Vr voor kerkbezoek onderzoeksrapport versie-2

ONDERZOEKSRAPPORT
Virtual presence
Naam en studentnummer:
- Khalid Talhaoui (12047376)
- Clinton Rosina (12040894)
- Ibrahim Moumni (13103660)
Instituut: De Haagse Hogeschool
Opleiding: Business IT & Management
Begeleider: Roeland Loggen
Datum: 13 november 2015

1
Opdrachtgevers:
Ordina
HOBZ
Uitvoerders:
Khalid Talhaoui
Clinton Rosina
Ibrahim Moumni
Begeleider:
Roeland Loggen
Uitgegeven door:
De VitalityLab aan de Haagse Hogeschool te Zoetermeer
Trefwoorden:
Virtual Reality, Ouderen, HOBZ, religieus, minder valide, VitalityLab, Ordina, Mandir,
kerkdienst, Hindoestaans, Oculus Rift, VR trends, 3D, wenselijkheid, haalbaarheid,
kwaliteit en leven.

2
Inhoudsopgave
1.Samenvatting..............................................................................................................................................................3
2.Introductie ..........................................................................................................................................4
2.1 Aanleiding.................................................................................................................................................................4
2.2 Doelstelling ..............................................................................................................................................................4
2.3 Aanpak .......................................................................................................................................................................4
2.4 Deliverables.............................................................................................................................................................6
2.5 Doelgroep .................................................................................................................................................................6
2.6 Achtergrond.............................................................................................................................................................9
2.7 Randvoorwaarden.............................................................................................................................................12
3. De Methodologie........................................................................................................................13
3.1 Onderzoeksopzet ...............................................................................................................................................13
3.2 Onderzoeksvormen...........................................................................................................................................13
3.3 Methode en techniek ........................................................................................................................................14
3.4 Centrale onderzoeksvraag .............................................................................................................................20
3.5 Procedure ..............................................................................................................................................................21
3.6 Resultaten..............................................................................................................................................................21
3.6.1 Wat is Virtual Reality vanuit een functionele en technische perspectief? ............................21
3.6.2 Wat zijn de wensen van de doelgroep en zijn deze haalbaar? ...................................................28
3.6.3 In welke mate kan een VR toepassing voor de Mandir als een alternatief vormen?........29
3.6.4 Wat zijn de effecten van zo’n VR toepassing voor de ouderen? ................................................31
5 Conclusie....................................................................................................................................................................37
Bijlage ....................................................................................................................................................38
Bijlage I Planning interviews................................................................................................................................38
Bijlage II Vragenlijst interviews..........................................................................................................................39
Bijlage III Interviews................................................................................................................................................40
Bijlage IIII Vragenlijst tevredenheidstest .......................................................................................................44
Bijlage V Tevredenheidstest.................................................................................................................................45
Bijlage VI Wervingsmail .........................................................................................................................................47
Bijlage VII Verslagen Mandir................................................................................................................................50
Bronnenlijst..................................................................................................................................................................52

3
1.Samenvatting
In deze samenvatting worden de belangrijkste bevindingen omtrent het VR project
weergegeven. Het project heeft betrekking op de onderzoeksvraag ‘In hoeverre is een
VR toepassing die minder valide, hindoestaanse ouderen in staat stelt een kerkdienst bij
te wonen vanuit huis, haalbaar en wenselijk voor de doelgroep en kerk en levert dit een
bijdrage aan de kwaliteit van leven’.
Het onderzoek is namens de VitalityLab aan de Haagse Hogeschool in Zoetermeer
uitgevoerd. De interne organisatie van het project bestaat uit projectleider Roeland
Loggen en de onderzoekers Khalid Talhaoui, Clinton Rosina en Ibrahim Moumni.
De belangrijkste bevindingen omtrent het onderzoek is dat VR een nogal een onduidelijk
begrip is voor de direct betrokkenen bij het project. Dit is met name duidelijk naar voren
gekomen bij de doelgroep en de Mandirs. VR is een nogal nieuwe technologie die nog
volop in ontwikkeling is en vanaf voorjaar 2016 beschikbaar is voor de consument.
Uit het kwalitatieve onderzoek kun je concluderen dat alle betrokkenen uiterst positief
staan tegenover de VR toepassing. Door de mogelijkheid om een kerkdienst virtueel bij
te wonen, kan de spirituele en educatieve aspect in stand blijven. Bij het sociale aspect
is er echter sprake van een kanttekening. Virtual Reality is namelijk op dit moment
alleen beschikbaar voor eenrichtingsverkeer, terwijl voor het sociale aspect
tweerichtingsverkeer benodigd is.
Er dient namelijk interactie plaats te vinden, welke nog niet realiseerbaar is met de
huidige VR technologie. Voor de ouderen betekent het in dit geval dus dat ze geen
maatschappelijke activiteiten kunnen uitvoeren in de Mandir en geen gesprekken
onderling of met de dominee kunnen aangaan.

4
2.Introductie
In deze hoofdstuk worden de volgende punten toegelicht; aanleiding, doelstelling,
aanpak, deliverables, doelgroep, achtergrond en de randvoorwaarden.
2.1 Aanleiding
De VitalityLab binnen de Haagse Hogeschool wilt een onderzoek uitvoeren omtrent het
inzetten van een geavanceerde IT oplossing ten behoeve van ouderen die een
kerkdienst willen bijwonen. Alvorens dit onderzoek is uitgevoerd heeft er een meeting
plaats gevonden met de organisatie HOBZ om het gehele traject te doorlopen. Kortom,
dit onderzoekrapport vormt een afsluiting in het kader van onderzoek die wij namens de
VitalityLab aan de Haagse Hogeschool hebben uitgevoerd.
2.2 Doelstelling
Doelstelling van het project is dat onze doelgroep door middel van een geavanceerde IT
oplossing alsnog een kerkdienst vanuit huis kunnen beleven, ondanks het feit dat zij
minder valide zijn en in het hedendaagse leven niet in staat zijn om een kerkdienst te
kunnen bijwonen. Het eindproduct heeft veel potentie om een positieve bijdragen te
leveren op de kwaliteit van leven van de doelgroep.
2.3 Aanpak
De aanpak van het project is op basis van de volgende acht fases beschreven. In ieder fase zijn de
meest relevante activiteiten geformuleerd voor de tot standkoming en het realiseren van het
project.
I. Fase 1
 Vergadering met HOBZ, vertegenwoordigers waren; Aisah Manraj, Shakila
Gangabisoensingh, Sietaram Soeris en teamleider Roeland Loggen.
II. Fase 2
 Onderzoeksvragen en hypotheses opstellen
 Onderzoeksvragen en hypotheses opstellen aan de hand van het onderzoek, die wij als
projectgroep gaan uitvoeren.
 Doelgroep specificeren
 Doelstelling concretiseren
 Wervingsmail opsturen
 Wervingsmail opstellen en opsturen naar HOBZ leden.
 Stakeholder analyse
 Alle belanghebbende van het onderzoek/project in kaart brengen en analyseren
 Literatuuronderzoek
 Literatuuronderzoek uitvoeren voor de sociale als de technische aspect.
 Kerken werven (Den Haag, Zoetermeer en Rotterdam)

5
III. Fase 3
 Interview met minimaal zes leden van HOBZ
 Onderzoekmethode(s) kiezen
 Plan van aanpak starten
 Beschikbare technologieën (Ordina)
IV. Fase 4
 Onderzoeksrapport start en
 Onderzoeksmethode(s) toepassen
 Requirements opstellen en valideren
 Prototype voorbereiden
V. Fase 5
 Requirements opstellen en valideren
 Prototype testen
 Vragenlijst tevredenheidstesten voorbereiden
VI. Fase 6
 Tevredenheidstesten afnemen en evalueren
 Prototype afronden
 Onderzoeksrapport afronden
VII. Fase 7
 Eindproducten evalueren
VIII. Fase 8
 Eindproducten opleveren (rapport, presentatie en video)

6
2.4 Deliverables
Gedurende het project zijn er verschillende producten opgeleverd. Wij hebben
afgelopen weken verschillende activiteiten uitgevoerd om tot dit eindproduct te komen.
Hieronder een overzicht van de producten die zijn opgeleverd.
 Projectplan
Plan van aanpak gerealiseerd voor alle belanghebbende van het project.
 Interviews
Met vijf verschillende respondenten uit de doelgroep. De vragenlijst en de
interviews zijn in de bijlage weergegeven.
 Tevredenheidstest
Bij het testen zijn er tevredenheidstesten afgenomen, voornamelijk om de
respondenten nogmaals te interviewen met de focus op belevenis en
verwachtingen.
 Prototype
Een prototype voor het daadwerkelijk testen bij de doelgroep van het
eindproduct.
 Statusrapportages
Wekelijks opleveren van een Statusrapportages. Alle belangrijke punten
omtrent de status van huidige situatie/status worden hierin in kaart gebracht.
 Onderzoeksrapport
Een rapport op basis van een centrale onderzoeksvraag omtrent het project.
2.5 Doelgroep
Het onderzoek heeft betrekking op minder valide,
Hindoestaanse, religieuze ouderen die niet in staat zijn
om de Mandir (Hindoestaanse kerk) te kunnen
bijwonen.
Hindoestaanse ouderen die betrokken zijn in dit project
zijn minder valide en hebben veelal uiteenlopende lichamelijke afwijkingen. Deze
lichamelijke afwijkingen zijn uiteenlopend, enkele voorbeelden die onder andere in de
interviews zijn geformuleerd; hartritmestoornissen, obesitas, versleten knieën en
heupen. Al deze afwijkingen belemmert de respondent om de Mandir te kunnen
bezoeken. De Mandir is een hindoeïstische tempel. Het is een plaats voor de aanbidding
van Brahma binnen de Hindoeïstische religie. Daarnaast worden er ook sociale
activiteiten in een Mandir georganiseerd (Mandir). Nederland telt op dit moment
ongeveer 39 Mandirs. De Mandirs zijn gevestigd in verschillende steden in heel
Nederland (Hindoeistische Mandirs, en tempels in Nederland , 2012).

7
In Nederland wonen er eind 2008 ongeveer 338 duizend Surinamers in Nederland. Dit
aantal is toegenomen tot 345 duizend, procentueel gezien een toename van 2.1%.
Binnen de groep Surinamers kan er onderscheid worden gemaakt naar verschillende
etnische achtergronden. De etnische achtergronden die in Nederland te onderscheiden
zijn als volgt opgesomd:
 Hindoestanen
 Javanen
 Creolen
 Marrons
 Chinezen
Daarnaast zijn er nog enkele bevolkingsgroepen te onderscheiden zoals Libanezen,
Boeroes en Indianen. Uit tabel 1 blijkt dat de hindoestanen in Nederland ongeveer
13.15% van de gehele populatie Surinamers in Nederland vormen.
Hieronder tabel 1 met enkele feiten over de Hindoestanen in Nederland (Ko Oudhof 1))

8
Uit tabel 2 en 3 blijkt dat de meeste Hindoestanen in Nederland voornamelijk in Zuid-
Holland wonen waarbij in Den Haag relatief de meeste Hindoestanen wonen.
Zoetermeer volgt Den Haag op als gemeente met de meeste Hindoestanen in
Nederland.
Tabel 2:Hindoestanen per 1000 van de bevolking (Ko Oudhof 1)) Tabel 3:Surinaamse bevolkings groepen naar gemeenten met 100
duizend+ inwoners (Ko Oudhof 1))
Volgens de Hindoe Raad Nederland wonen er in
Nederland in totaal 215.000 hindoes waarvan
ongeveer 160.000 hindoes van Surinaamse afkomst
(Hindoeraad Nederland). In dit project hebben wij
ons voornamelijk gefocust op minder valide,
religieuze, Hindoestaanse ouderen die niet in staat
zijn om de Mandir te kunnen bezoeken.

9
2.6 Achtergrond
De studenten die dit onderzoek hebben uitgevoerd, zijn derdejaars studenten en
studeren allen Business IT & Management (voorheen bedrijfskundig informatica) aan de
Haagse Hogeschool in Den Haag. De uitvoerders van het onderzoek zijn; Khalid Talhaoui,
Clinton Rosina en Ibrahim Moumni.
In het kader van dit onderzoek hebben wij de afgelopen periode van ongeveer acht á
negen weken uiteenlopende activiteiten uitgevoerd om tot dit onderzoeksrapport te
komen.
Dit onderzoek is uitgevoerd namens de VitalityLab in opdracht van Ordina en HOBZ,
Hindoestaanse Ouderenbond Zoetermeer.
Ordina is een grote ICT-dienstverlener in de Benelux. Het doel van Ordina is om mensen
in de IT wereld te ondersteunen bij hun dagelijkse werkzaamheden. Dat doen zij door
samen met hun klanten duurzaam te innoveren. Tevens is Ordina ervan overtuigd dat
ICT een doorslaggevende rol kan spelen bij het oplossen van grote maatschappelijke
vraagstukken, zoals betaalbare zorg en mobiele oplossingen voor de industrie.
De eerste opdrachtgever is de Hindoestaanse ouderenbond Zoetermeer ook bekend als
HOBZ. Deze ouderenbond zorgt voor Hindoestaanse minder valide ouderen die nog
thuis wonen. Verder zorgt de ouderenbond voor de welzijn van de ouderen. Ook
plannen ze activiteiten en dergelijke, zodat de ouderen nog van een hoogwaardige
kwaliteit van leven kunnen genieten.
Daarnaast zijn er in dit project ook bedrijven die een ondersteunende rol hebben
gespeeld gedurende het project. Naast de opdrachtgevers zijn dat AskRoger en Dutch
VR.
AskRoger staat voor Robuust, Oplossingsgericht,
Gek op Techniek, Eigenzinnig en Realistisch.
AskRoger wil voor haar klanten de reismaat zijn in
het ontdekken, ontwikkelen en implementeren
van communicatiesystemen van Cisco en Microsoft (Ask Roger). AskRoger voegt
intelligentie toe aan standaardproducten, waardoor er oplossingen gecreëerd kunnen
worden waarmee bedrijven slimmer kunnen ondernemen. Tijdens het project heeft
AskRoger voornamelijk een rol gespeeld omtrent de (technische) specificaties die tijdens
dit project aanbod zijn gekomen zoals het streamen van de video etc. We kregen hierbij
duidelijke tips om via de Cloud ( Ustream, Vimeo en YouTube) te kunnen streamen.

10
Dutch VR is een bedrijf dat op een creatieve manier
innovatieve oplossingen wil aanbieden aan haar klanten. Het is
een bedrijf dat in het bijzonder gespecialiseerd is in het
opleveren van content ( o.a. 360 footage, video, 3 animaties)
omtrent Virtual Reality (Dutchvr). Tijdens het project hebben wij samen met Dutch VR
een kerkdienst opgenomen. Dit vond plaats op 20-10-2015 bij Shri Krishna Mandir in
Den Haag. De uitkomst hiervan is een 360 footage voor de Virtual Reality (prototype) die
wij gaan testen bij de respondenten.
Tijdens de kerkdienst hebben wij met twee types camera’s gefilmd namelijk de Bubl en
de GoPro. De Bubl is een 360 graden camera en is uitgevonden door Sean Ramsey. De
positionering van de camera’s zorgt voor een 360 graden beeld, zonder een blinde vlek.
Daarnaast heeft de Bubl aansluiting op een SD kaart en Wifi voor het realiseren van
bijvoorbeeld een livestream. (Bubl , 2015)
De opgenomen video’s zijn door Dutch VR getransporteerd naar ons middels de
applicatie WeTransfer. De WeTransfer is bedoeld om voornamelijk grote bestanden te
versturen naar een ontvanger. Het is een gratis dienst waarbij je dus grote bestanden
naar meerdere ontvangers kan versturen. (Riet). Na de verkregen bestanden hebben wij
de video’s upgeload via YouTube om deze later bij het testen van de prototype middels
een VR bril te laten zien aan de respondenten.

11
Enkele foto’ s bij de filmopnames van 20-10-2015 in samenwerking met Dutch VR

12
2.7 Randvoorwaarden
Voor het definiëren van een mogelijke oplossing, hebben wij als groep de volgende
randvoorwaarden gehanteerd:
 De bronnen dienen traceerbaar te zijn middels de APA-Methode
 De scope van het project omvat enkel de doelgroep en de daarbij aangesloten
belangenbehartigers
 De oplossing moet aansluiten bij de wensen en behoeften van de doelgroep
 De doelstelling van het project is niet gericht op de middel, maar op het
eindproduct
 Het onderzoeksrapport moet voorzien zijn van een goede opbouw en een
duidelijke structuur
 Het onderzoeksrapport dient in goed Nederlands te zijn beschreven
 Om tot een goede oplossing te komen dient het probleem volledig omschreven
te worden

13
3. De Methodologie
In dit hoofdstuk worden de volgende punten toegelicht; de onderzoeksvraag,
onderzoeksvormen, instrumentarium en procedure.
3.1 Onderzoeksopzet
Op basis van de doelstelling is de centrale onderzoeksvraag opgesteld. De
onderzoeksvraag wordt door middel van toelichtingen van de verschillende deelvragen
beantwoordt.
3.2 Onderzoeksvormen
Gedurende het project hebben wij verschillende onderzoeksvormen toegepast om tot
het eindproduct te komen.
 Deskresearch: Door middel van deskresearch hebben wij literatuuronderzoek
uitgevoerd over het onderwerp van het project. Hierbij zijn verschillende
hulpbronnen gebruikt zoals; google scholar, Elsevier en verschillende andere
databases en tijdschriften om de theoretische achtergrond goed in kaart te
brengen.
 Fieldresearch: Fieldresearch is het tegenovergestelde van deskresearch. Met
fieldresearch is het voornamelijk gegevens verzamelen vanuit nog niet
bestaande informatiebronnen en deze hierbij te verzamelen en te verwerken.
Tijdens dit project hebben wij een aantal interviews afgenomen en verwerkt tot
bruikbare informatie.
 Kwalitatief onderzoek: Gedurende het onderzoek is vooral de focus gelegd op
de achterliggende gedachtes van de doelgroep. Het onderzoek is dus een
kwalitatief onderzoek omdat de focus wordt gelegd op achterliggende
gedachtes in plaats van het genereren van veelal cijfermatige informatie. In
week vier hebben wij als projectgroep een aantal interviews afgenomen
omtrent het onderzoek naar ‘Virtual Reality t.b.v. de kerkbezoeken. In de bijlage
wordt een planning van de interviews, de bijbehorende vragenlijst en de
interviews weergegeven.
Om dit in kaart te brengen hebben wij tijdens de interviews voornamelijk vragen
gesteld over de thuissituatie, de Mandir, de (fysieke) toestand en technologie.
De kern van dit interview is tevens in kaart brengen of het project die wij
momenteel voeren wel wenselijk en haalbaar is. Al het gegenereerde informatie
zullen wij verder gaan uitwerken in het onderzoeksrapport die wij als één van de
eindproducten zullen leveren.

14
3.3 Methode en techniek
Gedurende het project hebben wij op basis van verschillende technieken en methodes
naar de eindproducten gewerkt. In deze hoofdstuk wordt een aantal methodes en
technieken toegelicht die gedurende het project is toegepast
Om de wensen en eisen goed vast te leggen hebben wij gebruik gemaakt van de
methode interviewen. Bij de interviews hebben wij de vragenlijst volledig aangepast aan
de doelgroep. Zeker gezien het feit dat om Hindoestaanse ouderen hebben wij de
vragenlijst zo effectief en creatief opgesteld met oog op simpliciteit. Bij de interviews
hebben wij veelal de LSD-formule toegepast. LSD staat voor luisteren, samenvatten en
doorvragen.
 Luisteren: oogcontact met de respondenten, gedurende interview
aantekeningen maken, opnemen en een openhouding.
 Samenvatten: Nadat een respondent zijn antwoord op de vraag afrondt, dan
vatten wij zijn antwoord samen, veelal laat het non-verbale reactie zoals,
knikken zien dat wij zijn antwoord goed hebben begrepen.
 Doorvragen: Op basis van de samenvatting van de respondenten stellen wij
concrete doorvragen op de vooraf gestelde vraag.
Group interview
De interviews hebben wij op basis van een ‘Group interview’ gehouden met
respondenten die hierbij volledig anoniem hebben deelgenomen. Er is op 21
september in Zoetermeer met drie respondenten een afspraak gepland om een
interview af te nemen. Door een 'group interview' af te nemen kan je gemakkelijker een
gemeenschap begrijpen op verschillende aspecten zoals; religie, cultuur, gemeenschap
etc. Door een ‘group interview’ kan men een betere beeld schetsen en de doelgroep
beter begrijpen. Op basis daarvan kan je de probleemstelling helder definiëren en
requirements opstellen omtrent het project.

15
Gegevensverzameling en gegevensanalyse
De respondenten zijn geïnterviewd door een drietal onderzoekers. Er is gekozen om de
respondenten in tweetal te interviewen om elkaar waar nodig te ondersteunen. Daarbij
is gekozen voor een notulist die alle vragen van de respondenten notuleert. Bij alle
geplande interviews gedurende het project is er op deze werkwijze geopereerd. Bij de
interviews is gebruik gemaakt van een taperecorder. Dit is voor ons als onderzoekers
belangrijk om het gehele interview nogmaals te analyseren voor het onderzoek. Dit is
daarnaast relevant om de kwaliteit en betrouwbaarheid te waarborgen van de
interviews door deze nogmaals te beluisteren.
Om alle informatie omtrent de interviews te verwerken voor de resultaten hebben wij
de interviews getranscribeerd. De interviewvragen zijn op basis van de strekking van
elke passage uitgewerkt. Hierbij is ook de LSD (luisteren, samenvatten en doorvragen)
formule toegepast om de samenvatting van het interview met de respondent uit te
wisselen. Op deze manier wordt de interpretatie gevalideerd met de respondent. Om de
interviews te coderen is allereerst alle gegeneerde informatie geordend. Dit als eerst tot
stand gekomen door alle trefwoorden, topics en thema’ s van de interviews te
formuleren. Bij het coderen is er gebruik gemaakt van getranscribeerde interviews. De
interviews zijn gefragmenteerd en zijn in codeerformat geplaatst.
Codeerformat
Bron Tekst Codering
X2 Ja, zolang het niet te snel moet en te
lang duurt, zou ik gewoon bepaalde
handelingen met mijn nek kunnen
uitvoeren
Langzaam, nek en soepel
X3 ik ga niet zo vaak vanwege mijn knie
(gezondheid). Wij lezen uit onze
Bijbel elke zondag met minimaal 5
mensen en dat duurt ongeveer
anderhalf uur. Zo’n bijeenkomst
houden wij gewoon thuis maar de
Mandir is wel heel erg belangrijk.
Zondag, gezondheid, niet vitaal,
thuis en religieus
X2 Ja, dit zou zeker een bijdrage aan
kwaliteit van leven kunnen
opleveren. Het zou heel mooi zijn als
ik vanuit huis de Mandir zou kunnen
bijwonen.
Bijdrage, kwaliteit van leven en
vanuit huis bijwonen
X1 Met technologie, wat ze nu hebben
ben ik niet zo bekend. Ik ben bekend
met tv, internetten en mobiel bellen
kan ik het wel. Virtual Reality dat ken
ik niet. Bellen en gebeld is op dit
moment voldoende
Virtual Reality, technologie en basis
behoeftes (TV en bellen)
X2 Toch nog hoor, ik moet namelijk
alles nog zelf doen aangezien ik
alleenstaand ben. De hulpdienst
doet alleen maar het stofzuigen en
het reinigen van het bad en de wc.
Koken en opruimen doe ik
momenteel ook helemaal zelf.
Vitaliteit, alleenstaand en hulpdienst
X3 Ik ben zoals eerder gezegd niet VR, enthousiast en begeleiding

16
bekend met VR, maar wel
enthousiast er over. Ik ben redelijk
bekend met technologie en met
goede begeleiding zou ik het wel
kunnen toepassen.
X3 Ik heb op dit moment een IPad,
Internet en een Mobiel dus ik ben er
wel ‘redelijk’ bekend mee.
IPad, technologie
X2 De Mandir is wel belangrijk in mijn
leven, maar ik bid ook elke dag een
uur thuis. Dit doe ik iedere ochtend,
maar als ik in de Mandir zou kunnen
bidden op z’n tijd zou dit uiteraard
prettig zijn.
De Mandir, religie en prettig
X1 Zeer enthousiast ik vind het een eer
om met een VR bril een dienst vanuit
huis te kunnen beleven
Enthousiast, eer, VR bril en vanuit
huis
X1 Lopen gaat heel moeilijk, want ik heb
last van mijn knieën. Versleten
knieën. Diabetes type 2, 3x insuline
spuiten.
Diabetes, moeilijk en versleten
knieën
Op basis van het codeerformat zijn er labels geformuleerd waarin de patronen van de
respondenten zijn geïdentificeerd. Hieruit zijn in hoofdlijnen de conclusies getrokken. Bij
de antwoorden van de respondenten zijn duidelijke patronen herkenbaar.
Patronen
Topics Respondent X1 Respondent X2 Respondent X3 Conclusie
Virtual Reality Virtual Reality dat ken
ik niet. Bellen en
gebeld is op dit
moment voldoende
Ja, dit zou zeker een
bijdrage aan kwaliteit
van leven kunnen
opleveren
Ik ben zoals eerder
gezegd niet bekend
met VR, maar wel
enthousiast er over
Voor de ouderen
is Virtual
Reality
onbekend
terrein, maar ze
zijn er wel
voorzichtig
positief over.
Mandir Zeer enthousiast ik
vind het een eer om
met een VR bril een
dienst vanuit huis te
kunnen beleven
Het zou heel mooi zijn
als ik vanuit huis de
Mandir zou kunnen
bijwonen.
Zo’n bijeenkomst
houden wij gewoon
thuis maar de Mandir
is wel heel erg
belangrijk.
De ouderen zien
een dienst
vanuit huis
middels een VR
bril, een mooie
gelegenheid.
Technologie Met technologie, wat
ze nu hebben ben ik
niet zo bekend. Ik ben
bekend met tv,
internetten en mobiel
bellen kan ik het wel.
Ja, dit zou zeker een
bijdrage aan kwaliteit
van leven kunnen
opleveren.
Ik heb op dit moment
een IPad, Internet en
een Mobiel dus ik ben
er wel ‘redelijk’
bekend mee.
De
respondenten
zijn over het
algemeen niet
bekend met de
allernieuwste
technologie,
maar zien er wel
potentie in.
Emotie Zeer enthousiast ik
vind het een eer om
met een VR bril een
dienst vanuit huis te
kunnen beleven
Dit doe ik iedere
ochtend, maar als ik in
de Mandir zou kunnen
bidden op z’n tijd zou
dit uiteraard prettig
zijn.
Ik ben zoals eerder
gezegd niet bekend
met VR, maar wel
enthousiast er over
De ouderen zijn
zeer enthousiast
over de VR
technologie en
het zou voor
hun prettig zijn
om het gevoel
te ervaren in de

17
Mandir
aanwezig zijn.
Vitaliteit Lopen gaat heel
moeilijk, want ik heb
last van mijn knieën.
Versleten knieën.
Diabetes type 2, 3x
insuline spuiten.
Ja, zolang het niet te
snel moet en te lang
duurt, zou ik gewoon
bepaalde handelingen
met mijn nek kunnen
uitvoeren
ik ga niet zo vaak
vanwege mijn knie
(gezondheid).
De
respondenten
zijn niet vitaal
genoeg om de
Mandir te
kunnen
bezoeken.
Middels deze VR
toepassing kan
er vanuit huis
toch een Mandir
dienst worden
beleefd.
Het codeerproces heeft geleidt tot de verschillende conclusies die zijn getrokken. Deze
conclusies zijn vervolgens verwerkt in de deelvragen, waarmee de centrale
onderzoeksvraag wordt beantwoord.

18
Moscow
Na het onderzoek en interviews hebben wij de Moscow methode gebruikt en toegepast.
Met de Moscow methode kan je op een overzichtelijke manier prioriteiten stellen
omtrent de VR toepassing. De Moscow methode bestaat uit de volgende punten:
 Must have
 Should have
 Could have
 Would have
Design thinking
Daarnaast hebben wij het project op basis van de ‘design thinking’ methodiek
uitgevoerd. ‘Design thinking’ is een stroming om op een creatieve manier innovatie
vorm te geven. De VR toepassing is tijdens dit project de innovatie, de nieuwe oplossing
zoals in de doelstelling staat vermeld. Design thinking bestaat uit de volgende vijf
stappen:
 Empathize: In deze eerste fase hebben wij vooral de focus gelegd om het
probleem en doelgroep te begrijpen. Voorafgaand het project is er een meeting
gepland met HOBZ om de gehele traject te doorlopen. Later in het project
hebben wij dat voornamelijk door middel van interviews/gesprekken een nog
duidelijker beeld geprobeerd te schetsen van onze doelgroep.
 Define: Na de eerste vergaderingen hebben wij interviews gepland met vijf
respondenten uit onze doelgroep. Het doel van de interviews is voornamelijk
om ‘requirements’ op stellen voor de geavanceerde IT-toepassing. De interviews
hebben wij uitgewerkt een vormen een belangrijke input voor het verder
definiëren van het prototype en het uiteindelijke eindproduct.
 Ideate: Wij hebben verschillende ideeën en scenario’s aan de hand van
interviews opgesteld om zo’n goed mogelijk eindproduct op te leveren. Ook met
belangrijke stakeholders zoals; AskRoger, Ordina en Dutch VR vergaderd om
nieuwe input te vergaren om het eindproduct nog meer vorm te geven.
 Prototype: We hebben tijdens dit project zowel met 180 als 360 graden
filmopnames gerealiseerd bij verschillende Mandirs. De prototype hebben wij
onder andere in de GameLab aan de HHS getest met verschillende technische
apparatuur.
 Test: Nadat de prototype volledig is gebouwd, hebben wij dit getest bij onze
doelgroep (minder valide, religieuze, hindoestaanse ouderen). Daarnaast is
hierbij ook een tevredenheidstest afgenomen om te analyseren of de test wel of
niet aan de verwachtingen is voldaan. Dit is in de vorm van een interview
gegaan.

19
De Design thinking methodiek

20
3.4 Centrale onderzoeksvraag
Het onderzoeksrapport bestaat uit een onderzoeksvraag die wij in dit rapport zullen
beantwoorden met al onze bevindingen die wij in de afgelopen weken hebben
gegenereerd. De doelstelling van het onderzoek is om in kaart te brengen of VR
toepassing een toegevoegde waarde kan zijn voor minder valide, hindoestaanse
ouderen en of hiermee kwaliteit van leven wordt bevorderd. Op basis van de
doelstelling is de volgende onderzoeksvraag geformuleerd;
De onderzoeksvraag luidt als volgt: In hoeverre is een VR toepassing die minder valide,
hindoestaanse ouderen in staat stelt een kerkdienst bij te wonen vanuit huis, haalbaar
en wenselijk voor de doelgroep en kerk en levert dit een bijdrage aan de kwaliteit van
leven.
Dit is een beschrijvend onderzoek omdat wij in kaart willen brengen of een
geavanceerde IT-toepassing een positieve bijdrage kan leveren voor minder valide
hindoestaanse, religieuze ouderen bij het bij het bijwonen van kerkdiensten.
De onderzoekvraag hebben wij geoperationaliseerd nadat wij door middel van een
mindmap een aantal trefwoorden hebben gebrainstormd die in een onderzoeksvraag
dienen terug te komen. Met de trefwoorden is de uiteindelijke centrale
onderzoeksvraag geformuleerd.
De Mindmap voor het operationaliseren van de centrale onderzoeksvraag
Onderzoekvraag
Wenselijkheid
kerkdienst
Kwaliteit van
leven
Haalbaar
VR
Doelgroep

21
3.5 Procedure
Voor de start van het onderzoek hebben wij een Wervingsmail opgesteld en opgestuurd
om respondenten te werven om deel te nemen aan dit onderzoek. In de brief wordt
duidelijk beschreven wat het onderzoek inhoudt, wie de betrokken zijn wat de de
eigenschappen van potentiele respondenten moeten zijn. De Wervingsmail is te vinden
in de bijlage.
Deze procedure heeft dus zoals eerder vermeld véél raakvlak met een kwalitatieve
onderzoek omdat de focus ligt op achterliggende gedachtes in de vorm van interviews.
Dit in tegenstelling tot een kwantitatief waar de focus meer ligt op het vergaren van
cijfermatige informatie. Een duidelijk voorbeeld van een kwantitatief onderzoek is een
enquête.
3.6 Resultaten
De centrale onderzoeksvraag wordt op basis van de verschillende deelvragen
beantwoordt.
De deelvragen die bij de centrale onderzoekvraag zijn als volgt geformuleerd:
 Wat is VR vanuit een functionele en technische perspectief?
 Wat zijn de wensen van de doelgroep en zijn deze haalbaar?
 In welke mate kan een VR toepassing de Mandir vervangen?
 Wat zijn de positieve effecten van een VR toepassing voor deze doelgroep?
3.6.1 Wat is Virtual Reality vanuit een functionele en
technische perspectief?
In dit hoofdstuk wordt de term Virtual Reality toegelicht. Verder zullen wij zowel de
functionele als technische specificaties van de Virtual Reality Bril Oculus Rift in kaart
brengen. Verder wordt er een beschrijving gegeven van de volgende technische
begrippen namelijk Field of View(FoV), Frame per second(FPS) en resolutie. Ook
beschrijven wij een aantal mogelijke technologieën die de VitalityLab kan aanschaffen
voor het onderzoek naar VR t.b.v. kerkbezoek, zodat toepassing van VR gerealiseerd kan
worden. Op dit moment zijn er vier grote Virtual Reality brillen beschikbaar, namelijk de
Oculus Rift, HTC Vive, Sony Morpheus en Microsoft HoloLens.
Virtual Reality betekent letterlijk virtuele realiteit. Virtual Reality wordt gezien als een
vorm van technologie die een kunstmatige wereld oftewel een omgeving kan creëren
waarin men dingen kan ontdekken en er een interactie mee aan kan gaan. Het is als het

22
ware een andere werkelijkheid waarin je leeft of degene waarin je denkt te leven.
Virtual Reality wordt gekenmerkt op basis van de volgende aspecten.
 Een driedimensionale omgeving
 De bewegelijkheid zodat je de 360 graden ervaring kan beleven.
 De interactie.
Op dit moment is Virtual Reality een van de belangrijkste technologie trends. Het is een
term die veelvuldig aandacht krijgt bij uiteenlopende nieuwssites.
Bij de werking van de geavanceerde VR toepassing krijgt de brildrager de getoonde
vrijwel direct op de netvlies. Je merkt vrij van weinig van wat er om je heen gebeurt,
waardoor de gebeurtenissen levensecht kunnen worden ervaren. Virtual Reality is een
relatief nieuw technologie dat zich op dit moment in de ontwikkel fase bevindt. Medio
2016 wordt de eerste VR brillen beschikbaar gesteld voor consumenten.
Zoals eerder aangegeven wordt bij Virtual Reality een kunstmatige omgeving gecreëerd
met een bepaalde software. Dit wordt door de gebruiker als levensecht ervaren. Op een
computer ervaart men de virtuele realiteit met twee van de 5 zintuigen namelijk je zicht
en geluid. Verder wordt door middel van speciale apparatuur drie dimensie foto’s en
video’s van 180 en 360 graden afgespeeld in de virtuele realiteit. (virtual reality, 2015)
Oculus Rift is een Virtual Reality Bril uitgevonden door VR liefhebber Palmer Luckey. Op
25 maart 2014 heeft Facebook Oculus Virtual Reality gekocht voor een som van 2
miljard dollar. Door de steun van Facebook wordt de Oculus Rift betaalbaarder voor de
consument. De Oculus Rift zal beschikbaar zijn in het eerste kwartaal van 2016. Kortom,
de Oculus Rift is een speciale bril met een ingebouwde Lcd-scherm. In de bril zitten twee
lenzen die je de illusie geeft dat er twee beelden in de screen zitten die onafhankelijk
van elkaar een ander beeld weergeeft. (Florian, 2013)
Hieronder volgt de technische specificaties van de Oculus Rift (Binstock, 2015)
 Een videokaart namelijk
NVIDIA GTX 970, AMD 290 of
beter.
 Een Intel i5-4590 processor of
krachtiger
 Een memory van 8GB RAM of
meer
 Een video output namelijk
HDMI 1.3 The Oculus Rift (Ohannessian, 2015)
 Twee USB 3.0 poorten
 Windows 7 of nieuwer

23
Daarnaast zijn de functionele aspecten van de Oculus Rift als volgt. Ten eerste heeft het
een Field of view van 90 graden horizontaal en 110 graden diagonaal. Ten tweede is de
resolutie van het scherm 1200x800(16:10 aspect ratio), omdat het beeld gesplitst wordt
krijg je een resolutie van 640x800 in stereoscopisch 3D. Ook heeft het Lcd-scherm een
kleurdiepte van 24 bits per pixel. Verder heeft de Oculus Rift een 1000Hz Adjacent
Reality Tracker, waardoor er bijna geen vertraging wordt ervaren bij de vertoonde
beelden. Verder heeft de Oculus Rift een gewicht van 380 gram(Florian, 2013). Ten
slotte eist Virtual Reality een minimaal hoeveelheid van 10 frames per seconden zodat
je een optimale beeld kan krijgen. Dit hangt echter van de applicatie af. (Virtual Reality:
Definition and Requirements)
Field of view
Het gezichtsveld is het beeld dat bekeken kan worden zonder het hoofd of de ogen te
bewegen. Het menselijke oog heeft een breed gezichtsveld. In een technische
perspectief kan een menselijk oog een gezichtsveld oftewel field of view(FoV) van 140°
horizontaal en 80° verticaal hebben zonder het bewegen van de oogballen. Als de ogen
volledig in beweging zijn kan de oog een blikveld van 270° graden zien. (Bibiana, 2014)
Deze feiten over de menselijke oog is een belangrijke factor voor de ontwikkeling van
VR-Headsets. Door het creëren van een breed field of view kunnen VR-brillen zorgen
voor grote onderdompeling en diepte van elke inhoud dat aangeboden wordt aan de
gebruikers. (Oscillada, 2015).De VR-headset met de beste FoV is de StarVR, deze heeft
een field of view van 210°. In vergelijking met de bekendste Vr-brillen zoals Oculus Rift
en HTC Vive die over een field of view van 110° beschikken, is het natuurlijk beter.
(Oscillada, 2015) Vervolgens beweert Professor Roy Kalawsky dat de minimum FoV een
VR display system een horizontale gezichtsveld moet hebben van 110° of beter en een
verticale gezichtsveld van 60° of beter. (VR Wiki)
Frames per second
Frames per second oftewel frame rate is het aantal frames of beelden die geprojecteerd
of weergegeven worden per seconde in bijvoorbeeld films, televisie en computer
schermen. Frame rate worden gebruikt bij het synchroniseren van audio en foto’s en
films, televisie of video. (Rouse, 2005)
Elk frame is een stil beeld, de weergave van deze beelden snel achter elkaar creëert de
illusie van een beweging. Hoe hoger de FPS hoe stabieler en vloeiender het beeld. (Beal)
De minimale frame rate voor een acceptabel afbeelding is 30fps net zoals televisie, maar
de meeste videospellen gebruiken 60 fps zodat de Visuals soepeler afgespeeld kunnen
worden. Echter beschikt de Oculus Rift een frame rate van 90fps. Hierdoor zou het
zonder moeite video’s kunnen afspelen. (Ohannessian, 2015)

24
Live streamen/bandbreedte
De belangrijkste element om te kunnen live streamen is de upload snelheid. De
minimale eisen zijn ongeveer 500 kbps upload snelheid zodat een 480p kwaliteit video
gestreamd kan worden. Om 720p te kunnen live streamen heb je minimaal en 1,5 Mbps
en voor 1080 heb je minimaal 3Mbps nodig. Hoewel wij van onze partners te horen
kregen dat de minimale bandbreedte voor HD kwaliteit live streaming 5mbps is. (Jones,
2015)
Resolutie
Resolutie is het aantal pixels(afzonderlijke punten van kleur) die op een computer
monitor uitgedrukt worden. Het aantal pixels wordt zowel op de horizontale als
verticale as uitgedrukt. De scherpte van het beeld is op een beeldscherm afhankelijk van
de resolutie en de grootte van de monitor. Dezelfde pixel resolutie zal scherper zijn op
een kleinere scherm en zal zijn scherpte verliezen op een grotere scherm. Een
computerbeeldscherm zal een maximale resolutie hebben dat afhankelijk is van de
fysieke vermogen om te focussen op lichtere en meestal lagere resolutie. (TechTarget)
Vervolgens gaan wij een aantal technologieën beschrijven die de VitalityLab zou kunnen
aanschaffen zodat de VR toepassing realiseerbaar kan worden voor de Mandirs.
1. Galaxy Gear VR-headset 99,00.- euro.
Samsung heeft een nieuwe Galaxy Gear VR-headset onthuld. Het kost 99,99
euro kosten en dient in samenwerking te gaan met bijvoorbeeld; de Samsung
Galaxy Note5, S6, S6 edge en S6 edge+. Het toestel is voor de helft goedkoper
dan de eerdere Innovator Edition van de Gear VR, en is ook 22% lichter.
Samsung Galaxy Note 4
De Samsung galaxy Note 4 gaat in combinatie met de Galaxy Gear-headset
werken. Een Samsung Note 4 kost ongeveer 520 euro en kan 360 beelden
middels een VR bril afspelen.
2. Virtual Reality Bril | Hema - 15,-
Er zijn verschillende pluspunten van deze bril namelijk de comfort
door de laagfoam en door de afstel mogelijkheden. Verder is de
bril erg licht waardoor je soms zelfs vergeet dat je een bril op
hebt. Deze bril is geschikt voor de meeste smartphones met een
scherm van 4-6 inch en die 360 beelden kunnen afspelen. Wij van
de VR-onderzoeksteam hebben deze bril aangeschaft als tijdelijke

25
oplossing voor dit project aangezien de Oculus Rift een krachtige bril is waardoor we de
prototype test niet konden afnemen met onze testers. Verder bleek het een goede
aankoop te zijn, want het gaf ons de kans om de prototype test alsnog af te nemen. De
specificaties van de Virtual Reality Bril staan hieronder weergegeven.
Specificaties Hema –VR-Bril
 Hoogte: 12,5 cm
 Lengte: 18,5 cm
 Afmeting: 18,5 x 10,5 x 12,5 cm
 Materiaal: kunststof
 Diameter: cm
 Breedte: 10,5 cm

26
360 camera’s
Giroptic 360 camera specificaties
 Giroptic $499 - 445,- euro
 4k voor foto’s en 2k voor
video’s hoger dan 1080p.
 30 fps
 128gb opslagruimte
 Wifi mode
 Removable and rechargable
battery
Bubl 360 camera specificaties
 Wifi connect met BUBL cam
 MP4 video, 14Mp foto, 5Mp focus (video)
 Tot 32 GB opslag
 Gewicht 28 G
 Diameter 7,98cm
 Ongeveer 2uur opladen
 713 euro
Beiden camera’s kunnen live streamen en uiteraard ook lokaal opgeslagen worden. Als
het lokaal wordt opgeslagen moet er een SD card van minimaal 32GB aangeschaft
worden. De Bubl cam heeft een opslag capaciteit tot 32 gigabyte en de Giroptic 360
camera heeft een opslag capaciteit tot 128 gigabyte.
Om een live stream te realiseren dien je een krachtige router nodig te hebben die
aangesloten is met een internet verbinding. Daarnaast kan middels een krachtige router
de responsetijd verlaagt worden waardoor de ervaring beter wordt. Met de Bubl cam
kan je live streamen over een Wi-Fi connectie.

27
Aan de hand van de Moscow methoden zijn de aspecten van de VR toepassing
geprioriteerd. Het prioriteren is op basis van de volgende categorieën gegaan.
 Must have: Eigenschappen/kenmerken/functies die de VR toepassing
ongetwijfeld moet hebben. In dit project dien je een smartphone te bezitten om
applicaties te downloaden om de 3D filmopnames te kunnen genereren.
Daarnaast heb je uiteraard een VR bril nodig om de beeldmateriaal af spelen om
zo een optimale belevenis te kunnen ervaren.
 Should have: Fisheye op je smartphone aan te sluiten om zo 180 graden video
opnames te kunnen realiseren of een 360 camera zoals een Bubl cam.
 Could have: Betere VR video player en scherpere 3D camera’s voor een nog
betere belevenis
 Would have: Een router voor de livestream. Een virtual Reality toepassing in de
vorm van een statistische VR bril zoals een Oculus Rift waarbij je de volgende
specificaties nodig dient te hebben:
o Een videokaart namelijk NVIDIA GTX 970, AMD 290 of beter.
o Een Intel i5-4590 processor of krachtiger
o Een memory van 8GB RAM of meer
o Een video output namelijk HDMI 1.3
o Twee USB 3.0 poorten
o Windows 7 of nieuwer

28
3.6.2 Wat zijn de wensen van de doelgroep en zijn deze
haalbaar?
De doelgroep omvat religieuze, minder valide, hindoestaanse ouderen. Deze ouderen
zouden wekelijks en dan met name op de zondag een Mandir willen bezoeken, maar
gezien zij beperkt kunnen bewegen en de Mandirs zich op lange afstanden bevinden is
dit heel lastig. De Mandir is voor de hindoestaanse ouderen een plaats voor aanbidding
en gebed (Wat is een Mandir?).
Naast deze aspecten vanuit religieus oogpunt is de Mandir ook vanuit educatief en
religieus perspectief enorm van belang. De Mandir is namelijk ook een actieve
gemeenschapsruimte waar veel maatschappelijke activiteiten worden uitgevoerd. Deze
Mandir is voor de hindoestaanse ouderen dus van fundamenteel belang.
Het spirituele aspect kan thuis nog worden ervaren, maar het educatieve en sociale
aspect ontbreken nog op dit moment voor deze hindoestaanse ouderen. Zoals bij de
vorige deelvraag aangegeven(3.5.1) kunnen de hindoestaanse ouderen middels ‘Virtual
Reality’ virtueel een kerkdienst bijwonen, waardoor de aspecten van de Mandir
gewaarborgd blijven.
Door de mogelijkheid om een kerkdienst virtueel bij te wonen, kan de spirituele en
educatieve aspect in stand blijven. Het technisch aspect is dus zeker haalbaar. Bij het
sociale aspect is er echter sprake van een kanttekening. Virtual Reality is namelijk op dit
moment alleen beschikbaar voor eenrichtingsverkeer, terwijl voor het sociale aspect
tweerichtingsverkeer benodigd is. Er dient namelijk interactie plaats te vinden, welke
nog niet realiseerbaar is met de huidige VR technologie. Voor de ouderen betekent het
in dit geval dus dat ze geen maatschappelijke activiteiten kunnen uitvoeren in de Mandir
en geen gesprekken onderling of met de dominee kunnen aangaan.
Voor het bestuur van de Mandir betekent dit dat ze minder bezoekers hebben en met
name minder ouderen. Middels Virtual Reality kan het bestuur van de Mandir de minder
valide hindoestaanse ouderen toch nog bereiken. De hindoestaanse ouderen kunnen op
hun beurt de kerkdiensten bijwonen en de openbare vertoningen volgen. Hierdoor is er
voor de hindoestaanse ouderen en het bestuur van de Mandir toch nog sprake van
interactie en saamhorigheid.

29
3.6.3 In welke mate kan een VR toepassing voor de Mandir
als een alternatief vormen?
Voor de ouderen is de VR technologie onbekend terrein maar ze zijn er wel voorzichtig
positief over. Ik citeer letterlijk “ hoe meer zielen, hoe meer vreugd”, de reden dat de
hindoestaanse ouderen niet kunnen komen is namelijk dat ze minder valide zijn. Dit
stemt mij zeer treurig, omdat deze ouderen niet actief kunnen deelnemen aan onze
gemeenschappelijke activiteiten en er dus minder deelnemers in de zaal zijn.
Het bestuur van de Mandir is zich bewust van de mogelijkheden die IT tegenwoordig
kan bieden. Ze geloven ook in het feit dat de IT een uitkomst kan bieden voor de
religieuze minder valide ouderen. Doordat ook zij op de hoogte zijn van bepaalde
ontwikkelingen omtrent IT, staan ze er zeer positief tegenover en geloven ze dat IT op
de lange termijn voor veel problemen een oplossing kan bieden.
Het bestuur van de Mandirs stond zeer positief tegenover de VR technologie, omdat
deze de minder valide ouderen de mogelijkheid biedt om toch aanwezig te zijn. De
ouderen kunnen de lezingen, vertoningen op de voet volgen, waardoor ze niet in sociaal
isolement raken aangezien de Mandir deze functie ook voor een groot deel vervult.
Voor de ouderen en het bestuur van de Mandir moet een VR toepassing allereerst
gebruiksvriendelijk zijn. De VR technologie is namelijk voor hen onbekend terrein dus ze
moeten er gemakkelijk mee om kunnen gaan, zeker gezien het feit dat het ouderen zijn.
De VR toepassing moet ook draagbaar kunnen zijn, zodat het op het hoofd licht
aanvoelt. Verder moet het kwaliteit van het beeld en geluid goed zijn, zodat de ouderen
een realistische kijk op de werkelijkheid te zien krijgen.
De Virtual Reality toepassing moet zoals in de vorige deelvraag aangegeven over de
volgende eigenschappen beschikken.
 Een 3 dimensionale omgeving
 Bewegelijkheid
 Interactie
 Real- Time
Om een dienst van de Mandir te filmen is er een camera nodig die 360 graden kan
filmen, zodat de gehele omgeving driedimensionaal weergegeven kan worden in een
Virtual Reality Bril. Deze camera dient gekoppeld te worden aan een mobiele telefoon
die middels een app de camera kan besturen. De filmdienst kan vervolgens worden
afgespeeld door middel van een smartphone die gekoppeld is aan een Virtual Reality
bril.

30
Om een live stream te realiseren dien je een krachtige router nodig te hebben, die
voldoende frames per seconden kan bieden zodat je een optimale beeld kan krijgen.
Oftewel hoe lager de responstijd, hoe beter de ervaring. Zo een router dient gekoppeld
te worden aan een LAN-verbinding. De Mandir moet dus beschikken over een
breedband verbinding.
Om een live stream te realiseren en te bekijken kan er gebruik gemaakt worden van een
platform ( Ustream, Vimeo en YouTube). De Mandir kan in dit geval de filmdienst
streamen via een van de bovengenoemde platformen naar de ouderen. De ouderen
kunnen de live stream dan via de door de Mandir gekozen platform bekijken. Zowel het
bestuur van de Mandir als de ouderen dienen dus te beschikken over een internet
verbinding (Ask Roger).
Een live stream realiseren als alternatief is op
dit moment zeker haalbaar met de huidige
technologie. Ook is deze technologie
organisatorisch haalbaar aangezien de
Mandirs alleen over een internetverbinding
en een camera dienen te beschikken. De
ouderen dienen over een internetverbinding,
een smartphone en een virtual Reality bril te
beschikken. Op het gebied van Privacy zijn er geen problemen als de Mandirs en de
ouderen goed ingelicht worden over het project en er een goede privacy beleid word
gehanteerd. De ouderen en het bestuur van de Mandir zijn niet bepaald technisch
aangelegd, maar met de juiste begeleiding zullen zij zeker met een VR toepassing
overweg kunnen. Met de lichamelijke toestand van de ouderen is al aan het begin van
het project rekening gehouden, aangezien het project enkel gericht is op de ouderen die
probleemloos hun nek kunnen bewegen.
Zoals wij in het vorige deelvraag hebben aangegeven kan dankzij ‘Virtual Reality’ het
spirituele en educatieve aspect van de Mandir in stand blijven. Door dat de
hindoestaanse ouderen de mogelijkheid hebben om een kerkdienst virtueel bij te
wonen middels ‘Virtual Reality’, ervaren zij het gevoel in een Mandir aanwezig te zijn.
Dit gevoel is voor de hindoestaanse ouderen zeer prettig en doordat ze de vertoningen
kunnen volgen, blijft ook het educatieve aspect in stand. Ze kunnen namelijk alle
lezingen die gegeven worden zien en volgen. Bij het testen van de prototype was een
veel gehoorde reactie dat de dominee goed van de rest te onderscheiden was, waarmee
ze een realistisch beeld van de werkelijkheid zien.
Het sociale aspect is echter met de huidige VR technologie nog niet realiseerbaar, maar
daar kan in de toekomst snel verandering in komen. Een VR Bril kan de Mandir dus voor

31
de hindoestaanse ouderen voor een groot deel vervangen, maar niet in zijn geheel. Toch
wordt de VR Technologie door de hindoestaanse ouderen als een geweldig alternatief
gezien. Sterker nog, de ouderen hopen dat deze alternatief ook voor andere doeleinden
in de toekomst gebruikt kan worden. Denk hierbij aan crematies, sociale bijeenkomsten,
feestdagen en museums.
3.6.4 Wat zijn de effecten van zo’n VR toepassing voor de
ouderen?
Tijdens dit onderzoek hebben wij verschillende die respondenten geïnterviewd die wij
hebben geworven middels een Wervingsmail aan HOBZ. De Wervingsmail is in de bijlage
opgenomen. De meeste signalen hierbij hebben wij als positief ervaren. Zeker gezien het
feit dat zo’n nieuwe techniek een alternatief kan zijn om de Mandir te bezoeken werd
als uiterst positief ervaren. Dit kwam duidelijk uit de interviews naar voren, zij bijlage.
Dit werd versterkt met feit dat de respondenten minder valide zijn en nogal afhankelijk
zijn van de mantelzorgers en familie in de
directe omgeving. Dat een technologie hierin
uitkomst kan zijn is een uitstekende zaak.
De ouderen die wij hebben geïnterviewd zijn
niet bepaald technisch aangelegd. De
meeste respondenten maken voornamelijk
alleen gebruik van de basis behoeftes zoals;
TV en telefonie. Een respondent maakte
verrassend gebruik van een IPad voor allerlei
activiteiten. We zien de reden voor het
weinige gebruik van de nieuwste technologie
voornamelijk terug in de leeftijd. De interview had betrekking op veelal minder valide,
65 plussers waarvan sommige respondenten de Nederlandse taal niet heel machtig zijn.
Al deze factoren opgeteld kan leiden tot een gebrekkige kennis omtrent technologieën
die in hedendaagse samenleving een rol speelt.
Bij het testen van de prototype werd de VR-bril nogal als een vreemd object gezien
wanneer een respondent de VR-bril op had. Dit werd echter meteen weerlegd met het
feit wat de respondenten te zien kregen omtrent VR. De VR-Bril van de prototype staat
in deelvraag 3.6.1 beschreven. Veelal bij het beschrijven van de emoties door de
respondenten kregen wij als antwoord dat de sterke 3D effect van de VR-bril hun het
gevoel gaf daadwerkelijk bij een dienst van een Mandir te zijn. Dit is een zeer positief
punt omdat het een groot gedeelte van de doelstelling realiseert.

32
Als punt die werd genoemd dat voor verbetering vatbaar is het beeldkwaliteit. Het
beeldkwaliteit kan volgens verschillende meningen van de respondenten nogal
scherper. Wij hebben zoals eerder beschreven met twee type camera’s de kerkdienst
gefilmd. De camera’s die hierbij werden gebruikt zijn de Bubl en de GoPro. Uit
gesprekken met onze partner Dutch VR kwam naar voren dat volgend voorjaar
scherpere 3D camera’s op de consumentenmarkt komen die uitstekend kunnen worden
gebruikt voor VR toepassingen.
De kerkbestuur was ook zeer enthousiast over het project. Zeker gezien het feit dat onze
doelstelling is om de kwaliteit van leven van minder valide, hindoestaanse ouderen te
bevorderen. We hebben de kerkbestuur voornamelijk duidelijk gemaakt ons te richten
op deze doelgroep om misvattingen omtrent het project te voorkomen. Voor
kerkbestuur was het zeer aangenaam om op deze innovatieve manier toch deze
specifieke groep ouderen te bereiken en op deze manier kan je toch enigszins spreken
van samenhorigheid.
Tot slot zien de respondenten het prototype ook uiterst geschikt voor andere
doeleinden. Enkele voorbeelden die wij te horen kregen; een crematie van een
familielid in bijvoorbeeld Suriname, verjaardagen en sociale bijeenkomsten en of dit
middels een livestream realiseerbaar is. Al deze potentiele doeleinden kunnen door de
volgende projectgroepen worden onderzocht of deze haalbaar en toepasbaar zijn.

33
Enkele foto’s van de resultaten van de prototype

37
5 Conclusie
Uit het kwalitatieve methode kun je concluderen dat alle betrokkenen uiterst positief
staan tegenover de VR toepassing ondanks het feit dat de technologie gloednieuw is en
niet heel bekend is bij de doelgroep en de Mandirs. De ouderen en kerkbestuurders zijn
zich bewust van de potentiele mogelijkheden die IT tegenwoordig kan bieden. Ze
geloven ook in het feit dat de IT een uitkomst kan bieden voor de religieuze minder
valide ouderen. Doordat ook zij op de hoogte zijn van bepaalde ontwikkelingen omtrent
IT, staan ze er zeer positief tegenover en geloven ze dat IT op de lange termijn voor veel
problemen een oplossing kan bieden.
De Virtual Reality technologie kan voor de hindoestaanse ouderen een uitstekende
alternatief vormen. Ook zien ze de technologie uiterst geschikt voor andere doeleinden,
zoals feestdagen, musea, sociale bijeenkomsten en crematies. Zij zien dus zelf ook een
enorm potentieel in deze technologie die zeker nog niet optimaal is benut.
Uit de deelvraag 3.6.2 van het onderzoek kun je concluderen dat de mogelijkheid om
een kerkdienst virtueel bij te wonen, de spirituele en educatieve aspect in stand kan
blijven. Bij de haalbaarheid kan men bij het sociale aspect kanttekening plaatsen. Virtual
Reality is namelijk op dit moment alleen beschikbaar voor eenrichtingsverkeer, terwijl
voor het sociale aspect tweerichtingsverkeer benodigd is. Ook kan de kwaliteit van het
beeld en geluid nog stukken beter, maar aangezien de technologie nog volop in
ontwikkeling is zal er in de toekomst vrijwel zeker een oplossing hierin gevonden
worden.
Kortom, er liggen omtrent de Virtual Reality technologie nog enorme uitdagingen die
zeker de moeite waard zijn om aan te gaan. De toekomst zal uitwijzen hoe deze
innovatieve technologie zich verder zal ontwikkelen maar de potentie om het succesvol
te implementeren is in ieder geval zeker aanwezig.

38
Bijlage
De bijlage bestaat uit een vragenlijst interviews, planning interviews, de interviews en
wervingsmail en de tevredenheidstest.
Bijlage I Planning interviews

39
Bijlage II Vragenlijst interviews
VITALITYLAB
Vragenlijst interview HOBZ
Het interview met de respondenten wordt volledig anoniem verwerkt
Uitvoerders: Khalid
Talhaoui, Ibrahim
Moumni en Clinton
Rosina
Namens de
VitalityLab
aan de
Haagse
Hogeschool
Supervisor: Roeland
Loggen
Datum:
Plaats:
Geïnterviewd
e:
1 Hoe is uw thuis situatie?
2 U bent minder valide, in welke maat bent u dat?
3 Bent u thuis nog veel in beweging?
4 Bent u in staat om bepaalde handelingen uitvoeren zoals met uw nek?
5 Hoe belangrijk is de Mandir voor u?
6 Bent u in staat om de Mandir te bezoeken?
7 Hoe vaak zou u de Mandir willen bezoeken?
8 Hoe bekend bent u met de nieuwste technologie?
9 Hebt u in uw dagelijkse activiteiten te maken met technologie, zo ja welke?
10 Komt de term ‘Virtual Reality’ u bekend voor?
11 Hoe kijkt u ernaar om een ‘VR’ bril op zetten om een kerkdienst thuis bij te kunnen
wonen?
12 Zou dit een bijdrage leveren aan het kwaliteit van uw leven, ondanks het feit dat u minder
valide bent?
13 In hoeverre bent u in staat om VR toe te kunnen passen?
14 Wat vond u van deze interview?
15
16
Open
Open

40
Bijlage III Interviews
VITALITYLAB
Interview HOBZ
Het interview met de respondent wordt volledig anoniem verwerkt
Uitvoerders: Khalid
Talhaoui, Ibrahim
Moumni en Clinton
Rosina
Namens de
VitalityLab
aan de
Haagse
Hogeschool
Supervisor: Roeland
Loggen
Datum: 21-
09-2015
Plaats:
Zoetermeer
Geïnterview
de: X3
Hoe is uw thuis situatie?
Ik heb momenteel een gezin.
Ik heb een versleten rechter knie, kan wel lopen maar niet op lange afstanden
voornamelijk alleen korte afstanden. Daarnaast heb ik een scootmobiel en een rollator.
Ik fiets wel, maar als er harde wind is doe ik het niet. Dus ik ben echt afhankelijk van het
weer. Daarnaast heb ik geen scootermobiel. Ook ben 1 of 2 keer per dag actief op de
loopband thuis.
Dat gaat makkelijk zolang het niet te snel en te lang duurt.
Ik ga niet zo vaak vanwege mijn knie (gezondheid). Wij lezen uit onze Bijbel elke zondag
met minimaal 5 mensen en dat duurt ongeveer anderhalf uur. Zo’n bijeenkomst houden
wij gewoon thuis maar de Mandir is wel heel erg belangrijk.
Als een familielid een kerkdienst houdt in een Mandir dan gaan wij wel. Maar niet
spontaan en dat komt vanwege mijn versleten rechter knie. Daarnaast is er geen Mandir
in Zoetermeer en is de afstand groot.
Ik zou het vaker willen bezoeken als het mogelijk zou zijn. Het liefst twee keer per maand
op de zondagen.
Ik heb op dit moment een IPad, Internet en een Mobiel dus ik ben er wel ‘redelijk’
bekend mee.
Ik maak gebruik van mijn iPad, heb een mobiele telefoon en daarnaast gewoon een
televisie.
De term ‘Virtual Reality’ heb ik nog nooit eerder gehoord.
wonen?
Ik ben zeer enthousiast om daadwerkelijk met zo’n ‘VR bril’ een kerkdienst vanuit huis te
kunnen volgen.
12 Zou dit een bijdrage leveren aan het kwaliteit van uw leven, ondanks het feit dat u
minder valide bent?
Zeker weten, zeker gezien mijn gezondheid en dat ik minder valide ben natuurlijk.
Ik ben zoals eerder gezegd niet bekend met VR, maar wel enthousiast er over. Ik ben
redelijk bekend met technologie en met goede begeleiding zou ik het wel kunnen
toepassen.
Ik vond het internview héél goed gaan.
15 Open

41
16 Open
VITALITYLAB
Interview HOBZ
Uitvoerders: Khalid
Talhaoui, Ibrahim Moumni
en Clinton Rosina
Namens de
VitalityLab aan
de Haagse
Hogeschool
Supervisor: Roeland Loggen Datum: 21-06-
2015
Plaats:
Zoetermeer
Geïnterviewd: X2
1
Hoe is uw thuis situatie?
Ik ben op dit moment alleenstaand. Ik krijg op dit moment hulp van de gemeente (3 uur
per week huishoudelijke hulp) en de WMO. WMO (Wet Maatschappelijk Ondersteuning)
Ik heb last van mijn hart, ik ben een hartpatiënt. Ik ben ook een suikerpatiënt van de type
2. Ik moet hierbij 3x per dag insuline spuiten. Daarnaast heb ik een scootmobiel en een
rollator
Toch nog hoor, ik moet namelijk alles nog zelf doen aangezien ik alleenstaand ben. De
hulpdienst doet alleen maar het stofzuigen en het reinigen van het bad en de wc. Koken
en opruimen doe ik momenteel ook helemaal zelf.
Ja, zolang het niet te snel moet en te lang duurt, zou ik gewoon bepaalde handelingen met
mijn nek kunnen uitvoeren.
De Mandir is wel belangrijk in mijn leven, maar ik bid ook elke dag een uur thuis. Dit doe ik
iedere ochtend, maar als ik in de Mandir zou kunnen bidden op z’n tijd zou dit uiteraard
prettig zijn.
Persoonlijk is het moeilijk om de Mandir te bezoeken in verband met mijn gezondheid en
ik ben ook afhankelijk van mensen die wel naar Mandir gaan.
Ik zou het liefst 1 a 2 keer per maand de Mandir willen bezoeken.
Met de nieuwste technologie van dit moment ben ik niet zo bekend. In het dagelijkse
leven bel ik met de mobiele telefoon en kijk ik alleen televisie. Ik maak geen gebruik van
het internet, maar ik ben ook 82.
Alleen bellen, televisie en heb geen beschikking tot internet.
De term Virtual Reality heb ik nog nooit van gehoord.
wonen?
Zeer enthousiast, ook een eer om een (prototype) met jullie te mogen gaan testen.
valide bent?
Ja, dit zou zeker een bijdrage aan kwaliteit van leven kunnen opleveren. Het zou heel mooi
zijn als ik vanuit huis de Mandir zou kunnen bijwonen.

42
Ik ben zoals gezegd niet bekend met ‘Virtual Reality’ en ben zeer afhankelijk van mensen
om mij heen. Ik heb dus de juiste begeleiding nodig.
Prima!
15
16
Open
Open
Aantekening

43
VITALITYLAB
Interview HOBZ
Uitvoerders: Khalid
Talhaoui, Ibrahim Moumni
en Clinton Rosina
Namens de
VitalityLab aan
de Haagse
Hogeschool
Supervisor: Roeland Loggen Datum: 21-06-
2015
Plaats:
Zoetermeer
Geïnterviewd: X1
1 Hoe is uw thuis situatie?
Ik ben op dit moment alleenstaand en krijg hulp van de gemeente via de instantie WMO.
Ik ben inderdaad minder valide. Ik kan niet goed lopen omdat ik versleten knieën heb.
Daarnaast heb ik diabetes van de type 2 en spuit twee keer per dag insuline.
Toch nog hoor, ik moet alles nog zelf doen. De hulpdienst doet alleen maar stofzuigen bad
en wc. Ik doe alle overige zelf koken, opruimen. Huishouden dus.
Gaat makkelijk zolang het niet snel gaat, gaat het wel. Niet te snel en niet te lang maar
rustig gaat het wel.
Ik ga zelf niet vaak naar de Mandir, dit komt mede door mijn gezondheid.
Nee, helaas ben ik niet in staat om de Mandir te bezoeken, maar ik bid ook thuis.
1 a 2 keer per maand )zondagsdiensten’ zou ik wel de Mandir willen bezoeken. Maar
nogmaals door mijn gezondheidstoestand onder ander diabetes ben ik niet toe in staat.
Met de huidige technologie wat ze nu hebben ben ik niet zo bekend. Ik ben bekend met
tv,internetten en mobiel bellen. Maar Virtual Reality ken ik niet. Op dit moment is bellen
en gebeld worden voldoende.
JA, mobiel bellen, tv en internetten doe ik dagelijks.
Nee, virtual Reality komt mij niet bekend voor, heb het zelf persoonlijk nooit eerder
gehoord.
wonen?
Zeer enthousiast ik vind het een eer om met een VR bril een dienst vanuit huis te kunnen
beleven.
valide bent?
Ja zeker, het kan persoonlijk voor mij van toegevoegde waarde zijn
Met goede begeleiding ben ik misschien wel in staan om het toe te passen.
Ik vond persoonlijk het interview goed gaan.
15
16
Open
Open

44
Bijlage IIII Vragenlijst tevredenheidstest
VitalityLab
Interview Prototype
Uitvoerders: Khalid
Talhaoui, Ibrahim
Moumni en Clinton
Rosina
Namens de
VitalityLab
aan de
Haagse
Hogeschool
Supervisor: Roeland
Loggen
Datum: 26-
10-2015
Plaats:
Zoetermeer
Geïnterviewd
e: X1, X2, X3,
X4, X5 en X6
1 Hoe ervaart u de prototype?
Wat is uw eerste indruk?
Is dit positief als negatief en kunt u dit onderbouwen?
2 Als u de prototype in een paar woorden kan beschrijven hoe zou u dat
formuleren?
3 Welke emoties roept het prototype in u op?
Kunt u dat voor ons proberen te beschrijven?
4 Wat vindt u goed van de Virtual Reality Bril?
Wat kunt u opnoemen als verbeterpunt?
6 Hoe voelt u zich wanneer u de bril op moet doen om de kerkdienst te kunnen
bijwonen?
Kunt u deze belevenis beschrijven?
Voldoet deze belevenis aan uw verwachtingen?
8 Wat is uw eerst indruk over de kwaliteit van de beelden?

45
Is dit een reële oplossing om toch de Mandir te kunnen bezoeken
Heeft u nog tips voor andere projectgroepen die misschien deze project verder
uitwerken?
9 Hoe vond u deze interview gaan?
.
Aantekening
-----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Bijlage V Tevredenheidstest
Interview Prototype
Uitvoerders: Khalid
Talhaoui, Ibrahim
Moumni en Clinton
Rosina
Namens de
VitalityLab
aan de
Haagse
Hogeschool
Supervisor: Roeland
Loggen
Datum: 26-
10-2015
Plaats:
Zoetermeer
Geïnterviewd
e: X1, X2, X3,
X4, X5 en X6
1 Hoe ervaart u de prototype?
Wat is uw eerste indruk
Goede indruk, enthousiast, groot beeld, 360 graden,leuk.
Is dit positief als negatief en kunt u dit onderbouwen
Positief, alle hoeken kunnen bekeken worden, geluid is goed. De bril voelt niet
zwaar aan en kan gemakkelijk met mijn nek draaien.
2 Als u de prototype in een paar woorden kan beschrijven hoe zou u dat
formuleren?
Een geslaagd prototype, eerste instantie lijkt het een beetje vreemd, maar de
uitkomst is zeer verrassend

46
3 Welke emoties roept het prototype in u op?
Als ik de beelden terug zie wordt ik er blij en een beetje emotioneel van.
Kunt u dat voor ons proberen te beschrijven
De beelden gaven het gevoel weer van een periode waarin ik de Mandir kon
bezoeken en nu weer beetje hetzelfde gevoel en belevenis kan nastreven
4 Wat vindt u goed van de Virtual Reality Bril?
De mensen in de Mandir zijn te onderscheiden. het verschil tussen dominee en
bezoekers is duidelijk wat dus zeer belangrijk is.
Wat kunt u opnoemen als verbeterpunt
Het beeld(verfijning), beeld kwaliteit kan scherper en geluid nog een stuk fijner.
6 Hoe voelt u zich wanneer u de bril op moet doen om de kerkdienst te kunnen
bijwonen?
Kunt u deze belevenis beschrijven
Ik kreeg wel het gevoel dat ik echt zo’n dienst bijwoon. Daarnaast wordt dit
versterkt door de VR bril en het 3D effect.
Voldoet deze belevenis aan uw verwachtingen
Ja zeker, maar andere dingen zouden we ook graag willen zien(bv crematie),
museums in Paramaribo, feestdagen bijwonen.
8 Wat is uw eerst indruk over de kwaliteit van de beelden?
Is dit een reële oplossing om toch de Mandir te kunnen bezoeken
Ja zeker, ik heb van jullie waargenomen dat de technologie nog in ontwikkeling
is, maar de eerste indruk is uitstekend.
Heeft u nog tips voor andere projectgroepen die misschien deze project verder
uitwerken?
Zie hierboven
9 Hoe vond u deze interview gaan?
Goed, duidelijk en compleet, en een mooie en nieuwe ervaring.
Aantekening
----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

47
Bijlage VI Wervingsmail
Datum: 9 september 2015
Betreft: Onderzoek IT-oplossing voor kerkbezoek ouderen
Geachte heer/mevrouw,
Het VitalityLab binnen de Haagse Hogeschool wil een onderzoek uitvoeren naar het
inzetten van een geavanceerde IT oplossing ten behoeve van ouderen die een
kerkdienst willen bijwonen, maar dit niet meer kunnen.
Dit onderzoeksidee is besproken met het bestuur van de organisatie HOBZ. Deze
organisatie stond zeer positief ten opzichte van dit onderzoek. Vandaar dat we u
benaderen via deze organisatie.
In dit onderzoek willen wij een experiment uitvoeren. De focus hierbij ligt op mensen
die hun kerk niet meer zelf kunnen bezoeken (bijvoorbeeld omdat ze minder valide zijn).
We willen, door middel van een IT-oplossing, deze mensen de mogelijkheid geven vanuit
huis toch hun kerkdiensten te kunnen bijwonen. We denken dat IT-oplossing een zeer
prettige ervaring voor de ouderen geeft en willen dit graag testen.
Wij zijn een projectgroep die bestaat uit drie Business IT & Management studenten van
de Haagse Hogeschool te Den Haag. Wij volgen op dit moment een onderzoeksvak
waarin er onderzoek wordt gedaan naar de manier waarop IT een oplossing kan bieden
voor verschillende vraagstukken. Om na te gaan of de IT-oplossing in dit geval een
goede oplossing kan bieden voor ouderen, voeren wij dit onderzoek uit.
In dit onderzoek willen we graag ouderen betrekken, omdat wij een goed en volledig
beeld van de wensen van de ouderen willen krijgen. Op deze manier kunnen we
namelijk zien of de IT oplossing aansluit bij de ouderen zodat er ook een goed en
betrouwbaar onderzoek kan worden uitgevoerd.
Wij zijn daarom op zoek naar ouderen die graag aan dit onderzoek willen deelnemen en
aan de volgende kenmerken voldoen:
 65 jaar of ouder
 Slecht ter been/minder valide (of andere reden dat bezoek aan de kerk niet
mogelijk is)
 Religieus (Hindoestaans)
 Nederlandse taal voldoende beheersen
 Bereid zijn mee te werken aan dit onderzoek

48
Als u bereid bent om deel te nemen aan dit onderzoek, dan vraagt dit wel wat tijd van u.
Wij hebben hierbij het volgende tijdschema in gedachten. In het tijdschema ziet u welke
activiteiten op welke data zullen plaatsvinden.
Periode maandag 14 september –
15 september
Periode maandag 28 september –
vrijdag 2 oktober
Periode maandag 19 oktober –
vrijdag 23 oktober
Wij gaan samen met u een interview plannen die wij in deze
week zullen afnemen, zodat wij een duidelijk beeld van u
hebben. Dit duurt ongeveer 1-2 uur.
Wij plannen samen met u 1 of 2 momenten waarbij wij
langskomen met de IT-oplossing. Samen met u testen we dit
prototype, waarbij u vanuit huis een kerkdienst kunt
bijwonen. Hierbij zullen we ook vragen stellen, op basis van
een vragenlijst. Dit duurt ongeveer 1 – 2 uur per keer.
U wordt uitgenodigd om aanwezig te zijn bij de
eindpresentatie. U wordt dan verwacht bij de Zoetermeerse
vestiging van de Haagse hogeschool. (Dit onderdeel is
optioneel)
Wilt u een steentje bijdragen in dit onderzoek dat wij namens de Vitalitylab, in
samenwerking met HOBZ uitvoeren? Helpt u mee met het onderzoek? Meldt u zich dan
aan! Wij hopen wel dat u dit snel doet, zodat we u snel kunnen benaderen (uiterlijk 21
oktober).
Dan kunt u zich op de volgende manieren opgeven:
1. U kunt de opdrachtgever de heer Roeland Loggen een email sturen. Het
emailadres hierbij is r.p.loggen@hhs.nl. Wilt u hierbij uw contactgegevens
(naam, telefoonnummer en adres) aangeven onder vermelding ‘deelname
onderzoek kerkbezoek ouderen’.
2. Daarnaast kunt u zich aanmelden via de receptie van de Haagse Hogeschool, op
de locatie Zoetermeer, telefonisch via de nummer 070 - 445 7200. Hierbij
worden uw contactgegevens (naam, telefoonnummer en adres) voor het
‘onderzoek kerkbezoek ouderen’ door een medewerker genoteerd.
Alle gegevens in het onderzoek worden volledig anoniem verwerkt. Het onderzoek is op
vrijwillige basis. Mocht u niet willen meedoen, dan hoeft u uiteraard helemaal niets te
doen.
Daarnaast kun u contact opnemen met de uitvoerders van dit onderzoek;
 Khalid Talhaoui, email 12047376@student.hhs.nl of telefonisch via 06-34357806
 Clinton Rosina, email 12040894@student.hhs.nl of telefonisch 06363445966
 Ibrahim Moumni, email 13103660@student.hhs.nl of telefonisch 0631678382

49
Ook kunt u zich eventueel wenden tot de onderzoeksleider Roeland Loggen: email
r.p.loggen@hhs.nl of telefonisch via 06-38057533
In afwachting van uw reactie,
Met vriendelijke groet,
Ibrahim Moumni, Clinton Rosina & Khalid Talhaoui
Namens het VitalityLab van de HHS

50
Bijlage VII Verslagen Mandir
Naam: Shri Devrishi Vedmata Mandir te Rotterdam
Datum: 4 Oktober 2015
Introductie
Wij zijn Business IT & Management studenten aan de Haagse Hogeschool. Namens de
VitalityLab gaan wij onderzoeken of het toepassen van Virtual Reality in Mandirs van
toegevoegde waarde kan zijn voor minder valide hindoestaanse ouderen.
Vragen & Antwoorden:
 Bent u bekend met de term Virtual Reality?
Nee, daar heb ik nooit van gehoord eerlijk gezegd.
Bent u in het algemeen wel bekend met IT?
Ja, ik kijk regelmatig naar het nieuws en ik ben op de hoogte van de meeste
ontwikkelingen.
 Hoe denkt u over het feit dat wij vandaag een van jullie Mandir diensten gaan
filmen?
Ik vind het hartstikke leuk, vooral omdat jullie dit project doen voor minder
valide hindoestaanse ouderen die geen Mandir kunnen bezoeken.
 Als virtual reality uiteindelijk haalbaar is en geïmplementeerd kan worden in
elk Mandir zouden jullie dat ook willen?
Waarom niet, “ hoe meer zielen, hoe meer vreugd”, als men ook thuis kan
bidden en de dienst vanuit huis kan bijwonen staan wij er zeker voor open. De
ouderen kunnen op dit moment niet naar de Mandir komen. Dit stemt mij
zeer treurig, omdat deze ouderen niet actief kunnen deelnemen aan onze
gemeenschappelijke activiteiten en zo zijn er dus minder deelnemers in
de zaal zijn.

51
Naam: Shri Krishna Mandir te Den Haag
Datum: 20 Oktober 2015
Introductie
Wij zijn Business IT & Management studenten aan de Haagse Hogeschool. Namens de
VitalityLab gaan wij onderzoeken of het toepassen van Virtual Reality in Mandirs van
toegevoegde waarde kan zijn voor minder valide hindoestaanse ouderen.
Vragen & Antwoorden:
 Heeft u wel eens gehoord van virtual reality?
Daar heb ik nog nooit van gehoord.
 Hoe denkt u over het feit dat wij vandaag een filmdienst gaan opnemen zodat de
ouderen toch een Mandir kunnen bijwonen middels een Virtual Reality-Bril?
Niet zo positief. Ik heb namelijk liever dat zij hier naartoe komen.
Wij richten ons in dit project alleen op minder valide ouderen die de Mandir
niet kunnen bezoeken. Hoe denkt u over feit dat deze ouderen door middel van
een Virtual Reality bril vanuit huis toch een Mandir dienst kunnen beleven?
In dat geval ben ik er zeer over te spreken, het biedt de ouderen de gelegenheid
om toch de dienst te kunnen ervaren. Hierdoor raken ze ook niet in een sociaal
isolement, want dit neemt ook het gevoel van eenzaamheid weg.
 Onze doelgroep bestaat uit minder valide hindoestaanse ouderen die niet in
staat zijn om de Mandir te bezoeken. Denkt u dat de Virtual Reality technologie
hierin een uitkomst kan bieden?
Ja, ik denk dat de Virtual Reality technologie een uitstekende oplossing kan
bieden voor de ouderen . Voor de ouderen is het een fantastisch gevoel om een
Mandir dienst vanuit huis te kunnen ervaren.
 Waar kunnen wij onze camera’s opstellen?
Achterin de zaal heb ik een mooi plek voor jullie, zodat de priester en de
bezoekers er niet worden gehinderd.
 Kunnen wij tijdens de dienst iemand aanstellen die de camera’s controleert?
Dat is geen enkel probleem, zolang de dienst niet wordt verstoord.

52
Bronnenlijst
Hindoeistische Mandirs, en tempels in Nederland . (2012, Januari 11). Opgehaald van
http://bhaktamagazijn.blogspot.nl/2012/01/hindoeistische-mandirs-en-tempels-
in.html
Bubl . (2015, maart 15). Opgehaald van http://www.vr-expert.nl/bulb/)
virtual reality. (2015, mei). Opgehaald van http://whatis.techtarget.com/definition/virtual-
reality
Ask Roger. (sd). Opgehaald van http://www.askroger.nl/
Askroger. (sd). Opgehaald van http://www.askroger.nl/
Beal, V. (sd). IT Business Edge. Opgehaald van Webopedia.
Bibiana. (2014, 03 06). InfoNu. Opgehaald van InfoNu.nl: http://mens-en-
gezondheid.infonu.nl/diversen/133746-gezichtsveld-en-blikveld.html
Binstock, A. (2015, mei 12). Powering the Rift . Opgehaald van https://www.oculus.com/en-
us/blog/powering-the-rift/
Dutchvr. (sd). Opgehaald van http://www.dutchvr.com/
Estes, A. C. (2014, augustus 27). The Bublcam: Live 360-Degree Video With No Blind Spots.
Opgehaald van vhttp://gizmodo.com/the-bublcam-live-360-degree-video-with-no-
blind-spots-1627041553?trending_test_b&utm_expid=66866090-
62._DVNDEZYQh2S4K00ZSnKcw.2&utm_referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.n
l%2F
Florian. (2013). Oculus Rift: Alle details op een rij. Opgehaald van
http://www.pu.nl/artikelen/feature/oculus-rift-alle-details-op-een-rij/
Hindoeraad Nederland. (sd). Opgehaald van www.hindoeraad.nl
Jones, K. (2015, Oktober 7). Live stream: Internet Connectivity Tips and Stream Hosting
Options. Opgehaald van http://www.jeadigitalmedia.org/2015/10/07/live-stream-
internet-connectivity-tips-and-stream-hosting-options/
Ko Oudhof 1), C. H. (sd). Omvang en spreiding van Surinaamse bevolkingsgroepen in
Nederland. Opgehaald van http://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/E77E4C63-775E-
4708-B347-1D1DA392B119/0/2011k2b15p97art.pdf
Mandir. (sd). Opgehaald van Wikipedia:
link:https://nl.wikipedia.org/wiki/Hindoe%C3%AFstische_tempel

53
Ohannessian, K. (2015, May 18). FastCompany. Opgehaald van Techforecast:
http://www.fastcompany.com/3046376/tech-forecast/oculus-rifts-pc-
requirements-are-virtual-realitys-achilles-heel
Oscillada, J. M. (2015, 05 24). VR Times. Opgehaald van www.virtualrealitytimes.com:
http://www.virtualrealitytimes.com/2015/05/24/chart-fov-field-of-view-vr-
headsets/
Riet, G. v. (sd). WeTransfer: grote bestanden versturen in een oogwenk. Opgehaald van
http://wetransfer.nl.softonic.com/web)
Rouse, M. (2005, April). Tech Target. Opgehaald van
http://searchnetworking.techtarget.com/definition/frame-rate
TechTarget. (sd). Opgehaald van Whatis: http://whatis.techtarget.com/definition/resolution
Virtual Reality: Definition and Requirements. (sd). Opgehaald van
http://www.nas.nasa.gov/Software/VWT/vr.html
VR Wiki. (sd). Opgehaald van https://vrwiki.wikispaces.com/Field+of+view
Wat is een Mandir? (sd). Opgehaald van Kaylaash: http://www.kaylaash.com/wat-is-een-
mandir/

Vr voor kerkbezoek onderzoeksrapport versie-2

Recommended

Recommended

More Related Content

Viewers also liked

Viewers also liked (19)

Similar to Vr voor kerkbezoek onderzoeksrapport versie-2

Similar to Vr voor kerkbezoek onderzoeksrapport versie-2 (20)

More from rloggen

More from rloggen (14)

Vr voor kerkbezoek onderzoeksrapport versie-2