invasive Species - Mongolia. Version 2.2. Journ. of Invasive Species Specialist Group ISSG. Checklist Dataset https://doi.org/10.15468/cskgr1 23 овгийн 48 төрлийн 51 зүйл (Urgamal 2017)
  • 32. 32 49 овгийн 212 төрөлд багтах 438 зүйл (Цэрэнбалжид 2002). Дэлхээ алис Будан мананхамхаг Цагаан лууль Олслог халгай 3. Монгол орны хөл газрын ургамал
  • 33. 33 40 овгийн 83 төрлийн 186 зүйл (Urgamal & Dulmaa 2018) Цавцагаан бөлбөөАлтан саахууцэцэг Эгэл годил-өвс Бага лавшига 3. Монгол орны усны ургамал Эх сурвалж: Urgamal M. & Dulmaa A. 2018. Biodiversity of water vascular plants of Mongolia and conservation status. Abstract of the “Пресноводные экосистемы – Современные вызовы” conference. Irkutsk, Russia. 10-14, September, 2018. (in press)
  • 34. 34 12 овгийн 39 төрөлд багтах 39 зүйл (Urgamal et al. 2014). Таримал хошуубудаа Эгэл арвай Хөдөөгийн вандуй 3. Монгол орны зэрлэгшсэн таримал зүйлүүд Эх сурвалж: Urgamal M. Oyuntsetseg B., Nyambayar D. & Dulamsuren Ch. 2014. Conspectus of the vascular plants of Mongolia. (Editors: Sanchir, Ch. & Jamsran, Ts.). Ulaanbaatar, Mongolia. “Admon Printing“ Press. 334 pp. ISBN 978-99973-0356-1.
  • 35. 35 49 овгийн 103 төрлийн 135 зүйл гуурст ургамал (by Mongolian Red Book 2013). 3. Монгол улсын Улаан номонд орсон ургамлын зүйлүүд Монгол бүйлэс Цагаан цээнэ Монгол чоногоно Грубовын хөөндий
  • 36. 36 53 овгийн 116 төрөлд багтах 148 зүйл үнэлэгдсэн (by Nyambayar et al. 2011). Монгол шардалан Кузнецовын хорс (Бонго) Монгол догар Цөлийн аргамжинцэцэг (Цагаан гожо) 3. Монгол орны Улаан дансны үнэлгээ хийгдсэн ургамлын зүйлүүд
  • 37. 4. Ургамлын зүйлүүд Монгол орны байгалийн бүс, бүслүүрт тархсан онцлог
  • 38. Өндөр уул (Алтай Таван Богд) Ойт хээр (Богдхан уул) Уулын тайга (Хөвсгөл, Улаан тайга) Хээр тал (Дорнод, Матадын тал) Цөлөрхөг хээр (Галбын говь) Элсэн цөл (Өмнөговь, Хонгорын элс) 4. Монгол орны байгалийн бүс, бүслүүр
  • 39. 4. Монгол орны байгалийн бүс, бүслүүр
  • 40. 4. Монгол орны байгалийн бүс, бүслүүр, эзлэх хувь
  • 41. 4. Монгол орны өндөр уулын бүслүүр
  • 43. 4. Өндөр уулын бүслүүрт тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд Дөрвөлсөн мүгэз (алтангагнуур) Өлчир дэгд Нүцгэн намууТагийн хөвөнт
  • 44. 4. Өндөр уулын бүслүүрт тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд
  • 45. 4. Өндөр уулын бүслүүрт тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд
  • 46. 4. Ой тайгын бүслүүрт тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд
  • 47. 4. Ой тайгын бүслүүрт тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд Дагуур тэрэлж Азийн жамъянмядаг Алирс Сибирь нарс (хуш)
  • 48. 4. Хээрийн бүсэд тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд
  • 49. 4. Хээрийн бүсэд тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд Жижигнавчит харгана Том хялгана Хөх яргуй Алтан харгана
  • 50. 4. Говь цөлийн бүсэд тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд
  • 51. 4. Говь цөлийн бүсэд тархсан ургамлын төрөл зүйлүүд
  • 52. 4. Ус намаг болон хад чулуунд ургах ургамлын төрөл зүйлүүд
  • 53. 4. Нуга, голын татмаар ургах ургамлын төрөл зүйлүүд Хаварсал Шимтэглэй Намгийн бальви Сонгино
  • 54. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
  • 55. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал
  • 56. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал
  • 57. * Эх сурвалж: Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. Ургамал-газарзүйн 16 тойргийн дугаар болон нэрс Зүйлийн тоо Эзлэх хувь Эзлэх байр 1. Хөвсгөлийн уулын тайгын тойрог 1081 34.21 V 2. Хэнтийн уулын тайгын тойрог 1276 40.38 IV 3. Хангайн уулын ойт хээрийн тойрог 1551 49.08 II 4. Монгол-Дагуурын уулын ойт хээрийн тойрог 1310 41.46 III 5. Хянганы хаяа уулсын нугат хээрийн тойрог 847 26.80 XI 6. Ховдын уулын цөлжсөн хээрийн тойрог 1045 33.07 VI 7. Монгол Алтайн уулын хээрийн тойрог 1662 52.59 I 8. Дундад Халхын хуурай хээрийн тойрог 793 25.09 XII 9. Дорнод Монголын хээрийн тойрог 972 30.76 VII 10. Их нууруудын хотгорын цөлөрхөг хээрийн тойрог 900 28.48 VIII 11. Олон нуурын хөндийн цөлөрхөг хээрийн тойрог 482 15.25 XIII 12. Дорнод говийн цөлөрхөг хээрийн тойрог 480 15.19 XIV 13. Говь Алтайн уулын цөлөрхөг хээрийн тойрог 889 28.13 IX 14. Зүүнгарын говийн (цөлийн) тойрог 879 27.81 X 15. Алтайн өвөр говийн (цөлийн) тойрог 383 12.12 XV 16. Алашаа говийн (цөлийн) тойрог 272 8.61 XVI 16 тойрогт тархсан гуурст ургамлын зүйлийн бүрдэл (Ургамал 2017, Оюунцэцэг нар 2017) 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
  • 58. 1081 1276 1551 1310 847 1045 1662 793 972 900 482 480 889 879 383 272 0 300 600 900 1200 1500 1800 Хөвсгөл Хэнтий Хангай Монгол Дагуур Хянган Ховд Монгол Алтай Дундад Халх Дорнод Монгол Их нуур Олон нуур Дорнод говь Говь Алтай Зүүнгарын говь Алтайн өвөр говь Алашаа говь Монгол орны ургамал-газарзүйн 16 тойрогт тархсан гуурст ургамлын нийт зүйлийн тоо 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) * Эх сурвалж: Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
  • 59. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал
  • 60. 54 62 45 50 51 24 221 1 42 32 1 9 16 78 12 7 0 20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 Хөвсгөл Хэнтий Хангай Монгол Дагуур Хянган Ховд Монгол Алтай Дундад Халх Дорнод Монгол Их нуур Олон нуур Дорнод говь Говь Алтай Зүүнгарын говь Алтайн өвөр говь Алашаа говь Зөвхөн тухайн тойрогт тархсан гуурст ургамлын зүйлийн тоо 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) * Эх сурвалж: Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
  • 61. Тойргуудад тархсан байдал Urgamal et al. (2014) Ургамал (2017) зүйлийн тоо эзлэх хувь зүйлийн тоо эзлэх хувь нэмэгдсэн зүйлийн тоо 1 тойрогт тархсан (нэн цөөн) 689 22.03 711 22.53 22 2-3 тойрогт тархсан (цөөн) 835 26.70 844 26.70 9 4-10 тойрогт тархсан (дундаж) 1286 41.12 1288 40.75 2 11-15 тойрогт тархсан (элбэг) 303 9.68 303 9.58 0 16 (бүгд) тойрогт тархсан (нэн элбэг) 14 0.44 14 0.44 0 нийт 3127 100.0 3160 100.0 33 Ургамлын олон янз байдал ургамал-газарзүйн тойргуудад тархсан байдал 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын олон янз байдлыг хамгаалах ба Улаан данс (4.2 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. Urgamal M. Oyuntsetseg B., Nyambayar D. & Dulamsuren Ch. 2014. Conspectus of the vascular plants of Mongolia. (Editors: Sanchir, Ch. & Jamsran, Ts.). Ulaanbaatar, Mongolia. “Admon Printing“ Press. 334 pp. ISBN 978-99973-0356-1.
  • 62. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) 1. Хөвсгөлийн уулын тайгын тойрог: Энэ тойрогт Дорнод Саяны нурууны шувтаргын уулын урд зах, Хамар давааны нурууны баруун урд сэжүүрийн уулс, Жид, Баян-уул, Улаан тайга, Хорьдол Сарьдагийн нурууд болон Тагнын нурууны зүүн шувтарга энд хамаарагдана. Энэ тойрог баруун хэсэгтээ тагийн ян сарьдаг, нүцгэн царам ихтэй байдаг бол дорнод хэсэгтээ уулын тайга нь давамгайлна. Энэ тойрогт нийт 1081 зүйл гуурст ургамал ургадгаас Саяны ба Алтай-Саяны ургамлын аймгийн төлөөлөгчид голлох ба зөвхөн энэ тойрогт тархсан 54 зүйл ургамалтай (Urgamal et al. 2016). Тойргийн үндсэн шинжийг илэрхийлэх зүйлүүдэд: Хөвсгөлийн ботууль (Festuca hubsugulica), Сибирь шувууннударга (Polypodium sibiricum), Саяны жамьянмядаг (Trollius sajanensis), Саяны бургас (Salix sajanensis), Хөвсгөлийн хус (Betula hubsugulica), Гаж сожолж (Sajania mosntrosa), Саяны гэзэгцэцэг (Delphinium sajanense), Енисейн бургас (Salix jenisseensis), Эрхүүгийн жамьянмядаг (Trollius ircuticus), Цоохор шивлээ (Equisetum variegatum), Кузнецовын ортууз (Oxytropis kuznetsovii), Саяны ортууз (Oxytropis sajanensis), Алирс (Vaccinium vitis-idaea), Гмелиний төмөрдээ (Lathyrus gmelinii), Саяны банздоо (Saussurea sajanensis), Турчаниновын банздоо (Saussurea turczaninovii) зэрэг орно. * Эх сурвалж: Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840. Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
  • 63. 5. Хөвсгөлийн уулын тайгын тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
  • 64. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) 2. Хэнтийн уулын тайгын тойрог: Хэнтийн уулсын төв, Хэнтий-Дагуурын нурууны баруун өмнөд шувтаргын нурууны төв хэсэгт хамаарна. Энэ тойрогт нийт 1276 зүйл гуурст ургамал тархсан ба Дорнод Сибирийн ялангуяа Дагуурын тайга, өндөр уулын ургамлын аймгийн төлөөлөгчид голчлон тохиолдоно. Зөвхөн энэ тойрогт 62 зүйл (Urgamal et al. 2016) ургамал ургана. Тайгын энэхүү тойрогт тохиолдох төрх үзүүлэгч зүйлүүдэд: Хэнтийн биелэг (Poa kenteica), Хэнтийн гичгэнэ (Potentilla chenteica), Холбоос эврэм (Phegopteris connectilis), Саран шүүдрийн-ойм (Botrychium lunaria), Хөдөөний шивлээ (Equisetum arvense), Эгэл бавран (Pteridium aquilinum), Час-улаан шивэлгэнэ (Selaginella sanguinolenta), Нэгнаст шивэрс (Lycopodium annotinum), Балуун шивэрс (Lycopodium clavatum), Тагийн хошилз (Diphasiastrum alpinum), Эгэл иргэнэ (Huperzia selago), Сибирь гацуур (Picea obovata), Сибирь шинэс (Larix sibirica), Дагуур арц (Juniperus dahurica), Одой нарс (Pinus pimila), Сөөгөн хус (Betula fruticosa), Алтан тэрэлж (Rhododendron aureum), Сибирь жодоо (Abies sibirica), Хадны бөөрөлзгөнө (Rubus arcticus), Хадны цооргоно (Angelica saxatilis), Алирс (Vaccinium vitis-idaea), Сибирь тэс (Sorbus sibirica), Дэргэр бургас (Salix divaricata), Хэнтийн зохимон (Senecio kenteicus), Шовх улалж (Carex acuta), Вильямсийн улалж (Carex williamsii) тэрггүтэн багтана. * Эх сурвалж: Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840. Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
  • 65. 5. Хэнтийн уулын тайгын тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
  • 66. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) 3. Хангайн уулын ойт хээрийн тойрог: Монгол орны төв хэсэг болох Хангайн уулархаг бүс нутгаас ба баруун хойноос зүүн урагш чиглэсэн, уртаараа 600 орчим км, хойш Хөвсгөл нуур хүртэлх өргөн уудам нутгийг хамаарна. Энэ тойрогт 1551 зүйл гуурст ургамал ургадаг ба зөвхөн энэ тойрогт тохиолдох 45 зүйл ургамал тэмдэглэгджээ (Urgamal et al. 2016). Хангайн тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэгч ургамлуудад: Хангайн хумилж (Alchemilia changaica), Хангайн хунчир (Astragalus changaica), Юлдэн шүүдрийн-ойм (Botrychium lanceolatum), Төгрөгнавчит хус (Betula rotundifolia), Сөөгөн хус (Betula fruticosa), Алирс (Vaccinium vitis-idaea), Монгол хундгана (Adonis mongolica), Юнатовын шивэлз (Ptilagrostis junatovii), Павловын сорвоо (Calamagrostis pavlovii), Час-улаан шивэлгэнэ (Selaginella sanguinolenta), Тагийн биелэг (Poa alpina), Кудой улаантолгой (Agrostis kudoi), Нарийннавчит улалж (Carex tenuiflora), Ороонго хорс (Acontium volubile), Цийрнавчит сарнай (Rosa pimpinellifolia), Клеменц ортууз (Oxytropis klementzii), Монгол ганга (Thymus mongolicus), Нүцгэн шүхэргэнэ (Cenolophium denudatum), Хангайн шарилж (Artemisia changaica), Монгол багваахай (Taraxacum mongolicum), Алтайн нил (Viola altaica) зэрэг орно. * Эх сурвалж: Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840. Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
  • 67. 5. Хангайн уулын ойт хээрийн тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
  • 68. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) 4. Монгол-Дагуурын уулын ойт хээрийн тойрог: Хэнтийн нурууны захын салбар уулсыг хамрах бөгөөд Хэнтийн тойргийг тал цагираг байдлаар хүрээлэн оршино. Хэнтийн нурууг тойрсон Онон, Улз, Туул, Хараа, Ерөөгийн хөндийн зурвас нутгийг хамаарна. Тус тойрогт нийт 1310 зүйл тархсан ба уулархаг хээрийн ургамал зонхилно. Зөвхөн энэ тойрогт тохиолдох 50 зүйл (Urgamal et al. 2016) ургамал тэмдэглэгджээ. Гол төлөөлөгчдөөс: Дагуур тооронцор (Cerastium dahuricum), Манжуур хус (Betula mandschurica), Дагуур гандбадраа (Veronica dahurica), Гмелиний шинэс (Larix gmelinii), Монгол хус (Betula mongolica), Хэвтээ биелэг (Poa supina), Хөхногоон даагансүүл (Koeleria glauca), Элдэвнавчит тарна (Polygonum heterophylla), Дагyур тооронцор (Cerastium dahurium), Шар лидэр (Sophora flavescens), Норвеги гичгэнэ (Potentilla norvegica), Хавтагнавчит хөхтолгой (Eryngium planum), Пенсилваны сараана (Lilium pensylvanicum), Хунчирхуу яргуй (Pulsatilla astragalifolia), Цагаан хошоон (Melilotus albus), Нугын хошоонгор (Trifolium pratense), Нугын шимтэглээ (Geranium transbaicalicum), Гмелений холтсонцэцэг (Ranunculus gmelinii), Нангиад хунчир (Astragalus chinensis), Дуулгачивт цахирам (Orchis militarus), Охоотын чөдөр өвс, Монньегийн халагацай (Cnidium monnieri), Дагуур дэгд (Gentiana dahurica), Борнуур багваахай (Taraxacum bornuurense), Крыловын гандбадраа (Veronica krylovii), Сэлэнгийн шарилж (Artemisia selengensis) гэх мэт болно. * Эх сурвалж: Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840. Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
  • 69. 5. Монгол Дагуурын уулын ойт хээрийн тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
  • 70. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) 5. Хянганы хаяа уулсын нугат хээрийн тойрог: Энэ тойрогт Монгол орны зүүн хязгаар, Их Хянганы нурууны захын салбар уулсыг хамрах улсын хил орчмын нутаг багтана. Нийт 847 зүйл (Urgamal et al. 2016) ургадаг ба Манжуурын ургамлын аймгийн төлөөлөгчид зонхилж, Дагуур Монголын хээрийн ургамал багагүй бөгөөд Дорнод Сибирийн тайгын төлөөлөгчид цөөвтөр оролцоно. Тухайн тойрогт л тохиолдох 51 зүйл (Urgamal et al. 2014) байна. Тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэгч зүйлүүдэд: Манжуур хус (Betula mandshurica), Япон хайлас (Ulmus japonica), Дагуур тэрэлж (Rhododendron dahuricum), Эгэл годил-өвс (Acorus calamus), Хар агширгана (Veratrum nigrum), Бушийн сараана (Lilium buschianum), Шар хумхаал (Hemerocallis lilio-asphodelus), Тансаг номилгоно (Anemarrhena asphodeloides), Өргөн зуншилцэцэг (Majanthemum dilatatum), Кейскегийн хонхонцор (Convallaria keiskei), Намхан мухарцагаан (Polygonatum humile), Тойруулгат чандганчих (Paris verticillata), Дагуур жавай (Cimicifuga dahurica), Солонгос хорс (Aconitum coreanum), Энгийн жавай (Cimicifuga simplex), Кузнецовын хорс (Aconitum kuznezoffii), Дагуур шимтэглэй (Geranium dahuricum), Дагуур гандбадраа (Veronica dahurica), Сибирь гандбадраа (Veronica sibirica), Паллас сүүт-өвс (Euphorbia pallasii), Теллунгийн цийр (Pimpinella thellungiana), Нангиад гичгэнэ (Potentilla chinensis), Черняевын цооргоно (Angelica czernaevia), Уссур банздоо (Saussurea ussuriensis), Амур зохимон (Senecio amurensi) зэрэг болно. * Эх сурвалж: Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840. Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
  • 71. 5. Монгол Дагуур, Хянганы тойргуудад тархдаг зүйл ургамлууд
  • 72. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) 6. Ховдын уулын цөлжсөн хээрийн тойрог: Монгол Алтайн хойд хэсэг, Хархираа, Түргэн, Алтан Хөхийн уулс, тэдгээрийн хоорондох хотгор хөндийг хамаарна. Монгол-Алтайн нурууны хойд сэжүүрийн өндөр уулс, Сийлхэмийн нуруу зэрэг хил орчмын уулс, Ачит нуурын ихэд цөлжсөн хотгорыгөөртөө багтаана. Энэ тойрог нь Алтайн өндөр уулсын хуурайсаг элементүүдийн зэрэгцээ говийн цөлөрхөг хээрийн ургамал ихээр оролцсон 1045 зүйл гуурст ургамалтай. Зөвхөн энд тохиолдох 24 зүйл (Urgamal et al. 2016) ургамал тэмдэглэгджээ. Ховдын тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэх ургамлуудад: Туран бургас (Salix turanica), Алтайн хонинзажлуур (Linaria altaica), Алтайн ганга (Thymus altaicus), Потанины сүүт-өвс (Euphorbia potaninii), Крыловын мүгэз (Rhodiola krylovii), Крыловын даагансүүл (Agropyron krylovianum), Смирновын бушилж (Kobresia smirnovii), Алтайн хонхонцэцэг (Campanula altaica), Бунгийн шимэлдэг (Dracocephalum bungeanum), Монгол хамбил (Draba mongolica), Хосцэцэгт гичгэнэ (Potentilla biflora), Арзгар оточ-өвс (Bunium setaceum), Ойн цооргоно (Angelica sylvatica), Алтайн маалинга (Linium altaicum), Алтайн шарилж (Artemisia altaiense) зэргийг дурьдаж болно. * Эх сурвалж: Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840. Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
  • 73. 5. Ховдын уулын цөлжсөн тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
  • 74. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) 7. Монгол Алтайн уулын хээрийн тойрог: Энэ тойрог нь Таван Богд уулаас эхлээд Монгол Алтайн нурууны Говийн гүн рүү шургаж орох зүүн шувтаргын уулсыг дуусталх Аж богд, Жаргалант Хайрхан, Хасагт Хайрхан, Дарвийн нуруу, Хар Азарга, Тайшир, Баатар Хайрхан зэрэг салбар уулсыг хамаарна. Ургамлын аймгийн хувьд нийт 1662 зүйлтэй (Urgamal et al. 2016; Oyuntsetseg et al. 2017) ба зөвхөн энд тохиолдох 221 зүйл (Urgamal et al. 2016) ургамал байна. Тойргийн төрхийг илэрхийлэх зүйлүүдэд: Далиу сонгино (Allium obliquum), Алтайн жамъянмядаг (Trollius altaicus), Тагийн дурваалиг (Phleum alpinum), Кудой улаантолгой (Agrostis kudoi), Крыловын биелэг (Poa krylovii), Курчум ботууль (Festuca kurtschumica), Редовскийн өлөн (Carex redowskiana), Монгол таар (Nanophyton mongolicum), Алтайн хорс (Aconitum altaicum), Ерөндөг хорс (Aconitum anthoroidum), Саарал зогдор-өвс (Clematis glauca), Туран бургас (Salix turanica), Содон юлт (Goniolimon callicomum), Алтлаг бэрмэг (Limonium chrysocomum), Паулсены бударгана (Salsola paulsenii), Алтайн шээрэнгэ (Silene altaica), Тагийн хамбил (Draba alpine), Алтайн хамбил (D. altaica), Алтайн гичгэнэ (Potentilla altaica), Хунчирнавчит гичгэнэ (Potentilla astragalifolia), Альбертийн сарнай (Rosa albertii), Эверсийн могой-идээ (Sedum ewersii), Балхаш хунчир (Astragalus balchanshensis), Тагийн хунчир (Astragalus alpinus), Дани хунчир (Astragalus danicus), Төвд хунчир (Astragalus tibetanus), Алтайн ортууз (Oxytropis altaica), Потанины ортууз (Oxytropis potaninii), Сутайн ортууз (Oxytropis sutaica), Нарийн ортууз (Oxytropis tenius), Үсхийжимст үнэртногоо (Seseli eriocarpum), Алтайн хувиланга (Pedicularis altaica), Шөмбөгөр хувиланга (Pedicularis dasystachys), Алтайн хонхонцэцэг (Campanula altaica), Ильиний аарниг (Arnica iljinii), Бөхөөн чонын-өргөс (Carduus nutans) зэрэг болно. * Эх сурвалж: Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840. Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8.
  • 75. Монгол-Алтайн өндөр ууланд тархсан зүйлүүд A. Pyrethrum lanuginosum B. Oxytropis recognita C. Oxytropis acanthacea D. Limonium congestatum E. Rhodiola algida F. Smelovskia altaica G. Pachyneurum grandflorum H. Lagopsis marrubiastrum 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог)
  • 76. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) * Эх сурвалж: Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840. Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. 8. Дундад Халхын хуурай хээрийн тойрог: Уг тойрогт Хангайн нуруунаас зүүн тийш, Төв Монголын боржин чулуутай цохио, толгод, бэсрэг уулс бүхий ухаа гүвээрхэг тэгшивтэр нутаг хамаарна. Дундад Халхын тойрогт Монголын ба Дагуурын хээрийн зарим нь цөлөрхөг хээрийн Умардын уулсын элементүүд оролцоно. Нийт 793 зүйлтэй бөгөөд зөвхөн энэ тойрогт (Papaver rubro-aurantiacum subsp. chalchorum) гэсэн ганц зүйл тохиолдоно (Urgamal et al. 2016). Дундад Халхын тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэх зүйлүүд: Жижигнавчит харгана (Caragana microphylla), Япон хайлас (Ulmus japonica), Бариулт бүйлэс (Amygdalus pedunculata), Дэрэвгэр тарна (Polygonum divaricatum, Дорнодын хамхуул (Corispermum orientale), Дэрвээн цульхир (Agriophyllum pungens), Монгол хамхуул (Corispermum mongolicum), Үслиг мананхамхаг (Bassia dasyphylla), Козловын сүүт-өвс (Euphorbia kozlovii), Сибирь шорной (Atriplex sibirica), Эрлийз лууль (Chenopodium hybridium), Клеменцийн ортууз (Oxytropis klementzii), Хангайн шарилж (Artemisia changaica), Толгодын багваахай (Taraxacum collinum) зэрэг болно.
  • 77. 5. Дундад Халхын хуурай хээрийн тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
  • 78. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) * Эх сурвалж: Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840. Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. 9. Дорнод Монголын хээрийн тойрог: Энэхүү тойрогт Дорнод Монголын уужим тэнүүн тэгш тал, ухаа гүвээ, уужим тэгш газар нь Мэнэнгийн тал орно. Урд хэсгээрээ Зотолхаан, Шилийн Богд, Алтан-овоо, Гангын Цагаан овоо зэрэг бэсрэг уулс бүхий хүрмэн чулуугаар бүрхмэл юм. Бас тэнд Молцог, Онгон элс хэмээх 2 хэсэг элсэн манхан бий. Тойргийн хувьд нийт 972 зүйл гуурст ургамалтай ба зөвхөн уг тойрогт тохиолддог 42 зүйл байна (Urgamal et al. 2016). болно. Тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэх ургамлуудад: Сибирь зүр-өвс (Filifolium sibiricum), Крыловын хялгана (Stipa krylovii), Байгаль хялгана (Stipa baicalensis), Литвиновын ботууль (Festuca litviniovii), Уртдохиурт сонгино (Allium macrostemon), Нангиад хиаг (Leymus chinensis), Потанины сараана (Lilium potaninii), Эгэл годил-өвс (Acorus calamus), Хар агширгана (Veratrum nigrum), Цагаан цээнэ (Paeonia lactiflora), Кузнецовын хорс (Aconitum kuznezoffii), Дагуур хунчир (Astragalus dahuricus), Нарийннавчит харгана (Caragana stenophylla), Дагуур сарнай (Rosa dahurica), Азийн монос (Padus asiatica), Нангиад гичгэнэ (Potentilla chinensis), Цуулбарнавчит зогдор-өвс (Clematis aethusifolia), Уртнавчит далантовч (Androsacea longifolia), Манж cүүт-өвс (Euphorbia mandschurica), Талнүцгэн гичгэнэ (Potentilla semiglabra), Шар лидэр (Sophora flavescens), Сибирь гүйлэс (Armeniaca sibirica), Пржевальскийн тарваганшийр (Thermopsis przewalskii), Байгал гүүнхөх (Scutellaria baicalensis), Ломоносовын хасзул (Olgaea lomonossowii), Аргун зохимон (Senecio argunensis) тэргүүтнийг нэрлэж болно.
  • 79. 5. Дорнод Монгол хээрийн тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд
  • 80. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) * Эх сурвалж: Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840. Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. 10. Их нууруудын хотгорын цөлөрхөг хээрийн тойрог: Тойрогт Монгол-Алтай, Хангай, Тагнын нуруудын хооронд орших талархаг гадаргатай өмнөөсөө хойшоо нэлээд хөнтрүү, эргэн тойрон уул нуруудаар хүрээлэгдсэн Увс, Хяргас, Xaр-Уc нууруудын томоохон хотгорыг хамаарна. Энэ тойрогт нийт 900 зүйл гуурст ургамал тохиолдохоос зөвхөн энд тархсан 32 зүйл (Urgamal et al. 2016) ургамал байна. Их нууруудын хотгорын үндсэн шинжийг үзүүлэх зүйлүүдэд: Өмнөдийн ужирс (Typha australis), Нарийннавчит ужирс (Typha angustifolia), Бага ужирс (Typha minima), Уртхан усанхөрш (Potamogeton crispus), Саман усанхөрш (Potamogeton pectinatum), Богданы арвай (Hordeum bogdanii), Яваны Зулзганцагаан (Oenanthe javanica), Зүүнгарын өлөн (Carex soongorica), Дөрвөлсөн бөлбөө (Nymphaea candida), Цагаанмодот заг (Haloxylon ammodendron), Тэсийн хус (Betula tessungolica), Бага тарна (Polygonum minus), Анхилуун лууль (Chenopodium botryoides), Элсний сээтэн (Ceratocarpus arenarius), Грубовын таар (Nanophyton grubovii), Литвиновын петрасином (Petrosimonia litwinovii), Баг хушхамхаг (Halogelon glomeratus), Карелины сухай (Tamarix karelinii), Литвиновын мүгэз (Rhodiola litvinovii), Уртжимст тарваганшийр (Thermopsis longicarpa), Регелийн шармод (Sympegma regelii), Дэрвээн цульхир (Agriophyllum pungens), Монгол хамхуул (Corispermum mongolicum), Үслиг мананхамхаг (Bassia dasyphylla), Сибирь шорной (Atriplex sibirica), Эрлийз лууль (Chenopodium hybridium), Орог тэсэг (Krascheninnikovia ceratoides), Лессингийн гаваржин (Camphorosma lessingii), Монгол ортууз (Oxytropis mongolica), Роборовскийн хармаг (Nitraria roborowskii), Бөнжгөр шарилж (Artemisia globosa) зэргийг дурьдаж болно.
  • 81. 5. Их нууруудын хотгорын тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд Цавцагаан бөлбөөАлтан саахууцэцэг Эгэл годил-өвс Бага лавшига
  • 82. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) 11. Олон нуурийн хөндийн цөлөрхөг хээрийн тойрог: Тойрогт Хангайн нуруу болон Говь Алтай, Монгол Алтайн нурууны өмнөд хэсгийн уулын хоорондох тавиун хотгор, Онгийн голоос Завхан гол хүртэлх хөндийг энд хамааруулна. Энэ тойрогт нийт 482 зүйл гуурст ургамалтай (Urgamal et al. 2014) ба цөлийн 3 тойргийн элементүүд, Дорнод говийн цөлөрхөг хээрийн төлөөлөгчид, хээрийн (хангайн) ургамал оролцсон учир ургамлын аймаг нь холимог бүтэцтэй. Зөвхөн энэ тойрогт тохиолдох Vicia angustifolia, Tamarix elongata, Rorippa dogadovae Tzvelev гэх 3 зүйл ургадаг. Тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэх зүйл ургамлуудад: Бунгийн цахилдаг (Iris bungei), Семеновын бэрмэг (Limonium semenovii), Нарийннавчит ужирс (Typha angustifolia), Бага тарна (Polygonum minus), Анхилуун лууль (Chenopodium botryoides), Дэлхээ тогторгоно (Kochia prostrata), Каспийн шарбударгана (Kalidium gracile), Иконниковын бударгана (Salsola ikonnikovii), Паульсын бударгана (Salsola paulsenii), Толгодын бударгана (Salsola collina), Цагаанмодот заг (Haloxylon ammodendron), Баг хушхамхаг (Halogelon glomeratus), Монгол тарваганшийр (Thermopsis mongolicus), Павловын ортууз (Oxytropis pavlovii), Роборовскийн хармаг (Nitraria roborowskii), Дэрвээн цульхир (Agriophyllum pungens), Монгол хамхуул (Corispermum mongolicum), Үслиг мананхамхаг (Bassia dasyphylla), Сибирь шорной (Atriplex sibirica), Эрлийз лууль (Chenopodium hybridium), Орог тэсэг (Krascheninnikovia ceratoides) зэргийг тооцож болно. Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840. Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. Эх сурвалжууд: Urgamal M. Oyuntsetseg B., Nyambayar D. & Dulamsuren Ch. 2014. Conspectus of the vascular plants of Mongolia. (Editors: Sanchir, Ch. & Jamsran, Ts.). Ulaanbaatar, Mongolia. “Admon Printing“ Press. 334 pp. ISBN 978-99973-0356-1.
  • 83. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) * Эх сурвалж: Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840. Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. 12. Дорнод говийн цөлөрхөг хээрийн тойрог: Тойрогт Говь-Алтайн нурууны зүүн шувтаргын уулсын араар, дорно зүгт ухаа гүвээрхэг, тэгш гадаргатай Дорноговь, Дундговь аймгийн өмнөд, Өмнөговь аймгийн зүүн бa хойд хэсгийг хамаарна. Нийт 480 зүйлтэй ба жинхэнэ говийн цөлөрхөг хээр, цөлийн төлөөлөгчдөөс бүрдсэн ургамлын аймагтай. Зөвхөн тухайн тойрогт тохиолдох 9 зүйл (Urgamal et al. 2016) ургамал бий. Тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэх ургамлуудад: Одой хайлас (Ulmus pumila), Монгол бүйлэс (Amygdalus mongolica), Нангиад зээргэнэ (Ephedra sinica), Төвд харгана (Caragana tibetica), Федианы аргамжинцэцэг (Cistanche feddiana), Говийн хялгана (Stipa gobica), Сайрын хялгана (Stipa glaerosa), Хөмүүл (Allium mongolicum), Таана (Allium polyrhizum), Сибирь шорной (Atriplex sibirica), Эрлийз лууль (Chenopodium hybridium), Орог тэсэг (Krascheninnikovia ceratoides), Монгол хамхуул (Corispermum mongolicum), Сибирь хармаг (Nitraria sibirica), Үслиг мананхамхаг (Bassia dasyphylla), Дэлхээ тогторгоно (Kochia prostrata), Каспийн шарбударгана (Kalidium gracile), Паульсын бударгана (Salsola paulsenii), Зүүнгарын улаанбударгана (Reaumuria soongorica), Толгодын бударгана (Salsola collina), Монгол Потанин (Potaninia mongolica), Говийн бэрмэг (Limonium gobicum), Шинэсэрхүү бударгана (Salsola lariclfolia), Потанины хотир (Zygophyllum potaninii), Монгол ямаалж (Tragus mongolicum), Говийн тост (Brachanthemum gobicum), Грубовын ортууз (Oxytropis grubovii), Цөлийн тайр (Gypsophila desertorum), Монгол шарилж (Artemisia mongolorum), Монгол чоногоно (Jurinea mongolica), Монгол шардалан (Tugarinovia mongolica), Төлөгчдүү боролз (Ajania achilleoides) зэрэг болно.
  • 84. 5. Дорноговийн тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд 1 - Nitraria sibirica 2 - Allium altaicum 3 - Arnebia guttata 4 - Peganum nigellastrum 5 - Caragana leucophloea 6 - Calligonum mongolicum 7 - Reaumuria soongarica 8 - Convolvulus gortschakovii 9 - Clematis tangutica 10 - Zygophyllum xanthoxylon 11 - Salsola arbuscula 12 - Ephedra przewalskii Urgamal et al. 2018. Medicinal plant diversity in the southern and eastern Gobi Desert region, Mongolia. Journal of Ecology and Environment (2018) 42: 4. https://doi.org/10.1186/s41610-018-0064-5
  • 85. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) * Эх сурвалж: Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840. Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. 13. Говь Алтайн уулын цөлөрхөг хээрийн тойрог: Монгол Алтайн нурууны шууд залгаа болох Баянцагааны нуруунаас Хөрх уулыг шувтартал бараг 600 км урт үргэлжлэх Их Говийн гүн рүү шургаж орох бөгөөд Их Богд, Бага Богд, Арц Богд, Жинст, Гурвансайхан уулсаас гадна Тост, Алтан уул, Нэмэгт, Ножн, Сэврэй уулс оршино. Энэ тойрогт нийт 889 зүйл гуурст ургамал ургадаг ба зөвхөн тухайн тойрогт тохиолдох 15 зүйл (Urgamal et al. 2016) ургамал тархана. Тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэх зүйлүүдэд: Их Богдын шээрэнгэ (Silene iche-bogdae), Монгол шээрэнгэ (Silene mongolica), Сайханы намуу (Papaver saichanense), Тоорой (Populus diversifolia), Алатавын бургас (Salix alatavica), Говийн хялгана (Stipa gobica), Сайрын хялгана (Stipa glaerosa), Хөмүүл (Allium mongolicum), Иконниковын бударгана (Salsola ikonnikovii), Паульсын бударгана (Salsola paulsenii), Толгодын бударгана (Salsola collina), Цагаанмодот заг (Haloxylon ammodendron), Толгодын бударгана (Salsola passerina), Монгол сүүт-өвс (Euphorbia mongolica), Иконниковын гичгэнэ (Potentilla ikonnikovii), Бариулт бүйлэс (Amygdalus pedunculata), Говийн харгана (Caragana gobica), Пржевальскийн тарваганшийр (Thermopsis przewalskii), Монгол тарваганшийр (Thermopsis mongolica), Юнатовын хунчир (Astragalus junatovii), Өлзийхутагийн ортууз (Oxytropis ulzijchutagii), Шар хотир (Zygophyllum xanthoxylon), Потанины хотир (Zygophyllum potaninii), Сибирь хармаг (Nitraria sibirica), Үсхий нохойхэл (Panzeria canescens), Потанины улаантулам (Incervillea potaninii), Олон-үрт тавансалаа (Plantago polysperma), Сайханы банздоо (Saussurea saichanensis), Хуурамч-ацан хависхана (Scorzonera pseudodivaricata) зэргийг нэрлэж болно.
  • 86. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) * Эх сурвалж: Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh- Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32- 38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840. Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. 14. Зүүнгарын говийн (цөлийн) тойрог: Тойрог нь Монгол Алтайн нурууны өвөр бэлээс урагш, Аж Богдын нуруунаас баруун тийш улсын хил хүртэлх нутаг хамрагдана. Энд Байтаг Богд, Хавтагa уул, Тахийн Шар нуруу, Мэргэн уул зэрэг бэсрэг уулс бий. Мөн Монгол-Алтайн өврөөс эх авдаг Булган гол Өрөнгө голд цутгадаг бол Үенч, Бодонч, Бижийн гол зэрэг жижиг голуудтай. Нийт 879 зүйл ургамалтай ба зөвхөн энд тархсан 78 зүйл (Urgamal et al. 2016; Oyuntsetseg et al. 2017) байна. Зүүнгарын тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэх ургамлуудад: Зүүнгарын улаанбударгана (Reaumuria soongorica), Дунд зээргэнэ (Ephedra intermedia), Зүүнгарын өлөн (Carex soongarica), Тураны бургас (Salix turanica), Сибирь шорной (Atriplex sibirica), Орог тэсэг (Krascheninnikovia ceratoides), Монгол хамхуул (Corispermum mongolicum), Сибирь хармаг (Nitraria sibirica), Каспийн шарбударгана (Kalidium gracile), Паульсын бударгана (Salsola paulsenii), Говийн бэрмэг (Limonium gobicum), Потанины хотир (Zygophyllum potaninii), Цагаанмодот заг (Haloxylon ammodendron), Толгодын бударгана (Salsola passerina), Лессингийн гаваржин (Camphorosma lessingii), Шивүүрт эмгэншилбэ (Atraphaxis spinosa), Монгол зорлог (Calligonum mongolicum), Говийн зорлог (Calligonum gobicum), Элсний сээтэн (Ceratocarpus arenarius), Иран тогторгоно (Kochia iranica), Шар хотир (Zygophyllum xanthoxylon), Каспийн шарбударгана (Kalidium capsicum), Эвэрт бударга (Suaeda corniculata), Модлог бударгана (Salsola arbuscula), Удмын бударганацар (Climacoptera affinis), Навчгүй баглуур (Anabasis aphylla), Пүршин баглуур (Anabasis elatior), Ноосоншилбэт баглуур (Anabasis eriopodia), Марцны баглуур (Anabasis salsa), Танамал баглуур (Anabasis truncata), Регелийн будраа (Iljinia regelii), Регелийн шармод (Sympegma regelii), Монгол таар (Nanophyton mongolicum), Байтагийн хунчир (Astragalus baitagensis), Төвд хунчир (Astragalus tibetanus), Кашгари хотир (Zygophyllum kaschgaricum), Грубовын боролз (Ajania grubovii), Дубъяанскийн хавраг (Ferula dubjanskyi), Зүүнгарын хавраг (Ferula soongorica), Монгол хавраг (Ferula mongolica), Монгол тост (Brachanthemum mongolicum), Грубовын банздоо (Saussurea grubovii), Грубовын хависхана (Scorzoneria grubovii), Шренкианын шарилж (Artemisia schrenkiana) зэрэг болно.
  • 87. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) * Эх сурвалж: Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh- Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32- 38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840. Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. 15. Алтайн өвөр говийн (цөлийн) тойрог: Энэ тойрогт Монгол-Алтай, Говь-Алтайн нурууны өвөрт орших бөгөөд түүний хил зааг нь Тахийн Шар нурууны зүүн бэлээс Аж Богдын нурууг өвөрлөн оршино. Алтайн салбар уулсаас Эдрэнгийн нуруу, Суман хайрхан, Хатансуудал уулаас гадна Ингэс уул, Атас Богд, Цагаан Богд, Цувлуур Харын нуруу зэрэг бэсрэг уулс, тэдгээрийн хоорондох Номин говь, Ингэн Хөөвөрийн хоолой, Цэнхэрийн хоолой, Захуй, Зарамын хотгор, Шалын хоолой, Хуцын Шандын хоолой хэмээх томоохон хоолой, хотгорууд бий. Нийт 383 зүйл гуурст ургамал тархсан бөгөөд зөвхөн тухайн тойрогт 12 зүйл (Urgamal et al. 2016) ургамал тархана. Тойргийн үндсэн төрхийг үзүүлэх ургамлын зүйлүүдэд: Тоорой (Populus diversifolia), Лаксын сарнай (Rosa laxa), Зүүнгарын улаанбударгана (Reaumuria soongorica), Говийн хялгана (Stipa gobica), Богданы арвай (Hordeum bogdanii), Сайрын хялгана (Stipa glaerosa), Хөмүүл (Allium mongolicum), Зэгэл зээргэнэ (Ephedra glauca), Шивлээхэй зээргэнэ (Ephedra equisetina), Дунд зээргэнэ (Ephedra intermedia), Сибирь шорной (Atriplex sibirica), Паульсын бударгана (Salsola paulsenii), Орог тэсэг (Krascheninnikovia ceratoides), Монгол хамхуул (Corispermum mongolicum), Үслиг мананхамхаг (Bassia dasyphylla), Дэлхээ тогторгоно (Kochia prostrata), Каспийн шарбударгана (Kalidium gracile), Говийн бэрмэг (Limonium gobicum), Потанины хотир (Zygophyllum potaninii), Цагаанмодот заг (Haloxylon ammodendron), Толгодын бударгана (Salsola passerina), Лессингийн гаваржин (Camphorosma lessingii), Шивүүрт эмгэншилбэ (Atraphaxis spinosa), Зайдмын бударгана (Salsola zaidamica), Регелийн будраа (Iljinia regelii), Регелийн шармод (Sympegma regelii), Монгол зорлог (Calligonum mongolicum), Говийн зорлог (Calligonum gobicum), Иран тогторгоно (Kochia iranica), Говийн клоем (Cleoma gobica), Говийн хотир (Zygophyllum gobicum), Өргөннавчит хотир (Zygophyllum latifolium), Шар хотир (Zygophyllum xanthoxylon), Роборовскийн хармаг (Nitraria roborowskii), Цуулбар хавраг (Ferula dissecta), Орос махирс (Lycium ruthenicium), Потанины улаантулам (Incarvillea potaninii), Марцны аргамжинцэцэг (Cistanche salsa) зэргийг дурдаж болно.
  • 88. 88 5. Алтайн өвөр говийн тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд 1 - Anabasis brevifolia 2 - Arnebia decumbens 3 - Arnebia fimbriata 4 - Krascheninnikovia ceratoides 5 - Asterothamnus centraliasiaticus 6 - Brachanthemum gobicum 7 - Caragana brachypoda 8 - Caragana korshinskii 9 - Convolvulus tragacanthoides 10 - Rheum nanum 11 - Hippolytia trifida 12 - Olgaea leucophylla Urgamal et al. 2018. Medicinal plant diversity in the southern and eastern Gobi Desert region, Mongolia. Journal of Ecology and Environment (2018) 42: 4. https://doi.org/10.1186/s41610-018-0064-5
  • 89. 5. Монгол орны ургамал-газарзүйн мужлал (тойргуудын онцлог) * Эх сурвалж: Urgamal M., Oyuntsetseg B., Gundegmaa V., Munkh-Erdene T. and Solongo Kh. 2016. Additions to the vascular flora of Mongolia – III (Since the “Conspectus of the vascular plants of Mongolia 2014”). Proceedings of the Mongolian Academy of Sciences”. Vol. 56. No. 04(220): 32-38. DOI: http://dx.doi.org/10.5564/pmas.v56i4.840. Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын аймгийн төлөв байдал, өөрчлөгдөл (1.1 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978- 99978-2-025-8. 16. Алашаа говийн (цөлийн) тойрог: Энэ тойрогт Тост уулын өврөөс эхлээд зүүн тийш Борзон говь, Галбын говийг дамжин Сулинхээр хүртэлх нарийн зурвас газрыг багтаана. Борзонгийн говь, Заг сүүжийн говь, Гурилын говь, Гашуун нуурын ба Улаан талын хоолой зэрэг том жижиг хотгорууд бий. Энэ тойрог нь нийт 272 зүйлтэй ба зөвхөн тухайн тойрогт тохиолдох 7 зүйл ургамал (Urgamal et al. 2016) бий. Тойргийн төрх үзүүлэгч зүйлүүдэд: Монгол хойрго (Potaninia mongolica), Монгол бүйлэс (Amygdalus mongolica), Монгол мөнххаргана (Ammopiptanthus mongolicus), Монгол буурцгана (Chesneya mongolica), Монгол шардалан (Tugarinovia mongolica), “Тоорой (Populus diversifolia), Зүүнгарын улаанбударгана (Reaumuria soongorica), Говийн хялгана (Stipa gobica), Сайрын хялгана (Stipa glaerosa), Паульсын бударгана (Salsola paulsenii), Орог тэсэг (Krascheninnikovia ceratoides), Монгол хамхуул (Corispermum mongolicum), Үслиг мананхамхаг (Bassia dasyphylla), Каспийн шарбударгана (Kalidium gracile), Потанины хотир (Zygophyllum potaninii), Цагаанмодот заг (Haloxylon ammodendron), Толгодын бударгана (Salsola passerina), Шивүүрт эмгэншилбэ (Atraphaxis spinosa), Регелийн шармод (Sympegma regelii), Шар хотир (Zygophyllum xanthoxylon), Роборовскийн хармаг (Nitraria roborowskii), Потанины улаантулам (Incarvillea potaninii), Павловын хунчир (Astragalus pavlovii), Муркрофтын жигд (Elaeagnus moorcroftii), Говийн тост (Brachanthemum gobicum), Федианы аргамжинцэцэг (Cistanche feddiana), Марцны аргамжинцэцэг (Cistanche salsa), Орос махирс (Lycium ruthenicium) зэргийг дурьдаж болно.
  • 90. 5. Алашаа говийн тойрогт тархдаг зүйл ургамлууд Заг Тоорой Хайлаас Монгол мөнххаргана
  • 91. 6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг
  • 92. 6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг (ерөнхий ойлголт) Ашигт ургамал Зүйлийн тоо Эзлэх хувь Ашигт ургамал Зүйлийн тоо Эзлэх хувь Эмийн ургамал 1100 34.81 Бал тоост ургамал 547 17.31 Бэлчээр тэжээлийн ургамал 1000 31.65 Сапонинт ургамал 232 7.34 Хүнсний ургамал 208 6.58 Витаминт ургамал 1150 36.39 Жимс жимсгэнэт ургамал 70 2.22 Эфирийн тост ургамал 230 7.28 Гожл чимэглэлийн ургамал 510 16.14 Будагт ургамал 210 6.65 Хөнөөлт ургамал 12 0.38 Идээлэгч бодистой 250 7.91 Элс тогтоогч, хөрс бэхжүүлэгч ургамал 70 2.22 Алкалойдтой ургамал 281 8.89 Техникийн ургамал 220 6.96 Флавоноидот ургамал 238 7.53 Хортой ургамал 68 2.15 Кумаринт ургамал 65 2.06 Монгол орны ургамлын аймаг дахь ашигт ургамлын зүйлийн тоо, эзлэх хувь Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын олон янз байдлыг хамгаалах ба Улаан данс (4.2 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. Эх сурвалжууд: Өлзийхутаг Н. 1989. Монгол орны ургамлын аймгийн тойм. Улсын хэвлэл. УБ.
  • 93. 6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг (ерөнхий ойлголт) Эмийн 27.02% Хүнсний,6.65% Жимс жимсгэнэт 2.24% Гоёл чимэглэлийн 16.31% Хор хөнөөлт, 2.56% Бэлчээр тэжээлийн, 35.18% Элс тогтоогч, хөрс бэхжүүлэгч, 2.24% Техникийн, 7.04%Балт тоост 17.49% Эфирийн тост 7.36% Будагт 6.72% Витаминт 36.78% Кумаринт 2.08% Идээлэгч бодистой 7.99% Алкалойдтой 8.99% Флавоноидтой 7.61% Сапонинт 7.42% Монгол орны ургамлын аймаг дахь ашигт ургамлын эзлэх хувь Ургамал М. (хамтын бүтээл). 2017. Ургамлын олон янз байдлыг хамгаалах ба Улаан данс (4.2 бүлэг) //“Монгол орны байгаль орчин” (I-V боть) бүтээлийн “Монгол орны биологийн олон янз байдал” III боть. БОАЖЯ. УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. х.12-70, 257-267. ISBN 978-99978-2-025-8. Эх сурвалжууд: Өлзийхутаг Н. 1989. Монгол орны ургамлын аймгийн тойм. Улсын хэвлэл. УБ.
  • 94. 6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг Эх сурвалж: Ургамал М., Солонго Х. 2016. Монгол орны сонирхолтой цэцэгт ургамал. (Танин мэдэхүйн цуврал - 18) УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. 40х. ISBN 99989-3-237-6.
  • 95. 6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг Эх сурвалж: Ургамал М., Солонго Х. 2016. Монгол орны сонирхолтой цэцэгт ургамал. (Танин мэдэхүйн цуврал - 18) УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. 40х. ISBN 99989-3-237-6.
  • 96. 6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг Эх сурвалж: Ургамал М., Солонго Х. 2016. Монгол орны сонирхолтой цэцэгт ургамал. (Танин мэдэхүйн цуврал - 18) УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. 40х. ISBN 99989-3-237-6.
  • 97. 6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг Эх сурвалж: Ургамал М., Солонго Х. 2016. Монгол орны сонирхолтой цэцэгт ургамал. (Танин мэдэхүйн цуврал - 18) УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. 40х. ISBN 99989-3-237-6.
  • 98. 6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг Байгал хялгана Эх сурвалж: Ургамал М., Солонго Х. 2016. Монгол орны сонирхолтой цэцэгт ургамал. (Танин мэдэхүйн цуврал - 18) УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. 40х. ISBN 99989-3-237-6.
  • 99. 6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг Их саадганцэцэг Булцуут түдэнхавхШар саадганцэцэг Цоохор саадганцэцэг
  • 100. 6. Монгол орны ургамлын нөөц баялаг Эх сурвалж: Ургамал М., Солонго Х. 2016. Монгол орны сонирхолтой цэцэгт ургамал. (Танин мэдэхүйн цуврал - 18) УБ. “Мөнхийн үсэг” ХХК. 40х. ISBN 99989-3-237-6.
  • 101. 7. Монгол орны ургамалжлын онцлог
  • 102. 7. Монгол орны ургамалжлын онцлог Өндөр уулын ургамалжил Бушилзат өндөр уулын ургамалжил
  • 103. 7. Монгол орны ургамалжлын онцлог Ойт хээрийн ургамалжил
  • 104. 7. Монгол орны ургамалжлын онцлог Монгол орны хээрийн ургамалжил (Түвшинтогтох 2014)
  • 105. 7. Монгол орны ургамалжлын онцлог Хээрийн ургамалжил
  • 106. 7. Монгол орны ургамалжлын онцлог Хээрийн ургамалжил
  • 107. 7. Монгол орны ургамалжлын онцлог Хээрийн ургамалжил
  • 108. 7. Монгол орны ургамалжлын онцлог Цөлөрхөг хээрийн ургамалжил
  • 109. 7. Монгол орны ургамалжлын онцлог Цөлөрхөг хээрийн ургамалжил
  • 110. 7. Монгол орны ургамалжлын онцлог Цөлийн ургамалжил
  • 111. 7. Монгол орны ургамалжлын онцлог Нуга, намаг, голын татмын ургамалжил