SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 33
YILDIRMA
(Mobbing)




            1
İşyeri Stresinin Özgün Bir Biçimi:
        Yıldırma (Mobbing)
• İngilizce "yıldırma" (mobbing) kavramı,
  "mob" kökünden gelmektedir. "Mob"
  sözcüğü, İngilizce'de yasal olmayan
  biçimde şiddet uygulayan kalabalık veya
  "çete" anlamındadır. Bir eylem biçimi
  olarak mobbing sözcüğü ise, psikolojik
  şiddet, kuşatma, topluca saldırma,
  rahatsız etme veya sıkıntı verme anlamına
  gelmektedir.
                                          2
Tarihçe
  Yıldırma kavramı, ilk kez 1984'te İsveç'te "İş Hayatında Güvenlik ve Sağlık"
   konulu bir raporun kapsamında Heinz Leymann tarafından ortaya atılmış,
1993'te İsveç'te çıkarılan "İşyerinde Kişilerin Mağdur Edilmesi" adlı kanunla da
                       ilk kez yasal bir nitelik kazanmıştır.
    Türkçe'de işyerinde uygulanan "zorbalık, duygusal taciz ya da yıldırma"
      sözcükleriyle adlandırılan "mobbing", özellikle hiyerarşik yapılanmış
   gruplarda ve kontrolün zayıf olduğu örgütlerde, gücü elinde bulunduran
     kişinin ya da grubun, diğerlerine ruhsal yollar kullanılarak, uzun süreli
   sistemli baskı uygulaması, duygusal saldırı ve yıpratma yaratması olarak
                                 tanımlanmaktadır.
Haksız yere suçlama, dedikodu yoluyla saygınlığını zedeleme, küçük düşürme
 ve doğrudan veya dolaylı şiddet uygulayarak, bir kişiyi işi bırakmaya zorlama
   amaçlı kötü niyetli bir girişimler olarak tanımlanmaktadır. "Yıldırma" son
    yıllarda sosyoloji ve hukuk başta olmak üzere bir çok disiplinin üzerine
                         çalıştığı bir konu haline gelmiştir
Dünyada giderek artan bir ilgiyle araştırılan yıldırma kavramı ülkemizde henüz
                        yeterince tanınan bir olgu değildir.

                                                                             3
Duygusal Taciz Tanımları
   YAZAR             KAVRAM                                                  TANIM
                                       Bir kişinin, diğer kişiyi yıpratmak, engellemek, ona eziyet etmek ya da ondan bir
Brodsky(1976)         Taciz             tepki almak amacıyla yaptığı, tekrarlanan ve ısrarlı girişimlerdir. Bu girişimler,
                                          insanları kışkırtan, korkutan, rahatsız eden, insanlar üzerinde baskı kuran
                   (Harresment)
                                                                           davranışlardır.
                  Psikolojik Taciz/   İş hayatında psikolojik terör veya psikolojik taciz, bir veya birkaç kişinin genellikle
  Leymann             Psikolojik           bir kişiye karşı sistematik bir şekilde uyguladıkları agresif ve etik olmayan
                  Terör(Mobbling)       davranışları içerir. Bu durum kişiyi savunmasız ve çaresiz bir pozisyona iter ve
(1990 , 1996)
                   /(Psychologial        devam eden taciz davranışlarıyla da bu durumdan kurtulması engellenir. Söz
                       Terror)        konusu davranışlar en az haftada bir kez olmak üzere oldukça sıklıkla yinelenir ve
                                                            belirli bir süreçte (en az 6 ay) devam eder.
Wilson(1991)      İşyeri Travması      Bir amirin, algılanan veya gerçek olan, sürekli ve kasıtlı olarak kötü muamelesi
                  (Work Trauma)                         sonucu çalışanın öz benliğinin zarar görmesidir.

 Björkqvist,      İşyerinde Taciz      Kendilerini koruyamayacak durumda olan, bir ya da daha fazla kişiye yöneltilen
 Österman &            (Work              ve bu kişilere zihinsel (bazen de fiziksel) acı veren, devamlı tekrarlanan
 Hjelt (1994)      Harassment)                                          davranışlardır.

  Einarsen&                              Zorbalık, bazı işyerleri ve çalışanlar için büyük bir problemdir. Bir davranışı
  Skogstad            Zorbalık         zorbalık olarak nitelendirebilmek için, bu davranışın belli bir süre devamlı olarak
                                        tekrarlanması ve bu tarz davranışlara maruz kalan kişinin kendini koruyamaz
    (1996)           (Bullying)
                                       durumda olması gerekmektedir. Hemen hemen eşit güce yada olanaklara sahip
                                                iki kişi yada grup bir çatışmaya girerse bu bir zorbalık değildir.

Keashly, Ttrott   Kötü Muamele/          Bir ya da daha fazla kişi tarafından, diğer kişilere, uyumlu olmaları ve itaat
 & MacLean        Duygusal Taciz      etmeleri amacıyla yöneltilen, cinsel yada ırksal içerikli olmayan, düşmanca sözlü
   (1994)                                                ve sözlü olmayan yıldırma davranışlarıdır.
                     (Abusive
Keashly (1998)      Behaviour/
                    Emotional
                      Abuse)                                                                                                    4
Zorbalık, yıkıcı bir davranıştır. Bir kişi ya da bir grup
  O’More,                       tarafından diğer kişilere devamlı olarak tekrarlanan;
  Seigne,        Zorbalık     nedensiz saldırı, çatışma ve sözlü, psikolojik ve fiziksel
 McGuire &                     davranışlardır. Birbirinden bağımsız olarak meydana
                (Bullying)     gelen saldırılar, katlanabilir olmasa da psikolojik taciz
Smith (1998)
                               olarak tanımlanmalıdır. Sadece sistematik bir şekilde
                                 kasıtlı olarak gerçekleştirilen uygunsuz davranışlar
                                           psikolojik taciz olarak kabul edilir.
Hoel & Cooper    Zorbalık      Bir ya da birkaç kişinin, belli bir süre içinde ve devamlı
   (2000)       (Bullying)       olarak, bir yada birkaç kişiden, olumsuz hareketler
                                                 gördüğü durumdur.
                             İşyerinde mobbing, bir kişiye tacizde bulunmak,zorbaca ve
 Zapf (1999)    Mobbing        rahatsız edici bir şekilde davranmak ya da hoş olmayan
                             işleri bu kişiye vererek onu küçük düşürmek vb. anlamlara
                                                       gelmektedir.
                              Düşmanca bir iş çevresi yaratan, bir ya da birkaç kişiye
 Salin (2001)    Zorbalık        yöneltilen, sürekli olarak tekrarlanan hareketler ve
                (Bullying)      davranışlardır. Zorbalıkta, kişi kendisini koruyamaz.
                             Sonuç olarak zorbalık, eşit güce sahip kişiler ya da gruplar
                                           arasındaki bir çatışma değildir.

                                                                                            5
İşyerinde Duygusal Taciz Davranışlarının Tipolojisi
                     1.Üstünüz tarafından ifade etme fırsatınız sınırlanır.
                     2.Sürekli sözünüz kesilir.
                     3.Meslektaşlarınızca ifade fırsatınız sınırlanır.
                     4.Azarlanırsınız ve size yüksek sesle bağırılır.
1.Grup               5.İşinizle ilgili olarak sürekli eleştirilirsiniz.
İletişim Biçimi ve   6.Özel yaşamınız sürekli eleştirilir.
Etkileri             7.Telefonla rahatsız edilirsiniz.
                     8.Sözlü olarak tehdit alırsınız.
                     9.Tehdit mektubu alırsınız.
                     10.Yalancı olduğunuz ima edilir.

2.Grup               1.İnsanlar sizinle konuşmaz.
                     2.Kimseyle konuşturulmaz ve görüşme hakkından yoksun bırakılırsınız.
Sosyal İlişkiler
                     3.Diğer çalışanlardan izole edilirsiniz.
Saldırı
                     4.Sizinle konuşmak diğer meslektaşlarınıza yasaklanır.
                     5.Size, yokmuşsunuz gibi davranılır.
                     1.Arkanızdan kötü konuşulur.
                     2.Asılsız dedikodu çıkarılır.
                     3.Alaya alınırsınız.
                     4.Akıl hastasıymış gibi davranılırsınız.
                     5.Psikiyatrik değerleme geçirmeye zorlanırsınız.
3.Grup               6.Herhangi bir özrünüzle alay edilir.
                     7.El, kol hareketleriniz, yürüyüşünüz, sesiniz taklit edilerek alaya alma.
İtibara Saldırılar
                     8.Politik ve dini inançlarınızla alay edilir.
                     9.Özel yaşamınızla alay edilir.
                     10.Milliyetinizle alay edilir.
                     11.Öz saygınızı etkileyecek bir iş yapmaya zorlanırsınız.
                     12.Çaba ve başarınız haksız bir şekilde değerlendirilir.
                     13.Kararlarınız sürekli sorgulanır.
                                                                                                  6
                     14.Küçük düşürücü isimlerle çağırılırsınız.
                     15.Cinsel imalarda bulunulur.
1.Size önemli görevler verilmez.
                       2.Görevleriniz kısıtlanır.
                       3.Anlamsız görevleri yapmanız istenir.
                       4.Yeteneklerinizden daha düşük görevler verilir.
4.Grup
                       5.Sürekli yeni görevler verilir.
Yaşam ve İş
Kalitesine Saldırı     6.Özsaygınızı etkileyen görevler verilir.
                       7.Gözden düşmeniz için niteliğinizin dışında görevler
                       verilir.
                       8.Oluşan zararların faturası size çıkarılır.
                       9.İşyerinize ve evinize zarar verilir.
                       1.Fiziksel olarak zor bir görev yapmaya zorlanırsınız.
5.Grup                 2.Fiziksel şiddet uygulanır.
Doğrudan Sağlığı       3.Hafif şiddetle tehdit edilirsiniz.
Etkileyen Saldırılar   4.Fiziksel olarak taciz edilirsiniz.
                       5.Cinsel olarak taciz edilirsiniz.




                                                                                7
"Yıldırma"nın nedenleri
"Yıldırma"yı salt bireysel bir sorun ya da işyerinde kişilere odaklı ya da sınırlı
     bir sorun olarak ele almak doğru değildir. 1970'lerden sonra yaşanan
  ekonomik değişimin, işyerlerindeki çalışma ortamının niteliğinde yarattığı
  değişikliklerin, özellikle kapitalist kar anlayışının ve rekabetin, post-fordist
  olarak tanımlanan esnek üretim biçimlerinin yarattığı güvencesiz istihdam
  biçiminin ve kapitalist rekabetin geliştirdiği, perçinlediği bir durum olarak
                                görmek gereklidir.
    Bu ekonomik ve politik zeminde yaşanan krizler, yarattığı işsizlik, aşırı
 çalışma, çalışanlar üzerinde yıldırma davranışlarının ve baskının artmasına
 zemin hazırlamaktadır. Çalışmalar yüksek işsizlik oranlarının ve çalışanların
        değersiz görülmesinin "yıldırma"nın artmasına neden olduğunu
göstermektedir. Özetle son yirmi yıla damgasını vuran ve başta sağlık olmak
   üzere tüm sektörlerde yaşama geçirilen neoliberal politikaların doğal bir
           sonucu olarak "yıldırma" ortaya çıkmakta ve artmaktadır.


                                                                               8
"Yıldırma"nın en fazla, aşırı iş yükünden kaynaklanan doyumsuzluk, çalışma
 ortamının demokratik olmayan niteliği, varolan liderlik biçimi, özellikle çoğul
  roller ile ortaya çıkan rol belirsizliği ve rol çatışması ile bağlantılı olduğuna
  dikkat çekilmiştir. Bu anlamda kapitalist kültürün egemen kıldığı toplumsal
     değerlerin "yıldırma"yı tetiklediğini ve giderek artan oranda fiziksel ve
 duygusal tahribat yarattığını öne sürmek abartı sayılmaz. Böyle bakıldığında
 "yıldırma"nın sınıfsal bir karakteri olduğu, ırksal, sınıfsal ve cinsiyete dayalı
                 eşitsizlikleri içeren bir süreç olduğu görülmelidir.
    Dünya Sağlık Örgütü de "yıldırma"nın ortaya çıkmasını kolaylaştıran iş
       ortamlarının özelliklerini tanımlamıştır. Özellikle rol tanımlarının iyi
    yapılmadığı, işbirliği ve dayanışmanın kurulamadığı ortamların yatkınlık
    yarattığı ifade edilmektedir. Özellikle ortaya çıkan sorun ve çatışmaların
uygun problem çözme beceriyle çözülmemesi, aksine gizlenmesi bunu artıran
 etkenler olarak görülmektedir. Bu yapı neo-liberal politikaların biçimlediği iş
                      ortamının bir ürünü olarak görülmelidir.



                                                                                9
Kimler yıldırma yapar?

•   Bu kişilerin antipatik özellikler taşıdığı, aşırı denetleyici, korkak ve
    sinirli, daima güçlü olma isteği içinde olan, kötü niyetli ve hileli
    eylemlere başvurmaktan çekinmeyen kişiler olduğu belirtilmektedir.
    Aşırı özsever bir kişiliğe sahip oldukları, toplumsal ilişkileri zayıf,
    korktuğu kişileri denetim altında tutmak için güç kullanan, kendini
    diğer insanlardan sürekli üstün gören bir tutum ve davranış
    sergiledikleri belirtilmektedir.
•   Tehdit altındayken yalnızca kendilerini düşündükleri, kendi
    kurallarını işyerinin kurallar haline getirmeye çalıştıkları, bunun için
    baskı ve şiddet uygulayabildikleri, bu amaçla sürekli bir disiplin
    kurmaya çalıştıkları, korku yaratarak egemenlik kurdukları
    aktarılmaktadır. Aynı zamanda ön yargılı, duygusal tepkiler
    sergileyen, bireyin sahip olduğu etnik dinsel vs. özelliklerini yıldırma
    için gerekçe sayan bir tutum sergiledikleri ifade edilmektedir.




                                                                           10
Kimler maruz kalır?

• Yapılan araştırmalar mağdur olanların da sıklıkla zeki,
  yetenekli, yaratıcı özellikler gösteren, farklı görüşlere
  alternatif yaklaşımlar geliştirebilen, başarılı ve başarıyı
  amaçlayan, dürüst, güvenilir, işyerinde politik
  davranmayan,destekleyici iletişim tarzını kullanan kişiler
  olduğunu göstermektedir. İşlerini benimseyerek yapan,
  Meslek etiği ilke ve kurallarına uyan kişilerdir.
• Sıklıkla çalışanların yöneticilerden daha fazla
  yıldırmaya maruz kaldıkları görülmektedir. Yaşlı olanlar
  gençlere göre daha fazla yıldırma kurbanı olmaktadırlar.



                                                                11
Neler yapılabilir?

•   Sıklıkla "yıldırma" kurbanlarına, yeni bir iş araması, yardım alması,
    kendini yalıtmaması, özgüvenini geliştirmesi, olasılıkları hatırlaması,
    yaraları sarmaya çalışması, yasal işlem yapması önerilmektedir.
•   "Yıldırma"nın ruhsal bütünlüğe yönelik bir saldırı olduğu
    düşünülürse buna uygun başa çıkma beceriler geliştirmenin büyük
    önem taşıdığını vurgulamamız gerekir. Sorunu arkadaşlarla
    paylaşmaktan profesyonel yardım aramaya varan bir yelpazede
    yardım almak gerekebilir. Bu çabalar sorunun kalıcılaşmasını
    önleme yanında bireyin başa çıkmasını, örselenmeden kurtulmasını
    sağlayabilir …
•   "Yıldırma" mağduruna işyerinde taciz uygulayan kişiye itiraz etmek,
    işyerinde zorbaca davranışlara, tacize uğradığını tanıklarla
    saptamak, verilen talimatları yazılı olarak belgelemek, maruz
    kalınan tacizi belgeli olarak yetkililere ya da üst yöneticilere iletmek,
    gereğinde arkadaşlarla paylaşmak ve profesyonel yardım almak
    önerilen durumlardır.


                                                                            12
MOBBİNG’E ETKİ EDEN
           FAKTÖRLER
•   İşyeri politikaları ve kurum kültürü,
•   Gizli beklentiler,
•   Onursuzluk,
•   Saklanan bilgi,
•   Cesaret kırıcı tepkiler,
•   Zayıf performansı tolere etme,
•   Doğal karşılama.

                                            13
İŞ HAYATINDAKİ OLUŞUMLARI

    İş hayatında yıldırmayı kolaylaştıran en önemli unsur “sürekli
    değişen dünyada insanın da sık sık yenilebilir olması” anlayışı
    olduğunu belirtilmelidir. Bu anlamda kapitalist kültürün egemen
    kıldığı yeni toplumsal değerlerin yıldırmayı tetiklediğini ve artan
    oranda fiziksel ve duygusal tahribat yarattığını belirtmek gerekir. Bu
    değerlerin başlıcaları şunlardır ( Bayrak, 2001: 231-237):
•   1-Aşırı Rekabet
•   2- Aşırı Verimlilik Baskısı
•   3-Bencillik ve Egoizm
•   4-Bireysellik
•   5-Ahlaki İlke ve Değer Kaybı
•   6-Devamlı Değişim ve Yenilik.


                                                                         14
ÖNERİLER
1. Çalışma ortamının düzenlenmesi, ast üstü ilişkisinin bir ezen ezilen ilişkisine
dönüştürülmemesi, ekip çalışmasının ana çalışma yaklaşımı olmasını
sağlanması gereklidir.
2. Demokratik ve dayanışmayı temel alan bir işbölümü yapılmalıdır. Roller
belirginleşmeli, sınırlar belirginleştirilmeli ve role uygun kişiler
yetkilendirilmelidir.
3. Bireylerin rahatlamasını, kendini yargılanmadan özgürce ifade etmesini
sağlayan, duygusal ifadeye izin veren bir ortam yaratılmalıdır.
4. Aşırı çalışmaya son verilmelidir.
5. Güvenli, zarar verici uyaranlardan arınmış, sağlıklı bir fiziksel ortam
yaratılmalıdır.
6. Çalışanların özlük hakları sağlanmalıdır.
7. "Yıldırma"yı önleyici etik kurallar geliştirilmelidir.
8. Çalışanların iletişim becerileri geliştirilmelidir. Problem çözme becerileri
kazandırılmalıdır.
9. İşyeri sağlık birimleri aracılığıyla koruyucu ruh sağlığı uygulamaları
(bilgilendirme, eğitimi, danışma) yapılmalıdır.
10. "Yıldırma" ile ilgili hukuksal girişimler engellenmemeli, adaletin tecelli
edilmesi sağlanmalıdır. (TPD/TK)
                                                                              15
MOBBING’DE DOĞU-BATI FARKI
• Amerika ve Avrupa kültüründe bireyselcilik ve
  rekabet duygusu Doğu toplumlarına göre daha
  üst seviyede hissedililiyor. Toplum kültürleri
  cemiyet anlayışından çok kişisel başarı ve
  bireysel yaşam üzerine kurulmuş olduğu için
  içedönük bireylerin işyerinde “güçsüz” olarak
  görülüp yıldırmaya maruz kalması daha olası.
  Türk toplumu gibi Doğu toplumlarında ise
  kültürel değerler sebebiyle “sessiz” ya da
  “ağırbaşlı” gibi sıfatlarla nitelendirilen içedönük
  kişilere olumsuz bakış açısıyla yaklaşılmadığı
  düşünülüyor. Hatta bu kişiler daha çok seviliyor

                                                        16
Mobbing ve Bullying Arasındaki Farklar
                                     BULLYING                                   MOBBING

Sektör                               Kamu işletmeleri                           Özel işletmeler
Rahatsız eden/ler, Zarar veren/ler   Tek birey                                  Meslektaşlar
                                     (Çoğunlukla yönetici)
Hedef/Hedefler                       Güçsüz veya uysal-itaatkar                 Ortalamanın üstünde performansa
                                                                                sahip kişiler
Motivasyon                           Güce ulaşmak için zorba bireyin            Kurbanın algılanan gücü aracılığıyla
                                     motivasyonu                                korkutulması
Hareketlerin çıkış noktası           Bireysel itibarı yükseltmek                İmrenmek veya kıskançlık
Tetikleyen-başlatan durum            Zorbanın kendisini yetersiz hissetmesi     Örgütsel çatışmalar
Arzulanan sonuçlar                   Kolayca sömürülen aldatılan bireye         Örgütlerden ayrılmaya zorlamak
                                     ulaşmak
Metotlar                             Temel,basit yöntemler                      Karışık yöntemler
Rahatsız eden-zarar veren tarafın                                               Normal bir etkileşim gibi gizlenmiş
hareketleri                          Açık bir şekilde olağanüstü etkileşimler   hareketler

Saldırı                              Doğrudan                                   Dolaylı
Savunma                              Muhtemelen informal                        Muhtemelen formal
Olayın olma sıklığı                  Belirli bir modele, düzene sokulmadan,     Olayın düzenli bir şekilde meydana
                                     bir kerelik veyadüzenli bir şekilde        gelmesi(en azından haftada bir kere)
                                     meydana gelmesi
Olayın süresi                        Belli bir süre öngörülemiyor               Uzun süredir meydana geliyor
                                                                                (en azından 6 aydır)
Kurban çöküntü yaşadığında sonuç     Bireyde etkililik ve verimlilik kaybı      Kurban örgütten ayrılır
                                     meydana gelir
Kurban direndiğinde sonuç            Zorba birey geri çekilir                   Tacizciler daha da güçlenir            17

Yönetim                              Sıklıkla kurbanla aynı hizada-safta        Sıklıkla tacizcilerle aynı tarafta-safta
Ekonomik Sonuçlar
•   Hastalık izinlerinin artması
•   Yetişmiş uzman çalışanların işten ayrılmaları
•   Yeni çalışan alımının getirdiği maliyet
•   Çalışanların ayrılması sonucu artan eğitim
    etkinliklerinin maliyeti
•   Genel performans düşüklüğü
•   İş kalitesinde düşüklük
•   Çalışanlara ödenen tazminatlar
•   İşsizlik maliyetleri
                                                    18
Psikolojik Sonuçlar

•   Bireyler arası anlaşmazlık ve çatışmalar
•   Olumsuz örgüt iklimi
•   Örgüt kültürü ve değerlerinde çöküş
•   Güvensizlik ortamı
•   Genel saygı duygularında azalma
•   Çalışanlarda isteksizlik nedeniyle
    yaratıcılığın kısıtlanması

                                               19
MOBBING ANKETİ
•   İşyerinde yıldırma olup olmadığını anlamak için Örgütsel Yıldırma Ölçeği’ndeki
    maddelerden en az birkaçının bir araya gelmesi gerekiyor.
    1) İşyerinizde günlük konuşmalar esnasında sözünüz sürekli olarak kesilir mi?
    2) İşyerinizde kendi yeteneklerinizi gösterme olanaklarınız engellenir mi?
    3) İşyerinizde söz, bakış ve hareketlerle işinizi iyi yapmadığınızı size
    hissettirirler mi?
    4) İşyerinizde insanların arkanızdan konuştuğu ya da dedikodu yaptığı olur mu?
    5) İşyerinizdeki kişilerle iletişim kurmaya çalışırken jest ve göz hareketleriyle
    (bakışlarını kaçırma, ilgilenmeme, cevap vermeme, soğuk davranma gibi)
    iletişim kurmanız engellenir mi?
    6) İşyerinizdeki kişiler tarafından başaramayacağını z derecede zor bir işi
    yapmaya zorlandığınız olur mu?
    7) İşyerinizdeki konumunuz ve yaptığınız işlerle ilgili olarak sürekli küçümsenir
    misiniz?
    8) İşyerinizdeki insanlar tarafından azarlandığınız olur mu?
    9) İşyeri ortamındayken siz sanki orada değilmişsiniz gibi davranıldığı olur mu?
    10) İşyerinizdeki kişiler tarafından kendi görev ve yetkileriniz dışında kalan, son
    derece basit ve gereksiz bir işi yapmaya zorlandığınız olur mu?




                                                                                     20
11) İşyerinizde verdiğiniz kararların sürekli eleştirildiği olur mu?
12) İşyerinizde özel hayatınız veya çalışma hayatınız hakkında sert eleştirilere
maruz kaldığınız olur mu?
13) İşyerinizdeki çalışanların sizinle konuşmaktan kaçındığı olur mu?
14) İşyerinizde size verilen yetki ve görevlerin geri alındığı olur mu?
15) İşyerinizde hakkınızda uygunsuz şakaların yapıldığı olur mu?
16) İşyerinizde size lakap takıldığı olur mu?
17) İşyerinizde sosyal olarak yalnız bırakıldığınızı hisseder misiniz?
18) İşyerinizde sizi gülünç duruma düşürmek için yürüyüşünüzün,
hareketlerinizin veya konuşmalarınızın taklit edildiği olur mu?
19) İşyeri çalışanları tarafından size cinsel ima ya da doğrudan cinsel taciz
yapıldığı olur mu?
20) İşyerinizde dini, siyasi görüşünüz, özel yaşamınız veya milliyetinizle alay
edildiği olur mu?
21) İşyerinizdeki kişilerden sözel, yazılı ya da fiziksel olarak tehdit aldığınız
oldu mu?
22) İşyerinizde size karşı bağırma, kapıları çarpma veya masa yumruklama
gibi saldırganca tavırların sergilendiği olur mu?

                                                                             21
Mobbing ile ilgili bir anket;
• 26 Ekim 2006 10:00 tarihinde memurlar
  net yayına giren "İşyerinde psikolojik
  yıldırma, duygusal şiddet ve baskı yaşıyor
  musunuz?" anket sorusuna 3 gün 14
  saatte 824 kişi oy kullandı. Sonuçlar
  aşağıda belirtilmiştir.
• EVET %55,7-459 OY
• HAYIR %37,9-312 OY
• BİLMİYORUM FİKRİM YOK %6,4-53 OY
                                           22
 




    23
• MOBBİNGE uğrayan çalışanların örgüte maliyeti
  oldukça yüksektir. Kurbanının yıllık örgütsel
  maliyeti 30.000 ile 100.000 USD arasında
  değişmektedir. (akt. Hartig ve Frosch, 2006)
  Mobbinge uğrayan çalışan işine ayırması
  gereken vaktini kendini korumaya çalışarak
  mutsuzluğunu telafi etmeye çalışarak şirketin
  verimliliğini aşağı çekmektedir.Tacizcisiyle
  yüzyüze gelmemek için işini aksattığı ,kendisiyle
  ilgilenmeyen örgütü cezalandırmaktadır
                                                  24
.

      Uzmanların belirttiğine göre, Türkiye'de çalışanların
    yaklaşık yüzde 35'i, iş hayatında bireysel veya çete
    halindeki zorbalığa maruz kalmaktadır. Yıldırma amaçlı
    duygusal taciz mağduru kişi, başka bir yere gitme imkanı
    yoksa, o iş yerinden hasta olup, duygusal dengesi
    tamamen bozulmuş olarak ayrılmaktadır. 'Günah keçisi'
    olarak seçilenlerin ortak özelliği ise, "İçe dönük, iş odaklı,
    işini çok önemseyen, yüksek değer sahibi kişiler
    olmaları"dır. (GenBilim,www.genbilim.com, 2009)



                                                                 25
• 25 Aralık 2008 tarihinde yayınlanan bir habere göre
  mobbing, Türkiye’de Borçlar Kanunu yasa tasarısının
  ‘İşçinin Kişiliğinin Korunması’ maddesine girmeyi
  başarmıştır. (www.mobbingturkiye.net, 2009) Söz
  konusu maddede cinsel tacizle ilgili hüküm genişletilerek
  "İşveren, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize
  uğramamaları ve bu nevi tacizlere uğramış olanların
  daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri
  almakla yükümlüdür" şeklinde değiştirilmiştir. Maddenin
  gerekçesinde "Cinsel tacizin yanında diğer psikolojik
  taciz (mobbing) de kişilik değerlerini ihlal eden sebepler
  kategorisinde sayılmıştır" demiştir.


                                                           26
MOBBİNG İLE İLGİLİ
  GÖRSELLER




                     27
28
29
30
31
32
BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN
 TEŞEKKÜR EDERİZ…




                     33

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados (20)

Bullying in the workplace
Bullying in the workplaceBullying in the workplace
Bullying in the workplace
 
Harassment
HarassmentHarassment
Harassment
 
152 slides formazione slc personale scolastico
152   slides formazione slc personale scolastico152   slides formazione slc personale scolastico
152 slides formazione slc personale scolastico
 
Harassment
HarassmentHarassment
Harassment
 
lei maria da penha
lei maria da penhalei maria da penha
lei maria da penha
 
Power point presentation
Power point presentationPower point presentation
Power point presentation
 
Cartilha Assédio Moral
Cartilha Assédio MoralCartilha Assédio Moral
Cartilha Assédio Moral
 
Acoso laboral
Acoso laboralAcoso laboral
Acoso laboral
 
Bulllying
BulllyingBulllying
Bulllying
 
Bullying i cyberbullying
Bullying i cyberbullyingBullying i cyberbullying
Bullying i cyberbullying
 
Sexual Harassment at workplace - Meaning types and effects
Sexual Harassment at workplace - Meaning types and effectsSexual Harassment at workplace - Meaning types and effects
Sexual Harassment at workplace - Meaning types and effects
 
Mobbing
MobbingMobbing
Mobbing
 
Workplace Bullying Webinar
Workplace Bullying WebinarWorkplace Bullying Webinar
Workplace Bullying Webinar
 
sexual harasment
sexual harasmentsexual harasment
sexual harasment
 
Bullying
BullyingBullying
Bullying
 
POSH @R.pptx
POSH @R.pptxPOSH @R.pptx
POSH @R.pptx
 
Violência Doméstica
Violência DomésticaViolência Doméstica
Violência Doméstica
 
COU 600 Week Seven Group WorksheetPromptUse the plannin
COU 600 Week Seven Group WorksheetPromptUse the planninCOU 600 Week Seven Group WorksheetPromptUse the plannin
COU 600 Week Seven Group WorksheetPromptUse the plannin
 
Bullying
BullyingBullying
Bullying
 
Bullying
BullyingBullying
Bullying
 

Semelhante a Yıldırma mobbing

Mobbıng İşyerinde Psikolojik şiddet-Taciz
Mobbıng İşyerinde Psikolojik şiddet-TacizMobbıng İşyerinde Psikolojik şiddet-Taciz
Mobbıng İşyerinde Psikolojik şiddet-TacizSERAP ALMIŞ
 
Psikososyal risk etmenleri
Psikososyal risk etmenleriPsikososyal risk etmenleri
Psikososyal risk etmenleriTeknikakademiisg
 
Pisikososyal risk etmenleri
Pisikososyal risk etmenleriPisikososyal risk etmenleri
Pisikososyal risk etmenleriISGUZEMONLINE
 
Ergenlikte Saldirganlik Ve şIddet EğIlimi
Ergenlikte Saldirganlik Ve şIddet EğIlimiErgenlikte Saldirganlik Ve şIddet EğIlimi
Ergenlikte Saldirganlik Ve şIddet EğIlimismsyah dnz
 
Romantik İlişkilerde Şiddet ve İstismar.pptx
Romantik İlişkilerde Şiddet ve İstismar.pptxRomantik İlişkilerde Şiddet ve İstismar.pptx
Romantik İlişkilerde Şiddet ve İstismar.pptxlaydazkan
 
Anababa el kitabi (şiddet)
Anababa el kitabi (şiddet)Anababa el kitabi (şiddet)
Anababa el kitabi (şiddet)Cemal Gamar
 
İş Hayatında Stres ve Mobbing
İş Hayatında Stres ve Mobbingİş Hayatında Stres ve Mobbing
İş Hayatında Stres ve MobbingOğuzhan Tercan
 
Sos 128 21 mayıs dersi
Sos 128 21 mayıs dersiSos 128 21 mayıs dersi
Sos 128 21 mayıs dersiesinerkmen
 

Semelhante a Yıldırma mobbing (13)

MOBBİNG NEDİR?
MOBBİNG NEDİR?MOBBİNG NEDİR?
MOBBİNG NEDİR?
 
Mobbıng İşyerinde Psikolojik şiddet-Taciz
Mobbıng İşyerinde Psikolojik şiddet-TacizMobbıng İşyerinde Psikolojik şiddet-Taciz
Mobbıng İşyerinde Psikolojik şiddet-Taciz
 
Psikososyal risk etmenleri
Psikososyal risk etmenleriPsikososyal risk etmenleri
Psikososyal risk etmenleri
 
Pisikososyal risk etmenleri
Pisikososyal risk etmenleriPisikososyal risk etmenleri
Pisikososyal risk etmenleri
 
MOBBING NEDİR?
MOBBING NEDİR?MOBBING NEDİR?
MOBBING NEDİR?
 
Ergenlikte Saldirganlik Ve şIddet EğIlimi
Ergenlikte Saldirganlik Ve şIddet EğIlimiErgenlikte Saldirganlik Ve şIddet EğIlimi
Ergenlikte Saldirganlik Ve şIddet EğIlimi
 
şiddet
şiddetşiddet
şiddet
 
3 4.hafta
3 4.hafta3 4.hafta
3 4.hafta
 
Romantik İlişkilerde Şiddet ve İstismar.pptx
Romantik İlişkilerde Şiddet ve İstismar.pptxRomantik İlişkilerde Şiddet ve İstismar.pptx
Romantik İlişkilerde Şiddet ve İstismar.pptx
 
Anababa el kitabi (şiddet)
Anababa el kitabi (şiddet)Anababa el kitabi (şiddet)
Anababa el kitabi (şiddet)
 
İş Hayatında Stres ve Mobbing
İş Hayatında Stres ve Mobbingİş Hayatında Stres ve Mobbing
İş Hayatında Stres ve Mobbing
 
Sos 128 21 mayıs dersi
Sos 128 21 mayıs dersiSos 128 21 mayıs dersi
Sos 128 21 mayıs dersi
 
Bolum3
Bolum3Bolum3
Bolum3
 

Yıldırma mobbing

  • 2. İşyeri Stresinin Özgün Bir Biçimi: Yıldırma (Mobbing) • İngilizce "yıldırma" (mobbing) kavramı, "mob" kökünden gelmektedir. "Mob" sözcüğü, İngilizce'de yasal olmayan biçimde şiddet uygulayan kalabalık veya "çete" anlamındadır. Bir eylem biçimi olarak mobbing sözcüğü ise, psikolojik şiddet, kuşatma, topluca saldırma, rahatsız etme veya sıkıntı verme anlamına gelmektedir. 2
  • 3. Tarihçe Yıldırma kavramı, ilk kez 1984'te İsveç'te "İş Hayatında Güvenlik ve Sağlık" konulu bir raporun kapsamında Heinz Leymann tarafından ortaya atılmış, 1993'te İsveç'te çıkarılan "İşyerinde Kişilerin Mağdur Edilmesi" adlı kanunla da ilk kez yasal bir nitelik kazanmıştır. Türkçe'de işyerinde uygulanan "zorbalık, duygusal taciz ya da yıldırma" sözcükleriyle adlandırılan "mobbing", özellikle hiyerarşik yapılanmış gruplarda ve kontrolün zayıf olduğu örgütlerde, gücü elinde bulunduran kişinin ya da grubun, diğerlerine ruhsal yollar kullanılarak, uzun süreli sistemli baskı uygulaması, duygusal saldırı ve yıpratma yaratması olarak tanımlanmaktadır. Haksız yere suçlama, dedikodu yoluyla saygınlığını zedeleme, küçük düşürme ve doğrudan veya dolaylı şiddet uygulayarak, bir kişiyi işi bırakmaya zorlama amaçlı kötü niyetli bir girişimler olarak tanımlanmaktadır. "Yıldırma" son yıllarda sosyoloji ve hukuk başta olmak üzere bir çok disiplinin üzerine çalıştığı bir konu haline gelmiştir Dünyada giderek artan bir ilgiyle araştırılan yıldırma kavramı ülkemizde henüz yeterince tanınan bir olgu değildir. 3
  • 4. Duygusal Taciz Tanımları YAZAR KAVRAM TANIM Bir kişinin, diğer kişiyi yıpratmak, engellemek, ona eziyet etmek ya da ondan bir Brodsky(1976) Taciz tepki almak amacıyla yaptığı, tekrarlanan ve ısrarlı girişimlerdir. Bu girişimler, insanları kışkırtan, korkutan, rahatsız eden, insanlar üzerinde baskı kuran (Harresment) davranışlardır. Psikolojik Taciz/ İş hayatında psikolojik terör veya psikolojik taciz, bir veya birkaç kişinin genellikle Leymann Psikolojik bir kişiye karşı sistematik bir şekilde uyguladıkları agresif ve etik olmayan Terör(Mobbling) davranışları içerir. Bu durum kişiyi savunmasız ve çaresiz bir pozisyona iter ve (1990 , 1996) /(Psychologial devam eden taciz davranışlarıyla da bu durumdan kurtulması engellenir. Söz Terror) konusu davranışlar en az haftada bir kez olmak üzere oldukça sıklıkla yinelenir ve belirli bir süreçte (en az 6 ay) devam eder. Wilson(1991) İşyeri Travması Bir amirin, algılanan veya gerçek olan, sürekli ve kasıtlı olarak kötü muamelesi (Work Trauma) sonucu çalışanın öz benliğinin zarar görmesidir. Björkqvist, İşyerinde Taciz Kendilerini koruyamayacak durumda olan, bir ya da daha fazla kişiye yöneltilen Österman & (Work ve bu kişilere zihinsel (bazen de fiziksel) acı veren, devamlı tekrarlanan Hjelt (1994) Harassment) davranışlardır. Einarsen& Zorbalık, bazı işyerleri ve çalışanlar için büyük bir problemdir. Bir davranışı Skogstad Zorbalık zorbalık olarak nitelendirebilmek için, bu davranışın belli bir süre devamlı olarak tekrarlanması ve bu tarz davranışlara maruz kalan kişinin kendini koruyamaz (1996) (Bullying) durumda olması gerekmektedir. Hemen hemen eşit güce yada olanaklara sahip iki kişi yada grup bir çatışmaya girerse bu bir zorbalık değildir. Keashly, Ttrott Kötü Muamele/ Bir ya da daha fazla kişi tarafından, diğer kişilere, uyumlu olmaları ve itaat & MacLean Duygusal Taciz etmeleri amacıyla yöneltilen, cinsel yada ırksal içerikli olmayan, düşmanca sözlü (1994) ve sözlü olmayan yıldırma davranışlarıdır. (Abusive Keashly (1998) Behaviour/ Emotional Abuse) 4
  • 5. Zorbalık, yıkıcı bir davranıştır. Bir kişi ya da bir grup O’More, tarafından diğer kişilere devamlı olarak tekrarlanan; Seigne, Zorbalık nedensiz saldırı, çatışma ve sözlü, psikolojik ve fiziksel McGuire & davranışlardır. Birbirinden bağımsız olarak meydana (Bullying) gelen saldırılar, katlanabilir olmasa da psikolojik taciz Smith (1998) olarak tanımlanmalıdır. Sadece sistematik bir şekilde kasıtlı olarak gerçekleştirilen uygunsuz davranışlar psikolojik taciz olarak kabul edilir. Hoel & Cooper Zorbalık Bir ya da birkaç kişinin, belli bir süre içinde ve devamlı (2000) (Bullying) olarak, bir yada birkaç kişiden, olumsuz hareketler gördüğü durumdur. İşyerinde mobbing, bir kişiye tacizde bulunmak,zorbaca ve Zapf (1999) Mobbing rahatsız edici bir şekilde davranmak ya da hoş olmayan işleri bu kişiye vererek onu küçük düşürmek vb. anlamlara gelmektedir. Düşmanca bir iş çevresi yaratan, bir ya da birkaç kişiye Salin (2001) Zorbalık yöneltilen, sürekli olarak tekrarlanan hareketler ve (Bullying) davranışlardır. Zorbalıkta, kişi kendisini koruyamaz. Sonuç olarak zorbalık, eşit güce sahip kişiler ya da gruplar arasındaki bir çatışma değildir. 5
  • 6. İşyerinde Duygusal Taciz Davranışlarının Tipolojisi 1.Üstünüz tarafından ifade etme fırsatınız sınırlanır. 2.Sürekli sözünüz kesilir. 3.Meslektaşlarınızca ifade fırsatınız sınırlanır. 4.Azarlanırsınız ve size yüksek sesle bağırılır. 1.Grup 5.İşinizle ilgili olarak sürekli eleştirilirsiniz. İletişim Biçimi ve 6.Özel yaşamınız sürekli eleştirilir. Etkileri 7.Telefonla rahatsız edilirsiniz. 8.Sözlü olarak tehdit alırsınız. 9.Tehdit mektubu alırsınız. 10.Yalancı olduğunuz ima edilir. 2.Grup 1.İnsanlar sizinle konuşmaz. 2.Kimseyle konuşturulmaz ve görüşme hakkından yoksun bırakılırsınız. Sosyal İlişkiler 3.Diğer çalışanlardan izole edilirsiniz. Saldırı 4.Sizinle konuşmak diğer meslektaşlarınıza yasaklanır. 5.Size, yokmuşsunuz gibi davranılır. 1.Arkanızdan kötü konuşulur. 2.Asılsız dedikodu çıkarılır. 3.Alaya alınırsınız. 4.Akıl hastasıymış gibi davranılırsınız. 5.Psikiyatrik değerleme geçirmeye zorlanırsınız. 3.Grup 6.Herhangi bir özrünüzle alay edilir. 7.El, kol hareketleriniz, yürüyüşünüz, sesiniz taklit edilerek alaya alma. İtibara Saldırılar 8.Politik ve dini inançlarınızla alay edilir. 9.Özel yaşamınızla alay edilir. 10.Milliyetinizle alay edilir. 11.Öz saygınızı etkileyecek bir iş yapmaya zorlanırsınız. 12.Çaba ve başarınız haksız bir şekilde değerlendirilir. 13.Kararlarınız sürekli sorgulanır. 6 14.Küçük düşürücü isimlerle çağırılırsınız. 15.Cinsel imalarda bulunulur.
  • 7. 1.Size önemli görevler verilmez. 2.Görevleriniz kısıtlanır. 3.Anlamsız görevleri yapmanız istenir. 4.Yeteneklerinizden daha düşük görevler verilir. 4.Grup 5.Sürekli yeni görevler verilir. Yaşam ve İş Kalitesine Saldırı 6.Özsaygınızı etkileyen görevler verilir. 7.Gözden düşmeniz için niteliğinizin dışında görevler verilir. 8.Oluşan zararların faturası size çıkarılır. 9.İşyerinize ve evinize zarar verilir. 1.Fiziksel olarak zor bir görev yapmaya zorlanırsınız. 5.Grup 2.Fiziksel şiddet uygulanır. Doğrudan Sağlığı 3.Hafif şiddetle tehdit edilirsiniz. Etkileyen Saldırılar 4.Fiziksel olarak taciz edilirsiniz. 5.Cinsel olarak taciz edilirsiniz. 7
  • 8. "Yıldırma"nın nedenleri "Yıldırma"yı salt bireysel bir sorun ya da işyerinde kişilere odaklı ya da sınırlı bir sorun olarak ele almak doğru değildir. 1970'lerden sonra yaşanan ekonomik değişimin, işyerlerindeki çalışma ortamının niteliğinde yarattığı değişikliklerin, özellikle kapitalist kar anlayışının ve rekabetin, post-fordist olarak tanımlanan esnek üretim biçimlerinin yarattığı güvencesiz istihdam biçiminin ve kapitalist rekabetin geliştirdiği, perçinlediği bir durum olarak görmek gereklidir. Bu ekonomik ve politik zeminde yaşanan krizler, yarattığı işsizlik, aşırı çalışma, çalışanlar üzerinde yıldırma davranışlarının ve baskının artmasına zemin hazırlamaktadır. Çalışmalar yüksek işsizlik oranlarının ve çalışanların değersiz görülmesinin "yıldırma"nın artmasına neden olduğunu göstermektedir. Özetle son yirmi yıla damgasını vuran ve başta sağlık olmak üzere tüm sektörlerde yaşama geçirilen neoliberal politikaların doğal bir sonucu olarak "yıldırma" ortaya çıkmakta ve artmaktadır. 8
  • 9. "Yıldırma"nın en fazla, aşırı iş yükünden kaynaklanan doyumsuzluk, çalışma ortamının demokratik olmayan niteliği, varolan liderlik biçimi, özellikle çoğul roller ile ortaya çıkan rol belirsizliği ve rol çatışması ile bağlantılı olduğuna dikkat çekilmiştir. Bu anlamda kapitalist kültürün egemen kıldığı toplumsal değerlerin "yıldırma"yı tetiklediğini ve giderek artan oranda fiziksel ve duygusal tahribat yarattığını öne sürmek abartı sayılmaz. Böyle bakıldığında "yıldırma"nın sınıfsal bir karakteri olduğu, ırksal, sınıfsal ve cinsiyete dayalı eşitsizlikleri içeren bir süreç olduğu görülmelidir. Dünya Sağlık Örgütü de "yıldırma"nın ortaya çıkmasını kolaylaştıran iş ortamlarının özelliklerini tanımlamıştır. Özellikle rol tanımlarının iyi yapılmadığı, işbirliği ve dayanışmanın kurulamadığı ortamların yatkınlık yarattığı ifade edilmektedir. Özellikle ortaya çıkan sorun ve çatışmaların uygun problem çözme beceriyle çözülmemesi, aksine gizlenmesi bunu artıran etkenler olarak görülmektedir. Bu yapı neo-liberal politikaların biçimlediği iş ortamının bir ürünü olarak görülmelidir. 9
  • 10. Kimler yıldırma yapar? • Bu kişilerin antipatik özellikler taşıdığı, aşırı denetleyici, korkak ve sinirli, daima güçlü olma isteği içinde olan, kötü niyetli ve hileli eylemlere başvurmaktan çekinmeyen kişiler olduğu belirtilmektedir. Aşırı özsever bir kişiliğe sahip oldukları, toplumsal ilişkileri zayıf, korktuğu kişileri denetim altında tutmak için güç kullanan, kendini diğer insanlardan sürekli üstün gören bir tutum ve davranış sergiledikleri belirtilmektedir. • Tehdit altındayken yalnızca kendilerini düşündükleri, kendi kurallarını işyerinin kurallar haline getirmeye çalıştıkları, bunun için baskı ve şiddet uygulayabildikleri, bu amaçla sürekli bir disiplin kurmaya çalıştıkları, korku yaratarak egemenlik kurdukları aktarılmaktadır. Aynı zamanda ön yargılı, duygusal tepkiler sergileyen, bireyin sahip olduğu etnik dinsel vs. özelliklerini yıldırma için gerekçe sayan bir tutum sergiledikleri ifade edilmektedir. 10
  • 11. Kimler maruz kalır? • Yapılan araştırmalar mağdur olanların da sıklıkla zeki, yetenekli, yaratıcı özellikler gösteren, farklı görüşlere alternatif yaklaşımlar geliştirebilen, başarılı ve başarıyı amaçlayan, dürüst, güvenilir, işyerinde politik davranmayan,destekleyici iletişim tarzını kullanan kişiler olduğunu göstermektedir. İşlerini benimseyerek yapan, Meslek etiği ilke ve kurallarına uyan kişilerdir. • Sıklıkla çalışanların yöneticilerden daha fazla yıldırmaya maruz kaldıkları görülmektedir. Yaşlı olanlar gençlere göre daha fazla yıldırma kurbanı olmaktadırlar. 11
  • 12. Neler yapılabilir? • Sıklıkla "yıldırma" kurbanlarına, yeni bir iş araması, yardım alması, kendini yalıtmaması, özgüvenini geliştirmesi, olasılıkları hatırlaması, yaraları sarmaya çalışması, yasal işlem yapması önerilmektedir. • "Yıldırma"nın ruhsal bütünlüğe yönelik bir saldırı olduğu düşünülürse buna uygun başa çıkma beceriler geliştirmenin büyük önem taşıdığını vurgulamamız gerekir. Sorunu arkadaşlarla paylaşmaktan profesyonel yardım aramaya varan bir yelpazede yardım almak gerekebilir. Bu çabalar sorunun kalıcılaşmasını önleme yanında bireyin başa çıkmasını, örselenmeden kurtulmasını sağlayabilir … • "Yıldırma" mağduruna işyerinde taciz uygulayan kişiye itiraz etmek, işyerinde zorbaca davranışlara, tacize uğradığını tanıklarla saptamak, verilen talimatları yazılı olarak belgelemek, maruz kalınan tacizi belgeli olarak yetkililere ya da üst yöneticilere iletmek, gereğinde arkadaşlarla paylaşmak ve profesyonel yardım almak önerilen durumlardır. 12
  • 13. MOBBİNG’E ETKİ EDEN FAKTÖRLER • İşyeri politikaları ve kurum kültürü, • Gizli beklentiler, • Onursuzluk, • Saklanan bilgi, • Cesaret kırıcı tepkiler, • Zayıf performansı tolere etme, • Doğal karşılama. 13
  • 14. İŞ HAYATINDAKİ OLUŞUMLARI İş hayatında yıldırmayı kolaylaştıran en önemli unsur “sürekli değişen dünyada insanın da sık sık yenilebilir olması” anlayışı olduğunu belirtilmelidir. Bu anlamda kapitalist kültürün egemen kıldığı yeni toplumsal değerlerin yıldırmayı tetiklediğini ve artan oranda fiziksel ve duygusal tahribat yarattığını belirtmek gerekir. Bu değerlerin başlıcaları şunlardır ( Bayrak, 2001: 231-237): • 1-Aşırı Rekabet • 2- Aşırı Verimlilik Baskısı • 3-Bencillik ve Egoizm • 4-Bireysellik • 5-Ahlaki İlke ve Değer Kaybı • 6-Devamlı Değişim ve Yenilik. 14
  • 15. ÖNERİLER 1. Çalışma ortamının düzenlenmesi, ast üstü ilişkisinin bir ezen ezilen ilişkisine dönüştürülmemesi, ekip çalışmasının ana çalışma yaklaşımı olmasını sağlanması gereklidir. 2. Demokratik ve dayanışmayı temel alan bir işbölümü yapılmalıdır. Roller belirginleşmeli, sınırlar belirginleştirilmeli ve role uygun kişiler yetkilendirilmelidir. 3. Bireylerin rahatlamasını, kendini yargılanmadan özgürce ifade etmesini sağlayan, duygusal ifadeye izin veren bir ortam yaratılmalıdır. 4. Aşırı çalışmaya son verilmelidir. 5. Güvenli, zarar verici uyaranlardan arınmış, sağlıklı bir fiziksel ortam yaratılmalıdır. 6. Çalışanların özlük hakları sağlanmalıdır. 7. "Yıldırma"yı önleyici etik kurallar geliştirilmelidir. 8. Çalışanların iletişim becerileri geliştirilmelidir. Problem çözme becerileri kazandırılmalıdır. 9. İşyeri sağlık birimleri aracılığıyla koruyucu ruh sağlığı uygulamaları (bilgilendirme, eğitimi, danışma) yapılmalıdır. 10. "Yıldırma" ile ilgili hukuksal girişimler engellenmemeli, adaletin tecelli edilmesi sağlanmalıdır. (TPD/TK) 15
  • 16. MOBBING’DE DOĞU-BATI FARKI • Amerika ve Avrupa kültüründe bireyselcilik ve rekabet duygusu Doğu toplumlarına göre daha üst seviyede hissedililiyor. Toplum kültürleri cemiyet anlayışından çok kişisel başarı ve bireysel yaşam üzerine kurulmuş olduğu için içedönük bireylerin işyerinde “güçsüz” olarak görülüp yıldırmaya maruz kalması daha olası. Türk toplumu gibi Doğu toplumlarında ise kültürel değerler sebebiyle “sessiz” ya da “ağırbaşlı” gibi sıfatlarla nitelendirilen içedönük kişilere olumsuz bakış açısıyla yaklaşılmadığı düşünülüyor. Hatta bu kişiler daha çok seviliyor 16
  • 17. Mobbing ve Bullying Arasındaki Farklar BULLYING MOBBING Sektör Kamu işletmeleri Özel işletmeler Rahatsız eden/ler, Zarar veren/ler Tek birey Meslektaşlar (Çoğunlukla yönetici) Hedef/Hedefler Güçsüz veya uysal-itaatkar Ortalamanın üstünde performansa sahip kişiler Motivasyon Güce ulaşmak için zorba bireyin Kurbanın algılanan gücü aracılığıyla motivasyonu korkutulması Hareketlerin çıkış noktası Bireysel itibarı yükseltmek İmrenmek veya kıskançlık Tetikleyen-başlatan durum Zorbanın kendisini yetersiz hissetmesi Örgütsel çatışmalar Arzulanan sonuçlar Kolayca sömürülen aldatılan bireye Örgütlerden ayrılmaya zorlamak ulaşmak Metotlar Temel,basit yöntemler Karışık yöntemler Rahatsız eden-zarar veren tarafın Normal bir etkileşim gibi gizlenmiş hareketleri Açık bir şekilde olağanüstü etkileşimler hareketler Saldırı Doğrudan Dolaylı Savunma Muhtemelen informal Muhtemelen formal Olayın olma sıklığı Belirli bir modele, düzene sokulmadan, Olayın düzenli bir şekilde meydana bir kerelik veyadüzenli bir şekilde gelmesi(en azından haftada bir kere) meydana gelmesi Olayın süresi Belli bir süre öngörülemiyor Uzun süredir meydana geliyor (en azından 6 aydır) Kurban çöküntü yaşadığında sonuç Bireyde etkililik ve verimlilik kaybı Kurban örgütten ayrılır meydana gelir Kurban direndiğinde sonuç Zorba birey geri çekilir Tacizciler daha da güçlenir 17 Yönetim Sıklıkla kurbanla aynı hizada-safta Sıklıkla tacizcilerle aynı tarafta-safta
  • 18. Ekonomik Sonuçlar • Hastalık izinlerinin artması • Yetişmiş uzman çalışanların işten ayrılmaları • Yeni çalışan alımının getirdiği maliyet • Çalışanların ayrılması sonucu artan eğitim etkinliklerinin maliyeti • Genel performans düşüklüğü • İş kalitesinde düşüklük • Çalışanlara ödenen tazminatlar • İşsizlik maliyetleri 18
  • 19. Psikolojik Sonuçlar • Bireyler arası anlaşmazlık ve çatışmalar • Olumsuz örgüt iklimi • Örgüt kültürü ve değerlerinde çöküş • Güvensizlik ortamı • Genel saygı duygularında azalma • Çalışanlarda isteksizlik nedeniyle yaratıcılığın kısıtlanması 19
  • 20. MOBBING ANKETİ • İşyerinde yıldırma olup olmadığını anlamak için Örgütsel Yıldırma Ölçeği’ndeki maddelerden en az birkaçının bir araya gelmesi gerekiyor. 1) İşyerinizde günlük konuşmalar esnasında sözünüz sürekli olarak kesilir mi? 2) İşyerinizde kendi yeteneklerinizi gösterme olanaklarınız engellenir mi? 3) İşyerinizde söz, bakış ve hareketlerle işinizi iyi yapmadığınızı size hissettirirler mi? 4) İşyerinizde insanların arkanızdan konuştuğu ya da dedikodu yaptığı olur mu? 5) İşyerinizdeki kişilerle iletişim kurmaya çalışırken jest ve göz hareketleriyle (bakışlarını kaçırma, ilgilenmeme, cevap vermeme, soğuk davranma gibi) iletişim kurmanız engellenir mi? 6) İşyerinizdeki kişiler tarafından başaramayacağını z derecede zor bir işi yapmaya zorlandığınız olur mu? 7) İşyerinizdeki konumunuz ve yaptığınız işlerle ilgili olarak sürekli küçümsenir misiniz? 8) İşyerinizdeki insanlar tarafından azarlandığınız olur mu? 9) İşyeri ortamındayken siz sanki orada değilmişsiniz gibi davranıldığı olur mu? 10) İşyerinizdeki kişiler tarafından kendi görev ve yetkileriniz dışında kalan, son derece basit ve gereksiz bir işi yapmaya zorlandığınız olur mu? 20
  • 21. 11) İşyerinizde verdiğiniz kararların sürekli eleştirildiği olur mu? 12) İşyerinizde özel hayatınız veya çalışma hayatınız hakkında sert eleştirilere maruz kaldığınız olur mu? 13) İşyerinizdeki çalışanların sizinle konuşmaktan kaçındığı olur mu? 14) İşyerinizde size verilen yetki ve görevlerin geri alındığı olur mu? 15) İşyerinizde hakkınızda uygunsuz şakaların yapıldığı olur mu? 16) İşyerinizde size lakap takıldığı olur mu? 17) İşyerinizde sosyal olarak yalnız bırakıldığınızı hisseder misiniz? 18) İşyerinizde sizi gülünç duruma düşürmek için yürüyüşünüzün, hareketlerinizin veya konuşmalarınızın taklit edildiği olur mu? 19) İşyeri çalışanları tarafından size cinsel ima ya da doğrudan cinsel taciz yapıldığı olur mu? 20) İşyerinizde dini, siyasi görüşünüz, özel yaşamınız veya milliyetinizle alay edildiği olur mu? 21) İşyerinizdeki kişilerden sözel, yazılı ya da fiziksel olarak tehdit aldığınız oldu mu? 22) İşyerinizde size karşı bağırma, kapıları çarpma veya masa yumruklama gibi saldırganca tavırların sergilendiği olur mu? 21
  • 22. Mobbing ile ilgili bir anket; • 26 Ekim 2006 10:00 tarihinde memurlar net yayına giren "İşyerinde psikolojik yıldırma, duygusal şiddet ve baskı yaşıyor musunuz?" anket sorusuna 3 gün 14 saatte 824 kişi oy kullandı. Sonuçlar aşağıda belirtilmiştir. • EVET %55,7-459 OY • HAYIR %37,9-312 OY • BİLMİYORUM FİKRİM YOK %6,4-53 OY 22
  • 23.   23
  • 24. • MOBBİNGE uğrayan çalışanların örgüte maliyeti oldukça yüksektir. Kurbanının yıllık örgütsel maliyeti 30.000 ile 100.000 USD arasında değişmektedir. (akt. Hartig ve Frosch, 2006) Mobbinge uğrayan çalışan işine ayırması gereken vaktini kendini korumaya çalışarak mutsuzluğunu telafi etmeye çalışarak şirketin verimliliğini aşağı çekmektedir.Tacizcisiyle yüzyüze gelmemek için işini aksattığı ,kendisiyle ilgilenmeyen örgütü cezalandırmaktadır 24
  • 25. . Uzmanların belirttiğine göre, Türkiye'de çalışanların yaklaşık yüzde 35'i, iş hayatında bireysel veya çete halindeki zorbalığa maruz kalmaktadır. Yıldırma amaçlı duygusal taciz mağduru kişi, başka bir yere gitme imkanı yoksa, o iş yerinden hasta olup, duygusal dengesi tamamen bozulmuş olarak ayrılmaktadır. 'Günah keçisi' olarak seçilenlerin ortak özelliği ise, "İçe dönük, iş odaklı, işini çok önemseyen, yüksek değer sahibi kişiler olmaları"dır. (GenBilim,www.genbilim.com, 2009) 25
  • 26. • 25 Aralık 2008 tarihinde yayınlanan bir habere göre mobbing, Türkiye’de Borçlar Kanunu yasa tasarısının ‘İşçinin Kişiliğinin Korunması’ maddesine girmeyi başarmıştır. (www.mobbingturkiye.net, 2009) Söz konusu maddede cinsel tacizle ilgili hüküm genişletilerek "İşveren, özellikle işçilerin psikolojik ve cinsel tacize uğramamaları ve bu nevi tacizlere uğramış olanların daha fazla zarar görmemeleri için gerekli önlemleri almakla yükümlüdür" şeklinde değiştirilmiştir. Maddenin gerekçesinde "Cinsel tacizin yanında diğer psikolojik taciz (mobbing) de kişilik değerlerini ihlal eden sebepler kategorisinde sayılmıştır" demiştir. 26
  • 27. MOBBİNG İLE İLGİLİ GÖRSELLER 27
  • 28. 28
  • 29. 29
  • 30. 30
  • 31. 31
  • 32. 32
  • 33. BİZİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜR EDERİZ… 33