Анагаах ухааны олон улсын судалгааны үр дүн зүрх судас хавдар дотоод шүүрэл Та энэхүү судалгааг бусдад хуваалцсанаар хэн нэгнийг өвчиллөлөөс хамгаалах болно

2. Х нийг хэлд х ргэх орчинү ү ү
еийн нийтлэг 3 вчинү ө
Хорт хавдар
З рх судасны вчинү ө
Бодисын солилцооны алдагдлын вчн дө үү
2

3. хлийн шалтгааныг харьцуулсан 10Ү
з лэлтү үү
Бохирдлын буюу
ядуурлаас
үүдэлтэй
1950-1980
Эдийн
засгийн
өөрчлөлтүү
д
-Хоол хүнс
-Эмнэлэг,
эрүүл ахуйд
гарсан
дэвшил
Ужиг өвчлөл
(Баялгийн өвчлөл)
1950-1980 1997 2008
Ходоод, гэдэсний
өвчин
1 Хорт хавдар Хорт Хавдар
Уушигны өвчин
/сүрьеэ/
2 Тархи судасны өвчин Зүрх судасны өвчин
3 Гэнэтийн осол Тархи судасны өвчин
Бөөрний өвчин 4 Зурх судасны өвчин Чихрийн шижин
5 Чихрийн шижин Гэнэтийн осол
Гэнэтийн осол 6 Элэгний архаг үрэвсэл Уушигны өвчин
Хорт хавдар 7 Бөөрний өвчин Амьсгалын замын архаг
өвчин
Амиа хорлох 8 Уушгины өвчин Элэгний архаг өвчнүүд
9 Цусны даралт ихсэх өвчин Амиа хорлох
10 Уушигны архаг өвчин. Бөөрний өвчнүүд
3

4. Орчин едү
Хорт хавдар нь дундаж насныханд хамгийн их
тохиолдож байна.
Д рв н хлийн нэг нь хорт хавдраас шалтгаалдагө ө ү .
4

5. Хорт хавдар сэх йл явц:үү ү
1. д х еӨ өө ү :
- Хорт хавдрыг д гч х чин з йл нь генийг гэмтээж , ердийн бус эсийгө өө ү ү
бий болгодог.
2. Хорт хавдарын урьтал еү :
- Хорт хавдарын урьтал еийн х чин з йл ргэлжлэн н л лсн р хортү ү ү ү ө өө өө
хавдрын мн х еийн эс болдог байна.ө ө ү
- Бие махбодын хорт хавдрын эсрэг х чин з йлс хорт хавдрын мн хү ү ө ө
еийн эсийн рчл лтийг зогсоох буюу сааруулдаг байна.ү өө ө
- Иймд бие махбодод хорт хавдрын эсрэг х чин з йлсийн н л хортү ү ө өө
хавдрын мн х еийн эсийн с лтийн йл явц харилцан явагдана.ө ө ү ө ө ү
3. Хорт хавдар сэх х гжлийн еүү ө ү :
- Хорт хавдрын урьтал еийн х чин з йлс ргэлжлэн н л лсн рү ү ү ү ө өө өө
жинхэнэ хорт хавдрын эс сэн х гжих йл явц явагдана.үү ө ү
- Эсрэг х чин з йлс хорт хавдрын эсийн х гжлийг зогсоохоор тэмцдэг.ү ү ө
Шийдвэрлэх е нь 2 болон 3-р е шатууд юмү ү .
.х. Хорт хавдрын урьтал е болон хорт хавдрын эс сэн х гжихӨ ү үү ө
еийн йл явцыг зогсоох явдал.ү ү
5

6. Хорт хавдрын д х х чинө өө ү
з йлс гэж юу вэ?ү
Т р лхийнө ө буюу удамшлын генууд:
- Х хний хорт хавдрын генө : /BRCA-1 BRCA-2/, Б рнийөө
хорт хавдрын ген: /VHL-ген/
Удамшлын бус буюу амьдралын явцад сч бийүү
болсон (acquired) ген:
- Хоол х нс болон бие махбодид хортой н л л хү ө өө ө
зуршлууд,
- Х рээлэн буй орчин, сэтгэл з йн тогтворг йү ү ү
байдал /стресс/
6

7. Хорт хавдрын урьтал еийнү
х чин з йлс гэж юу вэү ү ？
Судалгаанаас зэхэд хорт хавдрын урьтал еийнү ү
х чин з йлс гэдэгтү ү :
амьтны уураг болон амьтны х тосөө
( нд: махҮү , загас, нд гө ө , сүү)
С р г сэтгэл х дл л /стресс/ө ө ө ө
Хэт таргалалт
Х д лг ний хомсдолө ө өө
 J Natl Cancer Inst 1987;78:365–9.
 Lancet Oncol, 2002. 3(9): p. 565-74
 Diet, Nutrition, and the Prevention of Chronic Disease: 2002, WHO
 Int J Cancer, 2001. 91: p. 421-430
 Cancer Epidemiol Biomarkers Prev, 2006. 15(12): p. 2398-407
7

8. Хорт хавдрын эсрэг
х чин з йлс гэж юу вэ?ү ү
1. Ургамлын уураг
(тариа, шош, х нсний ногооү , самар, рү …..)
2. Х нснийү ширхэглэг б тээгдэх н буюу файберү үү :
( тариа, шош буурцаг, х нсний ногооү , жимс….)
3. Анти-оксидант буюу л исэлд лэгчү үү
- V– Вит-C ，Ｅ， бусад т рлийн витаминө
4. Зохимжтой нарны гэрэл （ амьд витамин D ）
5. Биеийн идэвхтэй х д лг нө ө өө
6. Хэт таргалахг й байхү
 World Cancer Research Fund / American Institute for Cancer Research.
 Food, Nutrition, Physical Activity, and the Prevention of Cancer: a Global Perspective.
 Washington DC: AICR, 2007
8

9. Веган хоол хорт хавдрын д хө өө
х чин з йлийн эрсдлийг бууруулнаү ү
Зайлсхийх боломжг й х чин з йлсү ү ү :
 Амьтны гаралтай эмийн бэлдмэл дүү (гормон), дам тамхинд
хордох,
Радиацын хор, машины хорт утаа,
Бодисын солилцооны р д нд ссэн ч л т радикалууд буюуү ү үү ө өө
хорт бодисууд
- Махан б тээгдэх ний пестицидны н л х н амынү үү ө өө ү 55%-д
н л лд г.ө өө ө
- Жимс х нсний ногооны пестицидны н л х н амын 1ү ө өө ү 0%-д
н л лд г.ө өө ө
Х нс болон хорт хавдрын д гч х чин з йлсийн харилцанү ө өө ү ү
хамаарал:
- 2006 онд 1700 х нд хийсэн судалгаагаар цусанд диоксинү
хэмээх хорт бодис мах иддэг х м сийг бодвол х нснийү үү ү
ногоогоор хооллогсдод бага байгааг тогтоожээ.
 Env Intern 2006 32:650-55
9

10. Хорт хавдрын урьтал е баү
х гжлийн еө ү :
Хорт хавдрын урьтал эс сч х гжихийн эсрэг биеүү ө
махбодод хорт хавдрын эсийн х гжлийг зогсоож,ө
сааруулах йл явц явагддагү :
Веган хоол х нс хорт хавдрын эсрэг сайн н лү ө өө
з лдэг.ү үү
10

11. Хорт хавдарын судалгаа
нэг л д гнэлтэд х рч байнаү ү :
Ургамлын гаралтай х нс хэрэглэдэг х м ст хортү ү үү
хавдар тусах магадлал махан х нс хэрэглэгчдээсү
хавьг й бага байдаг.ү
11

12.  1983 оны Хятадын судалгаа нь
 2005 онд хэвлэгдсэн б г д 10ө өө
гаруй хэл дээр орчуулагджээ. Уг
судалгааны д гнэлтэнд:ү
“Х н т р лхт нд амьтны гаралтайү ө ө ө
уураг хамгийн хортой б г д...ө өө
х нс тэжээлд амьтны уураг ч хэнү ө үү
т дийг нэмэхэд л вчин тусахө ө
эрсдэл огцом сд г гэдгийг ирэхө ө
арван жилд зайлшг й олж сонсохү
болно" гэжээ
12

13. Хорт хавдрын урьтал еийн х чинү ү
з йлс нь хорт хавдрын д гчү ө өө
х чин з йлсээс ил аюултай:ү ү үү

13
Амьтны гаралтай уураг болон вчл лийн т вшний харьцуулалтө ө ү :
Шар буурцагны уургийн
агуулах хэмжээ
Махны уургийн
агуулах хэмжээ
ө
в
ч
л
ө
л

14. Хорт хавдрын урьтал еийн х чин з йлс болохү ү ү
амьтны уураг нь хорт хавдрын эсийн х гжилд голө
рэг г йцэтгэдэгүү ү .
амьтны уураг хэрэглэхээ
зогсооход хорт хавдрын урьтал еийн х чин з йлс байхг й болдог байнаү ү ү ү !
14
Ургамлын уураг ба өвчний голомтын үзүүлэлтийн харьцаа
Өвчнийголомтынөсөлт
20% уураг
Ургамлын уургийн хэмжээ (mcg/кг бүрт ноогдох
жин/хугацаа)
5% уураг

15. Ургамлын гаралтай уургийг хичнээн ч их хэмжээгээр
хэрэглэхэд энэ нь хорт хавдрын урьтал
еийн х чин з йлс болдогг й.ү ү ү ү
15
20% сүү, бяслагны уураг
20% тарианы уураг
5% с ний уурагүү
Уургийн төрөл зүйл ба өвчний харьцаа
20%-ийн сүүний уураг
20%
-ийн
урга
млы
н
уура
г
5 %-
ийн
сүүн
ий
уура
г
Өвчниөсөлтийнүзүүлэлт
Уургийн төрөл

16. Хорт хавдрын с лийн е шатанд хортүү ү
хавдрын урьтал х чин з йлсийг бууруулахү ү
цаг хугацаа байх уу
Дэлхийн элэг судлалын нэр х ндтэй сэтг лд гарсанү үү 1997 оны тайланд,
 Элэгний В т рлийн вчн р вчилс н хулгануудыг 6%, 14% ба 22%-ийн амьтныө ө өө ө ө
гаралтай уургаар тэжээжээ.
 – 8 сарын дараа: 22% уурагтай х нсээр тэжээсэн б лгийн вчл лү ү ө ө 6%-уурагтай
х нсээр тэжээсэн б лгээсээ 4 дахин ихэссэн байнаү ү (64% v.s. 16%)
 – 6% амьтны уурагаар тэжээсэн б лгийг 22%-ийн амьтны уургаар тэжээж эхлэхэдү
хорт хавдрын тохиолдол 1.73 дахин нэмэгджээ.
 – харин анхны 22% амьтны уурагаар тэжээсэн б лгийгү 6%-ийн амьтны уурагаар
тэжээхэд хорт хавдрын тохиолдол 99%-иар буурчээ.
 – 22% амьтны уурагаар тэжээсэн б лгийг элэгний вчл лийн с лийн е шатны 7ү ө ө үү ү
сарын хугацаанд 6% амьтны уургаар тэжээж эхлэхэд хорт хавдрын тохиолдол 75%-
иар буурчээ. нээс зэхэд:Үү ү
Hepatology 1997;26:1351– 4.
Веган хоол х нсэнд шилжихэд хэзээ чү
оройтдогг йү
16

17. Амьтны гаралтай илчлэгт хоол х нс хэр ихү
хэрэглэнэ, т дий чинээ х хний хорт хавдарө ө
тусах магадлал их
17

18. Мах ихээр хэрэглэх нь х хний хортө
хавдраар вчл х магадлалыг ихэсгэнэө ө
2008 онд Данийн эрдэмтэд 24697 эмэгтэйд 7 жилийн
турш хийсэн судалгааны тайланг гаргажээ. ндҮү
х хний хорт хавдар махны хэрэглээ хоёрын хамаарлыгө
судалсан байна:
Махны хэрэглээн дотроо малын мах ний дотор утсанүү
хиам х хний хорт хавдар сэхэд гарцааг йө үү ү
н л лд гө өө ө :
Малын мах: 1.15 дахин, утсан хиам: 1.23 дахин
махыг д рт 25гр-аар ихэсгэхэдө ө
Х хний хорт хавдраар вд х магадлалө ө ө : 1.08 дахин
– 1.08 x 1.08 x 1.08 x 1.08 ．．．．．
European Journal of Cancer Prevention 2008, 17:39–47
18

19. Амьтны гаралтай х тос х хний хортөө ө
хавдрын вчл лийг ихэсгэнэ:ө ө
19
Амьтны гаралтай өөх тос/хөхний хорт хавдрын хамаамарал
Жилбүрийннасбаралтынтоо/10000хүнтутамд
Амьтны гаралтай өөх тосны
хүнсэнд байх хэмжээ g/D

20. 20
Амьтны гаралтай өөх тосны хэмжээ ба хөхний хорт хавдар
Жилбүрийннасбаралт/10000хүнтутам
Хоол хүнсэн дэх амьтны гаралтай өөх тос/өдөр бүрээр/

21. Ургамлын гаралтай уураг хэр их хэрэглэнэ
т дий чинээ х хний хорт хавдраар вчл хө ө ө ө
магадлал бага
21

22. Амьтны гаралтай х тос хэдий ихөө
хэрэглэнэ т дий чинээ уушгины вчл лө ө ө
ихэснэ.
22

23. Амьтны гаралтай кальци ихээр хэрэглэх нь
ндг вчний хорт хавдраар вчл хө ө ө ө
магадлалыг сг нө ө ө
23

24. С болон малын мах ихээр хэрэглэх тусамүү
булчирхайн тунгалаг эсийн хорт хавдраар вчл хө ө
эрсдэл их байна..
24

25. Амьтны гаралтай кальци хэр их хэрэглэнэ, т дий чинээө
т р булчирхайн хорт хавдраар вчл х магадлал ихү үү ө ө
25

26. Мах хэр их хэрэглэнэ т дий чинээ гэдэснийө
хорт хавдар тусах магадлал их
26

27. Амьтны гаралтай уургийн хэрэглээний т вшин нь хортү
хавдрын “ дийг нээх” ба “ дийг хаах” т лх р болдог.үү үү ү үү
27
амьтны уураг ба өвчлөлийн түвшин

28. Веган хоол х нс генийн хувирлыгү
рчл х чадвартайөө ө


Америкийн ШУ-ы сэтг лийнүү
 2008 оны 4 сарын тайлангаар:
 Т р булчирхай хорт хавдартайү үү
30 вчт нд 3 сарын хугацаанд цэвэр ургамлынө ө
гаралтай хоол х нс+биеийн дасгал+сэтгэл з йнү ү
эмчилгээ хийжээ. ний дарааҮү
Хорт хавдрын эсийг шинжлэхэд:
48 хорт хавдрын эсрэг йлчлэх эс шинээр нээгдэж,ү
453 хорт хавдрыг д гч эс д устгагджээ.ө өө үү
28

29. Цэвэр ургамлын гаралтай хоол х нсү
хорт хавдраас урьдчилан
сэргийлэх шилдэг арга
Веган хоол х нс хорт хавдрын д гч х чинү ө өө ү
з йлсийг бууруулна.ү
Хэзээ хэрэгж лж байгаагаас л хамааран веганүү ү
хоол х нс хорт хавдрын е шатан дахь хэвийн бусү ү
эсийн х гжлийг удаашруулах эсвэл зогсоохө
чадвартай
Веган хоол х нс генийн рчл лтийг хийж,ү өө ө
дархлааны системээс хорт хавдрын эсийг устгах
чадвартай
29

30. З рх судасны вчл лү ө ө
Судасны ханын
хатуурал буюу бит рэлүү
Судасны дотор хананд
холестерол бий болж
бэхлэгдсэнээс т гээрүү
урсах цусны урсгал
саарч эд , эсд х рэхү
цусан хангамж
мууддаг.
30

31. З рх судасү - Мах бага хэрэглэдэг
ндэстн д барууны орондү үү
удаан хугацаагаар суурьшиж
амьдарснаас , урьд мн ньө ө
байгааг й з рх судасныү ү
вчн р вд х нь ихэссэн аж.ө өө ө ө
 Цусан дахь холестеролын
т вшинү 150mg/dL –аас бага едү
х м с з рх судасны вчн рү үү ү ө өө
вдд гг й.ө ө ү
 Холестеролын т вшин 240ү
mg/dL-аас их байгаа х м сү үү
210mg/dL т вшинтэй х м сээсү ү үү
3 дахин их з рх судасныү
вчн р вдд г.ө өө ө ө
 нээс зэхэд цусан дахьҮү ү
холестерол их байх тусам з рхү
судасны вчн р вд хө өө ө ө
магадлал нд р байдаг.ө ө
 Factors of risk in the development of
 coronary heart disease-- six year
 follow-up experience; the Framingham
 Study. Ann.Intern.Med. 1961;55:33-50.
31

32. Веган хоол х нс ба з рх судасны вчинү ү ө
 Клевеландын Клиникийн профессор
 Доктор Калдвел Б. Эсселстин бол:
 - АНУ-ын топ 10 мэс засалчдын нэг
 - 1989-1990 АНУ-ын Хорт хавдрын эсрэг
нийгэмлэгийн дэд тэрг нүү
 - Клевеландын Клиникийн х хний хортө
хавдраас сэргийлэх т вийн захирал,ө
 - 1990-91 Ер нхий мэс заслын нийгэмлэгийнө
захирал
 - 1991: З рх судасны вчнийг анагаах /семинар/ү ө
сургалтын тэрг нүү
 - 1994-95 АНУ-ын шилдэг эмч.

http://www.heartattackproof.com/
32

33. З рх судасны вчнийг ургамлын гаралтайү ө
х нсээр эдгээсэн гайхамшигтай баримтү
1983 онд
З рх судасны вчтэй 24 вчт н с ургамлын гаралтай хоолү ө ө ө өө
ргэлжл лэн хэрэглэж чадааг й 6 вчт н 7 жилийн дараа насү үү ү ө ө
баржээ!
 лдсэнҮ 18 вчт н сө ө өө :
 - 11 нь вчл лө ө өө 100% бууруулсан байна.
 - 7 х ний вчл лийн цар хэмжээү ө ө 75%-иар буурчээ.
 нээс 1 вчт н жилийн дараа з рхний хэм алдалтаас нас баржээ.Үү ө ө ү
Гэвч задлан шинжилгээгээр уг вчтний з рх судасны вчл лө ү ө ө
сайжирсан байсан .
 лдсэн 17 вчт н одоог х ртэл /2003 оны байдлаар/ эр л ажҮ ө ө ү үү
т рж байгаагаас гадна тэдэнд ижил т рлийн вчин дахинө ө ө
сээг й байна.үү ү
 Esselstyn CB Jr. 1999 August 1; 84:339-341 33

34.  энэ бол венийн судас
 Зураг 3– З н ховдлын венийн судасүү 10%
60 сар ургамлын гаралтай х нс хэрэглэжээ /баруун талд/ү
34
Зураг-4 баруун ховдлын
артерийн судас /зүүн талд/ 30%
60 сар ургамлын гаралтай хүнс
хэрэглэжээ /баруун талд/
Esselstyn CB Jr: Preventive
Cardiology 2001;4: 171-177
А- ургамлын
гаралтай х нсү
хэрэглэхээс
мн х еийнө ө ү
з рхний баруунү
ховдлын венийн
судас 30%
нарийсчээ.
В-60 сар буюу 5
жил ургамлын
гаралтай х нсү
хэрэглэсний
дараа венийн
судасны
нарийсалт
/б гл р лт/ө ө ө
багассан

35. Бусад судалгаа ч м н адил з рх судасныө ү
гаралтай вчнийг ургамлын гаралтай хоол х нсээрө ү
эдгээж болохыг баталж байна.
1996 онд Британийн эр л мэндийн сэтг лдүү үү 11,000
х ндү 17 жилийн турш хоол х нснийх нь талаар судалгааү
хийсэн тайланг гаргажээ:
 - Ургамлын х нс хэрэглэгчид з рхний вчл л р насү ү ө ө өө
барах тохиолдол мах идэгсдээс бага байдаг байна.
1999 оны Америкийн х нс тэжээлийн сэтг лдү үү 76172
х нд хийсэн судалгааг тавьжээү :
- Цэвэр ургамлын гаралтай х нс з рхний вчл лийнү ү ө ө
нас баралтыг 24%-иар бууруулж чаджээ.
35
BMJ 1996;313:775-779 (28 September)
Am J Clin Nutr 1999;70(suppl):516S–24S.

36. З рхний вчн с урьдчиланү ө өө
сэргийлж болно!
Гол шалтгаан нь “Холестерол”
Холестеролыг бууруулах хамгийн шилдэг арга бол
ургамлын гаралтай хоол х нсү !
36

37. Бодисын солилцооны хямрал
1. Хэвлийн таргалалт: (бэлх сүү : эр 90cm/35.5≧
inch 、 эм 80cm/31.5 in.≧
2. Цусны даралтын с лт:ө ө （ SBP ）≧ 130mmHg/ (агшилтын буюу
дээд даралт), （ DBP ）≧ 85mmHg (сулралтын буюу доод даралт)
3. Цусан дахь сахрын хэмжээ ：（ FG ）≧ 100m g/dl
4. Липо уургийн хэт нягтрал （ HDL-C ）： эр< 40 mg/dl 、 эм<
50m
g/dl
5. Триглицерид （ TG ）≧ 150mg/dl
 According to 2007 Jan diagnosis principle by Health Dep. Of Taiwan: anay three of the
above will diagnosized as metaolism syndrome.
37

38. Ямар хамаарал байна вэ?
10 нас баралтын 5 нь бодисын солилцооны
хямралтай холбоотой: тархи судасны вчинө ,
з рхний вчинү ө , сахрын вчинө , б рний вчинөө ө ,
цусны даралт ихсэх.
Америкийн эр л мэндийн ндэсний товчооныүү ү
судалгаагаар х н амын 15ү % бодисын солилцооны
алдагдалтай болжээ. ( нд: хэт таргалалт,Үү
х д лг ний хомсдол, буруу хооллолт болон хортө ө өө
зуршлууд)
38

39. Хэвлий орчмоороо таргалах ба ургамлын
гаралтай хоолны хамаарал
Махан хоолтнууд цагаан хоолтнуудыг бодвол
таргалах магадлал ес дахин их байдаг байна.
1996 оны сэтг лдүү 21000 х нд 17 жилийн туршү
судалгаа хийжээ:
– Биеийн жингийн индекс: мах иддэг х м сү үү
＞ загас иддэг ＞ нд г ба сө ө үү ＞ веган х нстэнү
Амьтны гаралтай х нс болох х тосыгү өө
шингээхэд ил их эрчим х ч шаардагддагүү ү
BMJ 1996;313:816-817 (28 September)
39

40. Цусны даралт ихсэх вчин баө
ургамлын гаралтай хоолны дэглэм
Европт хамгийн рг н х рээтэй хоол х нсний судалгаа 2002 ондө ө ү ү
хийгджээ.
Судалгаагаар:
11 004 Британийн иргэдийг хэрэглэдэг хоол х нсний т рл р ньү ө өө
ангилсан б г д цусны даралт ба хоолны т рлийн хамаарлаар ньө өө ө
судалжээ:
High blood pressure prevailing rate: meat & fish takers ＞ fish takers
＞ egg & milk takers ＞ pure vegans
 Public Health Nutrition: 2002,5(5), 645–654
40

41. БУСАД СУДАЛГААГААР:
 2001 онд Чехийн эрдэмтэд цагаан хоол ба цусны даралтын хамаарлын судалгааг
хийжээ:
 - судалгаанд сайн дураараа оролцсон 106 вчт н дийг нд гг йө ө үү ө ө ү
хоол+дасгал+хэвийн амьдралын йл явц гэсэн эмчилгээг 10 хоног хийсний дарааү
тэдний холестерол, цусны даралтад мэдэгдэх йц эерэг р дагавар гарчээ.ү ү
Sb Lek. 2001;102(4):519-25.
Та ч м н биеэ сайжруулаарайө !
 2006 онд Нигерийн эрдэмтэд чихрийн шижин+цусны даралт ба цагаан хоол гэсэн
судалгааны тайланг хэвл лжээ:үү
 - чихрийн шижин болон цусны нд р даралттай 20 вчт нийг 8 долоо хоногийнө ө ө ө
турш их хэмжээний ургамлын гаралтай х нсээр хоолложээ.ү
 -8 долоо хоногийн дараа тэдний цусан дахь холестерол, триглицерид зэрэг
з лэлт дэд ихээхэн эерэг рчл лт д гарчээ.ү үү үү өө ө үү
 Lipids in Health and Disease 2006, 5:14
Ургамлын гаралтай х нсийг ргэжл лэнү ү үү
хэрэглэх нь чухал!
41

42. Ургамлын гаралтай х нс хэрэглэхээү
зогсоох нь муу р дагавартайү !
 Ургамал х нс ба цусны даралтын талаархи Британийн эр л мэндийн сэтг лдү үү үү
1986:
 Br. Med. J. 1986; 293: 1468–71
42

43. Чихрийн шижин ба
ургамлын гаралтай хоол х нсү
 Вашингтоны Их Сургуулийн 2006 оны судалгааны тайлангаар:
 - II хэлбэрийн чихрийн шижинтэй 99 вчтний нэг хэсгийг цэвэрө
ургамлын гаралтай хоолны дэглэмээр, н г хэсгийг чихрийн шижинтэйө өө
х м ст г х р стандарчилсан АНУ-ын Чихрийн Шижнийү үү ө ө өө
Нийгэмлэгийн тогтоосон хоолны дэглэмээр 22 долоо хоногийн турш
эмчилжээ.
 - Энэ хоёр б лгийн вчт н дийн цусан дахь сахарын т вшин, цусны хү ө ө үү ү өө
тосны хэмжээ, биеийн жин, шээсний уураг алдалт гэсэн з лэлт дү үү үү
сайжирсан байна. Гэхдээ эхний б лгийн з лэлт хоёр дахиасаа ил рү ү үү үү ү
д нтэй байсан байна.ү
43
Сахрын % уураг % Жин кг-р шээсэн дэх
уургийн алдагдал
Веган хүнс 1.23 21.2 6.5 = 0.013
ЧШНТ хүнс 0.38 10.7 3.1 10.1 мг/24 цагт
P = 0.01 = 0.02 < 0.001 =0.013

44. Холестерол хаанаас бий болдог
вэ?
Ханасан тос– амьтны тос (мах, нд гний шарө ө ,
далайн амьтад) ба амьтны уураг(сүү, нд гнийө ө
цагаан, мах, загас) нь холестерол агуулдаг.
Ургамлын гаралтай хоол х нсэнд бараг байхг й.ү ү
44

45. Ургамлын гаралтай х нсү
ба цусны липид
Олон зуун судалгаагаар цусан дахь х тосныөө
з лэлтийг веган хоол х нс сайжруулдгийгү үү ү
баталжээ.
2008 онд хийгдсэн с лийн еийн судалгаандүү ү :
- 56 вчт нд 3ө ө жилийн турш илчлэг ихтэй,
ханасан тос багатай, н рс ус багатайүү , их
хэмжээний жимс х нсний ногоотой хоолү
гчээө .
р д нд нь тэдний бодисын солилцооны б хҮ ү ү
хямрал зогсож эр л мэнд нь эрс сайжирчээүү .
45

46. 89224 х ний хоол х нснийх нь хэвү ү
маягт хийсэн статистикийн д нү
шинжилгээ
46
Am J Clin Nutr 2009;89(suppl):1607S–12S.

47. Бодисын солилцооны
хямрал
Хэт таргалалт, цусны даралт ихсэх, цусан дахь
сахарын хэмжээ ихсэх, липид.
З в шийдэлө : Ургамлын гаралтай х нс хэрэглэхү
47

48. е м чний вчтэй х м ст ургамлынҮ ө ө ү үү
гаралтай х нс зохимжтой юуү ?
47000 х нд 12 жилийн турш хоолны дэглэмийнү
эмчилгээ хийсэн тухай судалгааны тайланг 2004 онд
Нью Ингланд медикал журнал-д хэвлэжээ:
- Мах болон далайн х нс ихээр хэрэглэдэг х м стү ү үү
тулай вчл лийн т вшин маш нд р,ө ө ү ө ө
- Ургамлын гаралтай х нс тулай вчтэй ямар чү ө
хамааралг йг тогтоожээ.ү
-Тиймээс тулай вчтн д шош, м г, исгэгчө үү өө ,
аспарагустай х нс хэрэглэж болно.ү
 Choi et al. N Engl J Med. 2004;350(11);1093-1103
48

49. Ясны сийрэгжилт-Сүү
С г ихээр хэрэглэхэд ясны сийрэгжилт эрт эхэлж, насүү
ахих тусам ноцтой болдог ажээ.

49
Улс орнуудад ясны сийрэгжилт ба кальцийн хамаарлын үзүүлэлт
100000хүнтутамдтохиолдохясны
сийрэгжилт
Сүүний уургийн хэмжээ литр/хүн бүр/жил тутам
Сүүний уургийн хэмжээ литр/хүн бүр/жил тутам

50. Ургамлын гаралтай хоол х нс хэрэглэснээрү
ясны сийрэгжилтээс сэргийлэх нь
 Америкийн Клиникийн хоол х нс тэжээлийн сэтг лдү үү :
- Махан болон ургамлын гаралтай х нс хэрэглэдэг 30 гаруй х нийү ү
дунд харьцуулсан судалгаа хийжээ.
- ургамлын хоол х нс хэрэглэдэг х м сийн ясны нягтрал хамгийнү ү үү
сайн байсан б г д нас ахих тутам мах хэрэглэдэг х м сээс эрсө өө ү үү
ялгарч байжээ.
Шалтгаан: Ургамлаар хооллогсдын цус нь ш лт ихтэйү . М нө
изофлавойд ихээр х ртдэг ажээ.ү

 Am. J. Clinical Nutrition, Jun 1972; 25: 555 - 558.
50

51. Харшлын гаралтай вчл лө ө
Астма /Харшлын гаралтай уушигны цагаан
м г рс н хоолойн багтраа вчин/ө өө ө ө
Ринит /харшлын гаралтай хамрын салст
б рхэвчийн рэвсэл/ү ү
Атопын экзем /арьсны ш дэст рэвсэл/үү ү
Ургамлын гаралтай х нс хамгийн з в шийдэлү ө
51

52. Шинэ эриний эр лүү
сонголт
Цэвэр ургамлын гаралтай хоол х нсү
Шинэ эриний сонголт
52

53. Х хэд багачуул ургамлын гаралтайүү
х нс хэрэглэхэд яах вэ?ү
-Ургамлын гаралтай хоол х нс хэрэглэдэг х хд д маш багаү үү үү
хэмжээний холестерол ба ханасан тос авдаг б г д жимс,ө өө
х нсний ногооноос ихээхэн х нсний файбер /ширхэглэгү ү
б тээгдэх н/ х ртдэг.ү үү ү
- Ургамлын гаралтай хоол х нс хэрэглэдэг х хэд ердийнү үү
х хэдтэй яг ижил т вшинд сч бойжино.үү ү ө
- Ургамлын гаралтай хоол х нс хэрэглэдэг охидууд томү
болсныхоо дараа х хний хорт хавдраар вчл хг й б г д хэтө ө ө ү ө өө
таргалалт сдэгг й.үү ү
- ОУ-ын IQ-ын нийгэмлэг: Ургамлын гаралтай хоол х нсү
хэрэглэдэг х хдийнүү IQ ердийн х хдээс 5-аар их.үү
- Ургамлын гаралтай хоол х нс хэрэглэдэг тамирчид ил ихү үү
тэсвэр тэвчээртэй.
 Position of the American Dietetic Association and Dietitians of Canada: Vegetarian diets
 2003 J Am Diet Assoc. 2003;103:748-765 53

54. Жирэмсэн х х л эхч д энэ х нсийгө үү үү ү
хэрэглэж болох уу?
 100% ургамлын гаралтай хоол х нс х х л болон жирэмсэн эхч д , б хү ө үү үү ү
насны х м ст тохиромжтой.ү үү
 Ургамал хоолтой х х л эхийн х хэд ердийн х хэдтэй ижил жинтэйө үү үү үү
байдаг.
 Ургамал хоолтой эхийн с жирийн эхийн с тэй ижил тэжээллэг.үү үү
 Жирэмсэн ба х х л эхч дийн анхаарах з йлсө үү үү ү :
 -- B12 витаминыг хангалттай хэрэглэх,
 -- Хангалттай нарны гэрлийг х ртэж,ү D витаминыг бий болгох
 -- цус багадалтаас сэргийлэн т мрийг хангалттай хэрэглэхө
 -- фолийн х чилтэй х нс хангалттай хэрэглэхү ү
Ургамлын гаралтай хоол х нс эр л эхийнү үү
шаардлагыг б рэн хангана.ү
 Position of the American Dietetic Association and Dietitians of Canada: Vegetarian diets
 2003 J Am Diet Assoc. 2003;103:748-765
54