Modul ini membincangkan bahaya dan pencegahan kemalangan dan penyakit di tempat kerja. Ia menjelaskan konsep hazard, risiko dan bahaya serta jenis-jenis hazard fizikal, kimia, biologi, ergonomik dan psikososial. Modul ini juga menyoroti bahaya khusus seperti elektrik, kerja di kawasan tinggi, ruang terkurung, panas dan radiasi serta langkah pencegahan.

1. Modul 3:
Punca dan Pencegahan Kemalangan dan Penyakit
Pekerjaan

2. Pengenalan
 Dapat mengenalpasti bahaya di dalam kerja elektrik
 Menerangkan akibat-akibat oleh pendedahan
daripada bahaya dan risiko tersebut

3. Kandungan kursus
 Penerangan kepada hazard/bahaya dan risiko
 Kategori bahaya
 Akibat-akibat pendedahan terhadap bahaya
 Latihan mengenalpasti bahaya

4. Definisi
 Hazard
 Status sumber atau situasi yang berpotensi mendatangkan
kemudharatan dalam bentuk kecederaan atau penyakit
kepada seseorang, kemusnahan harta benda, kemusnahan
alam sekitar atau gabungan
 Bahaya
 Pendedahan relatif kepada hazard
 Risiko
 Gabungan kecenderungan berlakunya sesuatu kejadian
berhazard dalam jangka masa atau keadaan tertentu dengan
kadar keterukkan kecederaan atau kemusnahan kepada
kesihatan seseorang, harta benda, alam sekitar atau
gabungannya akibat dari peristiwa.

5. Definisi bagi jenis hazard
 Fizikal
 Bunyi, sinaran, pengudaraan, tegasan
haba, pencahayaan, elektrik
 Kimia
 Racun serangga, pelarut dan logam berat
 Biologi
 Virus, bakteria dan parasit
 Ergomonik
 Perantaraan manusia dan mesin, kedudukan atau postiur
kerja
 Psikososial
 Tekanan kerja, hubungan sesama pekerja di dalam
organisasi, bekerja terlalu lama, kerja shif.

6. Punca hazard
 Manusia
 Peralatan
 Bahan
 Persekitaran
Persekitaran
Peralatan
Manusia
Bahan

7. Tugasan/aktiviti berisiko
 Bekerja di tempat tinggi
 Pemasangan talian dan kabel
 Kerja-kerja pembinaan menara
 Bekerja di dalam ruang terkurung
 Kerja panas
 Kerj a mengangkat beban berat dll

8. Hazard fizikal
 Tenaga elektrik ialah hazard yang
 Tidak kelihatan
 Tiada bau
 senyap
 Tenaga elektrik boleh mengalir menerusi bahan pengalir
atau konduktor seperti
 Besi dan logam
 Air
 Tubuh manusia
 Bahan yang tidak dapat mengalir elektrik – penebat seperti
kayu, plastik, kaca dan getah

9. Hazard berkaitan elektrik
 Kejutan/renjatan elektrik
 Sentuhan langsung kepada pengalir bertenaga 50 V AU
atau lebih
 Sentuhan tidak langsung dengan pengalir terdedah yang
bertenaga semasa rosak. Pada keadaan normal, tidak
membahayakan

10. Faktor mempengaruhi kejutan
elektrik
 Rintangan
 Semakin rendah rintangan badan manusia, semakin besar potensi
hazard kejutan elektrik berlaku
 Voltan
 Semakin tinggi voltan, semakin besar potensi hazard kejutan
elektrik berlaku
 Voltan melebihi 50 V AU adalah membahaya
 Arus
 Semakin tinggi arus, semakin besar potensi hazard kejutan elektrik
berlaku
 Arus melebihi 5 mA adalah membahaya
 Arus 10 mA boleh menghasilkan kejutan yang mencukupi untuk
menghalang kawalan tubuh ke atas otot-otot

11. Kesan arus AU 50 Hz
Nilai arus Kesan
> 1 mA Tidak mengakibatkan sebarang kesan, (tahap ambang persepsi)
1-8 mA Memberikan kesan kejutan, tidak berapa menyakitkan dan kehilangan
kawalan otot sementera
8-15 mA Kesan kejutan menyakitkan, hazard dapat dilepaskan dengan sendiri
15-20 mA Kesan kejutan menyakitkan, hazard tidak dapat dilepaskan dengan
sendiri dan kehilangan kawalan otot
20-50 mA Menyakitkan; pengecutan yang teruk pada otot dan kesusahan untuk
bernafas
100-200 mA Fibrilasi otot ventrikal (ventrikular fibrillation) iaitu suatu keadaan
pada jantung boleh mengakibatkan kematian
> 200 mA Kesan terbakar yang teruk dan pengecutan yang teruk pada otot
sehingga menyebabkan otot pada dada menekan jantung dan
menyebabkan jantung terhenti dalam tempoh masa kejutan

12. Sambungan…
 Semakin lama pendedahan, semakin
besar potensi berlakunya hazard
kejutan elektrik
 Arus kejutan elektrik yang mengalir
merentasi jantung adalah sangat
berbahaya

13. Hazard elektrik
 Kelecuran
 Bersentuhan dengan pengalir yang
hidup
 Pada titik kemasukan dan keluar arus
elektrik yang mengalir menerusi
badan
 Arus elektrik yang mengarka (contoh
kilat)

14. Hazard elektrik
 Kelecuran
 Tenaga elektrik adalah punca biasa bagi kebanyakan
kejadian kebakaran
 Punca bagi pencucuhan elektrik meliputi:
 Percikan di antara pengalir
 Arka – perlepasan tenaga yang lebih besar
 Litar pintas – litar elektrik
 Lebih beban
 Pendawaian lama dan mengalami kerosakan

15. Hazard elektrik
 Letupan
 Disebabkan oleh litar pintas atau percikan dari sambungan
elektrikal
 Elektrik statik
 Kesan yang dihasilkan oleh cas elektrik yang terperangkap di
dalam penebat, contoh: cas wujud dalam barangan tekstil
seperti nylon dalam industri tekstil
 Elektrik statik boleh menjadi punca bahaya jika percikannya
di dalam ruang udara mudah terbakar yang akan
mengakibatkan petupan dan kebakaran cth: non-conductive
floor mat dalam bilik tertutup

16. ELCB (DI PAPAN SUIS UTAMA)
KABEL KE BUMI
KABEL
HIDUP
SOKET
LITAR LENGKAP TERBENTUK
: ARUS MENGALIR
BADAN MESIN
PENYEDUT HABUK
MENGALIRKAN
ELEKTRIK
Arus mengalir dari punca bekalan melalui peralatan elektrik
dan menerusi tubuh manusia terus ke bumi.
ARUS BOCOR KE BUMI

17. PENGUKURAN
KETINGGIAN TALIAN
LOKASI MANGSA
DIJUMPAI
KES KEMALANGAN ELEKTRIK MAUT DI KG NAM
DAM, PENDANG, KEDAH
Bahaya akibat elektrik

18. JENTUAI YANG TERLIBAT
DALAM KEMALANGAN
KES KEMALANGAN ELEKTRIK MAUT DI KG NAM
DAM, PENDANG, KEDAH
KESAN TERBAKAR PADA
JENTUAI
Bahaya akibat elektrik

19. LOKASI DIMANA KEJADIAN
BERLAKU JENTUAI YANG TERLIBAT
KES KEMALANGAN ELEKTRIK MAUT DI KG BATAS
KABU, KODIANG, KEDAH
Bahaya akibat elektrik

20. KESAN KEBAKARAN
PADA JENTUAI SELEPAS
KEMALANGAN
KEADAAN MANGSA
KES KEMALANGAN ELEKTRIK MAUT DI KG BATAS
KABU, KODIANG, KEDAH
Bahaya akibat elektrik

21. KERATAN AKHBAR KEMALANGAN FLASHOVER
Bahaya akibat elektrik
KES KEMALANGAN ELEKTRIK MAUT DI TIKAM
BATU, KEDAH

22. LOKASI KEMALANGAN
KESAN ARKA PADA
JENTUAI
Bahaya akibat elektrik
KES KEMALANGAN ELEKTRIK MAUT DI TIKAM
BATU, KEDAH

23. KES KEMALANGAN ELEKTRIK MAUT DI KOLAM
JPS, ARAU, PERLIS
Tempat di mana seorang kanak-kanak berumur 11 tahun terkena
kejutan elektrik – kebocoran arus pada peralatan elektrik
Bahaya akibat elektrik

24. T
E
TEMPAT DI MANA
SEORANG
LELAKI TERKENA KEJUTAN
ELEKTRIK
Kes kemalangan maut di Kg Hutan Kampung Alor Setar
Kedah.
Bahaya akibat elektrik

25.  Kelihatan satu lembar wayar kuprum terjuntai keluar dari
terminal ‘LIVE’ hampir menyentuh terminal ‘EARTH’
Soket Alir Keluar buatan mangsa yang menjadi punca kejadian
Kes kemalangan maut di Kg Hutan Kampung Alor Setar
Kedah.
Bahaya akibat elektrik

26. Kes kemalangan maut di Kg Hutan Kampung Alor Setar
Kedah.
Bahaya akibat elektrik

27. KES (1991) - MAUT
TEMPAT - PEKAN PAHANG
MANGSA - LELAKI
BERUSIA 36 TAHUN
MANGSA TERKENA RENJATAN ELEKTRIK SEMASA
MENGGUNAKAN GRINDER BAGI MENGIKIS CAT PADA
SEBUAH BOT
APABILA DIBUAT PEMERIKSAAN DIDAPATI MANGSA
TELAH MEMBUAT PENYAMBUNGAN YANG SALAH PADA
PALAM KUASA TIGA PIN DI GRINDER TERSEBUT DI
MANA WAYAR HIDUP DISAMBUNG PADA PUNCA
NEUTRAL DAN WAYAR BUMI DISAMBUNG PADA PUNCA
HIDUP. OLEH KERANA ITU SELURUH BADAN GRINDER
TERSEBUT BERADA DALAM KEADAAN “ON”.
Kesan
Terbakarwayar bumi
wayar hidup
arus bocor mengalir ke
rangka/badan alat
wayar neutral
KEJUTAN ELEKTRIK SECARA TIDAK LANGSUNG:
Bahaya akibat elektrik

28. Membaiki sendiri peralatan elektrik
Bahaya akibat elektrik

29. Membuat penyambungan sendiri- sambungan haram
Bahaya akibat elektrik

30. Membuat penyambungan
haram
Bahaya akibat elektrik

31. PUNCA ARUS
MASUK
ARUS KELUAR KE
BUMI
Bahaya akibat elektrik

32. KEJUTAN ELEKTRIK DISEBABKAN OLEH TALIAN DAN
KEBOCORAN ARUS ELEKTIK BERHAMPIRAN TIANG ELEKTRIK
Bahaya akibat elektrik

33. Hazard bekerja di tempat tinggi
 Seluruh dunia, dilaporkan labih 40,000 kecederaan
dan kematian disebabkan terjatuh dari tempat tinggi
 33 % dari kemalangan akibat jatuh menyebabkan
kematian.
 Dalam industri pembinaan, merupakan punca utama
kemalangan maut.
 Jenis kemalangan
 Pekerja terjatuh –
 Tempat tinggi atau ke dalam lubang
 Terjatuh atau tersungkur

34. Sambungan…
 Benda jatuh
 Menara atau tiang tumbang
 Tanah runtuh
 Perancah runtuh
 Benda atau peralatan(tool) jatuh ketika bekerja

35. Kerja di ruang terkurung
 Ruang terkurung (confined space) adalah suatu tempat
yang boleh dimasuki pada tekanan udara biasa tetapi
bukan direka untuk dihuni untuk jangkamasa yang
lama, dan mempunyai laluan keluar/masuk yang sempit
 AHU
 Terowong
 Silo
 Menara sejuk
 Paip
 Lubang
 Lurang
 Sistem kumbahan
 tangki

36. Hazard di ruang terkurung
 Hazard kimia
a) Gas atau wasap beracun
b) Gas atau wasap yang terbakar
 Hazard Fizikal
a) Pengudaraan seperti kekurangan oksigen atau
berlebihan oksigen
b) Radiasi

37. Hazard Ergonomik
 Hazard Ergonomik
 Hazard ergonomik berkaitan dengan ketidaksesuaian
manusia dengan sekitaran kerjanya.
 Ia selalunya dikaitkan dengan kesilapan atau kelemahan
rekabentuk kejuruteraan dan proses kerja memenuhi
keperluan fisiologi dan psikologi manusia.
 Misalnya pekerjaan menaip dalam keadaan yang baik tidak
ergonomik telah dibuktikan mampu mengakibatkan ‘Tunnel
Carpel Syndrome’ dan sakit belakang.
 Hazard Psikososial

38. Hazard Psikososial
 Hazard Psikososial
 Disebabkan oleh persekitaran contohnya tempat kerja
 Keadaan negatif yang menpengaruhi atau
mendatangkan kesan negatif terhadap mangsa
 Contoh: gangguan seksual, tekanan kerja dll

39. Hazard Fizikal: Radiasi
 Kesan kepada kesihatan
 bergantung kepada dos sinaran
Penyakit akibat radiasi:
 Kerosakan pada kulit dan mata
 Merosakan sum-sum tulang (bone marrow)
 Kanser paru-paru dan kulit
 Kerosakan genetik
 Kecacatan kepada kandungan

40. Tiga prinsip perlindungan dari sinaran:
Tempoh
Dedahan
Jarak
Dedahan
Pedinding
Hazard Fizikal: Radiasi

41. Hazard Fizikal : Kerja Panas
 Contoh Hazard Berkaitan Kerja Kimpalan/Pemotongan
Besi
 Gas dan wasap (fume) berbahaya boleh menyebabkan
kecederaan atau penyakit seperti oksida dari N2, Ozon.
 Suhu tinggi boleh membakar kulit dan menyebabkan
kebakaran dan letupan
 Kejutan elektrik boleh membawa maut
 Sinaran panas/api boleh menyebabkan kebakaran dan arka
pada mata
bersambung

42. Sambungan
Tangan yang berpeluh , cermin mata keselamatan
yang kabur dan pening kepala boleh menyebabkan
kemalangan
Terbakar disebabkan sentuhan yang tidak sengaja
Keadaan yang kurang selesa menyebabkan mudah
marah dan terganggu dan ia menganggu daya fikir
(mental alertness) yang akan menyebabkan kurang
perhatian terhadap kerja dan menyebabkab
kemalangan
Tegasan haba, keletihan, strk, kekejangan dan
melecur.

43. Hazard Fizikal: Kebakaran
 Empat Perkara Perlu Wujud Untuk Menyebabkan
Kebakaran
Bahan bakar
Haba yang mendorong kenaikan suhu bahan tersebut
kepada paras suhu pencucuhannya
Oksigen yang mencukupi untuk menyebabkan
pembakaran
Tindakbalas luahaba(eksotermik) bahan-bahan tersebut.
*nota: dengan menghapuskan salah satu empat elemen
tersebut, maka kebakaran tidak akan berlaku atau api akan
terpadam.
bersambung

44. sambungan
Oksigen, haba dan bahan bakar adalah pelengkap
kepada `Segi Tiga Api’ Dengan kewujudan elemen
yang keempat, iaitu tindakbalas kimia, proses
kebakaran akan berulang secara berterusan yang
disebut sebagai `Tetrahedron’.
Risiko kebakaran:
 Terhidu gas beracun
 Lemas akibat kekurangan oksigen
 Kelecuran
 terbakar

45. Hazard Fizikal: Bunyi Bising
 Bunyi yang tidak dikehendaki
 Satu bentuk tenaga
 Kesannya bergantung kepada:
• Kekuatan bunyi bising
• Tempoh pendedahan pada bunyi bising tersebut
• Kekerapan/frenkuensi
 Jenis bising (denyutan, berterusan)
 Diukur dalam unit decibels(dB)
bersambung

46. Anggaran Umum Untuk
Kebisingan Berkaitan Pekerjaan
Bunyi roket berlepas 180
Bunyi enjin jet berlepas 140
Bunyi mesin gerudi
pneumatik 119
Bunyi gergaji berantai 110
Bunyi gerudi tangan 98
Bunyi Bulldozer,
penyembur cat 105
Bunyi penggosok pasir 93
Bunyi perbualan normal 60
Bunyi paling perlahan
boleh didengari 0
Bunyi paling bising194
Bunyi tembakan 165
Bunyi siren Ambulans 120
Bunyi mesin gerudi
Penghentak 114
Bunyi traktor 96
Bunyi pengering
rambut/mesin rumput 90
Bunyi deringan telefon 80
Bunyi angin 30
* Pendedahan >85 boleh
menyebabkan hilang
pendengaran

47. sambungan
Paras dBA PERNYATAAN
<85 Paras Selamat
85 Paras Bertindak (8 jam sahaja)
90 Had Pendedahan Dibenarkan (4 jam
sahaja)
115 Had Pendedahan Dilarang
130 Ambang Kesakitan

48. sambungan
 Akut/ kesan serta merta (acute)
 Merosakkan gegendang telinga
 Merosakkan ossicles telinga
 Anjakan ambang sementara {temporary Threshold Shift(TTS)}-hilang
pendengaran akibat pendedahan pada bunyi bising, semua atau sebahagian
akan pulih semula apabila pendedahan tersebut diberhentikan.
 Anjakan ambang tetap {Permanent Threshold Shift(PTS)} boleh menyebabkan
pekak
 Menyerupai TTS
 Pemulihan tidak sepenuhnya
 Tinnitus
 Bunyi berdengung di dalam telinga
 Disebabkan oleh beberapa punca
 Dikaitkan dengan PTS

49. sambungan
Masalah perhubungan
Hilang pendengaran
Kelantangan (kerosakan pada bahagian telinga)
Kejelasan (kerosakan pada bahagian dalam telinga)
(kekerapan yang tinggi)
PERINGATAN!
PEKAK YANG DISEBABKAN OLEH
PENDEDAHAN KEPADA BUNYI BISING
TIDAK DAPAT DIUBATI ATAU DIPULIHKAN

50. Hazard Kimia
 Cara kemasukan dan risikonya:
1. Serapan menerusi kulit dan percikan ke mata-
kelecuran, gatal, buta dan sebagainya.
2. Sedutan/hiduan melalui pernafasan-pening
kepala, mual, muntah-muntah dan sebagainya
3. Makan/minum- kerosakan kepada organ dalaman
4. suntikan/tertusuk- kerosakan kepada orga
dalaman, gatal dan sebagainya

51. Hazard Ergonomik
 Ergonomik adalah ilmu sains yang menyesuaikan cara dan
suasana kerja kepada pekerja
 Contoh Hazard Ergonomik Di Tempat Kerja
 Kerja yang menggunakan kekuatan tenaga manusia (manual
handling/force)
 Menggunakan kekuatan fizikal secara berlebihan
 Beban berat yang diangkat, ditolak atau ditarik
 Ulangan/kekerapan & jangkamasa
 Kerja yang sama dilakukan dengan berulang-ulang
 Kedudukan badan semasa bekerja (posture)
 Kedudukan badan/kerja yang tidak natural
 Kedudukan beban tidak selari dengan paksi tulang belakang(spinal
Axis)
 Gegaran seperti pemandu lori, penggguna mesin pemampat

52. Hazard psikososial
 Percintaan
 Tekanan kerja
 Kesedihan
 Runsing
 Cemburu
 Politik
 Perkahwinan
 Keluarga
 Seksual
 Pekerjaan
 Kewangan
 Tekanan persekitaran
 Salahguna dadah

53. Rumusan
 Hazard elektrik sangat berbahaya.
 Berhati-hati ketika mengendalikan peralatan atau
barangan elektrik.
 Sebarang pekerjaan elektrik mesti dikawalselia oleh
orang kompeten
 Elakkan sebarang ubahsuai yang boleh mendatangkan
bahaya.
 Amalkanprosedur kerja yang selamat

54. TAMAT