1. MODYUL 3: PAG-USBONG NG MAKABAGONG DAIGDIG:
TRANSPORMASYON TUNGO SA PAGBUO NG PANDAIGDIGANG
KAMALAYAN
Panimula
Ang mga pagbabago ng kamalayan mula sa Panahong Medieval ang
nagpasimula sa pag-usbong ng makabagong daigdig. Ang mga pangyayari sa
paglakas ng Europe, paglawak ng kapangyarihan nito at ang pagpakamulat sa mga
bagong kaalaman at ideya ay nagdala ng transpormasyon sa Europe at bumago sa
buong daigdig.
Sa Yunit na ito ay tutuklasin mo ang pangyayari sa transpormasyon ng
daigidg tungo sa pagbuo ng pandaigdigang kamalayan. Iuugnay mo ang mga ito sa
kasalukuyan upang makabuo ng mga bagong kaalaman na makatutulong sa
pagharap sa pagbabago ng daigdig.
Aalamin mo rin kung paano lumakas ang Europe. Ano-ano ang dahilan at
epekto ng paglawak ng kapangyarihan nito? Paano nakaapekto ang pag-usbong
ng makabagong daigdig sa transpormasyon ng mga bansa at rehiyon sa
daigdig bunsod ng paglaganap ng mga kaisipan sa siyensiya, pulitika at
ekonomiya tungo sa pagbuo ng modernong pandaigdigang kamalayan? Handa
ka na bang sagutin ang mga tanong na ito? Kung gayon, simulan ang pagtuklas sa
mga pangyayaring ito.
Mga Aralin At Sakop Ng Modyul
Aralin 1: Paglakas ng Europe
Aralin 2: Paglawak ng Kapangyarihan ng Europe
Aralin 3: Pagkamulat
Sa araling ito, inaasahang matututuhan mo ang sumusunod:
Nasusuri ang konsepto ng bourgeoisie, merkantilismo, national
monarchy, renaissance, simbahang katoliko at repormasyon
Aralin 1
Napahahalagahan ang kontribusyon ng bourgeoisie, merkantilismo,
national monarchy, renaissance, Simbahang Katoliko at
repormasyon sa daigdig
Nasusuri ang unang yugto ng imperyalismo at kolonisasyon sa
Europe
Aralin 2
Natataya ang mga dahilan at epekto ng unang yugto ng
imperyalismo at kolonisasyon sa Europe
Nasusuri ang mga kaganapan at epekto ng Rebolusyong
Siyentipiko, Enlightenment, at Industriyal
Nasusuri ang mga dahilan at epekto ng Ikalawang Yugto ng
Imperyalismo
258
2. Naipaliliwanag ang kaugnayan ng Rebolusyong Pangkaisipan ng
Aralin 3 mga Rebolusyong Pranses at Amerikano
Naipahahayag ang pagpapahalaga sa pag-usbong ng konsepto ng
Nasyonalismo sa Europe at iba’t ibang bahagi ng daigdig
PAUNANG PAGTATAYA
Upang masubok ang iyong dati nang alam tungkol sa nilalaman ng Modyul na
ito, sagutin ang sumusunod na pagsusulit. Isulat ang letra ng wastong sagot sa
bawat bilang. Bigyang pansin ang mga aytem na hindi mo nasagot at subuking
muling sagutan ang nasabing mga aytem habang ginagamit ang Modyul na ito.
1. Lahat ng nasa ibaba ay katangian ng bourgeoisie noong Gitnang Panahon
MALIBAN sa anong aytem?
A. mayayaman at kabilang sila sa uring nobilidad at kaparian
B. tinagurian silang middle class o panggitnang uri.
C. nagmula sila sa mga banker at mangangalakal sa mga bayan at lungsod.
D. nagamit ang kanilang propesyon at panulat sa pagbubunsod ng
rebolusyong pampulitika at pang-ekonomiya.
2. Alin ang pinakawastong kahulugan ng Renaissance?
A. muling pagsikat ng Kulturang Helenistiko
B. muling pagsilang ng kaalamang Griyego-Romano
C. panibagong kaalamang panrelihiyon sa Europe
D. panibagong kaalaman sa agham
3. Alin ang tamang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari?
I. schism sa Simbahang Katoliko
II. pagtawag ni Pope Paul III sa Council of Trent
III. pagpaskil ni Martin Luther ng Ninety-Five Theses sa pinto ng
Wittenberg Church
A. I - II - III
B. II - I - III
C. III - I - II
D. I - III – II
4. Alin sa sumusunod na mga pangungusap ang kumakatawan sa pahayag na “The
end justifies the means ”?
A. Auman ang pamamaraan ng pinuno ay katanggap-tanggap
kung mabuti ang kaniyang hangarin.
B. Ano pa man ang pamamaraan ng pinuno basta mabuti ito ay palaging
mabuti ang bunga nito.
259
3. C. Ang pamamaraan ng pinuno ay mahalaga sa moralidad ng nasasakupan.
D. Ang mabuting pinuno ay nagpapakita ng mabuting pamamaraan
ng pamamahala.
5. Sino ang pilosopong Ingles na nagpanukala na ang kaalaman ng isang tao ay
nagmumula sa karanasan? Binigyang-diin niyang ang kaisipan ng tao ay maitutulad
sa “tabula rasa” o blank slate.
A. John Locke
B. John Adams
C. Rene Descartes
D. Jean-Jacques Rousseau
6. Bakit itinuring na batik sa kasaysayan ng Simbahang Katoliko ang Inquisition?
A. Napigilan nito ang paglaganap ng Protestant Reformation sa
timog Europe.
B. Ang mga kalupitang ginawa ng Inquisition ay humantong sa
maraming kamatayan ng walang sala.
C. Nasugpo nito ang mga salungat sa alituntunin ng Katolisismo.
D. Nagkaroon ng maraming kaaway ang Simbahang Katoliko.
7. Suriin ang mapa ng Italya. Ano kaya ang magiging implikasyon ng heograpiya sa
ekonomiya nito?
260
4. A. Hindi hiwa-hiwalay ang bahagi nito na mahalaga sa pagkakaisa.
B. May mapagkukunan ng yamang-dagat.
C. Bukas ang iba’t ibang ruta nito sa kalakalan.
D. Madali itong masakop ng ibang bansa.
8. Ano ang kontribusyon ng sistemang merkantilismo sa Europe?
A. Napabilis ang kalakalan dahil sa sistemang merkantilismo.
B. Naging batayan ito ng kapangyarihan ng mga bansa sa Europe.
C. Sa tulong ng sistemang ito, natustusan ng mga bansa ang
kanilang Pangangailangan.
D. Bumagal ang kalakalan dahil sa sistemang merkantilismo.
9. Sa ika-15 siglo, ang Europe ay nahati sa mga nation-state na nagpaligsahan sa
kapangyarihan. Nagbunga ang paligsahang ito ay sa pagpapalawak ng mga nation-state.
Alin sa sumusunod na bansa ang nanguna sa pagtuklas ng mga lupain?
A. Spain
B. England
C. Portugal
D. Netherlands
10. Angt cartoon sa ibaba ay kumakatawan sa mga estado sa America. Ano ang
mensaheng ipinakikita nito kung nangyari ito sa panahon ng rebolusyon laban sa
British?
A. Kailangang maging matalino sa paglaban tulad ng isang ahas.
B. Pagkakaisa ang susi upang magtagumpay sa laban.
C. Mag-ingat sa British na kawangis ng ahas.
D. Walang maaapi kung walang nagpapaapi.
261
5. 11. Alin ang mga pahayag na nagpapakita ng nasyonalismo sa kasalukuyang
panahon?
1. Mamuhunan sa ibang bansa upang malaki ang kita.
2. Sumunod sa batas na ipinatutupad ng sariling barangay.
3. Magtapos ng pag-aaral sa ibang bansa at paggamit ng natutuhan sa
sariling bansa.
4. Gumamit ng wikang Ingles upang maipakilala ang kalinangan at
kulturang Pilipino.
A. 1,2,3,4
B. 1,2,3
C. 2,3,4
D. 3,4
12. Matagal nang may alitang politikal ang mga bansang France at England. Nang
magsimula ang Rebolusyong Amerikano, nagpadala ng tulong militar ang France
sa United States na malaki ang tulong sa pananagumpay ng huli. Batay dito, ano
ang pinakaangkop na hinuha ang mabubuo?
A. Magkakampi ang France at United States
B. Magkasabay na nilabananan ng Inglatera ang United States at France. C.
Galit ang France sa ginawang pananakop ng England sa United States. D.
Ginamit na pagkakataon ng Pransya ang Rebolusyong Amerikano upang
mapabagsak ang Inglatera.
13. Naisakatuparan ang rebolusyong politikal matapos umusbong ang mga
kaisipang liberal at radikal sa daigdig. Ano ang ugnayan ng Rebolusyong
Pangkaisipan sa Rebolusyong Politikal?
A. Ang Rebolusyong Pangkaisipan ang nagtulak sa pag-usbong ng
Rebolusyong Politikal.
B. Ang Rebolusyong Politikal ang naging sanhi ng paglaganap
ng Rebolusyong Pangkaisipan.
C. Ang Rebolusyong Pangkaisipan at Politikal ay bunga na lamang
ng renaissance sa Europe.
D. Walang direktang ugnayan ang Rebolusyong Politikal at
Rebolusyong Pangkaisipan.
14. Sa Ikalawang Yugto ng Imperyalismo at Kolonisasyon, ginamit na dahilan ng
mga Europeo ang ideya ng white man’s burden upang bigyang katwiran ang
kanilang pananakop. Ano ang ‘white man’s burden’?
A. Paniniwalang binigyan ng Diyos ang mga puti ng karapatan na
angkinin ang daigdig.
B. Paniniwalang mga puti ang superior na lahi sa mundo.
C. Paniniwalang tungkulin ng mga puti na panaigin ang
kanilang kabihasnan sa kanilang sinakop.
D. Paniniwalang ang mga nasakop nilang kolonya ay dapat sumunod sa
mga kagustuhan ng mga Europeo.
262
6. 15. Maraming makabagong ideya at imbensyon ang nabuo noong Rebolusyong
Siyentipiko. Binago ng panahong ito ang pagtingin ng tao sa sansinukob. Alin sa
sumusunod ang pinakamahalagang ambag ng Rebolusyong Siyentipiko sa mga
Kanluranin?
A. Maraming aklat ang naisulat tungkol sa agham sa panahong ito.
B. Nakapagtatag ng mga paaralang pang- agham sa Europa.
C. Nabago ang tingin ng mga Kanluranin sa sansinukob.
D. Naging pangunahing dahilan ito ng kamalayan ng mga Kanluranin.
16. Nagdulot ang Rebolusyong Industriyal ng pag-unlad sa lipunan at
ekonomiya ng Europe, kasabay ang suliraning idinulot nito. Alin sa mga sumusunod
ang pinakamabigat na suliraning panlipunan at pang-ekonomiyang idinulot ng
Rebolusyong Industriyal?
A. Dumagsa ang mga tao sa lungsod na mula sa mga probinsya.
B. Maraming nawalan ng hanapbuhay at naging palaboy.
C. Maraming bata ang napilitang magtrabaho.
D. Naging dahilan ito ng hidwaang pampolitika.
17. Alin sa sumusunod ang pangunahing epekto ng Rebolusyong Pranses?
A. Pagtanggal ng sistemang piyudal
B. Pagpirma ng “Deklarasyon ng Karapatan ng Tao”
C. Paglansag ng monarkiya at pagtatayo ng republika
D. Paglawak ng ideyang kalayaan, pagkakapantay-pantay at pagkakapatiran
18-20) Tama o Mali
Suriin ang bawat pahayag . Makatutulong ang nakasalungguhit na mga salita sa
pagsusuri ng ideya sa bawat bilang. Pillin ang letra ng wastong sagot.
Gamitin ang sumusunod na option sa bilang 18-20.
A. Tama ang una at ikalawang pangungusap.
B. Mali ang una at ikalawang pangungusap.
C. Tama ang unang pangungusap.
D. Tama ang ikalawang pangungusap.
18.
I. Ang Humanismo ay kilusang kultural na nagsimula sa Italya
at lumaganap sa kabuuan ng Europa.
II. Isa sa pinakamahalagang salik sa paglaganap ng kilusang kultural
ang pagkakaimbento ng ‘movable press’ ni Johan Gutenberg.
19.
I. Bago pa man nabuhay si Martin Luther ay marami nang
repormista ang nabuhay upang hamunin ang katuruan at
kapangyarihan ng Simbahang Katolika.
263
7. II. Isa sa mga katuruang humamon sa Simbahan ang paniniwalang
ang personal na relasyon ng tao sa Diyos ang makapagliligtas, hindi
ang Simbahang sinasabing may hawak ng susi ng kalangitan.
20.
I. Kung ihahambing ang mabuti at masamang bunga ng
pananakop, nakahihigit ang kabutihang idinulot nito sa daigdig.
II. Sapagkat maraming alipin ang nakuha mula sa Africa at
nakatulong sa pagtatanim sa ilang bahagi ng America at Asia.
ARALIN 1: PAGLAKAS NG EUROPE
Nagmumula sa Europe ang pinakamayayamang mga bansa sa daigdig.
Malaki ang bahaging ginampanan nila upang mapanatili ang katayuan ng Europe
bilang isa sa pinakamauunlad na kontinente sa daigdig. Kailan nga ba nagsimula
ang paglakas ng mga mangangalakal na malaki ang naging bahagi sa paglakas ng
Europe sa bahaging ito ng kasaysayan.
ALAMIN
Matapos mong masukat ang iyong kakayahang sumagot ng mga paunang
tanong sa mga aralin ng Modyul na ito, malalaman mo kung paano muling
lumakas ang Europe at kung ano-anong bagong ideya at pamana ang naging
ambag nito sa transpormasyon ng mga bansa sa iba’t ibang bahagi ng daigdig.
Tuklasin ang mga pangyayari na nagbigay-daan sa paglakas ng Europe.
Lilinangin mo ang mga bagong kaalaman at kasanayan na magdadala sa iyo sa
lubos na pag-unawa. Halina’t iyong simulan...
Gawain 1: Word Hunt
Hanapin at bilugan sa puzzle box ang mga terminong tinutukoy sa bawat
kahon sa kasunod na pahina. Gamitin ang una at huling titik ng salita bilang gabay
sa paghahanap ng bawat salita.
264
8. A L A M E R K A N T I L I S M O
D I M B S E T N A T S E T O R P
V S I O L P R O T S E T O R P R
C O K A T O L I K O W H P S E I
E M D K E R A L S E A R L K E S
T S K U Y M T T A P T K N G P R
N I R S F A G U M O Y A S O O U
M N L W C S B S N R B N C T R K
P A T P L Y A S H R E O P Y U G
E M Y M B O U R G E O I S I E A
R U L R E N A I S S A N C E S P
Y H C R A N O M L A N O I T A N
1. B____________R Nagmamay-ari o namamahala ng bangko
2. B____________E Panggitnang uri ng mamamayan sa Europe
3. E____________E Pangalawa sa pinakamaliliit na kontinente ng daigdig
4. H____________O Isang kilusang kultural na nakatuon sa panunumbalik at
pagbibigay-halaga sa kulturang klasikal ng Griyego at Romano
5. K____________O Nangangahulugang “universal”
6. M____________O Sistemang ekonomiko na nakabatay sa konseptong ang yaman ng
bansa ay nasa dami ng kanyang ginto at pilak
7. N____________L Dahil sa pagkatatag nito, muling lumakas ang kapangyarihan
ng M____________Y hari
8. P____________E Mga tumutol o sumalungat sa turo ng Simbahang Katoliko
9. R____________E Nangangahulugan itong “muling pagsilang”
10. R____________N Krisis sa relihiyon kung saan ang mga ibang bansang Katoliko ay
yumakap sa ibang relihiyon
Matapos mong matukoy ang mahahalagang salita sa aralin ay subukin mong
bumuo ng kaisipan tungkol sa paglakas ng Europe.Sa tulong ng nabuong mga salita.
Isulat mo ang iyong konsepto sa rectangle callout.
265
9. Pamprosesong tanong
1. Ano-ano ang iyong nahanap at nabuong mga salita?
2. Batay sa mga salitang iyon, alin sa mga ito ang pamilyar sa iyo? Bakit?
3. Paano nabuo ang iyong sariling konsepto o kaisipan mula sa mga salitang
iyong pinagsama-sama? Ano-ano ang iyong naging batayan upang mabuo
ang kaisipan?
GAWAIN 2: Kilalanin Mo!
Suriin ang sumusunod na mga larawan. Kilalanin ang bawat nakalarawan at
isulat sa patlang ang tungkulin o gawain ng bawat isa.
266
10. Pamprosesong tanong
1. Sino ang ipinakikita sa bawat larawan?
2. Mayroon ka bang kilala na may pagkakatulad sa nasa larawan?
3. Anong panahon kaya sa kasaysayan nagmula at nakilala ang mga nakalarawan?
4. Nakatutulong ba sa kasalukuyan ang nasa larawan? Patunayan.
GAWAIN 3: Think –Pair- Share!
Sa tulong ng gawaing ito, masusukat mo ang kaalaman at pag-unlad sa pag-unawa
ng aralin.
Panuto: Pumili ng kapareha sa gawaing ito at basahin ang katanungan sa aralin.
Sagutin ang kahong itinakda sa inyo bago pagsamahin ang mga ideya. Iwanang
walang sagot ang dalawang nasa ibabang kahon at balikan ito sa huling bahagi ng
aralin.
TANUNGAN SA ARALIN
Paano nakaapekto ang paglakas ng
Europe sa transpormasyon ng mga
bansa at rehiyon sa daigdig at sa
pagbuo ng pandaigdigang
kamalayan?
AKING KAPAREHA
AKING KASAGUTAN
(Sagot ng Mag-aaral) (Sag ot ng Kapare h a )
PINAGSAMANG IDEYA
(Sagot ng Magkapareha)
(Sa bahaging ito, isulat ng magkapareha ang pinal na kasagutan pagkatapos ng aralin)
Mga Sanggunian/ Batayan
(Tala ng mga babasahing pinagkunan ng impormasyon, website at iba pa)
Nagtatapos ang bahagi ng Alamin sa puntong ito.
Pagkatapos masuri ang sariling mong kaalaman tungkol sa
paksang tatalakayin, natitiyak kong gusto mong malaman kung tama
ang iyong mga sagot sa talahanayan. Masasagot ito sa susunod na
bahagi ng Modyul . Sa iyong pagsasagawa ng iba’t ibang gawain,
suriin kung tumutugma ang iyong mga dating alam sa mga bagong
kaaalamang matututuhan mo sa modyul na ito.
267
11. PAUNLARIN
Sa bahaging ito, inaasahang matututunan mo ang
mahahalagang kaalaman tungkol sa paglakas ng Europe. Ang
bahaging ginampanan ng Bourgeoisie, ng sistemang Merkantilismo,
pagkatatag ng National Monarchy, Renaissance, at maging ng
simbahang Katoliko at Repormasyon ay makatutulong upang lubos na
maunawaan ang mga pagbabagong naganap sa Europe sa panahong
ito. Maaaring balikan ang mga tanong sa unang bahagi matapos ang
pag-aaral sa bahaging ito ng aralin. Inaasahan ding maiwawasto ang
mga maling pag-unawa pagkatapos ng aralin.
GAWAIN 4: Pamana ng Nakaraan!
Natalakay sa Aralin 3 ng Modyul 2 ang mahahalagang pamana ng bayan
at lungsod sa panahong Medieval. Malaki ang naitulong ng mga pamanang ito sa
pag-usbong ng Europe. Makikita sa dayagram ang mga pamanang ito.
Panuto: Suriin ang dayagram at sagutin ang mga katanungan.
Diagram Blg. 1.1
Halaw sa Kasaysayan ng Daigdig (Batayang Aklat Para sa Ikatlong
Taon) nina Vivar et.al, pahina 156
268
12. Pamprosesong tanong
1. Sa mga pamanang inilahad sa dayagram, alin sa mga ito
pinakamahalaga? Bakit?
2. Sa iyong palagay, paano makaaapekto ang mga pamanang ito sa
paglakas ng Europe?
Simulan mo na ang pag-aaral tungkol sa mga bourgeoisie
na malaki ang papel na ginampanan sa paglakas ng Europe.
GAWAIN 5: Burgis ka!
Malaki ang bahaging ginampanan ng mga bourgeoisie sa paglakas ng
Europe. Gusto mo ba silang makilala?
Panuto: Basahin at unawain mo ang teksto tungkol sa bourgeosie. Iyong itala ang
mahahalagang datos na nakapaloob dito at punan ang cloud call out at concept map
ng nasabing datos tunkol sa bourgeoisie.
269
13. PAG-USBONG NG BOURGEOISIE
Ang terminong bourgeoisie ay iniuugnay sa mga mamamayan ng mga
bayan sa medieval France na binubuo ng mga artisan at mangangalakal. Ang
mga artisan ay mga manggagawang may kasanayan sa paggawa ng mga
kagamitang maaaring may partikular na gamit o pandekorasyon lamang.
Malaki ang pagkakaiba ng pamumuhay ng mga bourgeoisie sa
pamumuhay ng aristokrasya, mga magsasaka, o ng mga pari. Ang daigdig nila ay
hindi ang manor o simbahan kundi ang pami lihan. Hindi nakatali ang mga kasapi
ng uring ito sa mga panginoong may lupa. Ang kanilang yaman ay hindi
nanggaling sa lupa kundi sa industriya at kalakalan. Ang mga artisan, halimbawa,
ay naninirahan sa mga nabuong pamayanan. Hindi sila nakadepende sa
sistemang piyudal at binanayaran sila sa kanilang paggawa.
Sa huling bahagi ng ika-17 siglo, naging isang makapangyarihang puwersa
ang bourgeoisie sa Europe. Binubuo sila ng mga mangangalakal, banker
(nagmamay-ari o namamahala ng bangko), mga shipower (nagmamay-ari ng mga
barko), mga pangunahing mamumuhunan, at mga negosyante. Hindi na kabilang
sa kanila ang mga artisano na sa panahong ito ay maiuuri na sa mga
manggagawa. Ang kapangyarihan ng bourgeoisie ay bunga ng kayamanan at
pakikipag-alyansa sa hari laban sa mga landlord. Subalit ang kanilang
kapangyarihan sa nasabing panahon ay pang-ekonomiya lamang.
Maiuugat ang English Revolution, American Revolution, at French Revolution sa
pagnanais ng bourgeoisie na palayain ang sarili mula sa anino ng piyudalismo, sa
pakikialam ng monarkiya sa personal na kalayaan, at sa karapatan sa kalakalan
at pagmamay-ari.
Nagkaroon lamang ng politikal na kapangyarihan ang mga bourgeoisie
pagdating ng ika-19 na siglo. Nagkamit sila ng karapatang politikal, panrelihiyon,
at sibil sa pamamagitan ng pagtataguyod ng liberalismo.
Halaw mula sa: Kasaysayan ng Daigdig nina Grace Estela C.Mateo et’ al pp.209-211
Ang mga bourgeoisie ay ____________
________________________________
________________________________
270
14. PAGLAKAS NG MGA BOURGEOISIE
Sino-sino ang mga Katangian ng Halaga sa Lipunan
Bourgeoisie? mga Bourgeoisie (Noon at Ngayon)
_______________ ________________
_______________ ________________
_______________ ________________
_______________ ________________
_______________ ________________
_______________ ________________
_______________ ________________
_______________ ________________
Dahilan ng kanilang
Paglakas
Epekto sa Paglakas
ng Europe
________________ __________________
________________ __________________
________________ __________________
________________ __________________
________________ __________________
________________ __________________
________________ __________________
________________ __________________
________________ __________________
Pamprosesong tanong
1. Sino-sino ang itinuturing na kabilang sa pangkat ng bourgeoisie?
2. Ano-ano ang katangian ng bourgeoisie?
3. Ano ang naging papel nila sa paglakas ng Europe?
4. Sino ang maituturing natin na Bourgeoisie sa kasalukuyan?
5. Paano nakatutulong ang bourgeoisie sa kasalukuyan sa ating bansa at maging
sa daigdig?
Hindi lamang ang paglakas ng bourgeoisie ang matutunghayan sa bahaging ito
ng kasaysayan ng paglakas ng Europe, bahagi rin ng pangyayari sa panahong ito ang
pag-iral ng sistemang nagbigay –daan sa paghahangad ng mahahalgang metal mayroon
ang ibang panig ng daigdig maliban sa Europe. Paano ba ito nagsimula? Ano ba ang
merkantilismo? Paano ito nakaapekto sa ekonomiya at lipunan ng Europe?
271
15. GAWAIN 6: Magbasa at Unawain!
Panuto: Basahin mo at unawain ang teksto hingil sa merkantilismo. Pagkatapos ay
sagutin ang mga pamrposesong tanong.
Ang pag-unlad ng isang bagong
doktrinang tinawag na merkantilismo ay
nakatulong din sa pagkabuo at paglakas ng
mga nation-state sa Europe. Nabuo ang
prinsipyo ng merkantilismo upang itaguyod
ang kaunlarang pang-ekonomiya at
kapangyarihang politikal ng isang bansa.
Bagama’t kadal asang ikinakategorya bil ang
patakarang pang-ekonomiya, ang
merkantilismo ay isang sistema na ang
pangunahing mga layunin ay politikal. Ang
mga layuning ito ay ang magkaroon ng
malaking kitang magbibigay-daan upang ang
hari ay makapagpagawa ng mga barko,
mapondohan ang kaniyang hukbo, at
magkaroon ng pamahalaang katatakutan at
rerespetuhin ng buong daigdig.
Ang doktrinang bullionism ay sentral
sa teorya ng merkantilismo. Sa ilalim ng
doktrinang ito, ang tagumpay ng isang bansa
ay masusukat sa dami ng mahahalagang
metal sa loob ng hangganan nito. Ibig sabihin,
kung mas maraming ginto at pilak ang
makukuha ng isang bansa, mas maraming
pera ang malilikom nito bilang buwis.
Nangangahulugan ito na mas magiging
mayaman at makapangyarihan ang naturang
bansa.
Hango ang ideyang ito sa karanasan
ng Spain na yumaman at naging
makapangyarihan dahil sa mahahalagang
metal na nanggaling sa mga kolonya nito sa
South America at Central America. Gayundin,
kinailangan nila ng mga kolonyang
magkakaloob ng mga ginto at pilak.
Ang isang bansang walang
kakayahang makakuha ng ginto at pilak nang
madalian ay dapat na mas paunlarin pa ang
kalakalan nito sa iba pang bansa. Kung
titiyakin lamang ng pamahalaan na mas
marami ang iniluluwas kaysa inaangkat, mas
maraming ginto at pilak ang papasok sa
bansa. Sa gayong paraan, mapananatili nito
ang kalamangan sa balance ng kalakalan.
Isang elemento ng merkantilismo na
nakatulong sa pagkabuo at paglakas ng mga
nation-state ay ang tinatawag na
nasyonalismong ekonomiko. Ibig sabihin nito,
kayang tustusan ng isang bansa ang sarili
nitong pangangailangan. Sa pamamagitan ng
pagtataas sa dami ng iniluluwas na produkto,
hindi na aasa ang bansa sa mga produktong
dayuhan.
Halaw mula sa: Kasaysayan ng Daigdig nina Grace
Es tela C.Mateo et’ al pp. 211-212
MERKANTILISMO
272
16. Pamprosesong tanong
1. Batay sa mga kaisipan at konseptong naipahayag sa teksto, ano
ang kahulugan ng merkantilismo?
2. Bakit sinasabing hindi lamang pang-ekonomiya kundi pampolitika rin
ang
layunin ng merkantilismo?
3. Paano nagsimula at nakatulong ang merkantilismo sa paglakas
ng Europe?
4. Mayroon pa bang merkantilismo sa kasalukuyan? Patunayan.
5. Pabor ka ba na ito ang gamiting sistemang pang-ekonomiya ng ating
bansa? ng daigdig? Bakit?
Ang paglakas ng bourgeoisie at paggamit ng sistemang
merkantilismo ay naging daan upang muling manumbalik ang
kapangyarihan ng hari. Paano nga ba muling naging
makapangyarihan ang hari? Paano rin nakatulong ang mga
bourgeoisie sa pagiging makapangyarihan ni la muli? Tunghayan
mo ang mga pangyayari sa bahaging ito ng ating kasaysayan.
GAWAIN 7: Hagdan ng Pag-unawa!
Panuto: Paano nga ba nakatulong ang pagtatatag ng National Monarchy sa
paglakas ng Europe? Sa tulong ng kasunod na teksto, itala mo sa ladder diagram
ang mga kaganapan na nagbunsod sa pagyabong ng national monarchy.
273
17. PAGTATATAG NG
NATIONAL MONARCHY
Ease modyul 10
Malaki ang naitulong ng
pagtatatag ng national monarchy
sa paglakas ng Europe.
Matatandaan na sa panahon ng
piyudalismo, walang
sentralisadong pamahalaan.
Mahina ang kapangyarihan ng
hari. Ang naghahari ay ang mga
noble na sila ring mga
panginoong maylupa. Ang hari ay
itinuturing lamang na
pangunahing panginoong may
lupa.
Subalit nabago ang
katayuan ng monarkiya sa tulong
ng mga bourgeoisie. Ang hari na
dating mahina ang kapangyarihan
ay unti-unting namayagpag sa
pamamagitan ng pagpapalawak
ng teritoryo at pagbubuo ng
matatag na sentralisadong
pamahalaan. Humirang siya ng
mga mamamayang nagpatupad
ng batas at nagsagawa ng
paglilitis at pagpaparusa sa korte
ng palasyo. Bilang resulta, ang
katapatan ng mamamayan ay
lumipat mula sa panginoong
maylupa tungo sa pamahalaan na
may kakayahang protektahan sila.
Handa silang magbayad ng buwis
para sa proteksiyong ito.
Sa pamamagitan ng buwis,
nagkaroon ng pondo ang hari
upang magbayad ng mga sundalo.
Dahil dito, nakalaya ang hari mula
sa proteksiyon na dating ibinibigay
ng mga knight ng panginoong
maylupa. Dahil ang katapatan ng
mga sundalo ay nasa hari, maaari
silang gamitin ng hari laban sa mga
knight ng panginoong maylupa
kung kinakailangan. Bukod dito,
maaari nang humirang ang hari ng
mga edukadong mamamayan
bilang kolektor ng buwis, hukom,
sekretarya, at administrador.
Halaw mula sa: Kasaysayan ng Daigdig nina
Ano-ano ang salik na nakatulong sa
muling paglakas ng kapangyarihan
ng hari?
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
_____________________________
274
18. PAG-USBONG NG MGA NATION- Tungkulin ng hukbo na palawigin
STATE ang teritoryo at kapangyarihan
ng monarkiya kahit
Sa pagbabago sa konsepto ng mangahulugan ito ng digmaan.
monarkiya. naitatag na rin ang mga Nagsimula rin ang institusyon ng
batayan ng mga nation-state sa burukrasya sa mga opisyal o
Europe. Angnation-state ay kawani na may kasanayan para
tumutukoy sa isang estado na patakbuhin ang pamahalaan
pinananahanan ng mga mamamayan ayon sa kautusan ng monarkiya.
na may magkakatulad na wika, Kabilang sa katungkulan ng mga
kultura, relihiyon, at kasaysayan. opisya at kawani ang
Dahil sa kanilang pagkakahalintulad pangongolekta ng buwis,
na kultural, ang mga mamamayan ay pagpapatupad ng batas, at
isang nagkakaisang lahi. Bukod sa pagkakaloob ng hustisya.
pagiging nasyon, isa rin silang
estado sapagkat nananahan sila sa Dahil sa
isang tiyak na teritoryo at may makapangyarihan ang mga
pamahalaan silang may soberanidad nation-state, nagpakita ng
o kasarinlan. Isa silang ibayong lakas ang Europe.
nagkakaisang lahi na may katapatan Nabuo sa Europe ang mga
sa kanilang bansa. bagong institusyong pampolitika,
panlipunan, at pang-ekonomiya.
Mahalagang katangian ng Ang paglakas ng Europe ay
nation-state sa panahong ito ang nagbigay-daan din sa
pagkakaroon ng sentralisadong pagpapalawak nito ng
pamahalaan sa ilalim ng isang impluwensiya. Naganap ito sa
pambansang monarkiya na may panghihimasok at pananakop ng
kakayahan at kapangyarihan na mga Europeong nation-state sa
magpatupad ng batas sa buong Asya, America, at nang
nasasakupan. May mga bagong kinalaunan, sa Africa.
institusyon na umusbong bunga ng
pagiging nation-state. Isa rito ang Halaw mula sa: Kasaysayan ng Daigdig
nina Grace Estela C.Mateo et’ al pp. 212-
pagkabuo ng isang hukbo ng mga 213
propesyunal na sundalo na tapat sa
hari.
Paano nakatulong ang mga nation-state
sa paglakas ng Europe?
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
______________________________
275
19. Pamprosesong tanong
1. Ano-ano ang salik na nagpabago sa konsepto ng monarkiya at
nagpalakas sa kapangyarihan ng hari?
2. Ano-anong bansa sa kasalukuyan ang pinamumunuan pa rin ng hari at
reyna?
3. Paano nakatulong ang nation-state sa paglakas ng Europe.
4. Kung ikaw ang tatanungin, pabor ka ba na ang mamuno sa ating bansa ay
hari at reyna? Bakit?
Bukod sa mga unang natalakay na aralin, tatalakayin rin ang
bahaging ginampanan ng simbahan sa paglakas ng Europe.
GAWAIN 8: Discussion WeB
PANUTO
1. Pagkatapos basahin ang teksto, bumuo ng limang pangkat na may parehong
bilang .
2. Talakayin ang tanong sa pangkat at bumuo ng ebidensya at suporta sa
panig ng Oo at Hindi.
3. Suriin ang tanong at itala ang mga impormasyon at pahayag ng bawat
miyembro bawat pangkat kung ang sagot ay Oo o Hindi.
4. Magtulungan ang bawat pangkat sa pagbuo ng dahilan at kongklusyon.
5. Panghuli, pumili ng tagapagsalita para maibahagi ang inyong pananaw
sa buong klase.
276
20. PAGLAKAS NG SIMBAHAN AT PAPEL NITO SA PAGLAKAS NG EUROPE
Habang nababawasan ang katapatan ng
ordinaryong mamamayan sa mga
panginoong maylupa, nakikita naman nila
ang Simbahan bilang bagong sentro ng
debosyon. Sa loob mismo ng Simbahan ay
tinuligsa ang pang-aabuso ng mga hari na
naging dahilan upang lalong lumakas ang
kapangyarihan ng Papa.
Sa pagsapit ng 1073, naging mas
makapangyarihan ang Simbahan nang
itakda ni Papa Gregory VII na ang lipunan ay
bahagi ng kaayusang banal na
napapasailalim sa batas ng Diyos. Bilang
pinakamataas na lider-espiritwal at
tagapagmana ng Simbahang Katoliko mula
kay San Pedro, ang Papa ang may
pinakamataas na kapangyarihan sa
pananampalataya at doktrina. Kaugnay nito,
ang lahat ng Obispo ay dapat na
mapasailalim sa kanya, gayundin ang mga
hari na ang kapangyarihan ay dapat lamang
diumanong gamitin sa layuning Kristiyano.
May karapatan ang Papa na tanggalin sa
hari ang karapatang mamuno kung hindi
tumupad ang hari sa kanyang obligasyong
Kristiyano.
Ang Investiture Controversy ay
sumasalamin sa tunggalian ng interes
ng Simbahan at pamahalaan kaugnay
ng mga ideya ni Papa Gregory VII. Hindi
nagustuhan ng Haring German na si
Henry IV ang ideya ni Papa Gregory VII.
Para kay Henry, ang relihiyong
panatisismo ni Papa Gregory VII ay
tuwirang nakaapekto sa mga kaugalian
at usaping politikal sa Germany. Dahil
dito, humingi ng tulong ss Henry IV sa
mga obispong German na pababain na
sa puwesto ang Papa. Bilang tugon,
idineklara ng Papa na ekskomulgado si
Henry IV sa Simbahang Katoliko.
Hiniling ng hari na alisin ang
ekskomulgasyon sa kaniya. Nang hindi
ito gawin ng Papa, tumayo si Henry IV
nang nakayapak sa labas ng palasyo ng
Canossa sa hilagang Italya ng tatlong
araw noong 1077. Hiniling niya na alisin
na ang parusang ekskomulgasyon.
Bagaman pinatawad din
kalaunan ng Papa si Henry, ang
nasabing insidente ay lalong nagpatibay
sa kapangyarihan ng Simbahan.
Kalaunan, upang malutas ang nasabing
isyu, nagkaroon ng kompromiso sa
pagitan ng Simbahan at ni Henry V. Ito
ang tinatawag na Concordat of Worms
noong 1122 na kumilala sa dalawang
tungkulin ng Obispo bilang lider-espiritwal
ng Simbahan at panginoong
maylupa. Kinilala nito ang Simbahan
bilang isang nagsasariling institusyon na
pinamumunuan ng Papa na hindi
napapasailalim sa sinumang hari.
277
21. Ang simbahan ang pinakamakapangyarihang institusyon sa panahon ng Middle Ages.
Malawak ang lupang pag-aari nito. Ito ang nagtakda sa Europe ng pamantayan ng pag-uugali
at moralidad. Ito rin ang namahala sa edukasyon. Maging ang mga hari ay kaya
niyang utusan o pasunurin. Dahil sa kapangyarihan ng Simbahan, mahalaga ang naging
papel nito sa paglakas ng Europe. Sa pangunguna ng Simbahan, nabuo ang imahen ng
Europe bilang isang malawak na kabuuang Kristiyano – ang Republica Christiana na
pinamumunuan ng mga hari sa patnubay ng Papa.
Sa kabuuan, ang Europe sa simula ng ika-11 siglo hanggang sa ika-13 siglo ay
lumakas. Lumaki ang populasyon, nanumbalik ang dating siglang pangkalakalan,
umusbong ang mga lungsod at kalaunan ay mga nation-state, at lumakas ang
kapangyarihan ng Simbahan. Ang mga salik na ito ang nagbigay-daan sa paglakas ng
Europe at sa kaganapan sa mga susunod na panahon.
Halaw mula sa: Kasaysayan ng Daigdig nina Grace Estela C.Mateo et’ al pp. 214 -216
Pamprosesong tanong
1. Ano ang naging papel ng Simbahan sa paglakas ng Europe?
2. Bakit mahalaga ang impluwensiya ng Simbahan sa paglakas ng Europe?
3. Paano nakatulong ang Simbahan sa paglakas ng Europe at
transpormasyon ng daigdig?
4. Malaki pa rin ba ang impluwensiya ng simbahan sa kasalukuyan?
Patunayan.
GAWAIN 9: OO o HINDI!
Pagkatapos ang pagtalakay, pagsusuri ng mga konsepto at kaalaman sa
naging aralin, iyong malalaman kung gaano mo naunawaan ang naging pag-aaral
tungkol sa paglakas ng Europe.
278
22. Panuto: Basahin at suriin mo ang mga pahayag hinggil sa aralin. Idikit mo ang
hawak mong sign sa bahagi ng OO kung naunawaan mo na ito at sa bahagi naman
ng HINDI kung hindi pa malinaw sa iyo ang konseptong ito ng aralin. Pagkatapos ay
suriin ang bilang ng mga nakaunawa at hindi pa naging malinaw ang pagkaunawa.
KONSEPTO/ KAALAMAN
OO HINDI
(NAUNAWAAN) (NAUNAWAAN)
1. Ang bourgeoisie ay binubuo ng
mga mamamayan na kabilang sa
panggitnang uri ng lipunan.
2. Dahil sa impluwensiya ng mga
Bourgeoisie nasimulan nila ang
mga reporma sa pamahalaan.
3. Ang merkantilismo ay isang
sistemang pang-ekonomiya na
lumaganap sa Europe na
naghahangad ng pagkakaroon ng
maraming ginto at pilak bilang
tanda ng kayamanan at
kapangyarihan ng bansa.
4. Sa pagkawala ng
kapangyarihan ng mga
panginoong maylupa, ang hari
ang nagsilbing pinuno at
nagpatingkad sa pagtatatag ng
national monarchy.
5. Ang simbahan ang nagsilbing
tagapangalaga ng kalinangan sa
imperyo noong panahong
Medieval.
Sa nakalipas na pagtalakay natutuhan mo ang mga
pangyayaring nagbunsod sa paglakas ng Europe. Sa bahaging ito ng
aralin ay iyong pag-aaralan ang pagsilang ng Renaissance sa
huling bahagi ng ika-14 na siglo.
279
23. GAWAIN 10: Magtulungan Tayo!
Panuto: Nakita mo na ba ang larawan na “MONA LISA”? Nabasa mo na rin ba ang
kuwentong “Romeo at Juliet? Kilala mo ba ang lumikha sa mga obra maestrang ito?
Kung gayon, basahin mo ang teksto hinggil sa aralin. Pagkatapos ay ihanda mo ang
iyong sarili para sa pangkatang gawain
PAG-USBONG NG
RENAISSANCE
Dahil sa pag-unlad sa
agrikultura bunga ng mga pagbabago
sa kagamitan at pamamaraan sa
pagtatanim, umunlad ang produksiyon
sa Europe noong Middle Ages.
Humantong ito sa paglaki ng
populasyon at pagdami ng
pangangailangan ng mga mamamayan
na natugunan naman ng maunlad na
kalakalan. Ang mga lungsod-estado sa
hilagang Italy ay nakinabang sa
kalakalang ito. Noong ika-11 hanggang
ika-12 siglo, umunlad ang mga ito
bilang sentrong pangkalakalan at
pananalapi sa Europe. Monopolisado
rin ng hilagang Italy ang kalakalan sa
pagitan ng Asya at Europe. Ilan sa mga
lungsod-estadong umusbong ay ang
Milan, Florence, Venice, Mantua,
Ferrara, Padua, Bologna, at Genoa.
Ang yaman ng mga lungsod-estado na
ito ay hindi nakasalalay sa lupa kundi
sa kalakalan at industriya. Sa
katunayan, kung nangangailangan ng
pera ang Papa, hari, o panginoong
maylupa, nanghihiram sila sa mga
mangangalakal at banker ng mga
lungsod-estado na ito. Ang mga Medici
sa Florence ay halimbawa ng isang
pamilya ng mangangalakal at banker.
Kasaysayan ng Daigdig nina Grace
Estela C.Mateo et’ al pp. 219-220
Sa pagtatapos ng Middle
Ages sa huling bahagi ng ika-14 na
siglo, isinilang ang Renaissance.
Ang Renaissance ay
nangangahulugang “muling
pagsilang” o rebirth. Maaari itong
ilarawan sa dalawang paraan. Una,
bilang kilusang kultural o
intelektuwal na nagtangkang ibalik
ang kagandahan ng sinaunang
kulturang Greek at Roman sa
pamamagitan ng pag-aaral sa
panitikan at kultura ng mga
nasabing sibilisasyon. Ikalawa,
bilang panahon ng transisyon mula
sa Middle Ages tungo sa Modern
Period o Modernong Panahon.
Mula sa iyong pagkakaunawa
sa tekstong binasa, ano ang
Renaissance?
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
280
24. BAKIT SA ITALY?
Italy ang
pinagmulan ng
kadakilaan ng
sinaunang Rome
at higit na may
kaugnayan ang
Italyano sa mga
Romano kaysa
Pagtataguyod ng mga
maharlikang angkan sa
mga taong mahusay sa
sining at masigasig sa
pag-aaral.
Itinuturing na isa sa
maraming dahilan kung
bakit naging tunay na
sinilangan ng Renaissance
ang Italy, ay magandang
lokasyon nito. Dahil dito,
nagkaroon ng pagkakataon
ang mga lungsod dito na
makipagkalakalan sa
Kanlurang Asya at Europe.
Mahalagang papel ang
ginampanan ng mga
unibersidad sa Italy,
naitaguyod at napanatiling
buhay ang kulturang
klasikal at ang mga
teolohiya at pilosopiyang
kaalaman ng kabihasnang
Griyego at Romano.
http://www.italylink.com/maps/italy_rel86.jpg
Batay sa mga impormasyong
inilahad, bakit nga ba sa Italy sumibol
ang Renaissance?
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
281
25. ANG MGA HUMANISTA
Sa pagtatapos ng Middle Ages,
nagkaroon ng bagong kapangyarihan
ang mga hari samantalang ang
kapangyarihan naman ng Simbahan
ay sinimulang tuligsain. Ang mga
digmaan, epidemya, at suliraning
pang-ekonomiya ay tuluyan nang
nagwakas. Nagbigay-daan ang mga
kaganapang ito sa pagsilang ng
bagong pananaw na dulot ng interes
sa pag-aaral ng sinaunang Greece at
Rome, ang humanismo.
Ang mga iskolar na nanguna sa pag-aaral
sa klasikal na sibilisasyon ng
Greece at Rome ay tinawag na
humanist o humanista, mula sa
salitang Italian na nangangahulugang
“guro ng humanidades, partikular ng
wikang Latin.” Pinag-aaralan sa
Humanities o Humanidades ang
wikang Latin at Greek, Komposisyon,
Retorika, Kasaysayan, at Pilosopiya,
at maging ang Matematika at Musika.
Sa pag-aaral ng mga ito, napagtanto
ng mga humanista na dapat gawing
modelo ang mga klasikal na ideyang
matatagpuan sa mga asignaturang ito.
Kasaysayan ng Daigdig nina Grace
Estela C.Mateo et’ al pp. 220-221
Ang humanismo ay isang kilusang
intelektuwal noong Renaissance na
naniniwalang dapat pagtuunan ng
pansin ang klasikal na sibilisasyon
ng Greece at Rome sa pag-aaral
dahil naglalaman ito ng lahat ng aral
na dapat matutuhan upang
magkaroon ng isang moral at
epektibong buhay.
Ano ang pagkakaiba ng pagtingin ng
mga humanista ng sinaunang panahon
sa pagtingin ng mga iskolar ng Middle
Ages?
_______________________________
_______________________________
_______________________________
_______________________________
MGA AMBAG NG RENAISSANCE SA IBA’T IBANG LARANGAN
Sa Larangan ng Sining at Panitikan
Francesco Petrarch (1304-1374). Ang “Ama ng
Humanismo”. Pinakamahalagang sinulat niya sa Italyano
ang “Songbook,” isang koleksiyon ng mga sonata ng pag-ibig
sa pinakakamahal niyang si Laura.
Goivanni Boccacio (1313-1375). Matalik na kaibigan ni
Petrarch. Ang kaniyang pinakamahusay na panitikang
piyesa ay ang “Decameron”, isang tanyag na koleksyon na
nagtataglay ng isandaang (100) nakatatawang salaysay.
282
