SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 24
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
Семинар-1
Сэдэв:Тогтмол гүйдлийн энгийн цахилгаан хэлхээг Омын хуулиар тооцох
Зорилго:Цахилгаан хэлхээний параметрүүдийг тодорхойлох,схемийг хувиргах,Омын
хууль ашиглаж тооцоо хийх чадвар эзэмших
Бодлого -1.
Зураг -1.1 схемийн дагуу хэрэглэгчдийн
өгөгдсөн эсэргүүцэл болон U –ээр
хэрэглэгч тус бүрээр гүйх гүйдлүүдийг
тодорхойл.
VU
RRRR
RRRR
100
8;5;7;6
4;1;2;3
8765
4321
=
====
====
Зураг 1.1
Бодолт:1 Схемийг хялбарчилах
2. Хэлхээний ерөнхий эсэргүүцлийг тодорхойлох
3.Салаа тус бүрээр гүйх гүйдлийг тодорхойлох
07.3
85
85
87
87
8,7 =
+
⋅
=
+
⋅
=
RR
RR
R 7.10707.368,786 =+=+=− RRR
75.3
106
106
865
865
85 =
+
⋅
=
+
⋅
=
−
−
−
RR
RR
R 75.775.3485484 =+=+= −− RRR
88.0
75.71
75.71
843
843
83 =
+
⋅
=
+
⋅
=
−
−
−
RR
RR
R 88.5288.03283181 =++=++== −− RRRRR
Салаа тус бүрээр гүйх гүйдлийг тодорхойлъё.Үүний тулд 8321 ;; −RRR эсэргүүцлүүдээр
гүйх хэлхээний ерөнхий гүйдлийг Омын хууль ашиглан тодорхойлно.
17
88.5
100
8321 ====== −
R
U
IIII R
83−R эсэргүүцлүүдээр 83−RI гүйдэл үүсэх ба түүн дээрх хүчдэлийн уналтын хэмжээг / А
ба Б цэг дээрх / Омын хуулиар тодорхойлъё.
VRIU R 96.1488.0178383
=⋅=⋅= −−АБ
Мөн түүнчлэн хүчдэлийг Кирхгофын 2-р хуулийг ашиглан тодорхойлж болно.
VRIRIUU 96.142173171002211АБ =⋅−⋅−=−⋅−=
3R эсэргүүцлээр гүйх гүйдлийг тодорхойлъё.
A
R
U
I АБ
96.14
1
96.14
3
3 === A
R
U
II АБ
R 93.1
75.7
96.14
84
4 84
====
−
−
85−R эсэргүүцэл дээрх хүчдэлийн уналт ВБU хүчдэлийн уналт нь 4I гүйдлээр үүсэх
бөгөөд ВБ цэг дээрх хүчдэлийн уналтыг Омын хууль ашиглан тодорхойлъё.
VRIUU 26.775.393.185485ВБ =⋅=⋅== −−
VRIUU AБ 26.7493.196.1444ВБ =⋅−=⋅−=
ВБU хүчдэлээр 5I гүйдлийг Омын хууль ашиглан тодорхойлъё.
A
R
U
I ВБ
21.1
6
26.7
5
5 ===
Хэлхээний ВБ цэгүүдэд 86−R эсэргүүцэл холбогдсон ба түүгээр 86−RI гүйдэл гүйнэ. 6R
резистороор гүйх 6I гүйдлийг Омын хууль ашиглан тодорхойлъё.
1


A
Б
•
•
1R
2R
3R
4R
5R
6R
8R
7R
1I
3I
2I
4I
5I
6I
7I
8I
•
•
Г
В
U
+
-
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
A
R
U
II ВБ
R 67.0
7.10
26.7
86
866 ====
−
−
AIIII 67.021.196.14175326 =−−=−−=
6I гүйдэл нь ВГU хүчдэлийн уналтыг үүсгэнэ./ 87−R /
05.207.367.08,768.7 =⋅=⋅== RIUU ВГ 05,2767,026,766 =⋅−=⋅−= RIUU ВБВГ
87 ; II гүйдлүүдийг Омын хуулиар тодорхойлъё.
A
R
U
I ВГ
41.0
5
05,2
7
7 === A
R
U
I ВГ
25.0
8
05,2
8
8 ===
Бодлого-2.
Зураг 1.2 дээр үзүүлсэн цахилгаан хэлхээний
параметрүүд
7;6;5;4;3
2;1;5.0;36
76543
2104
=====
=====
RRRRR
RROmRBUU аб бол
үүсгүүрийн цахилгаан хөдөлгөгч хүч болон
резистороор гүйх гүйдлүүдийг тодорхойл.
Бодолт:Хэлхээний аб хэсэг дээрх хүчдлээр гүйдлийг тодорхойлъё.
A
R
U
I аб
9
4
36
4
4 === A
R
U
III аб
2
18
36
75
765 =====
−
1876576575 =++=++=− RRRR Ом
Омын хуулиар абU хүчдэл нь 743 −= RIU аб болох ба эндээс 11
27.3
36
74
3 ===
−R
U
I аб
27,3
184
184
754
754
74 =
+
⋅
=
+
=
−
−
−
RR
RR
R
693*113633 =+=+=+= RIUUUU аббвабав В
5.34
2
69
2
2 ===
R
U
I ав
5.45295.345421 =++=++= IIII А
1I гүйдэл нь 1R резистор дээр 1U ,үүсгүүрийн дотоод эсэргүүцэл дээр 0U хүчдлийн
уналтыг үүсгэнэ.
BRIU
BRIU
75.225.0*5.45
5.451*5.45
010
111
===
===
Үүсгүүрийн цахилгаан хөдөлгөгч хүч нь:
BUUUE aв 25.137695.4575.2210 =++=++=
Бодлого 3.
2
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
Зураг 1.3 дээр дүрсэлсэн хэлхээний параметрүүд нь
0;1.0;15.0
;5.1;1;5.0
5.9;24;8
030201
321
321
===
===
===
RRR
OmROmROmR
BEBEBE
бол хэлхээний гүйдлийн чиглэл болон хэмжээ,Б,В,Г,Д,Ж цэгүүд дээрх потенциалыг
тодорхойлж чадлын баланс зохио.
Бодолт:1.Хүрээний гүйдлийн чиглэлийг цагийн зүүний эсрэг сонгож хэмжээг
тодорхойлъё.
A
RRRRRR
EEE
I 2
01.015.05.115.0
5.9248
030201321
321
−=
+++++
+−
=
+++++
+−
=
Тооцож олсон гүйдлийн” хасах” тэмдэг нь сонгож авсан гүйдлийн чиглэл цагийн зүүний
эсрэг чиглэлтэй байгааг харуулж байна.Цаашид тооцоонд “-” тэмдэгийг тооцохгүй. 2E -
генератор, 31 , EE хэрэглэгч
2.Хүрээний гүйдлийн чиглэлээр өгөгдсөн цэгүүд дээрх потенциалыг тодорхойлъё.
05.123
3025.95.12
5.12125.14
5.141.02243.9
3.95.023,8
3.815.0280
3
033
2
022
1
011
=⋅−=−=
=⋅−−=−−=
=⋅−=−=
=⋅−+−=−+=
−=⋅−−=−=
−=⋅−−=−−=
IR
BIRE
ВIR
BIRЕ
BIR
BIRE
ЖA
ДЖ
ГД
ВГ
БВ
AБ
ϕϕ
ϕϕ
ϕϕ
ϕϕ
ϕϕ
ϕϕ
3.Чадлын баланс зохиоё.
( )
( )
BmBm
RRRRRRIIEIEIE
4242
01.015.05.115.0225.928224 2
030201321
2
312
=
++++++⋅+⋅=⋅
+++++++⋅=⋅
Бие дааж бодох бодлого
Бодлого-1
Улайсах чийдэн халсан үедээ 800 Ом эсэргүүцэлтэй бол 220В-ийн хүчдэлд залгасан
чийдэнгийн хэрэглээний чадал, 10 цаг хэрэглэсэн энергийг тодорхойлъё.
P 5.60=
Хариу : 600=W кВт цаг
Бодлого-2
Жишээ 3:Хэлхээний хүчдэл 24В Эсэргүүцэл 12;30;20 321 === RRR Эсэргүүцэл тус бүр
дээр унах хүчдэл, салааны гүйдлийг бодож ол.
Хариу: 24=ерR 1=I
4.0
6.0
12
2
1
=
=
=
I
I
U ab
Бодлого-3
Хэлхээ задгай үед аккумляторын хүчдэл 6,3В байхад хэлхээнд R=6 ом эсэргүүцэлтэй
чийдэн залгая.Аккумляторын дотоод эсэргүүцэл 3.0=gR ом бол хэлхээ битүүрсэн үеийн
гүйдэл, хүчдэлийн утгыг олъё.Хариу: AI 1= BU 6= BB 3.66 <
Бодлого-4
Дараах схемийн хувьд өгөдсөн параметрүүдээр Үүсгүүрийн цахилгаан хөдөлгөгч хүч,
салаа тус бүрийн гүйдэл, эсэргүүцэл тус бүрийн чадлыг тодорхойлж чадлын балансын
тэгшитгэлийг бич.
3
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
A
•
1R
2R
3R
4R
1I
3I
2I
5I
E
5R
5432101 ;;;;; RRRRRRI
өгөгджээ.
Зураг 1.4
Семинар-2.
Сэдэв:Тогтмол гүйдлийн нийлмэл цахилгаан хэлхээг Кирхгофын хуулиудаар тооцох
Зорилго:Тогтмол гүйдлийн нийлмэл цахилгаан хэлхээнд Кирхгофын хуулиудыг ашиглан
тооцоо хийж сурах.
Кирхгофын I,II хуулийг ашиглаж тооцоо хийхдээ үл мэдэгдэгчийг олох Гауссын аргыг
хэрэглэх нь тохиромжтой.
4
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
Бодлого-1. Зураг-2.1 дээр Кирхгофийн 1-р хуулийн тэгшитгэл / Зураг-3.3а/, Кирхгофийн
2-р хуулийн тэгшитгэлийг /Зураг-3.3б/ бич
•
A
1I
2I
3I
4I
5I
а
Зураг-3..3 а
•
•
•
•
1E
4E
2E
3E
4R
1R
2R
3R
5R
1I
4I
2I
3I
02R01R
03R
04R
А Б
ВГ
б.
Зураг-3.3 б
054321 =+−+− IIIII
( ) ( ) ( ) 540443033220201114321 RIRRIRRRIRRRIEEEE −+−+++++=−+−
Бодлого-2.
Зураг-2.2-д үзүүлсэн хэлхээний салаа тус бүрийн гүйдлийг олж, чадлын балансаар шалга.
101 =E 82 =E 123 =E 144 =E 341 == RR 452 == RR 23 =R
Эхлээд Кирхгофын I,II хуулиар тэгшитгэл зохиоё.
а-зангилаанд 0321 =++ III
d-зангилаанд 0415 =−− III
abda хүрээнд 55221121 RIRIRIEE +−=−
bacb 332232 RIRIEE −=−
dbcd 55444 RIRIE +=
Тэгшитгэлд тоон утгыг орлуулъя.
54
3232
521521
4314
2224128
222/31443810
II
IIII
IIIIII
+=
−=−−=−
+−⋅=⇒+−=−
( )213321 0 IIIIII +−=⇒=++ Энэ тэгшитгэлийг
дээрх хоёрдугаар тэгшитгэлийн 3I гүйдэлд
орлуулаад эмхэтгэсний дараа 23 21 +−= II
үүнийг нэгдүгээр тэгшитгэлийн 1I гүйдэлд
орлуулбал
( ) 522 22232/31 III +−+−= болно.
Дээрх тэгшитгэлийг эмхэтгээд систем тэгшитгэл болгон бичье.
II
II
54
52
4314
4138
+=
+−=
( ) 525
52
423314
4138
III
II
+++⋅=
+−=
болно.
Энд d зангилааны тэгшитгэлийн 1I -д утгыг нь орлуулсан 425 23 III =++ илэрхийллийг
ашиглав. Сүүлийн хоёр тэгшитгэлээс 5I гүйдлийг олоод дараагийн тэгшитгэлд
орлуулбал:
( )
189.0978
9138
4
7
8
4
138
225
22
2
5
−=+=
++=
+
=
III
II
I
I
болно.
Одоо дээрх тэгшитгэлд 2I утгыг орлуулаад бусад гүйдлийг олох боломжтой.
38.1622.1433.18.2 5314 ==−== IIII
Бодлогын зөв эсэхийг чадлын балансаар шалгая.
( ) ( ) 438.2*14622.1*12189.084.110 =++−+−=∑EI Вт
5
1R 2R 3R
5R
4R
1E 2E
3E
4E
1I 2I 3I
4I
5I
•
••
a
b c d
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
4349.1384.7263.24036.0322
=⋅+⋅+⋅+⋅+⋅=∑ RI Вт
Бодлого-3.Үүсгүүрийн ЦХХ OmROmROmRBEBE 12;5.0;15.0;115;123 32121 =====
бол 321 ;; III гүйдлүүдийг тодорхойл./Зураг-3.3/
Бодолт:
Кирхгофийн 1-р хуулиар нэг тэгшитгэл,2-р хуулиар 2
тэгшитгэл зохиоё.
В цэг дээр Кирхгофийн 1-р хуулиар тэгшитгэл зохиоё.
0321 =−+ III
Кирхгофийн 2-р хуулиар тэгшитгэлийг АБВЖЗДА:
33111 RIRIE +=
Кирхгофийн 2-р хуулиар тэгшитгэлийг ДГВЖЗД:
33222 RIRIE +=
Кирхгофийн 2-р хуулиар бичсэн тэгшитгэлдээ тоон утгыг орлуулбал:
31 1215.0123 II +=
32 125.0115 II +=
Сүүлийн тэгшитгэлд 132 III −= -ийг орлуулбал: 31313 5.125.0125.05.0115 IIIII +−=+−=
болно.Дээрх тэгшитгэлийг 0,3-аар үржүүлье.
31 75.315.05.34 II +−=
31 1215.0123 II +=
375.155.157 I= эндээс AI 103 =
Ж ба З цэгүүдийн хоорондох хүчдэл:
BRIU 120121033 =⋅==ЖЗ
A
UE
I 20
15.0
1201231
1 =
−
=
−
=
1
жз
R
Бие дааж бодох бодлого
Бодлого-1:Цахилгаан хэлхээний эсэргүүцлүүд
OmROmROmROmROmR 4;1.0;9.0;3.0;7.1 3022011 ===== ,ЦХХ-нүүд
6
1R 2R
3R
1E 2E
1I 2I 3I
Зураг-3.3 нийлмэл цахил
гаан хэлхээ
1R
2R
3R1E
2E
1I 2I
3I
Зураг-3.4 нийлмэл цахил
гаан хэлхээ
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
BEBE 70;35 21 == бол Кирхгофийн 1ба 2-р хуулийг ашиглан салааны гүйдлүүдийг
тодорхойл./Зураг-3.4 / Хариу: AIAII 5.12;20;5.7 321 −==−=
Бодлого 2.Дараах цахилгаан хэлхээнд Кирхгофын 1,2-р хуулиар тэгшитгэл бичиж
салааны гүйдлүүдийг тодорхойл.
Зураг 2.5
Семинар-3
Сэдэв: Тогтмол гүйдлийн нийлмэл цахилгаан хэлхээг Хүрээний гүйдлийн аргаар
тооцох
Зорилго:Тогтмол гүйдлийн нийлмэл цахилгаан хэлхээнд хүрээний гүйдлийн аргаар
тэгшитгэл бичиж параметрүүдийг тодорхойлж сурах
7
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
Бодлого1.Нийлмэл цахилгаан хэлхээний салааны гүйдлүүдийг хүрээний гүйдлийн аргаар
тодорхойл.
0;5.0;6;10;4;2
;5.4;1;100;40;130
0301026543
21321
=======
=====
RRRRRRR
RRBEBEBE
Бодолт:Хүрээний гүйдлүүдийг тодорхойлохын тулд
Кирхгофын 2-р хуулиар хүрээ тус бүр дээр тэгшитгэл бичье./Хүрээний гүйдлийн
чиглэлийг схемд зааснаар авах/
1. ( ) ;646410111 RIRIRRRRIE IIIII +++++=
2. ( ) ;65652022 RIRIRRRRIE IIIIII +−+++=
3. ( ) ;54453031 RIRIRRRRIE IIIIII −++++=
Өгөгдсөн хэмжигдэхүүнүүдийн тоон утгыг орлуулъя.
1. ( ) ;5410130 1 IIIII III ++=
2. ( ) ;5102040 IIIIII III ++=
3. ( ) ;10416100 IIIIII III −+=
2-р тэгшитгэлээс II гүйдлийг тодорхойлъё.
248
5
102040
⋅+⋅−=
⋅+⋅−
= IIIII
IIIII
I II
II
I
1-р тэгшитгэлд түүний утгыг тавья.:
( )
352450
5410248130
⋅−⋅=
⋅+⋅+⋅⋅+⋅−=
IIIII
IIIIIIIIII
II
IIII
эсвэл
3-тэгшитгэлд II гүйдлийг орлуулбал:
( )
262468
1010424816100
⋅−⋅=
⋅−⋅+⋅⋅+⋅−+⋅=
IIIII
IIIIIIIIIIII
II
ээсвэIIIII
3 тэгшитгэлээс 1 тэгшитгэлийг :
918 ⋅= III эндээс AIII 2=
3тэгшитгэлээс IIII хүрээний гүйдлийг тодорхойлбол:
A
I
I II
III 5
24
26268
24
2668
=
⋅+
=
⋅+
=
1 тэгшитгэлээс 101088248 =+−=⋅+⋅−= IIIIII III
Өгөгдсөн хэлхээний бодит гүйдлийг тодорхойлъё.
AIIIII IIIIII 15510;10 41 =+=+===
AIIIAII IIIIIII 325;2 52 =−=−===
AIIIAII IIIIII 12210;5 63 =+=+===
1-р хүрээний бодолт зөв эсэхийг шалгая.
1305*124*151*10130
6644111
=++=
++= RIRIRIE
бодолт зөв гэдэг нь тодорхойлогдлоо.
8
Зураг 3.1 Нийлмэл цахилгаан
хэлхээ
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
Бодлого-2 Доорхи нийлмэл цахилгаан хэлхээнд Хүрээний гүйдлийн аргаар тооцоо хийж
салаа тус бүрийн
гүйдлийг тодорхойл.
;5
3;5,10
4
321
=
===
R
RRR
30
100
50
3
2
1
=
=
=
E
E
E
Зураг 3.2
Бодолт:Хүрээ тус бүрд Кирхгофийн 2-р хуулиар тэгшитгэл бичье.
( ) ( ) ( )
( ) ( ) ( ) 452254311545224322115
512251152151221151121
;
;;
EEIRRRIREEIRRIIR
EEIRIRRREEIIRIRR
−−=+++−−−=++−−
+=−+++=−++
Бие дааж бодох бодлого
Бодлого-3.Хүрээний гүйдлийн аргаар тооцоо хийж салааны гүйдлүүдийг тодорхойл.
10;15;5
;6;10;10
6;10;30;100
465
421
4321
===
===
====
rRR
RRR
BEBEBEBE
Хариу: AII 5111 == AII 2222 == AII 2336 ==
AIII 14522112 =−=−= AIII 22433224 =−=−=
AIII 32533113 =−=−=
Зураг 3.3
Бодлого-4:
kOmR
kOmR
kOmR
kOmR
kOmR
BE
mAJ
8
2
16
4
5
60
50
5
4
3
2
1
=
=
=
=
=
=
=
хүрээний гүйдлийн аргаар салааны
гүйдлүүдийг тодорхойлж чадлын балансаар шалга.
Хариу:
mAImAII
mAImAImAI
10;40
;10;30;20
5224
321
===
====
9
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
Семинар-4
Сэдэв:.Тогтмол гүйдлийн нийлмэл цахилгаан хэлхээг Зангилааны хүчдлийн аргаар
тооцох
Зорилго:Зангилааны хүчдлийн аргаар хэлхээний параметрүүдийг тодорхойлох чадвартай
болох
Бодлого-1:Дараах схемийн салаануудын гүйдлийг зангилааны хүчдэлийн аргаар
тодорхойл. OmROmROmROmRBEBEBE 6;5;4;2;14;12;10 4321321 =======
10
1R 2R 3R
4R
1I
2I 3I
4I1E 2E 3E
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
Салааны гүйдлийг зангилааны хүчдлийн аргаар тодорхойлъё.Эхлээд хоёр зангилааны
хоорондын хүчдэлийг олъё.Үүний тулд бүх дамжуулах чадварыг тодорхойлно.
25.0
4
11
;5.0
2
11
2
2
1
1 ======
R
g
R
g
Зураг-4.1
15.0
6
11
;2.0
5
11
4
4
3
3 ======
R
g
R
g
B
g
Eg
U 67.9
16.02.025.05.0
2.01425.0125.010
=
+++
⋅+⋅+⋅
== ∑
( ) ( ) AgUEI 16.05.067.910111 =⋅−=−=
( ) ( ) AgUEI 56.025.067.912222 =⋅−=−=
( ) ( ) AgUEI 86.02.067.914333 =⋅−=−=
( ) ( ) AgUI 6.1.15.067.90 44 −=⋅−=−=
Бодлого-2.
Өгсөн нь:
;10
40;15
8;6
30;20
56;200
10;30
7
45
43
21
23
21
OmR
OmROmR
OmROmR
OmROmR
BEBE
BEBE
=
==
==
==
==
==
Зураг-4.2
Зангилааны хүчдлийн аргыг ашиглан схемийн гүйдлүүдийг тодорхойл.
Бодолт
2 зангилааны потенциалыг тэгтэй тэнцүү гэж үзье. 03 =ϕ .1 ба 2 зангилааны
потенциалыг тодорхойлохын тулд тэгшитгэлийг бичье.
∑ −
+
==−
4
4
71
1122111
11
R
E
RR
EEggg ϕϕ /1/
3
3
2
2
71
1222211
111
R
E
R
E
RR
EEggg −+
+
−==− ∑ϕϕ /2/
Зангилаа 1-д холбогдсон салаануудын дамжуулах чадварын нийлбэрийг 11g гэж олъё.
11
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
25.0
40
1
8
1
15
1
30
11111
64571
11 =+++=+++
+
=
RRRRR
g
Зангилаа 2-т холбогдсон салаануудын дамжуулах чадварын нийлбэрийг 11g гэж олъё.
3.0
6
1
30
1
15
1
30
11111
32571
22 =+++=+++
+
=
RRRRR
g
1 ба 2 –р зангилааг холбосон дамжуулах чадварын нийлбэр
1.0
15
1
30
111
571
2112 =+=+
+
==
RRR
gg
Тэгшитгэл 1 ба 2-т тоон утгыг орлуулбал
6
8
1
56
30
1
301.025.0 21 −=−=− ϕϕ
34
6
1
200
30
1
10
30
1
303.01.0 21 −=−+−=+ ϕϕ
Дээрх тэгшитгэлүүдийг бодож зангилаа 1 ба 2-ын потенциалыг олъё.
Салаа тус бүрд Омын хуулийг ашиглан гүйдлүүдийг тодорхойлъё.
A
RR
E
I 1
30
3014080
71
121
1 =
−+−
=
+
−−
=
ϕϕ
A
R
E
I 5
30
10140
2
223
2 =
+
=
+−
=
ϕϕ
A
R
E
I 10
6
200140
3
332
3 =
+−
=
+−
=
ϕϕ
A
R
E
I 3
8
5680
4
413
4 =
−
=
−−
=
ϕϕ
A
R
I 4
15
14080
5
21
1 =
+−
=
−
=
ϕϕ
A
R
I 2
40
80
6
13
6 ==
−
=
ϕϕ
Олсон гүйдлүүдийн чиглэлийг зураг-б дээр харуулав.
Семинар-5
Сэдэв:Хувьсах гүйдлийн цахилгаан хэлхээний параметрүүдийг тодорхойлох
Зорилго:Хувьсах гүйдлийн хэлхээн дэх бодит эсэргүүцэл,багтаамжийн эсэргүүцэл,
нөлөөмжийн эсэргүүцэл дээрх параметрүүдийг тодорхойлж сурах чадвартай болох
Бодлого-1.Хувьсах гүйдлийн 50Гц давтамжтай хэлхээнд 4.0=L мГн индукцилэлтэй
ороомгийг холбожээ.Ороомгийн эсэргүүцлийг тодорхойл.
12
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
Бодолт: 1256.0104.05014.32 3
=⋅⋅⋅⋅== −
LX L ω Ом
Бодлого-2. Хувьсах гүйдлийн 25Гц давтамжтай хэлхээнд 2=C мкФ багтаамжтай
конденсаторыг холбожээ.Конденсаторын эсэргүүцлийг тодорхойл.
Бодолт: 3200
22514.32
101 6
=
⋅⋅⋅
==
C
X C
ω
Ом
Бодлого-3.Хувьсах гүйдлийн хэлхээний хүчдлийн эгшин зуурын утга
Btu )45314sin(59 −= илэрхийллээр тодорхойлогдох ба түүнд резистор,катушка,
конденсаторыг холбожээ. mkFCmGnLomR 1,10,10 === бол гүйдлийн эгшин зуурын
утгын илэрхийлэл болон үйлчлэх утгыг ол.
Бодолт:Бодит эсэргүүцэлтэй хэлхээний гүйдэл хүчдэлтэй фазаараа давхцдаг учир
гүйдлийн эгшин зуурын утгыг Омын хуулиар: ,)45314sin(9.5/ AtRuiR −==
болно.Үйлчлэх утга нь ARUI m 2.42/ == болно.
Нөлөөмжийн ороомогтой хэлхээнд гүйдэл фазаараа хүчдлээс 90-аар хоцордог түүний
реактив эсэргүүцэл нь ,14.3 OmLX L ==ω ,)135314sin(8.18 AtiL −= үйлчлэх утга нь
AXUI Lm 3.132/ ==
Конденсатортай хэлхээнд гүйдэл фазаараа хүчдлээс 90-аар түрүүлдэг, түүний реактив
эсэргүүцэл нь ,18.3/1 kOmCX C == ω ,)45314sin(5.18 Atic +=
Бодлого-4
Хувьсах гүйдлийн 220В хүчдэлтэй 50 Гц-ийн давтамжтай хэлхээнд C=20 мкФ
багтаамжтай конденсаторыг холбожээ.Конденсатороор гүйх гүйдэл, түүний
эсэргүүцэл,хуурмаг чадлыг тодорхойл.Вектор диаграммыг байгуул.
Бодолт:Конденсаторын эсэргүүцэл 160
10205014.32
1
2
11
6
=
⋅⋅⋅⋅
=== −
fC
X C
πω
Ом
Хэлхээгээр гүйх гүйдэл: A
X
U
I
C
37.1
160
220
===
Хэлхээний хуурмаг чадал: 30237.1220 =⋅==UIQC Вар
Бодлого-5.Хувьсах гүйдлийг осциллограмм дээр / Зураг 5.1 / дүрсэлжээ.Хувьсах гүйдлийн
эгшин зуурын утгын илэрхийллийг бичиж,амплитуд утга болон гүйдэл тус бүрийн анхны
фаз,давтамжийг тодорхойл.
Бодолт:Графикаас харахад хэлбэлзлийн үе нь mcTmcT 4;8 21 == болох ба хувьсах
гүйдлийн давтамжууд нь 250;125 21 == ff Гц ,өнцөг давтамж 1550;785 21 == ωω
рад/сек.Гүйдлийн амплитуд утга нь AIAI mm 5;10 21 ==
Анхны фазуудыг
( )
5.0
0
sin
1
1
1 ==
m
i
I
i
ϕ
( )
1
0
sin
2
21
2 ==
m
i
I
i
ϕ харьцаагаар тодорхойлно.
Гүйдлийн эгшин зуурын утгын илэрхийлэл нь: ( ) ( );
2
1550sin5;
6
785sin10 21
ππ +=+= titi
13
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
Зураг 5.1 Зураг 5.2
Бодлого-6.Хувьсах гүйдлийн 220В хүчдэлтэй 50Гц-ын давтамжтай хэлхээнд 88=R Ом
эсэргүүцэлтэй хэрэглэгчийг холбожээ.Хувьсах гүйдлийн үйлчлэх утга болон амплитуд
утга,хэлхээний бодит чадлыг тодорхойл.Гүйдэл хүчдлийн эгшин зуурын утгын
илэрхийлэл бич.Хүчдлийн анхны фаз
3
π
ϕ =u
Бодолт:Бодит эсэргүүцэлтэй хэлхээний гүйдэл A
R
U
I 5.2
88
220
===
Гүйдлийн амплитуд утга нь: AIIm 52.35.241.12 =⋅=⋅=
Хэлхээний бодит чадал: BtRIP 550885.2 22
=⋅==
Хүчдлийн эгшин зуурын утгын илэрхийлэл: 





+=
3
sin311
π
ωtu
Гүйдлийн эгшин зуурын утгын илэрхийлэл: 





+=
3
52.3
π
ωti
Бие дааж бодох бодлого
Бодлого-7.Хувьсах гүйдлийн 120В хүчдэлтэй 50Гц-ийн давтамжтай хэлхээнд L=0.009 Гн
индукцлэлтэй нөлөөмжийг холбожээ.Нөлөөмжийн ороомгийн гүйдэл, хүчдлийн эгшин
зуурын утгын илэрхийллийг бичиж хуурмаг чадлыг тодорхойл.
Бодлого-8. Хувьсах гүйдлүүдийг осциллограмм дээр / Зураг 5.2 / дүрсэлжээ.Хувьсах
гүйдэл тус бүрийн эгшин зуурын утгын илэрхийллийг бичиж,амплитуд утга болон анхны
фаз,давтамжийг тодорхойл.
Бодлого-9. Гурван фазын хувьсах гүйдлийн 380В шугамын хүчдэлтэй хэлхээнд энерги
хүлээн авагч одоор холбогджээ.Фаз тус бүрийн идэвхитэй эсэргүүцэл ;8=R Ом хуурмаг
эсэргүүцэл 12=CX Ом.Хэлхээний шугамын болон фазын гүйдэл, идэвхитэй чадал,
хуурмаг чадал, бүрэн чадал,чадлын коэффициентыг тодорхойлж гүйдэл,хүчдлийн
векторын диаграммыг байгуул.Хэлхээний схемийг зур
Семинар-6
Хувьсах гүйдлийн салбарлаагүй цахилгаан хэлхээний тооцоо
Зорилго:Хувьсах гүйдлийн салбарлаагүй цахилгаан хэлхээнд тооцоо хийх чадвартай
болох
Бодлого-1
220В хүчдэлтэй 50 Гц-ийн давтамжтай хувьсах гүйдлийн хэлхээг Зураг-1д
үзүүлэв.Гүйдлийн анхны фаз 0=iψ .Хэлхээний хэсгүүдийн эсэргүүцэл:
13,10,18,20,5,7,8 2121321 ======= CCLL XXXXOmROmROmR бол
1. Хэлхээний гүйдлийг тооцож,түүний эгшин зуурын утгын илэрхийллийг бич
2. aeU -хэлхээний хүчдлийн эгшин зуурын утгын илэрхийллийг бичиж ϕ өнцгийг
тодорхойл.
3. аб,сd цэгүүдийн хоорондох хүчдлийг тодорхойл.
4. Эсэргүүцэл тус бүр дээрх хүчдлийг тодорхойлж,векторын диаграммыг байгуул
5. Хэлхээний идэвхитэй идэвхигүй бүрэн чадлуудыг тодорхойл.
14
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
Зураг-6.1.Хувьсах гүйдлийн салбарлаагүй цахилгаан хэлхээ
Бодолт:
1. Хэлхээний I ерөнхий гүйдлийг тодорхойлохын тулд бүрэн эсэргүүцлийг
тодорхойлъё.
( ) ( ) ( ) 25)13101820(578 222
2121
2
321 =−−++++=−−++++= CCLL XXXXRRRZ
Гүйдлийн үйлчлэх утгыг тодорхойлъё. 8.8
25
220
===
Z
U
I
Гүйдлийн хамгийн их утга 4.128.8*41.12 ==⋅= IIm
Хэлхээний гүйдлийн эгшин зуурын утга:
( ) ( )ttIi im 314sin4.12sin =+= ψω
2. Хэлхээний фаз хөдлөлийн өнцөг ϕтодорхойлъё.
75.0
20
15
578
13101820
321
2121
==
++
−−+
=
++
−−+
==
RRR
XXXX
R
X
tg CCLL
ϕ 37=ϕ
Хэлхээний хүчдэлийн эгшин зуурын утга: ( ) ( )37314sin310sin +=+= ttUu mae ϕω
BUUm 310220*41.12 ===
3. Хэлхээний хэсгүүд дээрх хүчдэл:
BXRIIZU
BXRIIZU
Lcdcd
Cабаб
1.1641858.8
6.1121088.8
222
1
2
3
222
1
2
1
=+=+==
=+=+==
4. Векторын диаграмм байгуулахын тулд хүчдлийн уналтуудыг тодорхойлъё.
Зураг 6.2
15
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
BIXU
BIXU
BIRU
BIXU
BIRU
BIRU
BIXU
CC
LL
a
LL
a
a
CC
11413*8.8
15818*8.8
445*8.8
17620*8.8
627*8.8
708*8.8
8810*8.8
22
22
33
11
22
11
11
===
===
===
===
===
===
===
BU ae 220=
Хэлхээний вектор диаграммыг cmBMcmAM ui /30;/1 == масштабтайгаар
байгуулъя./Зураг 6.2/
5. Хэлхээний чадал: 8.15488.0*8.8*220cos
19358.8*220
===
===
ϕUIP
BAUIS
8.0
25
20
cos ===
Z
R
ϕ
6.11616.0*1936sin === ϕSQ 6.0
25
15
sin ===
Z
X
ϕ
6. Резонансын давтамжийг тодорхойлохын тулд индукц,багтаамжийг олъё.
( )
6
21
21
10*138
)1310(314
111
12.0
314
1820
−
=
+
=
+
==
=
+
=
+
==
CCC
LLL
XXX
C
Gn
XXX
L
ωω
ωω
246
10*38.1*12.0
11
6
===
−
LC
резω
2.39
2
==
π
ωp
pezf
Резонансын үеийн гүйдэл A
R
U
I p 11==
Бодлого -2.Хувьсах гүйдлийн салбарлаагүй цахилгаан хэлхээнд резистор R,
конденсатор С холбогджээ.Хэлхээний бүрэн эсэргүүцэл, хүчдэл, резистор болон
конденсатор дээрх хүчдлийг тодорхойлж вектор диаграмм байгуул.Хүчдлийн эгшин
зуурын утга tu ωsin141= , идэвхитэй болон багтаамжийн эсэргүүцэл 3=R Ом, 4=CX
Ом .
Бодолт:Хэлхээний бүрэн эсэргүүцлийг тодорхойлъё. 543 2222
=+=+= CXRZ Ом
tu ωsin141= илэрхийллээс 141=mU В болох ба эндээс 100
41.1
141
2
=== mU
U В
Одоо хэлхээний ерөнхий гүйдлийг
тодорхойлъё. A
Z
U
I 20
5
100
===
Резистор дээрх хүчдлийн уналтыг олъё.
;60320 BRIUR =⋅=⋅=
Конденсатор дээрх хүчдлийн уналтыг олъё.
;80420 BXIU CC =⋅=⋅=
Эдгээр хүчдлийн утгуудаар векторын
диаграмм байгуулъя. / Зураг 6.3 /
Зураг 6.3
Бодлого-3. Хувьсах гүйдлийн салбарлаагүй цахилгаан хэлхээнд 4=R Ом, 15=CX Ом
16
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
25=LX Ом эсэргүүцлүүд холбогджээ.Хэлхээний хүчдлийн эгшин зуурын утга нь
tu ωsin310= илэрхийллээр тодорхойлогдох бол ерөнхий гүйдэл,хүчдэл,бүрэн
эсэргүүцлийг ол.
Бодолт:Хэлхээний бүрэн эсэргүүцлийг тодорхойлъё.
1.14)1525(10)(
2
222
=−+=−+= CL XXRZ Ом
Хүчдлийн эгшин зуурын утгын tu ωsin310= илэрхийллээс BUm 310= гэж олдох ба
эндээс хүчдлийн үйлчлэх утгыг тодорхойлбол B
U
U m
220
2
310
2
=== болно.
Хэлхээний ерөнхий гүйдлийг олбол: A
Z
U
I 6.15
1.14
220
=== болно.
Бие дааж бодох бодлого
Бодлого-4.Хувьсах гүйдлийн салбарлаагүй цахилгаан хэлхээнд 3=R Ом, 4=CX
Ом .эсэргүүцэлтэй ваттметр холбогджээ.Ваттметрийн заалт kBtP 2.1=
болно.Хэлхээний ерөнхий гүйдэл, хүчдэл,бүрэн эсэргүүцэл, чадлын коэффициентыг
тодорхойл.
Хариу: BUOmZAI 100;6.0cos;5;20 ==== ϕ
Бодлого-5. Хувьсах гүйдлийн салбарлаагүй цахилгаан хэлхээнд 3=R Ом, 4=CX Ом
12=LX .эсэргүүцлүүд холбогджээ. Хэлхээний ерөнхий гүйдэл, бүрэн эсэргүүцэлийг
тодорхойлж векторын диаграмм байгуул..Хэлхээний ерөнхий хүчдэл BU 110= .
Хариу: OmZAI 5;22 ==
Бодлого-6. Хувьсах гүйдлийн салбарлаагүй цахилгаан хэлхээнд 4=R Ом, 10=CX Ом
7=LX .эсэргүүцлүүд холбогджээ. Хэлхээний хүчдлийн эгшин зуурын утгын
илэрхийлэл tu ωsin310= бол ерөнхий гүйдэл, хүчдэл, бодит,хуурмаг,бүрэн
чадлуудыг тодорхойлж,векторын диаграмм байгуул.
Хариу: 8.5;75.7;220;44 ==== QkBtPBUAI кВар, kBAS 68.9=
Семинар-7 Хувьсах гүйдлийн салбарласан цахилгаан хэлхээний тооцоо
17
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
Зорилго:Хувьсах гүйдлийн салбарласан цахилгаан хэлхээнд тооцоо хийх чадвартай
болох.
Бодлого-1 127В хүчдэлтэй 50 Гц-ийн давтамжтай хувьсах гүйдлийн хэлхээнд ороомог
конденсаторыг зэрэгцээ холбожээ./ Зураг 7.1 / Хэлхээний параметрүүд
212;7.63;10 === CLR мкФ бол хэлхээний
1. III ;; 21 гүйдлүүдийг тодорхойл.
2.Фаз хөдлөлийг тодорхойл. 21 ,ϕϕ , иϕ /
3.Хэлхээний идэвхитэй ба хуурмаг чадлуудыг тодорхойл.
4.Векторын диаграмм байгуул
Зураг 7.1.Хувьсах гүйдлийн салбарласан хэлхээ
Бодолт:1.Хэлхээний хэсгүүдийн эсэргүүцлүүдийг тодорхойлъё.
1-р салааны бүрэн эсэргүүцэл
4.222010 2222
1 =+=+= LXRZ
Салаа тус бүрийн гүйдлүүдийг тодорхойлъё.
47.8
15
127
67.5
4.22
127
2
2
1
1
===
===
Z
U
I
Z
U
I
Хэлхээний ерөнхий гүйдлийг тодорхойлохын тулд салаа тус бүрийн дамжуулах
чадварыг тодорхойлъё.
04.0
02.0
4.22
10
2
1
1
22
1
1
1
==
===
Z
X
b
Z
R
g
L
067.0
1
2 ==
CX
b
Хэлхээний бүрэн дамжуулах чадварыг тодорхойлъё.
( ) ( ) 2222
21
2
1 1036.306.004.002.0 −
⋅=−+=−+= bbgy
Хэлхээний ерөнхий гүйдлийг тодорхойлъё.
27.410*36.3*127 2
==⋅= −
yUI
Фаз хөдлөлийн өнцөг
642
02.0
04.0
1
1
1 ==== arctgarctg
g
b
arctgϕ 902 =ϕ -багтаамжийн шинжтэй учир
( ) 305335.1
02.0
067.004.021 
−=−=
−
=
−
== arctgarctg
g
bb
arctg
g
b
arctgϕ
Хэлхээний бүрэн чадал: 54227.4*127 === UIS
Хэлхээний бодит чадал: BtUIP 32059.0*542cos ==⋅= ϕ
18
15
10*212*314
11
2010*7.63*314
6
3
===
===
−
−
C
X
LX
C
L
ω
ω
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
Хуурмаг чадал: 4348.0542sin =⋅=⋅= ϕSQ
Векторын диаграммыг байгуулахын тулд салаа тус бүрийн идэвхитэй,хуурмаг
гүйдлүүдийг тодорхойлъё.
04.504.0*127*
54.202.0*127*
11
11
===
===
bUI
gUI
p
a
47.822 == II p
Векторын диаграмм байгуулахын тулд хүчдэл, гүйдлийн масштаб сонгоё.
cm
B
M
cm
B
M uu 2;20 ==
Зураг 7.2
Бодлого-2.Хувьсах гүйдлийн хэлхээнд ороомог болон конденсатор зэрэгцээ
холбогджээ./Зураг 7.3 / Салаануудын гүйдлүүдийг тодорхойлж векторын диаграмм
байгуул.Хэлхээни ерөнхий хүчдэл BU 220= ,идэвхитэй,хуурмаг эсэргүүцлүүд
8;3 21 == RR 6;4 == LC XX Ом .
Зураг 7.3 Хувьсах гүйдлийн салбарласан хэлхээ
Бодолт:Хэлхээний зэрэгцээ салаануудын бүрэн эсэргүүцлүүдийг тодорхойлъё.
543 2222
11 =+=+= CXRZ Ом 1068 2222
22 =+=+= LXRZ Ом
Салаа тус бүрийн гүйдлүүдийг тодорхойлъё.
A
Z
U
IA
Z
U
I 20
10
200
;40
5
200
2
2
1
1 ======
Салаа тус бүрийн идэвхитэй, хуурмаг, бүрэн дамжуулах чадварыг тодорхойлъё.
16.0
12.0
5
3
2
1
1
22
1
1
1
==
===
Z
X
b
Z
R
g
C
06.0
08.0
100
8
2
2
2
2
2
2
2
==
===
Z
X
b
Z
R
g
L
Хэлхээний бүрэн дамжуулах чадварыг тодорхойлъё.
( ) ( ) 22.01.02.0)(
222
21
2
21 =+=−++= bbggy
Хэлхээний ерөнхий гүйдлийг тодорхойлъё.
4.4822.0220 =⋅=⋅= yUI А
19
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
Фаз хөдлөлийн өнцөг 55333.1
12.0
16.0
1
1
1

==== arctgarctg
g
b
arctgϕ
553675.0
08.0
06.0
2
2
2

==== arctgarctg
g
b
arctgϕ
( ) 33265.0
2.0
1.021 
===
−
== arctgarctg
g
bb
arctg
g
b
arctgϕ
Зураг 7.4
Бие дааж бодох бодлого
Бодлого-3 Хувьсах гүйдлийн салбарласан цахилгаан хэлхээний хүчдэл 120В, идэвхитэй
идэвхигүй эсэргүүцлүүд 1;2 21 == RR Ом,
95.9;6 == CL XX Ом бол салбарласан цахилгаан хэлхээг
Омын хуулиар тооцож векторын диаграмм байгуул
Хариу:
1040;1584;3571;12;19 0
2121 =−==== ϕϕϕ 
AIAI
Зураг 7.5 Хувьсах гүйдлийн салбарласан хэлхээ
Бодлого-4.Бодлого -3ыг дамжуулах чадварын аргаар тооц.
Хариу: 0784.0;05.0;06.0 === ybg AI 4.9= 1040
=ϕ
Семинар-8
Гурван фазын од, гурвалжин холбогдсон хэлхээнд тооцоо хийх
Зорилго: Гурван фазын хэлхээнд тооцоо хийх чадвартай болох
Бодлого-1
Генераторын ороомог нь одоор холбогдсон 127В фазын хүчдэлтэй хэлхээнд хэрэглэгчийг
гурвалжнаар холбожээ.Хэрэглэгчийн фаз тус бүрийн актив эсэргүүцэл
OmXOmR L 6;8 == бол генераторын фаз тус бүрээр гүйх гүйдэл, чадлыг тодорхойл.
20
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
Зураг 8.1
Бодолт:
Хэрэглэгчийн фаз тус бүр дээрх хүчдэл фпU , генераторын шугамын хүчдэлтэй тэнцүү.
BUUU фГлГфп 22031273 =⋅===
Хэрэглэгчийн фазын эсэргүүцэл OmXRZ Lп 10
22
=+=
Хэрэглэгчийн фаз тус бүрээр гүйх гүйдэл /ачаалал тэнцүү /
A
Z
U
I
п
фп
фп 22
10
220
===
Генераторын фаз тус бүрээр гүйх гүйдэл фГI хэрэглэгчийн шугамын гүйдэл тэнцүү
бөгөөд AIII фПлПфГ 382273.13 =⋅===
Генератороос өгч буй чадал нь
BtIUP Lл 115708.03822073.1cos3 =⋅⋅⋅== ϕ
8.0
10
8
cos ===
фпZ
R
ϕ то 
37=ϕ -хэрэглэгчийн фазын гүйдэл хүчдэлээсээ 37-аар
хоцорно./ ачаалал индуктив шинж чанартай.
Бодлого-2.380В шугамын хүчдэлтэй гурван фазын хэлхээнд хөдөлгүүр Д, нэг фазын
хүчний хэрэглэгчийг холбожээ. /Зураг 8.2 /.Гурван фазын хөдөлгүүрийн чадал kBtP 10= ,
чадлын коэффициент 76.0cos =ϕ бөгөөд ороомгийг гурвалжин холболтоор
холбожээ.Нэг фазын хэрэглэгч нь OmXOmXXOmROmRR CBACBA 6;9;8;12 ======
параметрүүдтэй бөгөөд од холболттой болно.
1.Ампермерүүдийн заалтыг тодорхойл.
2.Бүх хэрэглэгчдийн чадлыг тодорхойл.
21
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
Зураг 8.2
Бодолт:
1.С шугамын дамжуулагчид холбосон 1A амперметрийн заалтыг тодорхойлъё.
A
U
P
II
двл
дв
лдвA 20
76.038073.1
10000
cos3
1 =
⋅⋅
===
ϕ
2A -амперметр нь В фаз дээрх од холболттой хүчний хэрэглэгчийн гүйдлийг
хэмжинэ.Хэрэглэгчийн фаз тус бүр дээрх хүчдэл нь B
U
U л
ф 220
3
380
3
=== Эндээс В фаз
дээрх гүйдэл нь: 7,14
15
220
2 ====
B
B
BA
Z
U
II 15912 222
002
2
=+=+= bBB XRZ Ом.
С фазад холбогдсон 3A амперметрийн заалт A
Z
U
II
C
C
CA 22
10
220
3 ====
1068 2222
=+=+= CCC XRZ Ом
Нолийн дамжуулагчид холбогдсон 4A амперметрээр гүйх гүйдэл нь фазуудын
гүйдлүүдийн геометр нийлбэрээр тодорхойлогдоно. AIAII CBA 22;7.14 === эдгээр
өгөгдлүүдээр векторын диаграмм байгуулж болох бөгөөд вектрын диаграммаас харахад
BA II ; гүйдлүүдийн геометр нийлбэр 14,7А / AII BA 7.14=+ / Эдгээр нийлбэр гүйдлүүд нь
CI гүйдэлтэй фазаараа эсрэг орших учир NI нолийн дамжуулагчийн гүйдэл нь 7,3А-тай
тэнцүү. A3.77.1422 =− AIIII CBAN 3.7=++= Эндээс амперметр 4A нь 7,3А заана.
2. Бүх хэрэглэгчийн хэрэглэх чадлыг тодорхойлохын тулд хэрэглэгч тус бүр дээрх актив
чадлыг тодорхойлно.
BtIUP AAAA 25878.07.14220cos =⋅⋅== ϕ 8.0
15
12
cos ===
A
A
A
Z
R
ϕ
BtIUP BBBB 25878.07.14220cos =⋅⋅== ϕ 8.0
15
12
cos ===
B
B
B
Z
R
ϕ
BtIUP CCCC 38728.022220cos =⋅⋅== ϕ 8.0
10
8
cos ===
C
C
C
Z
R
ϕ
Бүх хэрэглэгчийн хэрэглэж буй актив чадал
190461000387225872587 =+++=+++= двCBA PPPPP Вт
Бодлого-3.120 В шугамын хүчдэлтэй 3 фазын тэгш хэмтэй системд 4;3 == LXR Ом
эсэргүүцэлтэй гурван резисторыг гурвалжнаар холбожээ.Хэлхээний шугамын гүйдэл,
22
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
фазын гүйдэл, фаз тус бүр дээрх хэрэглэгчийн бодит, хуурмаг, бүрэн чадлуудыг
тодорхойл.
Хариу: kBASkbarQPAIAI фФШФ 88.2;304.2;728.1;5.41;24 =====
Бодлого-4. 220 В шугамын хүчдэлтэй 3 фазын тэгш хэмтэй системд
4;30 ======== ФCbaФCba XXXXRRRR Ом бодит,хуурмаг эсэргүүцэлтэй цахилгаан
хэрэглэгчийг одоор холбожээ.Хэлхээний шугамын гүйдэл, фазын гүйдэл, хэрэглэгчийн
бодит чадлыг тодорхойл.
Хариу: kBtPAII ШФ 8.5;4.25 ===
Бодлого-5. Гурван фазын хувьсах гүйдлийн хэлхээний шугамын хүчдэл BU A 220=
хэлхээнд хэрэглэгч одоор холбогджээ.Фаз тус бүрийн идэвхитэй эсэргүүцэл 60=R
хуурмаг эсэргүүцэл 5.94=LX Ом.Шугамын болон фазын гүйдэл, идэвхитэй, хуурмаг,
бүрэн чадлуудыг тодорхойл.
Бодлого
BeU
ОмR
ОмR
ОмXX
ОмX
j
ae
CL
C
0
2
1
32
1
120
20
25
50
100
=
=
=
==
=

AjI
jAI
AjI
4.16.0
1
4.04.0
3
2
1
+−=
−=
+=



0=aϕ
( ) BjjRIab 2020201022 −=⋅−+=+=  ϕϕ
( ) BjjjjIjXLbc 3070501202022 +=⋅−+−=+=  ϕϕ эсвэл
( ) BjjjIjXCac 30704.16.050033 +=+−−=−=  ϕϕ
( ) BjjjRIcd 4080254.04.0307011 +=⋅+++=+=  ϕϕ
( ) BjjjIjXCde 1204.04.0100408011 =+−+=−=  ϕϕ
23
BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар
24

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

P ii lekts-1 soronzon oron
P ii lekts-1 soronzon oronP ii lekts-1 soronzon oron
P ii lekts-1 soronzon oronudwal555 bhus
 
Трансформаторын цахилгаан эрчим хүчний алдагдлын судалгаа
Трансформаторын цахилгаан эрчим хүчний алдагдлын судалгааТрансформаторын цахилгаан эрчим хүчний алдагдлын судалгаа
Трансформаторын цахилгаан эрчим хүчний алдагдлын судалгааAnkhbileg Luvsan
 
Синхрон генератор
Синхрон генераторСинхрон генератор
Синхрон генераторzaluu_medleg
 
Дипломын ажил /Шинэ яармаг хорооллыг цахилгаанаар хангах хөрөнгө оруулалт үр ...
Дипломын ажил /Шинэ яармаг хорооллыг цахилгаанаар хангах хөрөнгө оруулалт үр ...Дипломын ажил /Шинэ яармаг хорооллыг цахилгаанаар хангах хөрөнгө оруулалт үр ...
Дипломын ажил /Шинэ яармаг хорооллыг цахилгаанаар хангах хөрөнгө оруулалт үр ...Nael Narantsengel
 
гүйдэлийн хүч,түүнийг хэмжих хэр
гүйдэлийн хүч,түүнийг хэмжих  хэр гүйдэлийн хүч,түүнийг хэмжих  хэр
гүйдэлийн хүч,түүнийг хэмжих хэр mendsaikhan
 
P ii lekts-2 b-s-l hvvl
P ii lekts-2 b-s-l hvvlP ii lekts-2 b-s-l hvvl
P ii lekts-2 b-s-l hvvludwal555 bhus
 
Урвуу матриц
Урвуу матрицУрвуу матриц
Урвуу матрицBolorma Bolor
 
Lekts01
Lekts01Lekts01
Lekts01Ankhaa
 
Реле хамгаалалт
Реле хамгаалалт Реле хамгаалалт
Реле хамгаалалт Nael Narantsengel
 
механик ажил
механик ажилмеханик ажил
механик ажилnsuren1
 
Транзистор /монгол/
Транзистор /монгол/Транзистор /монгол/
Транзистор /монгол/Batnyam Maidarjav
 

Mais procurados (20)

Lekts8
Lekts8Lekts8
Lekts8
 
Цахилгаан машин
Цахилгаан машинЦахилгаан машин
Цахилгаан машин
 
P ii lekts-1 soronzon oron
P ii lekts-1 soronzon oronP ii lekts-1 soronzon oron
P ii lekts-1 soronzon oron
 
Трансформаторын цахилгаан эрчим хүчний алдагдлын судалгаа
Трансформаторын цахилгаан эрчим хүчний алдагдлын судалгааТрансформаторын цахилгаан эрчим хүчний алдагдлын судалгаа
Трансформаторын цахилгаан эрчим хүчний алдагдлын судалгаа
 
Phys1 bie daalt
Phys1 bie daaltPhys1 bie daalt
Phys1 bie daalt
 
Синхрон генератор
Синхрон генераторСинхрон генератор
Синхрон генератор
 
цахилгаан
цахилгаанцахилгаан
цахилгаан
 
Дипломын ажил /Шинэ яармаг хорооллыг цахилгаанаар хангах хөрөнгө оруулалт үр ...
Дипломын ажил /Шинэ яармаг хорооллыг цахилгаанаар хангах хөрөнгө оруулалт үр ...Дипломын ажил /Шинэ яармаг хорооллыг цахилгаанаар хангах хөрөнгө оруулалт үр ...
Дипломын ажил /Шинэ яармаг хорооллыг цахилгаанаар хангах хөрөнгө оруулалт үр ...
 
Молекул кинетик онол
Молекул кинетик онолМолекул кинетик онол
Молекул кинетик онол
 
гүйдэлийн хүч,түүнийг хэмжих хэр
гүйдэлийн хүч,түүнийг хэмжих  хэр гүйдэлийн хүч,түүнийг хэмжих  хэр
гүйдэлийн хүч,түүнийг хэмжих хэр
 
семинар3
семинар3семинар3
семинар3
 
4. op amp
4. op amp4. op amp
4. op amp
 
P ii lekts-2 b-s-l hvvl
P ii lekts-2 b-s-l hvvlP ii lekts-2 b-s-l hvvl
P ii lekts-2 b-s-l hvvl
 
Урвуу матриц
Урвуу матрицУрвуу матриц
Урвуу матриц
 
Phys
PhysPhys
Phys
 
Lekts01
Lekts01Lekts01
Lekts01
 
MT101 Lecture 1(Mongolia)
MT101 Lecture 1(Mongolia)MT101 Lecture 1(Mongolia)
MT101 Lecture 1(Mongolia)
 
Реле хамгаалалт
Реле хамгаалалт Реле хамгаалалт
Реле хамгаалалт
 
механик ажил
механик ажилмеханик ажил
механик ажил
 
Транзистор /монгол/
Транзистор /монгол/Транзистор /монгол/
Транзистор /монгол/
 

семинар

  • 1. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар Семинар-1 Сэдэв:Тогтмол гүйдлийн энгийн цахилгаан хэлхээг Омын хуулиар тооцох Зорилго:Цахилгаан хэлхээний параметрүүдийг тодорхойлох,схемийг хувиргах,Омын хууль ашиглаж тооцоо хийх чадвар эзэмших Бодлого -1. Зураг -1.1 схемийн дагуу хэрэглэгчдийн өгөгдсөн эсэргүүцэл болон U –ээр хэрэглэгч тус бүрээр гүйх гүйдлүүдийг тодорхойл. VU RRRR RRRR 100 8;5;7;6 4;1;2;3 8765 4321 = ==== ==== Зураг 1.1 Бодолт:1 Схемийг хялбарчилах 2. Хэлхээний ерөнхий эсэргүүцлийг тодорхойлох 3.Салаа тус бүрээр гүйх гүйдлийг тодорхойлох 07.3 85 85 87 87 8,7 = + ⋅ = + ⋅ = RR RR R 7.10707.368,786 =+=+=− RRR 75.3 106 106 865 865 85 = + ⋅ = + ⋅ = − − − RR RR R 75.775.3485484 =+=+= −− RRR 88.0 75.71 75.71 843 843 83 = + ⋅ = + ⋅ = − − − RR RR R 88.5288.03283181 =++=++== −− RRRRR Салаа тус бүрээр гүйх гүйдлийг тодорхойлъё.Үүний тулд 8321 ;; −RRR эсэргүүцлүүдээр гүйх хэлхээний ерөнхий гүйдлийг Омын хууль ашиглан тодорхойлно. 17 88.5 100 8321 ====== − R U IIII R 83−R эсэргүүцлүүдээр 83−RI гүйдэл үүсэх ба түүн дээрх хүчдэлийн уналтын хэмжээг / А ба Б цэг дээрх / Омын хуулиар тодорхойлъё. VRIU R 96.1488.0178383 =⋅=⋅= −−АБ Мөн түүнчлэн хүчдэлийг Кирхгофын 2-р хуулийг ашиглан тодорхойлж болно. VRIRIUU 96.142173171002211АБ =⋅−⋅−=−⋅−= 3R эсэргүүцлээр гүйх гүйдлийг тодорхойлъё. A R U I АБ 96.14 1 96.14 3 3 === A R U II АБ R 93.1 75.7 96.14 84 4 84 ==== − − 85−R эсэргүүцэл дээрх хүчдэлийн уналт ВБU хүчдэлийн уналт нь 4I гүйдлээр үүсэх бөгөөд ВБ цэг дээрх хүчдэлийн уналтыг Омын хууль ашиглан тодорхойлъё. VRIUU 26.775.393.185485ВБ =⋅=⋅== −− VRIUU AБ 26.7493.196.1444ВБ =⋅−=⋅−= ВБU хүчдэлээр 5I гүйдлийг Омын хууль ашиглан тодорхойлъё. A R U I ВБ 21.1 6 26.7 5 5 === Хэлхээний ВБ цэгүүдэд 86−R эсэргүүцэл холбогдсон ба түүгээр 86−RI гүйдэл гүйнэ. 6R резистороор гүйх 6I гүйдлийг Омын хууль ашиглан тодорхойлъё. 1   A Б • • 1R 2R 3R 4R 5R 6R 8R 7R 1I 3I 2I 4I 5I 6I 7I 8I • • Г В U + -
  • 2. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар A R U II ВБ R 67.0 7.10 26.7 86 866 ==== − − AIIII 67.021.196.14175326 =−−=−−= 6I гүйдэл нь ВГU хүчдэлийн уналтыг үүсгэнэ./ 87−R / 05.207.367.08,768.7 =⋅=⋅== RIUU ВГ 05,2767,026,766 =⋅−=⋅−= RIUU ВБВГ 87 ; II гүйдлүүдийг Омын хуулиар тодорхойлъё. A R U I ВГ 41.0 5 05,2 7 7 === A R U I ВГ 25.0 8 05,2 8 8 === Бодлого-2. Зураг 1.2 дээр үзүүлсэн цахилгаан хэлхээний параметрүүд 7;6;5;4;3 2;1;5.0;36 76543 2104 ===== ===== RRRRR RROmRBUU аб бол үүсгүүрийн цахилгаан хөдөлгөгч хүч болон резистороор гүйх гүйдлүүдийг тодорхойл. Бодолт:Хэлхээний аб хэсэг дээрх хүчдлээр гүйдлийг тодорхойлъё. A R U I аб 9 4 36 4 4 === A R U III аб 2 18 36 75 765 ===== − 1876576575 =++=++=− RRRR Ом Омын хуулиар абU хүчдэл нь 743 −= RIU аб болох ба эндээс 11 27.3 36 74 3 === −R U I аб 27,3 184 184 754 754 74 = + ⋅ = + = − − − RR RR R 693*113633 =+=+=+= RIUUUU аббвабав В 5.34 2 69 2 2 === R U I ав 5.45295.345421 =++=++= IIII А 1I гүйдэл нь 1R резистор дээр 1U ,үүсгүүрийн дотоод эсэргүүцэл дээр 0U хүчдлийн уналтыг үүсгэнэ. BRIU BRIU 75.225.0*5.45 5.451*5.45 010 111 === === Үүсгүүрийн цахилгаан хөдөлгөгч хүч нь: BUUUE aв 25.137695.4575.2210 =++=++= Бодлого 3. 2
  • 3. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар Зураг 1.3 дээр дүрсэлсэн хэлхээний параметрүүд нь 0;1.0;15.0 ;5.1;1;5.0 5.9;24;8 030201 321 321 === === === RRR OmROmROmR BEBEBE бол хэлхээний гүйдлийн чиглэл болон хэмжээ,Б,В,Г,Д,Ж цэгүүд дээрх потенциалыг тодорхойлж чадлын баланс зохио. Бодолт:1.Хүрээний гүйдлийн чиглэлийг цагийн зүүний эсрэг сонгож хэмжээг тодорхойлъё. A RRRRRR EEE I 2 01.015.05.115.0 5.9248 030201321 321 −= +++++ +− = +++++ +− = Тооцож олсон гүйдлийн” хасах” тэмдэг нь сонгож авсан гүйдлийн чиглэл цагийн зүүний эсрэг чиглэлтэй байгааг харуулж байна.Цаашид тооцоонд “-” тэмдэгийг тооцохгүй. 2E - генератор, 31 , EE хэрэглэгч 2.Хүрээний гүйдлийн чиглэлээр өгөгдсөн цэгүүд дээрх потенциалыг тодорхойлъё. 05.123 3025.95.12 5.12125.14 5.141.02243.9 3.95.023,8 3.815.0280 3 033 2 022 1 011 =⋅−=−= =⋅−−=−−= =⋅−=−= =⋅−+−=−+= −=⋅−−=−= −=⋅−−=−−= IR BIRE ВIR BIRЕ BIR BIRE ЖA ДЖ ГД ВГ БВ AБ ϕϕ ϕϕ ϕϕ ϕϕ ϕϕ ϕϕ 3.Чадлын баланс зохиоё. ( ) ( ) BmBm RRRRRRIIEIEIE 4242 01.015.05.115.0225.928224 2 030201321 2 312 = ++++++⋅+⋅=⋅ +++++++⋅=⋅ Бие дааж бодох бодлого Бодлого-1 Улайсах чийдэн халсан үедээ 800 Ом эсэргүүцэлтэй бол 220В-ийн хүчдэлд залгасан чийдэнгийн хэрэглээний чадал, 10 цаг хэрэглэсэн энергийг тодорхойлъё. P 5.60= Хариу : 600=W кВт цаг Бодлого-2 Жишээ 3:Хэлхээний хүчдэл 24В Эсэргүүцэл 12;30;20 321 === RRR Эсэргүүцэл тус бүр дээр унах хүчдэл, салааны гүйдлийг бодож ол. Хариу: 24=ерR 1=I 4.0 6.0 12 2 1 = = = I I U ab Бодлого-3 Хэлхээ задгай үед аккумляторын хүчдэл 6,3В байхад хэлхээнд R=6 ом эсэргүүцэлтэй чийдэн залгая.Аккумляторын дотоод эсэргүүцэл 3.0=gR ом бол хэлхээ битүүрсэн үеийн гүйдэл, хүчдэлийн утгыг олъё.Хариу: AI 1= BU 6= BB 3.66 < Бодлого-4 Дараах схемийн хувьд өгөдсөн параметрүүдээр Үүсгүүрийн цахилгаан хөдөлгөгч хүч, салаа тус бүрийн гүйдэл, эсэргүүцэл тус бүрийн чадлыг тодорхойлж чадлын балансын тэгшитгэлийг бич. 3
  • 4. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар A • 1R 2R 3R 4R 1I 3I 2I 5I E 5R 5432101 ;;;;; RRRRRRI өгөгджээ. Зураг 1.4 Семинар-2. Сэдэв:Тогтмол гүйдлийн нийлмэл цахилгаан хэлхээг Кирхгофын хуулиудаар тооцох Зорилго:Тогтмол гүйдлийн нийлмэл цахилгаан хэлхээнд Кирхгофын хуулиудыг ашиглан тооцоо хийж сурах. Кирхгофын I,II хуулийг ашиглаж тооцоо хийхдээ үл мэдэгдэгчийг олох Гауссын аргыг хэрэглэх нь тохиромжтой. 4
  • 5. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар Бодлого-1. Зураг-2.1 дээр Кирхгофийн 1-р хуулийн тэгшитгэл / Зураг-3.3а/, Кирхгофийн 2-р хуулийн тэгшитгэлийг /Зураг-3.3б/ бич • A 1I 2I 3I 4I 5I а Зураг-3..3 а • • • • 1E 4E 2E 3E 4R 1R 2R 3R 5R 1I 4I 2I 3I 02R01R 03R 04R А Б ВГ б. Зураг-3.3 б 054321 =+−+− IIIII ( ) ( ) ( ) 540443033220201114321 RIRRIRRRIRRRIEEEE −+−+++++=−+− Бодлого-2. Зураг-2.2-д үзүүлсэн хэлхээний салаа тус бүрийн гүйдлийг олж, чадлын балансаар шалга. 101 =E 82 =E 123 =E 144 =E 341 == RR 452 == RR 23 =R Эхлээд Кирхгофын I,II хуулиар тэгшитгэл зохиоё. а-зангилаанд 0321 =++ III d-зангилаанд 0415 =−− III abda хүрээнд 55221121 RIRIRIEE +−=− bacb 332232 RIRIEE −=− dbcd 55444 RIRIE += Тэгшитгэлд тоон утгыг орлуулъя. 54 3232 521521 4314 2224128 222/31443810 II IIII IIIIII += −=−−=− +−⋅=⇒+−=− ( )213321 0 IIIIII +−=⇒=++ Энэ тэгшитгэлийг дээрх хоёрдугаар тэгшитгэлийн 3I гүйдэлд орлуулаад эмхэтгэсний дараа 23 21 +−= II үүнийг нэгдүгээр тэгшитгэлийн 1I гүйдэлд орлуулбал ( ) 522 22232/31 III +−+−= болно. Дээрх тэгшитгэлийг эмхэтгээд систем тэгшитгэл болгон бичье. II II 54 52 4314 4138 += +−= ( ) 525 52 423314 4138 III II +++⋅= +−= болно. Энд d зангилааны тэгшитгэлийн 1I -д утгыг нь орлуулсан 425 23 III =++ илэрхийллийг ашиглав. Сүүлийн хоёр тэгшитгэлээс 5I гүйдлийг олоод дараагийн тэгшитгэлд орлуулбал: ( ) 189.0978 9138 4 7 8 4 138 225 22 2 5 −=+= ++= + = III II I I болно. Одоо дээрх тэгшитгэлд 2I утгыг орлуулаад бусад гүйдлийг олох боломжтой. 38.1622.1433.18.2 5314 ==−== IIII Бодлогын зөв эсэхийг чадлын балансаар шалгая. ( ) ( ) 438.2*14622.1*12189.084.110 =++−+−=∑EI Вт 5 1R 2R 3R 5R 4R 1E 2E 3E 4E 1I 2I 3I 4I 5I • •• a b c d
  • 6. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар 4349.1384.7263.24036.0322 =⋅+⋅+⋅+⋅+⋅=∑ RI Вт Бодлого-3.Үүсгүүрийн ЦХХ OmROmROmRBEBE 12;5.0;15.0;115;123 32121 ===== бол 321 ;; III гүйдлүүдийг тодорхойл./Зураг-3.3/ Бодолт: Кирхгофийн 1-р хуулиар нэг тэгшитгэл,2-р хуулиар 2 тэгшитгэл зохиоё. В цэг дээр Кирхгофийн 1-р хуулиар тэгшитгэл зохиоё. 0321 =−+ III Кирхгофийн 2-р хуулиар тэгшитгэлийг АБВЖЗДА: 33111 RIRIE += Кирхгофийн 2-р хуулиар тэгшитгэлийг ДГВЖЗД: 33222 RIRIE += Кирхгофийн 2-р хуулиар бичсэн тэгшитгэлдээ тоон утгыг орлуулбал: 31 1215.0123 II += 32 125.0115 II += Сүүлийн тэгшитгэлд 132 III −= -ийг орлуулбал: 31313 5.125.0125.05.0115 IIIII +−=+−= болно.Дээрх тэгшитгэлийг 0,3-аар үржүүлье. 31 75.315.05.34 II +−= 31 1215.0123 II += 375.155.157 I= эндээс AI 103 = Ж ба З цэгүүдийн хоорондох хүчдэл: BRIU 120121033 =⋅==ЖЗ A UE I 20 15.0 1201231 1 = − = − = 1 жз R Бие дааж бодох бодлого Бодлого-1:Цахилгаан хэлхээний эсэргүүцлүүд OmROmROmROmROmR 4;1.0;9.0;3.0;7.1 3022011 ===== ,ЦХХ-нүүд 6 1R 2R 3R 1E 2E 1I 2I 3I Зураг-3.3 нийлмэл цахил гаан хэлхээ 1R 2R 3R1E 2E 1I 2I 3I Зураг-3.4 нийлмэл цахил гаан хэлхээ
  • 7. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар BEBE 70;35 21 == бол Кирхгофийн 1ба 2-р хуулийг ашиглан салааны гүйдлүүдийг тодорхойл./Зураг-3.4 / Хариу: AIAII 5.12;20;5.7 321 −==−= Бодлого 2.Дараах цахилгаан хэлхээнд Кирхгофын 1,2-р хуулиар тэгшитгэл бичиж салааны гүйдлүүдийг тодорхойл. Зураг 2.5 Семинар-3 Сэдэв: Тогтмол гүйдлийн нийлмэл цахилгаан хэлхээг Хүрээний гүйдлийн аргаар тооцох Зорилго:Тогтмол гүйдлийн нийлмэл цахилгаан хэлхээнд хүрээний гүйдлийн аргаар тэгшитгэл бичиж параметрүүдийг тодорхойлж сурах 7
  • 8. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар Бодлого1.Нийлмэл цахилгаан хэлхээний салааны гүйдлүүдийг хүрээний гүйдлийн аргаар тодорхойл. 0;5.0;6;10;4;2 ;5.4;1;100;40;130 0301026543 21321 ======= ===== RRRRRRR RRBEBEBE Бодолт:Хүрээний гүйдлүүдийг тодорхойлохын тулд Кирхгофын 2-р хуулиар хүрээ тус бүр дээр тэгшитгэл бичье./Хүрээний гүйдлийн чиглэлийг схемд зааснаар авах/ 1. ( ) ;646410111 RIRIRRRRIE IIIII +++++= 2. ( ) ;65652022 RIRIRRRRIE IIIIII +−+++= 3. ( ) ;54453031 RIRIRRRRIE IIIIII −++++= Өгөгдсөн хэмжигдэхүүнүүдийн тоон утгыг орлуулъя. 1. ( ) ;5410130 1 IIIII III ++= 2. ( ) ;5102040 IIIIII III ++= 3. ( ) ;10416100 IIIIII III −+= 2-р тэгшитгэлээс II гүйдлийг тодорхойлъё. 248 5 102040 ⋅+⋅−= ⋅+⋅− = IIIII IIIII I II II I 1-р тэгшитгэлд түүний утгыг тавья.: ( ) 352450 5410248130 ⋅−⋅= ⋅+⋅+⋅⋅+⋅−= IIIII IIIIIIIIII II IIII эсвэл 3-тэгшитгэлд II гүйдлийг орлуулбал: ( ) 262468 1010424816100 ⋅−⋅= ⋅−⋅+⋅⋅+⋅−+⋅= IIIII IIIIIIIIIIII II ээсвэIIIII 3 тэгшитгэлээс 1 тэгшитгэлийг : 918 ⋅= III эндээс AIII 2= 3тэгшитгэлээс IIII хүрээний гүйдлийг тодорхойлбол: A I I II III 5 24 26268 24 2668 = ⋅+ = ⋅+ = 1 тэгшитгэлээс 101088248 =+−=⋅+⋅−= IIIIII III Өгөгдсөн хэлхээний бодит гүйдлийг тодорхойлъё. AIIIII IIIIII 15510;10 41 =+=+=== AIIIAII IIIIIII 325;2 52 =−=−=== AIIIAII IIIIII 12210;5 63 =+=+=== 1-р хүрээний бодолт зөв эсэхийг шалгая. 1305*124*151*10130 6644111 =++= ++= RIRIRIE бодолт зөв гэдэг нь тодорхойлогдлоо. 8 Зураг 3.1 Нийлмэл цахилгаан хэлхээ
  • 9. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар Бодлого-2 Доорхи нийлмэл цахилгаан хэлхээнд Хүрээний гүйдлийн аргаар тооцоо хийж салаа тус бүрийн гүйдлийг тодорхойл. ;5 3;5,10 4 321 = === R RRR 30 100 50 3 2 1 = = = E E E Зураг 3.2 Бодолт:Хүрээ тус бүрд Кирхгофийн 2-р хуулиар тэгшитгэл бичье. ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) 452254311545224322115 512251152151221151121 ; ;; EEIRRRIREEIRRIIR EEIRIRRREEIIRIRR −−=+++−−−=++−− +=−+++=−++ Бие дааж бодох бодлого Бодлого-3.Хүрээний гүйдлийн аргаар тооцоо хийж салааны гүйдлүүдийг тодорхойл. 10;15;5 ;6;10;10 6;10;30;100 465 421 4321 === === ==== rRR RRR BEBEBEBE Хариу: AII 5111 == AII 2222 == AII 2336 == AIII 14522112 =−=−= AIII 22433224 =−=−= AIII 32533113 =−=−= Зураг 3.3 Бодлого-4: kOmR kOmR kOmR kOmR kOmR BE mAJ 8 2 16 4 5 60 50 5 4 3 2 1 = = = = = = = хүрээний гүйдлийн аргаар салааны гүйдлүүдийг тодорхойлж чадлын балансаар шалга. Хариу: mAImAII mAImAImAI 10;40 ;10;30;20 5224 321 === ==== 9
  • 10. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар Семинар-4 Сэдэв:.Тогтмол гүйдлийн нийлмэл цахилгаан хэлхээг Зангилааны хүчдлийн аргаар тооцох Зорилго:Зангилааны хүчдлийн аргаар хэлхээний параметрүүдийг тодорхойлох чадвартай болох Бодлого-1:Дараах схемийн салаануудын гүйдлийг зангилааны хүчдэлийн аргаар тодорхойл. OmROmROmROmRBEBEBE 6;5;4;2;14;12;10 4321321 ======= 10 1R 2R 3R 4R 1I 2I 3I 4I1E 2E 3E
  • 11. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар Салааны гүйдлийг зангилааны хүчдлийн аргаар тодорхойлъё.Эхлээд хоёр зангилааны хоорондын хүчдэлийг олъё.Үүний тулд бүх дамжуулах чадварыг тодорхойлно. 25.0 4 11 ;5.0 2 11 2 2 1 1 ====== R g R g Зураг-4.1 15.0 6 11 ;2.0 5 11 4 4 3 3 ====== R g R g B g Eg U 67.9 16.02.025.05.0 2.01425.0125.010 = +++ ⋅+⋅+⋅ == ∑ ( ) ( ) AgUEI 16.05.067.910111 =⋅−=−= ( ) ( ) AgUEI 56.025.067.912222 =⋅−=−= ( ) ( ) AgUEI 86.02.067.914333 =⋅−=−= ( ) ( ) AgUI 6.1.15.067.90 44 −=⋅−=−= Бодлого-2. Өгсөн нь: ;10 40;15 8;6 30;20 56;200 10;30 7 45 43 21 23 21 OmR OmROmR OmROmR OmROmR BEBE BEBE = == == == == == Зураг-4.2 Зангилааны хүчдлийн аргыг ашиглан схемийн гүйдлүүдийг тодорхойл. Бодолт 2 зангилааны потенциалыг тэгтэй тэнцүү гэж үзье. 03 =ϕ .1 ба 2 зангилааны потенциалыг тодорхойлохын тулд тэгшитгэлийг бичье. ∑ − + ==− 4 4 71 1122111 11 R E RR EEggg ϕϕ /1/ 3 3 2 2 71 1222211 111 R E R E RR EEggg −+ + −==− ∑ϕϕ /2/ Зангилаа 1-д холбогдсон салаануудын дамжуулах чадварын нийлбэрийг 11g гэж олъё. 11
  • 12. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар 25.0 40 1 8 1 15 1 30 11111 64571 11 =+++=+++ + = RRRRR g Зангилаа 2-т холбогдсон салаануудын дамжуулах чадварын нийлбэрийг 11g гэж олъё. 3.0 6 1 30 1 15 1 30 11111 32571 22 =+++=+++ + = RRRRR g 1 ба 2 –р зангилааг холбосон дамжуулах чадварын нийлбэр 1.0 15 1 30 111 571 2112 =+=+ + == RRR gg Тэгшитгэл 1 ба 2-т тоон утгыг орлуулбал 6 8 1 56 30 1 301.025.0 21 −=−=− ϕϕ 34 6 1 200 30 1 10 30 1 303.01.0 21 −=−+−=+ ϕϕ Дээрх тэгшитгэлүүдийг бодож зангилаа 1 ба 2-ын потенциалыг олъё. Салаа тус бүрд Омын хуулийг ашиглан гүйдлүүдийг тодорхойлъё. A RR E I 1 30 3014080 71 121 1 = −+− = + −− = ϕϕ A R E I 5 30 10140 2 223 2 = + = +− = ϕϕ A R E I 10 6 200140 3 332 3 = +− = +− = ϕϕ A R E I 3 8 5680 4 413 4 = − = −− = ϕϕ A R I 4 15 14080 5 21 1 = +− = − = ϕϕ A R I 2 40 80 6 13 6 == − = ϕϕ Олсон гүйдлүүдийн чиглэлийг зураг-б дээр харуулав. Семинар-5 Сэдэв:Хувьсах гүйдлийн цахилгаан хэлхээний параметрүүдийг тодорхойлох Зорилго:Хувьсах гүйдлийн хэлхээн дэх бодит эсэргүүцэл,багтаамжийн эсэргүүцэл, нөлөөмжийн эсэргүүцэл дээрх параметрүүдийг тодорхойлж сурах чадвартай болох Бодлого-1.Хувьсах гүйдлийн 50Гц давтамжтай хэлхээнд 4.0=L мГн индукцилэлтэй ороомгийг холбожээ.Ороомгийн эсэргүүцлийг тодорхойл. 12
  • 13. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар Бодолт: 1256.0104.05014.32 3 =⋅⋅⋅⋅== − LX L ω Ом Бодлого-2. Хувьсах гүйдлийн 25Гц давтамжтай хэлхээнд 2=C мкФ багтаамжтай конденсаторыг холбожээ.Конденсаторын эсэргүүцлийг тодорхойл. Бодолт: 3200 22514.32 101 6 = ⋅⋅⋅ == C X C ω Ом Бодлого-3.Хувьсах гүйдлийн хэлхээний хүчдлийн эгшин зуурын утга Btu )45314sin(59 −= илэрхийллээр тодорхойлогдох ба түүнд резистор,катушка, конденсаторыг холбожээ. mkFCmGnLomR 1,10,10 === бол гүйдлийн эгшин зуурын утгын илэрхийлэл болон үйлчлэх утгыг ол. Бодолт:Бодит эсэргүүцэлтэй хэлхээний гүйдэл хүчдэлтэй фазаараа давхцдаг учир гүйдлийн эгшин зуурын утгыг Омын хуулиар: ,)45314sin(9.5/ AtRuiR −== болно.Үйлчлэх утга нь ARUI m 2.42/ == болно. Нөлөөмжийн ороомогтой хэлхээнд гүйдэл фазаараа хүчдлээс 90-аар хоцордог түүний реактив эсэргүүцэл нь ,14.3 OmLX L ==ω ,)135314sin(8.18 AtiL −= үйлчлэх утга нь AXUI Lm 3.132/ == Конденсатортай хэлхээнд гүйдэл фазаараа хүчдлээс 90-аар түрүүлдэг, түүний реактив эсэргүүцэл нь ,18.3/1 kOmCX C == ω ,)45314sin(5.18 Atic += Бодлого-4 Хувьсах гүйдлийн 220В хүчдэлтэй 50 Гц-ийн давтамжтай хэлхээнд C=20 мкФ багтаамжтай конденсаторыг холбожээ.Конденсатороор гүйх гүйдэл, түүний эсэргүүцэл,хуурмаг чадлыг тодорхойл.Вектор диаграммыг байгуул. Бодолт:Конденсаторын эсэргүүцэл 160 10205014.32 1 2 11 6 = ⋅⋅⋅⋅ === − fC X C πω Ом Хэлхээгээр гүйх гүйдэл: A X U I C 37.1 160 220 === Хэлхээний хуурмаг чадал: 30237.1220 =⋅==UIQC Вар Бодлого-5.Хувьсах гүйдлийг осциллограмм дээр / Зураг 5.1 / дүрсэлжээ.Хувьсах гүйдлийн эгшин зуурын утгын илэрхийллийг бичиж,амплитуд утга болон гүйдэл тус бүрийн анхны фаз,давтамжийг тодорхойл. Бодолт:Графикаас харахад хэлбэлзлийн үе нь mcTmcT 4;8 21 == болох ба хувьсах гүйдлийн давтамжууд нь 250;125 21 == ff Гц ,өнцөг давтамж 1550;785 21 == ωω рад/сек.Гүйдлийн амплитуд утга нь AIAI mm 5;10 21 == Анхны фазуудыг ( ) 5.0 0 sin 1 1 1 == m i I i ϕ ( ) 1 0 sin 2 21 2 == m i I i ϕ харьцаагаар тодорхойлно. Гүйдлийн эгшин зуурын утгын илэрхийлэл нь: ( ) ( ); 2 1550sin5; 6 785sin10 21 ππ +=+= titi 13
  • 14. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар Зураг 5.1 Зураг 5.2 Бодлого-6.Хувьсах гүйдлийн 220В хүчдэлтэй 50Гц-ын давтамжтай хэлхээнд 88=R Ом эсэргүүцэлтэй хэрэглэгчийг холбожээ.Хувьсах гүйдлийн үйлчлэх утга болон амплитуд утга,хэлхээний бодит чадлыг тодорхойл.Гүйдэл хүчдлийн эгшин зуурын утгын илэрхийлэл бич.Хүчдлийн анхны фаз 3 π ϕ =u Бодолт:Бодит эсэргүүцэлтэй хэлхээний гүйдэл A R U I 5.2 88 220 === Гүйдлийн амплитуд утга нь: AIIm 52.35.241.12 =⋅=⋅= Хэлхээний бодит чадал: BtRIP 550885.2 22 =⋅== Хүчдлийн эгшин зуурын утгын илэрхийлэл:       += 3 sin311 π ωtu Гүйдлийн эгшин зуурын утгын илэрхийлэл:       += 3 52.3 π ωti Бие дааж бодох бодлого Бодлого-7.Хувьсах гүйдлийн 120В хүчдэлтэй 50Гц-ийн давтамжтай хэлхээнд L=0.009 Гн индукцлэлтэй нөлөөмжийг холбожээ.Нөлөөмжийн ороомгийн гүйдэл, хүчдлийн эгшин зуурын утгын илэрхийллийг бичиж хуурмаг чадлыг тодорхойл. Бодлого-8. Хувьсах гүйдлүүдийг осциллограмм дээр / Зураг 5.2 / дүрсэлжээ.Хувьсах гүйдэл тус бүрийн эгшин зуурын утгын илэрхийллийг бичиж,амплитуд утга болон анхны фаз,давтамжийг тодорхойл. Бодлого-9. Гурван фазын хувьсах гүйдлийн 380В шугамын хүчдэлтэй хэлхээнд энерги хүлээн авагч одоор холбогджээ.Фаз тус бүрийн идэвхитэй эсэргүүцэл ;8=R Ом хуурмаг эсэргүүцэл 12=CX Ом.Хэлхээний шугамын болон фазын гүйдэл, идэвхитэй чадал, хуурмаг чадал, бүрэн чадал,чадлын коэффициентыг тодорхойлж гүйдэл,хүчдлийн векторын диаграммыг байгуул.Хэлхээний схемийг зур Семинар-6 Хувьсах гүйдлийн салбарлаагүй цахилгаан хэлхээний тооцоо Зорилго:Хувьсах гүйдлийн салбарлаагүй цахилгаан хэлхээнд тооцоо хийх чадвартай болох Бодлого-1 220В хүчдэлтэй 50 Гц-ийн давтамжтай хувьсах гүйдлийн хэлхээг Зураг-1д үзүүлэв.Гүйдлийн анхны фаз 0=iψ .Хэлхээний хэсгүүдийн эсэргүүцэл: 13,10,18,20,5,7,8 2121321 ======= CCLL XXXXOmROmROmR бол 1. Хэлхээний гүйдлийг тооцож,түүний эгшин зуурын утгын илэрхийллийг бич 2. aeU -хэлхээний хүчдлийн эгшин зуурын утгын илэрхийллийг бичиж ϕ өнцгийг тодорхойл. 3. аб,сd цэгүүдийн хоорондох хүчдлийг тодорхойл. 4. Эсэргүүцэл тус бүр дээрх хүчдлийг тодорхойлж,векторын диаграммыг байгуул 5. Хэлхээний идэвхитэй идэвхигүй бүрэн чадлуудыг тодорхойл. 14
  • 15. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар Зураг-6.1.Хувьсах гүйдлийн салбарлаагүй цахилгаан хэлхээ Бодолт: 1. Хэлхээний I ерөнхий гүйдлийг тодорхойлохын тулд бүрэн эсэргүүцлийг тодорхойлъё. ( ) ( ) ( ) 25)13101820(578 222 2121 2 321 =−−++++=−−++++= CCLL XXXXRRRZ Гүйдлийн үйлчлэх утгыг тодорхойлъё. 8.8 25 220 === Z U I Гүйдлийн хамгийн их утга 4.128.8*41.12 ==⋅= IIm Хэлхээний гүйдлийн эгшин зуурын утга: ( ) ( )ttIi im 314sin4.12sin =+= ψω 2. Хэлхээний фаз хөдлөлийн өнцөг ϕтодорхойлъё. 75.0 20 15 578 13101820 321 2121 == ++ −−+ = ++ −−+ == RRR XXXX R X tg CCLL ϕ 37=ϕ Хэлхээний хүчдэлийн эгшин зуурын утга: ( ) ( )37314sin310sin +=+= ttUu mae ϕω BUUm 310220*41.12 === 3. Хэлхээний хэсгүүд дээрх хүчдэл: BXRIIZU BXRIIZU Lcdcd Cабаб 1.1641858.8 6.1121088.8 222 1 2 3 222 1 2 1 =+=+== =+=+== 4. Векторын диаграмм байгуулахын тулд хүчдлийн уналтуудыг тодорхойлъё. Зураг 6.2 15
  • 16. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар BIXU BIXU BIRU BIXU BIRU BIRU BIXU CC LL a LL a a CC 11413*8.8 15818*8.8 445*8.8 17620*8.8 627*8.8 708*8.8 8810*8.8 22 22 33 11 22 11 11 === === === === === === === BU ae 220= Хэлхээний вектор диаграммыг cmBMcmAM ui /30;/1 == масштабтайгаар байгуулъя./Зураг 6.2/ 5. Хэлхээний чадал: 8.15488.0*8.8*220cos 19358.8*220 === === ϕUIP BAUIS 8.0 25 20 cos === Z R ϕ 6.11616.0*1936sin === ϕSQ 6.0 25 15 sin === Z X ϕ 6. Резонансын давтамжийг тодорхойлохын тулд индукц,багтаамжийг олъё. ( ) 6 21 21 10*138 )1310(314 111 12.0 314 1820 − = + = + == = + = + == CCC LLL XXX C Gn XXX L ωω ωω 246 10*38.1*12.0 11 6 === − LC резω 2.39 2 == π ωp pezf Резонансын үеийн гүйдэл A R U I p 11== Бодлого -2.Хувьсах гүйдлийн салбарлаагүй цахилгаан хэлхээнд резистор R, конденсатор С холбогджээ.Хэлхээний бүрэн эсэргүүцэл, хүчдэл, резистор болон конденсатор дээрх хүчдлийг тодорхойлж вектор диаграмм байгуул.Хүчдлийн эгшин зуурын утга tu ωsin141= , идэвхитэй болон багтаамжийн эсэргүүцэл 3=R Ом, 4=CX Ом . Бодолт:Хэлхээний бүрэн эсэргүүцлийг тодорхойлъё. 543 2222 =+=+= CXRZ Ом tu ωsin141= илэрхийллээс 141=mU В болох ба эндээс 100 41.1 141 2 === mU U В Одоо хэлхээний ерөнхий гүйдлийг тодорхойлъё. A Z U I 20 5 100 === Резистор дээрх хүчдлийн уналтыг олъё. ;60320 BRIUR =⋅=⋅= Конденсатор дээрх хүчдлийн уналтыг олъё. ;80420 BXIU CC =⋅=⋅= Эдгээр хүчдлийн утгуудаар векторын диаграмм байгуулъя. / Зураг 6.3 / Зураг 6.3 Бодлого-3. Хувьсах гүйдлийн салбарлаагүй цахилгаан хэлхээнд 4=R Ом, 15=CX Ом 16
  • 17. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар 25=LX Ом эсэргүүцлүүд холбогджээ.Хэлхээний хүчдлийн эгшин зуурын утга нь tu ωsin310= илэрхийллээр тодорхойлогдох бол ерөнхий гүйдэл,хүчдэл,бүрэн эсэргүүцлийг ол. Бодолт:Хэлхээний бүрэн эсэргүүцлийг тодорхойлъё. 1.14)1525(10)( 2 222 =−+=−+= CL XXRZ Ом Хүчдлийн эгшин зуурын утгын tu ωsin310= илэрхийллээс BUm 310= гэж олдох ба эндээс хүчдлийн үйлчлэх утгыг тодорхойлбол B U U m 220 2 310 2 === болно. Хэлхээний ерөнхий гүйдлийг олбол: A Z U I 6.15 1.14 220 === болно. Бие дааж бодох бодлого Бодлого-4.Хувьсах гүйдлийн салбарлаагүй цахилгаан хэлхээнд 3=R Ом, 4=CX Ом .эсэргүүцэлтэй ваттметр холбогджээ.Ваттметрийн заалт kBtP 2.1= болно.Хэлхээний ерөнхий гүйдэл, хүчдэл,бүрэн эсэргүүцэл, чадлын коэффициентыг тодорхойл. Хариу: BUOmZAI 100;6.0cos;5;20 ==== ϕ Бодлого-5. Хувьсах гүйдлийн салбарлаагүй цахилгаан хэлхээнд 3=R Ом, 4=CX Ом 12=LX .эсэргүүцлүүд холбогджээ. Хэлхээний ерөнхий гүйдэл, бүрэн эсэргүүцэлийг тодорхойлж векторын диаграмм байгуул..Хэлхээний ерөнхий хүчдэл BU 110= . Хариу: OmZAI 5;22 == Бодлого-6. Хувьсах гүйдлийн салбарлаагүй цахилгаан хэлхээнд 4=R Ом, 10=CX Ом 7=LX .эсэргүүцлүүд холбогджээ. Хэлхээний хүчдлийн эгшин зуурын утгын илэрхийлэл tu ωsin310= бол ерөнхий гүйдэл, хүчдэл, бодит,хуурмаг,бүрэн чадлуудыг тодорхойлж,векторын диаграмм байгуул. Хариу: 8.5;75.7;220;44 ==== QkBtPBUAI кВар, kBAS 68.9= Семинар-7 Хувьсах гүйдлийн салбарласан цахилгаан хэлхээний тооцоо 17
  • 18. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар Зорилго:Хувьсах гүйдлийн салбарласан цахилгаан хэлхээнд тооцоо хийх чадвартай болох. Бодлого-1 127В хүчдэлтэй 50 Гц-ийн давтамжтай хувьсах гүйдлийн хэлхээнд ороомог конденсаторыг зэрэгцээ холбожээ./ Зураг 7.1 / Хэлхээний параметрүүд 212;7.63;10 === CLR мкФ бол хэлхээний 1. III ;; 21 гүйдлүүдийг тодорхойл. 2.Фаз хөдлөлийг тодорхойл. 21 ,ϕϕ , иϕ / 3.Хэлхээний идэвхитэй ба хуурмаг чадлуудыг тодорхойл. 4.Векторын диаграмм байгуул Зураг 7.1.Хувьсах гүйдлийн салбарласан хэлхээ Бодолт:1.Хэлхээний хэсгүүдийн эсэргүүцлүүдийг тодорхойлъё. 1-р салааны бүрэн эсэргүүцэл 4.222010 2222 1 =+=+= LXRZ Салаа тус бүрийн гүйдлүүдийг тодорхойлъё. 47.8 15 127 67.5 4.22 127 2 2 1 1 === === Z U I Z U I Хэлхээний ерөнхий гүйдлийг тодорхойлохын тулд салаа тус бүрийн дамжуулах чадварыг тодорхойлъё. 04.0 02.0 4.22 10 2 1 1 22 1 1 1 == === Z X b Z R g L 067.0 1 2 == CX b Хэлхээний бүрэн дамжуулах чадварыг тодорхойлъё. ( ) ( ) 2222 21 2 1 1036.306.004.002.0 − ⋅=−+=−+= bbgy Хэлхээний ерөнхий гүйдлийг тодорхойлъё. 27.410*36.3*127 2 ==⋅= − yUI Фаз хөдлөлийн өнцөг 642 02.0 04.0 1 1 1 ==== arctgarctg g b arctgϕ 902 =ϕ -багтаамжийн шинжтэй учир ( ) 305335.1 02.0 067.004.021  −=−= − = − == arctgarctg g bb arctg g b arctgϕ Хэлхээний бүрэн чадал: 54227.4*127 === UIS Хэлхээний бодит чадал: BtUIP 32059.0*542cos ==⋅= ϕ 18 15 10*212*314 11 2010*7.63*314 6 3 === === − − C X LX C L ω ω
  • 19. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар Хуурмаг чадал: 4348.0542sin =⋅=⋅= ϕSQ Векторын диаграммыг байгуулахын тулд салаа тус бүрийн идэвхитэй,хуурмаг гүйдлүүдийг тодорхойлъё. 04.504.0*127* 54.202.0*127* 11 11 === === bUI gUI p a 47.822 == II p Векторын диаграмм байгуулахын тулд хүчдэл, гүйдлийн масштаб сонгоё. cm B M cm B M uu 2;20 == Зураг 7.2 Бодлого-2.Хувьсах гүйдлийн хэлхээнд ороомог болон конденсатор зэрэгцээ холбогджээ./Зураг 7.3 / Салаануудын гүйдлүүдийг тодорхойлж векторын диаграмм байгуул.Хэлхээни ерөнхий хүчдэл BU 220= ,идэвхитэй,хуурмаг эсэргүүцлүүд 8;3 21 == RR 6;4 == LC XX Ом . Зураг 7.3 Хувьсах гүйдлийн салбарласан хэлхээ Бодолт:Хэлхээний зэрэгцээ салаануудын бүрэн эсэргүүцлүүдийг тодорхойлъё. 543 2222 11 =+=+= CXRZ Ом 1068 2222 22 =+=+= LXRZ Ом Салаа тус бүрийн гүйдлүүдийг тодорхойлъё. A Z U IA Z U I 20 10 200 ;40 5 200 2 2 1 1 ====== Салаа тус бүрийн идэвхитэй, хуурмаг, бүрэн дамжуулах чадварыг тодорхойлъё. 16.0 12.0 5 3 2 1 1 22 1 1 1 == === Z X b Z R g C 06.0 08.0 100 8 2 2 2 2 2 2 2 == === Z X b Z R g L Хэлхээний бүрэн дамжуулах чадварыг тодорхойлъё. ( ) ( ) 22.01.02.0)( 222 21 2 21 =+=−++= bbggy Хэлхээний ерөнхий гүйдлийг тодорхойлъё. 4.4822.0220 =⋅=⋅= yUI А 19
  • 20. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар Фаз хөдлөлийн өнцөг 55333.1 12.0 16.0 1 1 1  ==== arctgarctg g b arctgϕ 553675.0 08.0 06.0 2 2 2  ==== arctgarctg g b arctgϕ ( ) 33265.0 2.0 1.021  === − == arctgarctg g bb arctg g b arctgϕ Зураг 7.4 Бие дааж бодох бодлого Бодлого-3 Хувьсах гүйдлийн салбарласан цахилгаан хэлхээний хүчдэл 120В, идэвхитэй идэвхигүй эсэргүүцлүүд 1;2 21 == RR Ом, 95.9;6 == CL XX Ом бол салбарласан цахилгаан хэлхээг Омын хуулиар тооцож векторын диаграмм байгуул Хариу: 1040;1584;3571;12;19 0 2121 =−==== ϕϕϕ  AIAI Зураг 7.5 Хувьсах гүйдлийн салбарласан хэлхээ Бодлого-4.Бодлого -3ыг дамжуулах чадварын аргаар тооц. Хариу: 0784.0;05.0;06.0 === ybg AI 4.9= 1040 =ϕ Семинар-8 Гурван фазын од, гурвалжин холбогдсон хэлхээнд тооцоо хийх Зорилго: Гурван фазын хэлхээнд тооцоо хийх чадвартай болох Бодлого-1 Генераторын ороомог нь одоор холбогдсон 127В фазын хүчдэлтэй хэлхээнд хэрэглэгчийг гурвалжнаар холбожээ.Хэрэглэгчийн фаз тус бүрийн актив эсэргүүцэл OmXOmR L 6;8 == бол генераторын фаз тус бүрээр гүйх гүйдэл, чадлыг тодорхойл. 20
  • 21. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар Зураг 8.1 Бодолт: Хэрэглэгчийн фаз тус бүр дээрх хүчдэл фпU , генераторын шугамын хүчдэлтэй тэнцүү. BUUU фГлГфп 22031273 =⋅=== Хэрэглэгчийн фазын эсэргүүцэл OmXRZ Lп 10 22 =+= Хэрэглэгчийн фаз тус бүрээр гүйх гүйдэл /ачаалал тэнцүү / A Z U I п фп фп 22 10 220 === Генераторын фаз тус бүрээр гүйх гүйдэл фГI хэрэглэгчийн шугамын гүйдэл тэнцүү бөгөөд AIII фПлПфГ 382273.13 =⋅=== Генератороос өгч буй чадал нь BtIUP Lл 115708.03822073.1cos3 =⋅⋅⋅== ϕ 8.0 10 8 cos === фпZ R ϕ то  37=ϕ -хэрэглэгчийн фазын гүйдэл хүчдэлээсээ 37-аар хоцорно./ ачаалал индуктив шинж чанартай. Бодлого-2.380В шугамын хүчдэлтэй гурван фазын хэлхээнд хөдөлгүүр Д, нэг фазын хүчний хэрэглэгчийг холбожээ. /Зураг 8.2 /.Гурван фазын хөдөлгүүрийн чадал kBtP 10= , чадлын коэффициент 76.0cos =ϕ бөгөөд ороомгийг гурвалжин холболтоор холбожээ.Нэг фазын хэрэглэгч нь OmXOmXXOmROmRR CBACBA 6;9;8;12 ====== параметрүүдтэй бөгөөд од холболттой болно. 1.Ампермерүүдийн заалтыг тодорхойл. 2.Бүх хэрэглэгчдийн чадлыг тодорхойл. 21
  • 22. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар Зураг 8.2 Бодолт: 1.С шугамын дамжуулагчид холбосон 1A амперметрийн заалтыг тодорхойлъё. A U P II двл дв лдвA 20 76.038073.1 10000 cos3 1 = ⋅⋅ === ϕ 2A -амперметр нь В фаз дээрх од холболттой хүчний хэрэглэгчийн гүйдлийг хэмжинэ.Хэрэглэгчийн фаз тус бүр дээрх хүчдэл нь B U U л ф 220 3 380 3 === Эндээс В фаз дээрх гүйдэл нь: 7,14 15 220 2 ==== B B BA Z U II 15912 222 002 2 =+=+= bBB XRZ Ом. С фазад холбогдсон 3A амперметрийн заалт A Z U II C C CA 22 10 220 3 ==== 1068 2222 =+=+= CCC XRZ Ом Нолийн дамжуулагчид холбогдсон 4A амперметрээр гүйх гүйдэл нь фазуудын гүйдлүүдийн геометр нийлбэрээр тодорхойлогдоно. AIAII CBA 22;7.14 === эдгээр өгөгдлүүдээр векторын диаграмм байгуулж болох бөгөөд вектрын диаграммаас харахад BA II ; гүйдлүүдийн геометр нийлбэр 14,7А / AII BA 7.14=+ / Эдгээр нийлбэр гүйдлүүд нь CI гүйдэлтэй фазаараа эсрэг орших учир NI нолийн дамжуулагчийн гүйдэл нь 7,3А-тай тэнцүү. A3.77.1422 =− AIIII CBAN 3.7=++= Эндээс амперметр 4A нь 7,3А заана. 2. Бүх хэрэглэгчийн хэрэглэх чадлыг тодорхойлохын тулд хэрэглэгч тус бүр дээрх актив чадлыг тодорхойлно. BtIUP AAAA 25878.07.14220cos =⋅⋅== ϕ 8.0 15 12 cos === A A A Z R ϕ BtIUP BBBB 25878.07.14220cos =⋅⋅== ϕ 8.0 15 12 cos === B B B Z R ϕ BtIUP CCCC 38728.022220cos =⋅⋅== ϕ 8.0 10 8 cos === C C C Z R ϕ Бүх хэрэглэгчийн хэрэглэж буй актив чадал 190461000387225872587 =+++=+++= двCBA PPPPP Вт Бодлого-3.120 В шугамын хүчдэлтэй 3 фазын тэгш хэмтэй системд 4;3 == LXR Ом эсэргүүцэлтэй гурван резисторыг гурвалжнаар холбожээ.Хэлхээний шугамын гүйдэл, 22
  • 23. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар фазын гүйдэл, фаз тус бүр дээрх хэрэглэгчийн бодит, хуурмаг, бүрэн чадлуудыг тодорхойл. Хариу: kBASkbarQPAIAI фФШФ 88.2;304.2;728.1;5.41;24 ===== Бодлого-4. 220 В шугамын хүчдэлтэй 3 фазын тэгш хэмтэй системд 4;30 ======== ФCbaФCba XXXXRRRR Ом бодит,хуурмаг эсэргүүцэлтэй цахилгаан хэрэглэгчийг одоор холбожээ.Хэлхээний шугамын гүйдэл, фазын гүйдэл, хэрэглэгчийн бодит чадлыг тодорхойл. Хариу: kBtPAII ШФ 8.5;4.25 === Бодлого-5. Гурван фазын хувьсах гүйдлийн хэлхээний шугамын хүчдэл BU A 220= хэлхээнд хэрэглэгч одоор холбогджээ.Фаз тус бүрийн идэвхитэй эсэргүүцэл 60=R хуурмаг эсэргүүцэл 5.94=LX Ом.Шугамын болон фазын гүйдэл, идэвхитэй, хуурмаг, бүрэн чадлуудыг тодорхойл. Бодлого BeU ОмR ОмR ОмXX ОмX j ae CL C 0 2 1 32 1 120 20 25 50 100 = = = == =  AjI jAI AjI 4.16.0 1 4.04.0 3 2 1 +−= −= +=    0=aϕ ( ) BjjRIab 2020201022 −=⋅−+=+=  ϕϕ ( ) BjjjjIjXLbc 3070501202022 +=⋅−+−=+=  ϕϕ эсвэл ( ) BjjjIjXCac 30704.16.050033 +=+−−=−=  ϕϕ ( ) BjjjRIcd 4080254.04.0307011 +=⋅+++=+=  ϕϕ ( ) BjjjIjXCde 1204.04.0100408011 =+−+=−=  ϕϕ 23
  • 24. BE201 Цахилгаан техникийн үндэс Семинар 24