geotechnical investigations on the basis of geological development plan must pay attention to when preparing the reports?

1. Plana Esas Jeolojik - Jeoteknik
Etütler
Mekansal Planlama Genel Müdürlüğü
Yer Bilimsel Etüt Dairesi

2. MEKANSAL PLANLAMA GENEL MÜDÜRLÜĞÜ
YERBİLİMSEL ETÜT DAİRESİ BAŞKANLIĞI
İmar Planına Esas Hazırlanan Jeolojik-Jeoteknik Etüt
Raporlarının Kontrol ve Onay İşlemleri Eğitimi
1-3 Aralık 2014
S. M ÖZTÜRK
JEOFİZİK YÜKSEK MÜHENDİSİ

3. *Jeofizik nedir
*Jeofiziğin sınıflandırılması
*kullanılacak yöntemin belirlenmesi
*imar planına esas jeolojik –jeoteknik etüt raporları ile
mikrobölgeleme etüt raporlarında jeofizik açısından dikkat
edilecek hususlar
Genel Bakış

4. 4
Jeofizik Nedir ?
JEOFİZİK, kısaca yerkürenin fiziğini inceleyen bir bilim
dalıdır.
Jeofiziğin bu tanımından yola çıkarak, denizlerin, atmosferin,
yerkabuğunun ve yerin derinliklerinin insanların yaşam
sürdüğü doğal çevresinin fiziksel yapısı, maden, petrol, su,
jeotermal kaynak, endüstriyel hammadde vb. gibi doğal
kaynaklar; deprem, heyelan, su baskını, çığ gibi doğal olayların
araştırılması anlaşılır. Ayrıca, çeşitli boyut ve türdeki
mühendislik yapılarının zemin araştırmaları ve zemin yapı
etkileşiminin analizi, kent planlamalarındaki mikrobölgeleme
çalışmaları da jeofiziğin uğraş alanlarındandır.

5. 5
İÇERİK
Jeofiziğin Sınıflandırılması
Jeofiziği, araştırma alanlarına göre iki ana bölüme ayırabiliriz
BUNLAR
A)Arama Jeofiziği
b)Küresel Jeofizik

6. ARAMA JEOFİZİĞİ
Daha çok mühendislik problemlerinin çözümüne dayalı, fizik ilke ve
yöntemlerin yerin sığ ve küçük ölçekli alanlarına uygulandığı jeofiziğin bir alt bilim
dalıdır.
Arama jeofiziğinin uygulama alanları ;
Gaz ve petrol aramaları
Yer altı suyu aranması
Jeotermal kaynakların aranması
Maden ve endüstriyel hammaddelerin aranması
Çevre çalışmaları
Arkeolojik kalıntıların aranması
Zemin araştırmaları
Deprem mühendisliği çalışmaları (tehlike ve risk Araştırmaları olarak
sıralanabilir.

7. 7
Küresel Jeofizik
Küresel Jeofizik,
yerkürenin yüzeyinden çekirdeğine kadar daha derin olan iç
yapısının farklı yöntemlerle araştırılmasına dayalı jeofiziğin önemli
bir diğer alt bilim dalıdır. Yerkürenin iç yapısının yanısıra atmosfer
ve okyanusların, diğer gezegenler ve gezegenler arası ortamın
jeofiziksel yöntemlerle araştırılması da uğraş alanına girmektedir.
Küresel jeofiziğin araştırma alanları ;
Sismoloji (deprem bilim)
Jeomanyetizma ve Paleomanyetizma
Gravite ve Jeodezi (yerçekimi, yerin şekli ve hareketleri ile
ilgili
Hidroloji j (yerin içindeki ve yüzeyindeki su ile ilgili)
Oşinografi
Planetoloji (gezegen bilim)
Güneş ve gezegenler arası ilişki (gezegenler arası ortam)
Tektonofizik

8. Kaynak Türüne Göre Jeofizik
Yöntemler
Tüm jeofizik yöntemler, yöntemin kullanıldığı kaynağa ikiye ayrılır.
Bunlar,
doğal (pasif) ve yapay (aktif) kaynak türleridir.
Doğal (Pasif) Kaynaklı Yöntemler
Yerin özelliklerini araştırmada doğal
kaynakları kullanan yöntemlerdir
Yöntem Kaynak
Gravite Yerçekimi
Manyetik yöntem Manyetik alan
Manyeto Tellürik EM alan
SP Elektrik alan
Sismoloji Depremler

9. Yapay (Aktif) Kaynaklı Yöntemler
Yerin özelliklerini araştırmada insan yapımı
yapay kaynakları kullanan yöntemlerdir
Yöntem Kaynak
Sismik Balyoz, Patlayıcı
E+EM yöntemler Akü Jenaratör
Yeraltı Radarı

10. 10
İÇERİK
Kullanılacak Yöntemin
Belirlenmesi
Jeofizikte, probleme yönelik uygun yöntemin belirlenebilmesi için aşağıdaki
soruların yanıtlanması gerekmektedir.
*Problem hangi fiziksel özelliklere bağlı
(geçirgenlik, sismik hız ,gözeneklilik, anizotropi, iletkenlik, yoğunluk, vb.) ?
*Poblemin boyutları ne kadar
(derinlik, alan, vb) ?
*En uygun geometri nedir ?
*Toplanacak veri nasıl işlenecek ve analiz edilecek ?
*Problem ile igili önceki bilgiler nedir ve nasıl kullanılacak ?
*Farklı fiziksel özellikler birbirleri ile nasıl bir ilişkiye sahip ?
Bu sorulara verilecek yanıtlar belirli bir hedef ya da problem için uygun
yöntem seçimini tanımlıyacaktır.
Arazide yapılan çalışmalar bir kroki yada harita üzerinde gösterilecektir

12. 2. İNCELEME ALANININ TANITILMASI VE ÇALIŞMA YÖNTEMLERİ
2.4. Arazi, Laboratuvar, Büro Çalışma Yöntemleri ve Ekipmanları
8. JEOFİZİK ÇALIŞMALAR
8.11- Sismik Kırılma,
8.1.2- Sismik Yansıma,
8.13- Spetkral Analiz Teknikleri,
SASW(Spektral Analysis of Surface Wave),
MASW(Multi-channel Analysis of Surface Waves),
8.1.4 REMİ (Refraction Microtremor),
8.1.5- Mikrotremör,
8.1.6- Rezistivite,
8.1.7- Jeoradar,
9. ZEMİN VE KAYA TÜRLERİNİN JEOTEKNİK ÖZELLİKLERİ
9.1. Zemin ve Kaya Türlerinin Sınıflandırılması
9.2. Mühendislik Zonları ve Zemin Profilleri
9.3. Zeminin Dinamik-Elastik Parametreleri
11. DOĞAL AFET TEHLİKELERİNİ DEĞERLENDİRİLMESİ
11.1. Deprem Durumu
11.1.1. Bölgenin Deprem Tehlikesi ve Risk Analizi
11.1.5. Zemin Büyütmesi ve Hakim Titreşim Periyodunun Belirlenmesi

13. II.4. Arazi,Laboratuar, Büro Çalışma Yöntemleri ve Ekipmanlar
Hangi jeofizik çalışmalar hangi tarih aralığında ne amaçla kaç adet yapıldı
Belirtilecek
Örneğin:
….Serim MASW (Yüzey Dalgalarının Çok Kanallı Analizi) (Vs-Derinlik değerleri
ve tabaka sayısını elde etmek için),
….. Serim Sismik Kırılma, (Vp – derinlik değerleri ve tabaka sayısı elde etmek
için) ve
…..Serim Düşey Elektrik Sondajı (DES), (Gerçek Özdirenç-Derinlik değerlerini
bulmak için)
Jeofizik Mühendisi ……..tarafından……… /…… aralığında yapılmıştır.
03.11.2014 tarihinde zemin büyütme ve zemin hakim titreşim peryodunu
belirlemek amacıyla arazide ….adet mikrotremour çalışması yapılmıştır.

14. 8.0. Jeofizik çalışmalar
Jeofizik çalışmalarda dikkat edilecek hususlar
1)-Jeofizik çalışmalarda, incelenen derinlik incelenen ortamın ya da
araştırılan yapının jeolojik özelliklerine bağlı olarak uygun bir yöntem
seçilmelidir. Yani uygulama alanının tanımlanmasına bağlı olarak
kullanılabilecek jeofizik yöntemler amaca uygun seçilmelidir.
2) Mikrotremour yöntemi mutlaka olmalı onun haricinde En az iki
yöntem kullanılarak elde edilen sonuçlar karşılaştırılmadır.
Jeofizik yöntemler sondaj maliyetini azalttığı gibi sondajdan elde edilebilecek
verilerden daha fazlasını sağlarlar
. Örneğin; sismik ve elektrik yöntemler gibi en az iki yöntemin birlikte
kullanılması tercih edilmeli ve gerekiyorsa problemin çözümüne yönelik
diğer jeofizik metotlar da kullanılmalıdır (Örneğin; MASW, SASW, ReMi,
Mikrotremor ölçümleri,..vb.).
Uygulanabilen birçok jeofizik yöntem vardır. Bunlar yüzeyden uygulanan
yöntemlerin dışında, kuyu logu ölçümleri, kuyu içi jeofizik yöntemler,
karşılıklı kuyu ve kuyu-yüzey atışları yapılarak uygulanan yöntemlerdir.

15. 3)Ölçü profilleri sismik ve elektrik yöntemleri için topoğrafik eğim doğrultusuna,
elektrik ve su şebeke hatlarına dik tutulmalıdır.
4)Hedeflenen derinlikler en az 30 metre olacak şekilde hat boyları ve ne kadar
açılım yapılacağına karar verilmelidir.
5)Rapor hazırlanırken, inceleme alanında kullanılan yöntemin/yöntemlerin amacı
(yöntemlerle ilgili teorik detaylara girilmemelidir) ,
6)kullanılan cihazların adı, özellikleri verilmeli ama gereksiz ayrıntıya girilmemeli
(cihazın detaylı teknik özelliği vs gb )

16. 7) her bir ölçü noktası için, ölçüm yerlerinin koordinatları, ölçü ham değerleri, ölçüm
sonuçları, elde edilen sonuçlardan oluşturulan haritalar, tüm tablo, kesit ve grafikler
yorumlarıyla birlikte sayısal ve grafiksel olarak verilmeli ve jeofizik çalışmalar diğer
jeoteknik incelemelerle birlikte yorumlanmalıdır. Teorik bilgi verilmemelidir.
8)Ana başlık altında yapılan çalışmalar anlatılmalı rapor ekinde verilen lokasyon
haritalarına benzer küçük bir lokasyon haritası,Google eart görüntüsü kroki ve ölçü
nokta koordinatları rapor içinde verilmelidir.

17. JEOLOJİK - JEOTEKNİK ETÜT RAPOR FORMATI (FORMAT:3)
VIII:JEOFİZİK ÇALIŞMALAR
VIII.1. Sismik Kırılma
VIII.2. Sismik Yansıma
VIII.3. Yüzey Dalgası Yöntemleri
VIII.4. Mikrotremor
VIII.5. Jeoradar
VIII.6. Kuyuiçi Sismiği
VIII.7. Elektrik Özdirenç
VIII.8. Diğer jeofizik yöntemler

18. S-Dalgası Hız Yapısının Elde Edilmesinde
Kullanılan Yöntemler
 Sismik Kırılma - Yansıma,
 Kuyu Sismiği,
 Sondaj verileri,
 Yüzey dalgası yöntemleri, MASW-SASW-REMİ (Aktif, pasif kaynaklı).

19. 1- SİSMİK KIRILMA

20. Sığ derinlikler için yapılacak araştırmalarda aşağıda belirtilen amaçlar için
kullanılabilir.
- Yeraltı yapısı (tabaka sayısı, kalınlıkları, boyuna Vp, enine Vs dalga hızları)’nın
belirlenmesi
-Yerin dinamik ve elastik parametre özelliklerinin belirlenmesi (yoğunluk, poisson
oranı, elastisite modülü, kayma (shear) modülü, zemin hakim titreşim periyodu).
- Elde edilen parametreler esas alınarak, incelenen zeminin “Afet
Bölgelerinde Yapılacak Yapılar Hakkında Yönetmelik’te (A.B.Y.Y.H.) belirtilen zemin
gurubu ve sınıfının belirlenmesi
- Gömülü fay izlerinin araştırılması, kayma düzlemi, ana kaya sınırının
belirlenmesi
- Heyelanlarda kayma yüzeyi, alanı ve derinliğinin belirlenmesi vb.

22. Sismik Kırılmada dikkat edilecek hususlar;
• *Hangi amaçla kaç profil sismik kırılma yapıldığı yazılmalı
*Kullanılan sismik ölçü tekniği (aynı hat, yanal gibi) ve enerji kaynağını türü
(patlatma, çekiç, kütle düşürme gibi) belirtilmelidir.
*Ölçü profili uzunluğu hedeflenen derinliğin en az 3 katı olmalıdır. Eğer bu mümkün
değilse offset uzaklığı uzatılmalıdır..
*Mutlaka baştan sondan ortadan olmak üzere en az üç tekrarlamalı mühendislik atışı
yapılmalıdır.
*Her başlık altında mutlaka koordinat tablosu verilmelidir
*Cihazın kaç kanallı olduğu mutlaka belirtilmeli
*eklerle rapor içerisindeki veriler mutlaka uyumlu olmalıdır.

23. Örnek Koordinat tablosu
Serim no: Başlangıç x Bitiş x Başlangıç y Bitiş y
Sismik kırılmada bulduğumuz değerler için aşağıdaki tablo
konulmalı
Serim
no
Tabaka Vp(m/sn) Vs(m/sn) Vp/Vs(m/sn) Kalınlık(h) Litoloji Formasy
on

24. 8.2- MASW
(Çok Kanallı Yüzey Dalgası Analizi)
Yüzey dalgalarının çok kanallı analizi (MASW) yöntemi sığ zemin
sraştırmalarında kullanılmaktadır.
Aktif ve pasif kaynaklı yüzey dalgası yöntemleri kullanılarak yerin S dalga hız
yapısı belirlenebilir.
Bunun için iki adım vardır. Bunlardan birincisi incelenen alana ait dispersiyon
eğrisinin belirlenmesidir.
Yüzey dalgası yöntemlerin tümünde amaçlanan, incelenen alana ait
dispersiyon eğrisini elde etmektir.
Dispersiyon eğrisinin elde edilişi tüm yöntemler için farklıdır.
İkinci adım ise ters-çözüm işlemidir.
Bu işlem sırasında, dispersiyon eğrisinden yararlanılarak 1B ortama ait tabaka
parametreleri (yoğunluk (r), maksimum kayma modülü (Gmax), young modülü
(Ed), poisson oranı (n), bulk modülü (K), sismik hız oranı (Vp/Vs) ve Vs30
(m/sn)) elde edilmektedir.
Bir Yüzey boyunca yayınan yüzey dalgaları, toplam sismik dalga
enerjisinin % 70’den fazlasını oluşturmaktadır.

25. MASW Çalışmalarında dikkat edilecek hususlar
*Bizim Çalışmalarımızda hangi amaçla kaç profil ölçü alındı yazılsın
*Sismik kırılma ile aynı hat üzerinde MASW ölçüsü alındı ise bu belirtilsin ve aşağıdaki
ifade
*İnceleme alanında aynı hat boyunca sismik kırılma ile ilk kırılmalar okunarak Vp hızı
MASW ölçüsü ile dispersiyon eğrisinden yararlanılarak Vs hızı tespit edilmiş ise bu
belirtilecek
*Koordinat tablosu mutlaka konulacak
*Vs30 kaç tabaka görüldü ise bunun harmonik ortalaması olacak
*Amacımız kırılmanın yapılamadığı yerlerde Vs30 u bulmak

26. MASW Çalışmalarında dikkat edilecek hususlar
Serim
no:
Tabaka Vs kalınlık Vs30 litoloji formasyon
2 BOYUTLU MASW İÇİN OLUŞTURULAN DİSPERİSYON
EĞRİLERİ

27. 2 BOYUTLU MASW İÇİN OLUŞTURULAN DİSPERİSYON EĞRİLERİ
İki boyutlu Masw için oluşturulan
dispersiyon eğrileri
2 BOYUTLU S DALGASI DEĞİŞİM KESİTİ

29. (Multi-channel Analysis of Surface Waves – MASW)
Sismik
Kaynak
Cisim
Dalgası
Yüzey
Dalgası
Kanal
Alıcılar
Çok Kanallı
Kayıtçı
MASW yönteminde arazide
kullanılan alıcı ve kaynak düzeneği
(http://www.kgs.edu/software/surfseis/masw.html
adresinden alınmıştır)
Foti, 2000

30. 2- SİSMİK YANSIMA

31. 2- SİSMİK YANSIMA
Yeraltı yapılarının haritalanması ve özelliklerinin
belirlenmesi, 2 veya 3 boyutlu jeolojik modellerinin
çıkarılması,gömülü faylar, anakaya derinliği ve topoğrafyası,
yeraltı boşlukları saptanması için kullanılabilir.
Sismik enerji kaynağı ve ölçü tekniği (geleneksel, ortak
derinlik noktası, (CDP gibi) belirtilmelidir.
Kaynak olarak ne kullanıldıysa mutlaka belirtilmeli ,fold
hesabı,ölçüm geometrisi belirtilmeli stack sayısı veri işlem ve
aşamalarından bahsedilmelidir.

33. Sismik Yansıma ve Kırılma
Yöntemlerinin
Kentsel Alanlardaki Problemleri
 Yüksek Gürültü Seviyesi,
 Geniş Alıcı Dizilimlerine İhtiyaç Duyulması,
 Sismik Enerjinin Sediman Tabakalarda
soğurulması,
 Düşük Hız Zonları

34. Günümüzde En Sık Kullanılan Yüzey Dalgası
Yöntemleri
YÜZEY
DALGASI
YÖNTEMLERİ
AKTİF KAYNAKLI
YÜZEY
DALGASI
YÖNTEMLERİ
(SASW)
SPEKTRAL
ANALİZ
YÖNTEMİ
(MASW)
ÇOK KANALLI
ANALİZ
YÖNTEMİ
PASİF KAYNAKLI
YÜZEY
DALGASI
YÖNTEMLERİ
(ReMi)
KIRILMA
MİKROTREMOR
YÖNTEMİ
(f-k)
FREKANS
DALGA SAYISI
YÖNTEMİ
(SPAC)
UZAYSAL
ÖZİLİŞKİ
YÖNTEMİ

35. Günümüzde En Sık
Kullanılan Yüzey Dalgası
Yöntemleri
Hayashi, K., Underwood,
D.’ninsunumdan alınmıştır.
(www.geometrics.com)

36. Yüzey Dalgalarının Spektral Analizi Yöntemi
(Spectral Analysis of Surface Waves – SASW)
Kaynak
Yeryüzü
Yakın
Alıcı
Uzak
Alıcı
Derinlikle değişen S dalga hızının elde edilmesi
için, yüzey dalgalarının dispersif karakteristiğini
kullanan SASW yöntemi için arazide kullanılan
ekipmanların şematik resmi
(www.greggdrilling.com adresinden alınmıştır)

37. • Sismik kırılma ve yansıma yöntemlerinin kullanımının zorlaştığı durumlarda, yüzey
dalgaları içeren titreşim kayıtları kullanılarak yer tepkilerinin belirlenmesi alternatif
bir yöntem olarak geliştirilmiştir.
• Sismik yöntemlere alternatif olarak geliştirilen ilk yüzey dalgası yöntemlerinden biri
aktif kaynaklı SASW yöntemidir. Burada inceleme iki alıcı ile yapılmaktadır. Bu
alıcılar ile ilgilenilen frekans aralığında faz hızı elde etmek ve cisim dalgaları ve
gürültünün etkisini en aza indirgemek için alıcı mesafeleri değiştirilerek ölçü alınır.
Bu durumda veri toplama işlemi çok uzun sürer. Ayrıca bu yöntemde, yüzey
dalgalarının daha yüksek modları gözlenememektedir. Bir grup alıcı kullanılarak aynı
özellikteki verinin bir kerede toplanmasını sağlayan MASW yönteminin geliştirilmesi
ile bu problem aşılmıştır(Park ve diğ., 1999). Ancak bu yöntemlerin her ikisi de yere
yüksek frekanslı ve kısa dalga boylu sinyaller gönderdikleri için inceleme derinliği
oldukça düşüktür. Daha derinlere incelenebilmesi için pasif kaynaklı yöntemler
geliştirilmiştir.

38. Bu yöntem iki temel düşünce üzerine kurulmuştur. Kırılma amaçlı kullanılan aletlerle ve
jeofonların benzer dizilimi ile 2Hz e kadar yüzey dalgalarının kayıt edilmesi mümkündür.
İkinci önemli kısım bir miktotremor kaydından p – f dönüşümü ile iki boyutlu frekans yavaşlılık
ilişkisinin bulunması ve buradan Rayleigh dalgalarının diğer sismik dalgalardan ayırt
edilmesinin mümkün olmasıdır. Sonuçta, gerçek faz hızının görünür hızın bir fonksiyonu olarak
belirlenebilmesidir.
ReMi yönteminin avantajlı tarafı hızlı ve pahalı bir yöntem olmamasıdır. Herhangi bir sismik
kırılma aleti ile alınabilir ve gürültülü ortamda çalışılabilir. Trafik, ağaçların rüzgarda salınması ,
binaların sallanması ve yerin sarsılmasına neden olan diğer çevresel gürültüler yüzey
dalgalarının oluşmasına neden olurlar. Dezavantajı açılım uzunluğunun sınırlı olmasıdır. Buda
inilen derinlikle ilişkilidir Bilgi alınan derinlik normal şartlarda profil uzunluğununun yarısı
kadardır.
Remi-Kırılma
mikrotremour

39. • Bunlardan ReMi yöntemi 24 kanallı düşey P jeofonları
kullanılarak toplanan veriyi değerlendirir. Çözünürlüğü
aktif kaynaklı yöntemlere göre daha az olmasına rağmen
inilen derinlik fazladır. Bu yöntemde doğrusal bir dizilim
kullanılarak veri toplama işlemi gerçekleştirilir.

40. Pasif Kaynaklı
Yöntemler
Kırılma-Mikrotremor
Yöntemi
(Refraction-
Microtremor-ReMi)
Hayashi, K., Underwood, D.’nin sunumdan
alınmıştır.(www.geometrics.com)
Alıcılar


41. Dispersiyon
Missouri’de(Gulf kıyısı yakınlarında,
Alabama’da) kaydedilmiş, bir depremin
yarattığı dispesif Rayleigh dalgası
(http://eqseis.geosc.psu.edu adresinden alınmıştır)
Park, C.B., 2002

42. 0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
40
45
50
55
60
65
70
75
80
JEOFON NO
ZAMAN(sn)
Aktif veya pasif
kaynaklı yüzey
dalgası
yöntemleri ile
analiz
Veri
Dispersiyon eğrisi
TERS
ÇÖZÜM
S-dalgası hız yapısı
Yüzey Dalgaları Kullanılarak S-Dalgası Hız
Profilinin Elde Edilmesi
Bozdağ, 2003

43. Yüzey Dalgaları Kullanılarak S-Dalgası
Hız Profilinin Elde Edilmesi
0 2 4 6 8 10 12 14 16 18
40
45
50
55
60
65
70
75
80
JEOFON NO
ZAMAN(sn)
Aktif veya pasif
yüzey dalgası
yöntemleri ile
ANALİZ
Veri
Dispersiyon eğrisi
TERS
ÇÖZÜM
S-dalgası hız yapısı

45. 0 200 400 600 800
0
10
20
30
40
50
60
70
80
S-DALGASI HIZI (m/s)
DERİNLİK(m)

46. Madde Açıklamalar
Sismik kayıt sistemi Alet ismi
Kanal Sayısı
A/D Dönüştürücü
Veri Formatı
Sismik Kaynak Balyoz vs
Jeofon Frekans:kaç hz
Jeofon aralığı: m
Atış konumları Her sismik serim …. Atıştan 3 atıştan oluşur atışlar
1-2 jeofon arası ,12-13 jeofon arası ve 23-24 jeofon
arasındadır.
Yöntem
Kırılma , masw,sasw,remi
P Dalga hızı
Kayıt uzunluğu : 0.15 s örnekleme aralığı 0.125 ms
S Dalga hızı
Masw Yöntemi
Kayıt uzunluğu :30s örnekleme aralığı 0.125 ms
Sismik kırılma ve yüzey dalgası yönteminin ayrıntıları

47. Elektrik yöntemler yer altı elektrik özdirenç, (rezistivite), veya
iletkenliği ölçmek için kullanılır. Elektrik iletkenlik zeminin ve kayacın
türünün, gözenek ve gözeneği dolduran sıvının bileşiminin ve
geçirgenliğin fonksiyonudur.
Elektrik yöntemler aşağıdaki özellikleri değerlendirmek için
kullanılabilir:
-Yeraltı jeolojik yapısı, taban kaya derinliği ve özellikleri
-Hidrojeofizik özellikler; yeraltı suyu seviyesi ve kirliliği
-Potansiyel heyelan ve sıvılaşma analizleri
-Gömülü fayların araştırılması ve karstik boşluklarının tayini
(çoklu elektrot)
REZİSTİVİTE
(Doğru Akım Özdirenç Yöntemi)

48. Seçilen dizilime ve araştırma derinliğine bağlı olarak elektrod aralıkları ve
açılım uzunlukları belirlenir. Araştırma derinliği önceki çalışmalara, jeolojik
bilgilere göre belirlenmelidir. Aranan hedefin derinliğine ve büyüklüğüne bağlı
olarak da elektrod aralıkları ve son açılım boyu seçilir. Son açılım boyu
araştırma derinliğinin en az üç katı alınmalıdır.
DAÖ yönteminin başlıca sorunu elektrodlar ile çevre jeolojisi arasında
kontak sorunudur.
Görünür Özdirenç yapma-kesit verilerinin 2-B ters çözümünü yaparken
şu konulara dikkat edilmelidir;
VERİ TOPLAMA

49. *Hangi amaçla kaç profil ölçü alındığını yazalım
*Des mi yapıldı ? Ert mi enerji kaynağı kayıt bilgisi belirtilsin
*Koordinat tablosunu yazalım
*Yer bulduru ve o noktaya ait resim koyalım
*Eklerde ölçü karnesi mutlaka olsun
*Bu başlık altında minik bir özdirenç eğrisi derinlik ve özdirenç değişim
Kesitini koyalım
*Her kesitin ve eğrinin altında jeolojik deneştirme ve yorum olsun
*çok ölçü alınmış şa özdirenç dağılım haritası yapılsın
*Umulan ve enilen derinlik hakkında bilgi verilsin
*des te koroziflik tablosunu burada verelim
Dikkat edilecek hususlar

50. ÖLÇÜM ADI DES 1
ÖLÇÜM
KOORDİNATLARI
X Y
4552047.949 419201.383
AÇILIM TÜRÜ SCHLUMBERGER
ARAŞTIRMA DERİNLİĞİ (AB/2) AB / 2 = 50 metre
ÖLÇÜM CİHAZI AGI SSR8
Veri işlemi için AGI firmasının lisanslı yazılımı olan EarthImager 1D
programı
DES 1PROFİLİ YER BULDURU

51. ÖLÇÜM ADI ERT 1
KOORDİNATLARI
X Y
4552047.949 419201.383
AÇILIM TÜRÜ WENNER SCHLUMBERGER
ARAŞTIRMA DERİNLİĞİ L/5= 30 metre
ÖLÇÜM CİHAZI AGI SSR8
Veri işlemi için AGI firmasının lisanslı yazılımı olan EarthImager
1D programı
2 BOYUTLU ÇOK ELEKTROTLU
ÖZDİRENÇ KESİTİ

53. MİKROTREMOUR
Mikrotremor çalışması ile yerin doğal ve yapay etkiler nedeniyle oluşan salınımlarını
kaydedebiliriz. Yer, depremler ve patlamalar dışında, doğal olarak ya da yapay
etkenlerle sürekli olarak titreşir. Bu küçük genlikli titreşimlere mikrotremor ya da
microseism (microtitreşim) dedir. Yüksek hassasiyete sahip sismometreler
mikrotremor ölçümleri için kullanılabilirler. Mikrotremor kullanılarak zemin sınıflamasına
yönelik yöntemler önerilmektedir. Yeryüzü sürekli olarak mikro ölçekte titreşmektedir.
Bu titreşimler genellikle sismik gürültü olarak adlandırılır. Salınımların etkisine bağlı
olarak gündüz veya gece ölçü alınması verileri etkileyecektir. Sert zeminlerde, periyot
ve genlik değerleri düşük, yumuşak zeminlerde ise daha büyüktür. Bu değerlerde en
üstteki katman daha etkendir. Kayıttan hangi frekansların daha baskın olduğunu,
zeminin gürültü düzeyini ve zemin hakim titreşim periyodunu ve zemin büyütmesini
belirleyebiliriz.

54. *Hangi amaçla kaç istasyonda ölçü alındığını yazalım
*nokta sayısı
*ölçü uzunluğu
*kullanılan pencere boyu , pencere sayısı verilsin
*veri değerlendirmesinden bahsedilsin hangi yöntem kullanıldı
*cihaz ve arazi resmi koyalım
Aşağıdaki tablo bulunsun
Dikkat edilecek hususlar
nokta Spekktral
oran
To Frekans Ao Ta-Tb

55. MK-1 NOKTASINA
H/V SPEKTRUM
GRAFİĞİ
MK-1 NOKTASINA AİT ARAZİ KAYDI VE
PENCERELENMİŞ HALİ

56. ***İnceleme alanında yapılan çalışmaları gösterir lokasyon
haritası(halihazır harita veya uydu görüntüsü üzerine )

57. Nakamura Yöntemi (Non-Reference Site Method)
SpectrumVertical
SpectrumHorizontal
VH /
Sediment
Rock
10
-1
10
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
4
4.5
5
BKR Microtremor
Frequency (Hz)
H/VRatioAmplification
Frequency (Hz)

58. Zemin
Grubu
Zemin Grubu
Tanımı
Stand.
Penetr.
(N/30)
Relatif
Sıkılık
(%)
Serbest
Basınç
Direnci(kPa)
Kayma
Dalgası
Hızı (m/s)
(A)
1. Masif volkanik kayaçlar ve ayrışma-mış sağlam
metamorfik kayaçlar, sert çimentolu tortul kayaçlar....
2. Çok sıkı kum, çakıl....
3. Sert kil ve siltli kil.....
─ ─
> 50
> 32
─ ─
85─ 100
─ ─
> 1000
─ ─
> 400
> 1000
> 700
> 700
(B)
1. Tüf ve aglomera gibi gevşek volkanik kayaçlar,
süreksizlik düzlemleri bulunan ayrışmış çimentolu
tortul kayaçlar.
2. Sıkı kum, çakıl....
3. Çok katı kil ve siltli kil.
─ ─
30─ 50
16─ 32
─ ─
65─ 85
─ ─
500─ 1000
─ ─
200─ 400
700─1000
400─ 700
300─ 700
(C)
1.Yumusak süreksizlik düzlem- leri bulunan çok ayrışmış
meta-morfik kayaçlar ve çimentolu tortul kayaçlar.
2. Orta sıkı kum, çakıl.
3. Katı kil ve siltli kil.
─ ─
10─ 30
8─ 16
─ ─
35─ 65
─ ─
< 500
─ ─
100─ 200
400─ 700
200─ 400
200─ 300
(D)
1.Yeraltı su seviyesinin yüksek olduğu yumuşak, kalın
alüvyon tabakaları......
2. Gevsek kum..
3. Yumusak kil, siltli kil..
─ ─
< 10
< 8
─ ─
< 35
─ ─
─ ─
─ ─
< 100
< 200
< 200
< 200

59. YERRADARI YÖNTEMİ
• Yer radarı (GPR) yakın yüzey
araştırmaları için kullanılan yüksek
frekans elektromanyetik jeofizik
yöntemidir.
(www.groundprobe.com/es/images/gpr_animation.gif)

60. GPR Yönteminin Uygulama Alanları
 Buzulbilimi
 Arkeoloji
 Maden ve İnşaat Uygulamaları
 Toprak ve Çevre Bilimleri
 Hidrojeoloji
 Gömülü nesnelerin belirlenmesinde
(boru, boşluk,…vb.)
kullanılır. (arsiv.ntvmsnbc.com/news/461446.asp)

61. GPR SİSTEMİ
• Radar sistemi, bir sinyal üreticisi, verici ve alıcı antenler ile bir kayıt
birimi içerir.
• Yer radarı, bir kaynak tarafından yer içine gönderilen ve zamanla
değişen elektromanyetik dalga alanlarını kullanarak yeraltını inceler.
Değişken zamanlı elektromanyetik alanlar, elektrik ve manyetik alan
bileşenlerinden oluşur. Bu iki alan yer altında bulunan materyallerin
etkisi altında değişir ve birbirlerini etkiler.
• Yer radarı tekniğinde, bu iki alandaki değişimlerin yardımıyla, yer
altındaki yapıların elektriksel özellikleri gözlemlenir.
Verici Alıcı
arayüzey
(Booth et al., 2004)
2. tabaka
1. tabaka
zaman(ns)
radar kesiti (radargram)
mesafe (m)
Derinlik(m)
(V=0.11m/ns)

62. Veri Toplama Ön Hazırlık
• Problemin Tanımlanması,
• İstenen araştırma deriliği için uygun anten ve grid
aralığının seçilmesi,
• Profil yönünün ve profil aralıklarının belirlenmesi,
• GPR sisteminin kurulması,
• Test ölçümlerinin alınması,

63. Problemin Tanımlanması
Arazi çalışmalarına başlamadan önce
• Çözüm bekleyen hedefin derinliği yaklaşık ne
kadardır?,
• Aranan hedef nesnenin geometrisi hakkında bir bilgi
var mıdır?,
• Araştırma bölgesindeki ana birim özellikleri GPR
yöntem için uygun mudur?,
• Hedef nesne ile ana birim arasında elektriksel
özellikler açısıdan yeterli kontrast (fark) var mıdır?
gibi sorulara yanıt aranmalıdır.

64. Profil yönünün ve profil aralıklarının seçimi
• Hedefin uzun ekseni biliniyorsa,
profil yönü dik eksen yönü
boyunca olmalı,
• Yön bilinmiyorsa deneme
profiller yardımı ile profil yönü
belirlenmeli,
• Üç boyutlu GPR çalışmalarında
başlangıç noktaları ve/veya bitiş
noktaları aynı olan, örnekleme
kuramına göre
düzenlenmiş(aranan en küçük
hedef boyutunun yarısı veya
daha düşüğü) paralel profiller ile
ölçüm alanı taranmalıdır.
Profil Yönü

65. *Cihazın adı ve anten frekansı mutlaka yazılacak
(Yüksek frekans yüksek çözünürlük verir)
*Hangi aralıkta çözümleme yapılacak ise o mutlaka yazılmalıdır(0-10m)
*Yöntem içerisinde cihaz özellikleri ve veri toplanılması nın nasıl olduğu anlatılmalı
*Profiller mutlaka birbirine paralel olmalı
*Yüksek frekans –düşük derinlik-çözünürlük fazla
*Düşük frekans –yüksek derinlik-çözünürlük az
*profil başı ve sonu mutlaka belirtilmeli
*koordinatlar koyulmalı
*hangi program da veri işlem yapılmışsa mutlaka belirtilmeli
*Her görüntünün altına yorum yapılmalı (hiperbollere dikkat edilerek)
Dikkat edilecek hususlar

66. Görüntüleme
Alt Profil BlokTüm Blok Alt Zaman Blok
Alt İz Blok Seçilmiş Alt Blok
Tüm Dilimler İz Dilimi
Zaman Dilimi Profil Dilimi

67. 9.1. ZEMİNİN SINIFLAMASI
Bu başlık altında tüm zemin ve kaya değerlendirmeleri yapıldıktan sonra DBYYHY
EUROCODE 8 Ve NEHRR e göre zemin gubu zemin sınıflaması yapılmalıdır.

68. Zemin
Grubu
Zemin Grubu
Tanımı
Stand.
Penetr.
(N/30)
Relatif
Sıkılık
(%)
Serbest
Basınç
Direnci(kPa)
Kayma
Dalgası
Hızı (m/s)
(A)
1. Masif volkanik kayaçlar ve ayrışma-mış sağlam
metamorfik kayaçlar, sert çimentolu tortul kayaçlar....
2. Çok sıkı kum, çakıl....
3. Sert kil ve siltli kil.....
─ ─
> 50
> 32
─ ─
85─ 100
─ ─
> 1000
─ ─
> 400
> 1000
> 700
> 700
(B)
1. Tüf ve aglomera gibi gevşek volkanik kayaçlar,
süreksizlik düzlemleri bulunan ayrışmış çimentolu
tortul kayaçlar.
2. Sıkı kum, çakıl....
3. Çok katı kil ve siltli kil.
─ ─
30─ 50
16─ 32
─ ─
65─ 85
─ ─
500─ 1000
─ ─
200─ 400
700─1000
400─ 700
300─ 700
(C)
1.Yumusak süreksizlik düzlem- leri bulunan çok ayrışmış
meta-morfik kayaçlar ve çimentolu tortul kayaçlar.
2. Orta sıkı kum, çakıl.
3. Katı kil ve siltli kil.
─ ─
10─ 30
8─ 16
─ ─
35─ 65
─ ─
< 500
─ ─
100─ 200
400─ 700
200─ 400
200─ 300
(D)
1.Yeraltı su seviyesinin yüksek olduğu yumuşak, kalın
alüvyon tabakaları......
2. Gevsek kum..
3. Yumusak kil, siltli kil..
─ ─
< 10
< 8
─ ─
< 35
─ ─
─ ─
─ ─
< 100
< 200
< 200
< 200

69. Yerel Zemin
Sınıfı
Tablo.9.1.3’e Göre Zemin Grubu ve
En Üst Zemin Tabakası Kalınlığı (h1)
Z1
(A) grubu zeminler
h1 < olan (B) grubu zeminler
Z2
h1 > olan (B) grubu zeminler
h1 < olan (C) grubu zeminler
Z3
< h1 < olan (C) grubu zeminler
h1 < olan (D) grubu zeminler
Z4
h1 > olan (C) grubu zeminler
h1 > olan (D) grubu zeminler
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar hakkındaki yönetmeliğine göre Zemin Sınıfı Tablosu
*** inceleme alanında yer alan tüm birimlerin Zemin
gurubu ve Yerel Zemin Sınıfı ayrı ayrı belirtilmeli

70. IX.2. Mühendislik Zonları ve Zemin Profili
- İnceleme alanının en az 2 hat boyunca
sondajlardan geçecek şekilde jeolojik enine kesiti
çıkarılmalı ve kesit üzerine gözlenen her litolojik
birimler üzerine jeofizik veriler ve mühendislik
parametreleri belirtilmelidir.
**** İnceleme alanında yer alan tüm formasyonlar
jeolojik enine kesitte gösterilmelidir.

71. Yapılan tüm arazi ve laboratuar çalışmalarından elde edilen veriler
ışığında inceleme alanının amaca yönelik zonlamalarının yapılması ve zemin
profillerinin çıkarılması gerekmektedir.
Jeolojik (Sondaj, SPT ….) ve jeofizik çalışmalardan (Sismik,DES..) elde edilen
çıktılar, tüm tablo, kesit ve grafikler yorumlarıyla birlikte sayısal ve grafiksel
olarak verilecek, birbirleriyle korelasyonu yapılacak, yorumlanacak ve
karşılaştırılacaktır.
Aşağıdaki şeilde gösterildiği gibi, benzer şekilde kullanılan tüm yöntemlerden
elde edilen sonuç grafikleri ya da kesitler yan yana konularak sonuçlar
yorumlanmalı, karşılaştırılmalı ve ne anlama geldiği açıklanmalıdır.
Elde edilen veriler enine ve boyuna hazırlanacak kesitlere aktarılarak jeolojik
yapı, katman değişimleri, YAS seviyesi, olası kayma yüzeyleri ve temel kaya
derinliği ve topoğrafyası bu kesitlerde gösterilir

75. 9.3. ZEMİNİN DİNAMİK VE ELASTİK PARAMETRELERİ
Jeofizik çalışmalar sonucu elde edilen sonuçlar yardımı ile hesaplanan
parametreler bu bölümde verilmedir.
Jeofizik çalışmalardan elde edilen dinamik ve elastik parametreler toplu
olarak tablo halinde gösterilecek, jeolojik çalışmalardan Sismik çalışmalar
sonucu elde edilen yoğunluk, poisson oranı, elastisite modülü, bulk modülü,
taşıma gücü vb. dinamik ve elastik parametrelerin sonuçları tablo halinde
veya bulunan değerlerin ne anlama geldiği detaylı olarak anlatılmalı,
yorumlanmalıdır.
Mühendislik parametrelerinin ne anlama geldiği, rakamsal sonuçların
mühendislik açısından neyi ifade ettiği, zemin açısından ne anlama
geldikleri açık bir dille detaylı bir şekilde yorumlanacaktır.
İçerisinde araziyi tanımlayacak, mühendislik açısından yol gösterecek
yorumların ve açıklamaların olmadığı raporlar kabul edilmeyecektir.

76. SİSMİK HIZLAR VE DİNAMİK PARAMETRELER S-1 S-2 S-3 S-4 S-5 S-6 S-7 S-8 S-9 S-10 S-11 S-12 S-13 S-14 S-15 BİRİM
SIKIŞMA (P) DALGASI HIZI
Vp1= 715 775 617 544 586 616 545 570 669 646 631 1006 1035 770 759 m/s
Vp2= 1812 1641 1797 1726 1730 1829 1874 1845 1884 1784 1910 2079 1935 1949 1793 m/s
KAYMA (S) DALGASI HIZI
Vs1= 337 378 292 294 298 295 266 268 291 333 306 431 451 359 348 m/s
Vs2= 864 795 813 790 825 848 805 826 874 815 925 864 906 713 813 m/s
HIZ ORANI
VP1/VS1= 2.1 2.1 2.1 1.9 2 2.1 2 2.1 2.3 1.9 2.1 2.3 2.3 2.1 2.2
VP2/VS2= 2.1 2.1 2.2 2.2 2.1 2.2 2.3 2.2 2.2 2.2 2.1 2.4 2.1 2.7 2.2
YOĞUNLUK
d1= 1.6 1.64 1.55 1.5 1.53 1.54 1.5 1.51 1.58 1.56 1.55 1.75 1.76 1.63 1.63 gr/cm3
d2= 2.02 1.97 2.02 2 2 2.03 2.04 2.03 2.04 2.01 2.05 2.09 2.06 2.06 2.02 gr/cm3
KAYMA MODÜLÜ
G1= 1821 2337 1317 1294 1354 1344 1060 1088 1335 1733 1455 3243 3576 2105 1971 kg/cm2
G2= 15098 12470 13341 12470 13608 14578 13217 13862 15601 13382 17535 15626 16877 10471 13333 kg/cm2
ELASTİSİTE MODÜLÜ
E1= 4942 6282 3572 3348 3591 3632 2848 2955 3694 4572 3917 9000 9891 5729 5387 kg/cm2
E2= 40852 33586 36589 34106 36817 39743 36661 38111 42525 36617 47232 43616 45892 29796 36549 kg/cm2
POİSSON ORANI
r1= 0.36 0.34 0.36 0.29 0.33 0.35 0.34 0.36 0.38 0.32 0.35 0.39 0.38 0.36 0.37
r2= 0.35 0.35 0.37 0.37 0.35 0.36 0.39 0.37 0.36 0.37 0.35 0.4 0.36 0.42 0.37
BULK MODÜLÜ
K1= 5768 6708 4125 2705 3432 4068 3036 3471 5276 4211 4246 13345 14067 6876 6746 kg/cm2
K2= 46276 36505 47389 42899 41693 48380 54007 50677 51691 46278 51383 69641 54481 64280 47073 kg/cm2
KALINLIK h1= 8.95 10.11 7.55 6.59 7.16 7.52 6.55 6.89 8.23 7.97 7.69 13.22 14.09 9.64 9.63 m
ZEMİN H.TİTREŞİM PERYODU To= 0.3 0.31 0.31 0.31 0.3 0.3 0.31 0.31 0.3 0.3 0.28 0.29 0.28 0.33 0.31

77. Poisson Oranı (P: Boyutsuz)
Zeminin enine birim değişmesinin boyuna birim değişmesine oranıdır. Bu
parametre zeminin gözenekliliği ile orantılıdır. Poisson oranı gözeneksiz
ortamlarda 0,0 - 0,25 arası, orta dereceli gözenekli ortamlarda 0,25 - 0,35 arası
ve gözenekli ortamlarda 0,35 - 0,50 arası değerler alır. Yani kayaçlar
sertleştikçe değeri düşer. Granit ve bazalt gibi sert kütlelerde değeri 0,05 e
kadar düşebilir.
Poisson oranı;
 =
)1(2
2
2
2
2
2


S
P
S
P
V
V
V
V
formülü kullanılarak hesaplanır.
Poisson sınıflaması ve hız oranı
karşılaştırması(Ercan,A.,2001).

78. Dinamik Elastisite Modülü (E: kg/cm2 )
Zeminin çimentolaşma nispetini ve dayanıklılığını gösterir.
Bir doğrultuda streslerin strainlere oranı olarak tanımlanır.
Elastisite Modulü; E =
)
1
4)(3
(
100
.
2
2
2
2
2


S
P
S
P
S
V
V
V
V
Vd
formülleri kullanılarak hesaplanır.
Elastisite modülü değerlerine göre zemin yada
kayaçların dayanımı (Keçeli,
1990’dan derlenmiştir).

79. Kayma dalgası hızına göre yersel birim türleri ve zemin
grupları (ABYYHY, 2007).

80. Dinamik Kayma Modülü (G: kg/cm2 )
Makaslanma gerilmelerine karşı zeminin direncini ve sertliğini
gösterir. Sıvıların makaslanmaya karşı direnci olmadığından kayma
modülü sıvılar için sıfırdır. Kayma Modülü ne kadar yüksekse
formasyonun makaslanma gerilmelerine karşı direnci de o kadar fazla
demektir. Dinamik Kayma Modülü; G = d
2
sV
formülü kullanılarak hesaplanmıştır.
Kayma dalgası hızları – VS
Kayma dalgası hızları; malzemenin şekil bozumuna veya burulmaya karşı direnci varsa
oluşurlar.
Kayma modülü değerlerine göre
zeminlerin dayanımı
(Keçeli,1990’dan
derlenmiştir)

81. Boyuna dalgası hızları – VP
Boyuna dalgası hızları, malzemenin sıkışma ve genleşmeye karşı direnci varsa oluşurlar.
Boyuna dalgası hızlarına göre zemin yada kaya birimlerin sökülebilirlikleri verilir.
Boyuna dalgası hızı ile zemin yada kayaçların sökülebilirliği (Bilgin,1989).

82. Yoğunluk – d
Boyuna dalgası hızına göre ampirik olarak
Telford (1976) tarafından verilen yoğunluk,
aşağıdaki formül kullanılarak hesaplanmıştır.
d= 0.31 x VP 0.2
Arazide boyuna dalgası hızlarından elde edilmiş
yoğunluk değerlerine göre zeminin yoğunluk
sınıflaması yapılır.
Zemin birimlerin yoğunluk sınıflaması (Keçeli,1990’dan derlenmiştir).

83. Bulk (Sıkışmazlık) Modülü – k
Bulk modülü, bir kütlenin çepeçevre saran basınç altında sıkışmasının
ölçüsüdür.Dalga teorisinden elde edilen bulk modülü, aşağıdaki formül
kullanılarak hesaplanmıştır (Ercan,A.,2001).
K=((d(VP2 – 4/3VS2))/ (100)
Bulk modülü değerlerine göre zemin yada kayaçların sıkışması (Keçeli,1990’dan derlenmiştir).

84. ÖZET OLARAK
*İlk önce tüm profil ve derinlikler için zemin
dinamik elastik parametreleri tablo halinde
verilmeli
*sonra her bir dinamik elastik parametre başlığı
atılmalı
*bu başlık altında;
önce bizim arazimize ait değerler
sonra o parametreye ait referans tablo
bizim değerlerimiz o referans tabloda
hangi aralığa geliyor belirtilmeli
sonra da en alta 1-2 cümlelik yorum
yapılmalıdır.

85. Yerel Zemin
Sınıfı
Tablo.9.1.3’e Göre Zemin Grubu ve
En Üst Zemin Tabakası Kalınlığı (h1)
Z1
(A) grubu zeminler
h1 < olan (B) grubu zeminler
Z2
h1 > olan (B) grubu zeminler
h1 < olan (C) grubu zeminler
Z3
< h1 < olan (C) grubu zeminler
h1 < olan (D) grubu zeminler
Z4
h1 > olan (C) grubu zeminler
h1 > olan (D) grubu zeminler
Deprem Bölgelerinde Yapılacak Binalar hakkındaki yönetmeliğine göre Zemin Sınıfı Tablosu
*** inceleme alanında yer alan tüm birimlerin Zemin
gurubu ve Yerel Zemin Sınıfı ayrı ayrı belirtilmeli

86. JEOLOJİK - JEOTEKNİK ETÜT RAPOR FORMATI (FORMAT:3)
XI. DOĞAL AFET TEHLİKELERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ
XI.1. Deprem Durumu
XI.1.1. Bölgenin deprem tehlikesi ve Risk Analizi
XI.1.1. Aktif Tektonik
XI.1.2. Paleosismolojik Çalışmalar
XI.1.3. Sıvılaşma Analizi ve Değerlendirme
XI.1.4. Zemin büyütmesi ve hakim periyodunun belirlenmesi
XI.2. Kütle Hareketleri (Şev Duraysızlığı)
XI.3. Su Baskını
XI.4. Çığ
XI.5. Diğer Doğal Afet Tehlikeleri (Çökme-Tasman, Karstlaşma, Tsunami,
Tıbbi Jeoloji vb. ve Mühendislik Problemlerinin Değerlendirilmesi

87. Gelecek depremlerin konumu, oluş zamanı, büyüklüğü ve diğer özellikleri
belirsizlik arzettiği için deprem tehlikesi belirlemelerinde olasılık hesaplarına
dayalı tahminler önemli karar araçlarıdır. Kentlerde deprem tehlikesinin
belirlenmesi amaci ile deterministik ve/veya probabilistik yöntemler kullanılır.
Deprem tehlike analizlerinin amacı, zeminin ve mühendislik
yapılarının gelecekte maruz kalabileceği depremsel yükleme şartlarının
hesaplanmasında gerekli olan depremsel yer hareketi ile ilgili parametrelerin
(ivme, hız, deplasman) hesaplanmasıdır.
Deprem tehlike analizi genellikle Olasılıksal (probabilistik) Yöntem
(en küçük, büyük kareler, Gumbel) ile yapılmaktadır.
11. DOĞAL AFET TEHLİKELERİNİN DEĞERLENDİRİLME
11.1.1. DEPREM TEHLİKE ve RİSK ANALİZİ

88. Sismik tehlike analizi genellikle iki farklı başlık altında mütalaa edilmektedir:
bunlanlar
a) Deterministik
b)Probabilistik sismik tehlike analizi,
DETERMİNİSTİK SİSMİK TEHLİKE ANALİZİ
Bu yaklaşımda önce proje sahasını etkileyebilecek deprem kaynaklarından daha
önceden meydana gelmiş en büyük depremleri ortaya koymak gereklidir. Eğer
deprem kayıt tarihçesi yeterince eski değil veya deprem kayıtlarında bazı eksiklikler
sözkonusu ise en büyük deprem değeri, yerine göre 0,54 birim arasında arttırılabilir.
İkinci aşamada ise, proje sahasının bulunduğu bölgenin karakteristiklerine en uygun
azalım ilişkisi seçilir.
Proje sahasına belirli bir uzaklıkta bulunan deprem kuşağındaki maksimum
büyüklükteki depremin proje sahasında anakayada oluşturacağı maksimum yer
ivmesi, azalım ilişkisi yoluyla hesaplanır (Şekil 1), Bu yaklaşımın oldukça pratik
olması yanında en büyük dezevantajı proje sahasını etkileyecek maksimum yer
ivmesi değerinin ortaya konulmasında rol oynayan belirsizliklerin yeterince hesaba
katılamamasıdır,

89. PROBABİLİSTİK SİSMİK TEHLİKE ANALİZİ
Probabilistik yaklaşım sismik tehlike analizindeki belirsizlikleri kantitatif olarak
hesaba katmasından dolayı deterministik yaklaşımdan daha çok tercih edilmektedir.
Deterministik yaklaşıma kıyasla çok daha fazla çaba gerektiren probabilistik
yaklaşımın avantajları şöyle sıralanabilir:
-sismik tehlikeyi dönüş periyodu şeklinde kantitatif olarak hesaplar,
-tarihsel deprem kayıtlarım hesaba katar,
-analistin deneyim ve yargısını kullanmasına izin verir,
-fay lokasyonu ile ilgili eksik verileri dikkate alır, sismik tehlikeyi spekral .iyme,
hız, çteplasman ve şiddet cinsinden vßrme esnekliğine sahiptir (TERA Corp., 1980),
Probabilistik sismik tehlike analizi aşağıda sıralanan aşamalardan oluşur:
-deprem kaynaklanmn geometrisinin ortaya konul ması,
a -herbir deprem kaynağının magnitüd-frekans ilişki» sinin belirlenmesi,
-analizde kullanılacak azalım ilişkisinin seçimi ve
-yer hareketinin aşılma ihtimalinin hesaplanması

90. Probabilistik yaklaşım aynı zamanda depremlerin zamana bağlı olarak meydana gelişini
temsil eden bir stokastik metoddan da faydalanır, Yayınlanmış stokastik metodlar arasında en
basit olanı ve sıkça kullanılanı Poisson modelidir, Bu modele göre deprem oluşumu zaman ve
mekandan bağımsız olup, iki sismik olaym aynı yer ve zamandan oluşma ihtimali sıfıra
yaklaşır.
Deprem oluşum frekansının deprem magnitüdü ile ilişkisi genellikle Gutenberg-Richter
bağıntısı olarak bilinen aşağıdaki formülle ifade edilmektedir:
log N (M) = a - bM (10)
Burada, log N(M) ^belirli bk alanda ve zaman aralıgındaki (çoğu zaman 1 yıl) M' e eşit veya
daha büyük deprem sayısı, W » sıfırdan büyük magnitüdlü depremlerin toplam sayısı, b =
frekans-magnitüd eğrisinin eğimidir, Deterministik yaklaşımda olduğu gibi probabilistik
yaklaşımda da bir deprem kaynağında oluşabilecek maksimum deprem büyüklüğünü
belirleme zorunluluğu vardır,

91. Her iki yöntemde de deprem kaynaklarında (diri faylar) meydana gelebilecek en
büyük depremin büyüklüğü, magnitüd (büyüklük), şiddet veya en büyük yer ivmesi
olarak belirlendikten sonra analizde kullanılması gereken azalım (sönümlenme)
ilişkilerinin belirlenmesi gereklidir.
Fay uzunluğu belirlenip, oluşturabileceği en büyük deprem magnetüdü belirlenir.
Bu depremi o fayın üretme olasılığı ve dönüş peryodu hesaplanır.İvme
azalım ilişkilerinden seçilen bölge veya noktada oluşabilecek en büyük ivme
hesaplanır. Bulunan ivme değeri yönetmelikteki ivme değeri ile karşılaştırılır.

92. İnceleme alanı merkezli 100 km yarıçaplı bir alan içinde kalan depremler için Poison Olasılık Dağılımı ile Probablistik Deprem Risk
analizi yapılmıştır (Şekil–10.6) (Özçep, 2005).
İnceleme alanı ve yakın çevresini 100 km yarıçaplı bölgede, aletsel (1900-2012) kayıtlara
göre, Ms=4.0 büyük depremler harita üerinde gösterilmeli ve katalog verileri rapor ekine
konulmalıdır.
Aletsel depremler için yapılan analiz sonucu büyüklük-sıklık bağıntısı hesaplanır. Bu analiz esas alınarak
gelecek 25, 50, 75 ve 100 yıllık hesaplanan olasılık değerleri tablo şeklinde verilir.
Probablisitik deprem risk analizlerine göre olasılık hesap tablosu.
D (Yıl) için
Olasılık (%)
D (Yıl) için
Olasılık (%)
D (Yıl) için
Olasılık (%)
D (Yıl) için
Olasılık (%)
Tekrarlama
Periyodu
Büyüklük (M) 10 50 75 100 (Yıl)
4,5 87,4 100,0 100,0 100,0 5
5 79,2 100,0 100,0 100,0 6
5,5 69,6 99,7 100,0 100,0 8
6 59,5 98,9 99,9 100,0 11
6,5 49,6 96,7 99,4 99,9 15
7 40,5 92,5 98,0 99,4 19

93. Deprem probabilistik risk analizi program çıktıları.

94. XI.1.4. Zemin Büyütmesi ve Hâkim Periyodunun Belirlenmesi
“XI.1.4. Zemin Büyütmesi ve Hâkim Periyodunun Belirlenmesi” adlı başlık altında
jeofizik çalışmalardan elde edilen değerler yazılmalı, ayrıca Kanai (1984)
tarafından geliştirilen formül ile de hesaplama yapılmalı, elde edilen sonuçlar
karşılaştırılarak yorumlanmalıdır.
Ansal ın tablosu verilmeli bizim zemin büyütmemiz hangi aralıkta kalıyor ise altına
1-2 cümlelik yorum yapılmalıdır.
.

95. Sonuç ve önerilerde jeofizik olarak neler yer
almalı
Kullanılan jeofizik yöntem belirtilsin (Kırılma , masw , remi, mikrotremour,rezistivite
v.s.)
1)Kırılma ve masw için Tabaka sayısı, vp, vs oranları vp-vs oranı elastik ve
dinamik parametrelerin bulunduğu tablo verilsin Jeolojik deneştirme ve yorum
yapınız .
2) Zemin grubu zemin sınıfı D.B.Y.Y.H.Y E göre Eurocode -8 e göre ve Nehr e
göre
3)Mikrotremour ise to, ta, tb,
4)zemin büyütmesi ve ansal a göre sınıflama ve yorum
5) Rezistivite ise kaç tabaka ? bu tabakaların özdirenç değerleri kalınlıkları ve
derinlikleri ve hangi jeolojik birimlere denk geldiği, kohezyonu ve su içeriği
6) Deprem risk analizi 1-2 cümle ile yorum yapınız kaçıncı derecede deprem
bölgesi, Ao
7)Vs hızlarımıza göre sıvılaşma riski olan yerlerde eşik ivme ve periyodik kayma
gerilesine göre yapılan sıvılaşma analizi sonuç ve önerilerde değerlendirilmeli
Kullanılan jeofizik yöntem belirtilsin (Kırılma , masw , remi, mikrotremour,rezistivite
v.s.) bütün bunlar 1-2 cümle ile özetlensin gereksiz literatür bilgisi verilmesin.

96. EKLER ve
HAZIRLANACAK RAPORLAR IÇIN
GENEL HUSUSLAR

97. Sayısal verilerin (tüm ham ve işlenmiş sayısal veriler için ölçü
türü, yer, tarih, zaman, operatör adı ve varsa, ayar ve düzeltme
parametreleri ile birlikte) raporun ilk defa getirileceği zaman, CD
ortamında idareye teslim edilmesi gerekmektedir.
Elde edilen verilerin grafikleri ve derinlik kesitleri
(özellikle Vs hızları için derinlik kesit ve piklenmiş kayıt çıktıları)
Zemin Büyütmesi Haritası (1/5.000, 1/10.000)
Zemin Hakim Titreşim Periyot Dağılım Haritası (1/5.000,
1/10.000)
Fotoğraflar (yapılan çalışmanın yapıldığı yerdeki, jeofizik
çalışmanın orda yapıldığını gösterir fotoğrafı, yöntemin ve
cihazın anlaşılabilir olması gerekmektedir ve geniş açı ile
parselin yerini belli edecek şekilde çekilmiş fotoğraflar olmalıdır)
Vp – Vs – Vp/Vs (her 5 mt için) derinlik değişim haritası
arklı yöntemlerle elde edilen verilerin aynı grafik veya

101. İL MÜDÜRLÜKLERİNDEN GELEN JEOLOJİK ETÜT RAPORLARINDA
BELİRLENEN EKSİKLİKLER
1- Genelge eki formata uygun olarak hazırlanmadığı (konuların uygun başlıklar altında
anlatılmadığı)
2- İnceleme yapılan yer ile ilgili daha önceki tarihlerde düzenlenen jeolojik etüt
raporlarının incelenmediği ve raporlarda bunların bahsedilmediği,
3-Bazı raporlarda, genel jeoloji kısmının gereğinden fazla anlatıldığı, bazı raporlarda ise
hiç yazılmadığı,
4- Rapor içerisinde önerilen önlemlerin hangi kurum tarafından nasıl yapılacağının
belirtilmediği,
5-Rapor eklerinde, inceleme alanına ait kadastro, imar paftaların konmadığı, paftalara
raporda adı geçen afetzedelere ait konutların ve Afete Maruz Bölge sınırlarının
işaretlenmediği,

102. 6- Bazı raporlarda, fotoğrafların eklenmediği, bazı raporlarda, ise eklenen fotoğrafların
nereye ait olduğunun belirtilmediği,
7-Bazı raporların sonuç kısmında sonuca varılmadığı ve Başkanlığımız elemanlarınca
incelenmesinin istendiği,
8-Bazı genel hayata etkili/etkisiz olurlarının raporlarla örtüşmediği, (……………..)
9-Rapor hazırlayan teknik personelde jeoloji –jeofizik mühendisinin olmadığı,
(Müdürlüklerde olmaması durumunda Valilik bünyesinde görevlendirme ile temin
edilebilir.

103. TEŞEKKÜRLER

104. SORULAR, GÖRÜŞLER VE
ÖNERLERİNİZ İÇİN
Melike.ozturk@csb.gov.tr