2. Pak histori mbi qytetin e Krujes
Eshtë një prej qyteteve më historike
të Shqipërisë. Emri i Krujës rrjedh
nga fjala shqipe “ krua”.
Emri dhe rëndësia e Krujës lidhet me
veprën dhe aktivitetin 25 vjeçar të
heroit tonë kombëtar, Gjergj
Kastrioti, i cili e shndërroi Krujën dhe
kështjellën e saj në një pikë të
papërkulur rezistence ndaj
Osmaneve, duke e bërë atë të njohur
dhe të famshme në të gjithe Evropen.
Në periudhën bizantine ajo
përmendet si një qendër peshkopale.
Rreth vitit 1190, aty u krijua i pari
shtet feudal shqiptar. Më vonë ajo
kaloi nën sundimin e familjes feudale
shqiptare të Topiajve.
Në 1430 ajo u kthye në qendër të kryengritjes shqiptare të udhëhequr nga Gjon Kastrioti.
Periudha më e lavdishme fillon në 28 Nëntor të vitit 1443, kur kalaja e Krujës u morr në
kontrollin e Gjergj Kastriotit, i cili organizoi rezistencën e gjatë anti-otomane.
Që nga kjo periudhë, Kruja nën udhëheqjen e Skënderbeut, theu tre rrethime të saj nga
otomanët. Vetëm 10 vjet mbas vdekjes së tij, në 1478 otomanët pushtuan kalanë dhe
shkatërruan qytetin. Qyteti ndodhet në një lartësi prej 560 metrash mbi nivelin e detit, mbi një
shpat mali, prej të cilit vizitorët kanë mundësinë të shikojnë një pamje mjaft të bukur drejt
perëndimit në detin Adriatik.
3. Pazari karakteristik i Krujës shtrihet në të dy anët e rrugës
së shtruar me kalldrëm që të çon drejt kalasë së Krujës. Nga
vendasit njihet ndryshe me emrin Pazari i Derexhikut. Ky
pazar ka funksionuar që prej kohës së Skënderbeut në shek e
XV, kur dyqanet e tij arrinin deri pranë hyrjes së kalasë.
Dyqanet i kanë muret, tavanet dhe qepenat prej druri. Këtu
turistët kanë rast për të blerë artikuj të ndryshëm të artizanatit
si punime në
argjend, bakër, alabastër, qëndistari, bizhuteri, qylyma etj.
Pazari i ka rezistuar sundimit 500 – vjeçar turk dhe është
restauruar në kuadër të 500 vjetorit të lindjes së Skënderbeut.
4. Kalaja e Krujes
Mbi nje shkemb te thepisur ne vendin ku kryqezoheshin sinjalet
midis Petreles,Prezes,Rodonit e Lezhes, prej nga shikimi i vrojtuesit
tretej deri thelle ne det, atje u ndertua kalaja e Krujes. "Zoteruese" e
qytetit,fushes, brigjeve te detit,ajo ze edhe nje pozicion te vecante
ne historine e kombit shqiptar. Kryeqender qysh ne shtetin e Arberit.
Emri i saj dhe i Skenderbeut u bene te njohur ne te gjithe Evropen e
asaj kohe. Kalaja e Krujës është një nga kalatë me të njohura
në Shqipëri.
Kjo kala me trajtë eliptike dhe me perimetër 804 m, zë një sipërfaqe
prej 2.5 ha tokë dhe është ngritur në një kodër shkëmbore. Pranë
saj është zbulluar një varrezë e madhe e kulturës arbërore.
Përmendet me emrin e sotëm në shek e IX bashkë me qytetin
e Krujës si qendër peshkopale. Në shek XIII-XIV ishte qendra e
shtetit të Arbrit. Gjatë periudhës së Skënderbeut u bë kryefortesa e
qëndresës së shqiptarëve kundër pushtimit osman.
5. "Qofshi pasqyre e shembull per te gjithe princat, per te gjithe
popujt dhe emrin tuaj le ta kurorezoje nje fame e ameshueshme"
- keshtu e pergezonte Krujen dhe Skenderbeun Republika e
Raguzes me 1452 kur u ndertua kalaja e Krujes
6. Zanafilla e Kalase
Zanafillen kalaja e ka ne shekujt V-VI.Ndoshta kjo eshte e lidhur me braktisjen e
qytetit Ilir Albanopolis. Kalaja i hodhi themelet mbi muret e nje vendbanimi Ilir te
shekullit te trete para eres se re. Me emrin Kruje kalaja permendet ne nje
dokument kishtar te vitit 879, kohe kur qyteti kishte rolin e nje qendre peshkopale.
Ndertimet e metejshme bene qe nga fundi i shekullit te dymbedhjete kalaja te
marre formen e plote dhe ka sherbyer si qender e guvernatorit bizantin. Gjate
mesjetes sistemi i fortifikimit te kalase eshte persosur e rindertuar disa here,
vecanerisht pas tri rrethimeve osmane (1450,1466,1467). Termeti i fuqishem i vitit
1617 si dhe shkaterrimet masive nga osmanet pas shtypjes se kryengritjes te vitit
1832 i sollen demtime te medha kalase. Disa rregullime qe ju bene gjate shekullit
te XIX nuk munden ti kthenin shkelqimin e dikurshem. Kalaja e Krujes ka nje
pamje eliptike, e cila zbret fuqishem nga lindja drejt perendimit. Muri rrethues
ndjek kreshtat e shkembit me perimeter 804 m. Keto mure te trasha 1.5 m, jane te
perforcuar me 9 kulla te rrumbullakta dhe katerkendeshe, te cilat jane ngritur ne
pjesen me te rendesishme: prane hyrjes kryesore dhe prane burimeve te ujit.
Kullat pergjithesisht kane qene te larta e me diameter rreth 15 m. Hyrja kryesore e
kalase eshte vendosur nga veri-lindja, ndersa nje hyrje e dyte ne forme tuneli
eshte vendosur ne jug-perendim. Ne pjesen me te larte te kodres se fortifikuar, ne
shekullin XII-XIV u ndertua selia e feudalit. Prane rrenojave te kesaj selie jane ato
te nje kishe dhe lartesohet kulla e sahatit. Gërmimet arkeologjike të
7.
8. Ky muze eshte inaguruar me 2 Nentor
1982, ndertuar ne keshtjellen e Krujes,
ne te majte te hyrjes se saj. Arkitekte
te Muzeut jane Pranvera Hoxha dhe
Pirro Vaso. Muzeu eshte ndertuar ne
Kruje per faktin se Kruja ishte qender
e epopese shqiptare te shek. XV
kunder osmaneve dhe emri i saj behet
i njohur ne te gjithe Evropen. Ndertesa
ka karakterin e nje memoriali.
Hapesirat e brendshme jane zgjidhur
ne menyre qe mjediset te nderthuren
duke krijuar nje hapesire te vetme te
panderprere, ashtu sic eshte
permbajtja e historise se paraqitur.
Histora, arkitektura dhe arti perbejne
nje te vetme. Jane perdorur elemente
arkitektonike historike, si trare te
rende e harqe guri. Veprat e artit,
gdhendjet me gur, ne dru, hekuri i
rrahur si dhe hartat, grafiket, pikturat
ne xham etj. kane vlerat e nje materiali
ndihmes historik. Muzeu hapet me nje
grup skulpturor qe paraqet Gjergj
Kastriotin ne mes te popullit. Figurat e
lufterave nuk jane te emertuara,
veshjet e tyre dhe mbulesat e kokave,
tregojne pjesmarrjen e te gjithe
krahinave ne lufte per te mbrojtur
Muzeu Gjergj Kastrioti
9. Skulptura e cila paraqet Skenderbeun
me nje grup luftetaresh nga krahina te
ndryhsme.
