ՀՀ ՊԿԱ Տարածաշրջանային հետազոտությունների կենտրոնի կազմակերպած «Տարածաշրջանային մարտահրավերները» դպրոցի շրջանակում 23.10.2018 «Փոքր պետությունների արտաքին քաղաքական վարքի առանձնահատկությունները» թեմայով հրապարակային դասախոսության նյութը։

1. Փոքր պետությունների արտաքին
քաղաքական վարքի
առանձնահատկությունները
Նարեկ Ս․ ԳալստյանՆարեկ Ս․ Գալստյան
,Քաղաքական գիտությունների թեկնածու
ԵՊՀ Քաղաքական ինստիտուտների և գործընթացների ամբիոնի դոցենտ
Էլ․ փոստ nsgalstyan@ysu.am

2. Այսօր կիմանանքԱյսօր կիմանանք
1.1. Փոքր պետություններիՓոքր պետությունների արտաքին քաղաքական վարքիարտաքին քաղաքական վարքի
հիմնապատճառներըհիմնապատճառները ((« »ԻՆՉՈ՞Ւ« »ԻՆՉՈ՞Ւ ))
2.2. Փոքր պետություններիՓոքր պետությունների արտաքին քաղաքական վարքիարտաքին քաղաքական վարքի
հատկանիշներըհատկանիշները ((« »ԻՆՉՊԻՍԻ՞« »ԻՆՉՊԻՍԻ՞ ))
3.3. Փոքր պետություններիՓոքր պետությունների արտաքին անվտանգության հիմնականարտաքին անվտանգության հիմնական
ռազմավարություններըռազմավարությունները ((« »ԻՆՉՊԵ՞Ս« »ԻՆՉՊԵ՞Ս ))
4.4. ՀՀ արտաքին անվտանգության ռազմավարություններըՀՀ արտաքին անվտանգության ռազմավարությունները

3. Պետությունների դասերըՊետությունների դասերը
( )Ռոբերտ Քոհեյն( )Ռոբերտ Քոհեյն
Դասը ,Երկրի առաջնորդները կարծում են որ իրենց երկիրը ․․․
Մեծ միայնակ կարող է ունենալ վճռորոշ ազդեցություն միջազգային
համակարգի վրա
Երկրորդային միայնակ կարող է ունենալ ոչ վճռորոշ ազդեցություն միջազգային
համակարգի վրա
Միջին միայնակ արդյունավետ չի կարող ,գործել բայց փոքր խմբում կարող է
նշանակալի ազդեցություն ունենալ
Փոքր միայնակ կամ փոքր խմբով չի կարող էական ազդեցություն ունենալ
համակարգի վրա

4. , ,Ուժեղներն անում են այն ինչ կարողանում են իսկ, ,Ուժեղներն անում են այն ինչ կարողանում են իսկ
,թույլերը տառապում են նրանից ինչից պետք է,թույլերը տառապում են նրանից ինչից պետք է
տառապենտառապեն
( 460-399),Թուկիդիդես մ․թ․ա․ հույն պատմիչ

5. Փոքր պետություններիՓոքր պետությունների արտաքինարտաքին
քաղաքական վարքիքաղաքական վարքի
հիմնապատճառներըհիմնապատճառները ((« »ԻՆՉՈ՞Ւ« »ԻՆՉՈ՞Ւ ))
Ինչո՞ւ են փոքր պետությունները միջազգային հարթակում դրսևորում յուրահատուկ վարք

6. ՓՊ ԱՔՓՊ ԱՔ ընդհանուրընդհանուր հիմնապատճառներըհիմնապատճառները
1.1. , , ,ֆինանսատնտեսական տեխնոլոգիական մարդկային ռեսուրսների, , ,ֆինանսատնտեսական տեխնոլոգիական մարդկային ռեսուրսների
ռազմական կարողությունների սահմանափակությունըռազմական կարողությունների սահմանափակությունը,,
2.2. կախվածությունը միջազգային համակարգից և դրա փոփոխություններիկախվածությունը միջազգային համակարգից և դրա փոփոխությունների
նկատմամբ գերզգայունությունընկատմամբ գերզգայունությունը,,
3.3. ,խոցելիությունն արտաքին հարկադրանքի ճնշման և սպառնալիքների,խոցելիությունն արտաքին հարկադրանքի ճնշման և սպառնալիքների
հանդեպհանդեպ,,
4.4. արտաքին միջավայրից տնտեսական ներթափանցման ռիսկի բարձրարտաքին միջավայրից տնտեսական ներթափանցման ռիսկի բարձր
աստիճանը։աստիճանը։

7. ՓՊ ԱՔՓՊ ԱՔ մասնավորմասնավոր հիմնապատճառներըհիմնապատճառները
1.1. – ,միջազգային տարածաշրջանային այն համակարգի տիպը– ,միջազգային տարածաշրջանային այն համակարգի տիպը
– ,որում գտնվում է տվյալ ՓՊ ն– ,որում գտնվում է տվյալ ՓՊ ն
2.2. ,ՓՊ աշխարհագրական տեղադրությունը,ՓՊ աշխարհագրական տեղադրությունը
3.3. ,ՓՊ կարողությունները,ՓՊ կարողությունները
4.4. ՓՊ կառավարող էլիտայի դիրքորոշումը։ՓՊ կառավարող էլիտայի դիրքորոշումը։

8. 1 –․ Միջազգային տարածաշրջանային1 –․ Միջազգային տարածաշրջանային
համակարգըհամակարգը
1.1. միջազգային և տարածաշրջանային համակարգի՝միջազգային և տարածաշրջանային համակարգի՝
անվտանգության համալիրի տիպըանվտանգության համալիրի տիպը ,,
2.2. հզորության բաշխումըհզորության բաշխումը դրա մաս կազմող պետություններիդրա մաս կազմող պետությունների
,միջև,միջև
3.3. դրանցդրանց փոխհարաբերությունների բնույթըփոխհարաբերությունների բնույթը ևև
4.4. դրանք կարգավորողդրանք կարգավորող միջազգային իրավական նորմերն ումիջազգային իրավական նորմերն ու
կազմակերպություններըկազմակերպությունները ։։

9. Տարածաշրջանային անվտանգությանՏարածաշրջանային անվտանգության
համալիրհամալիր ((ՏԱՀՏԱՀ))
,Պետությունների համախումբ որոնց անվտանգության,Պետությունների համախումբ որոնց անվտանգության
,խնդիրներն այնքան են փոխկապակցված որ դրանք հնարավոր,խնդիրներն այնքան են փոխկապակցված որ դրանք հնարավոր
չէ վերլուծել կամ լուծել միմյանցից անկախ։չէ վերլուծել կամ լուծել միմյանցից անկախ։

11. 2․ ՓՊ աշխարհագրական տեղադրությունը2․ ՓՊ աշխարհագրական տեղադրությունը

12. 2․ ՓՊ աշխարհագրական տեղադրությունը2․ ՓՊ աշխարհագրական տեղադրությունը
• Ծովային ելք չունեցող երկրների արտաքին առևտրի ծավալը կազմում է
60%- 2նավամատույցներ ունեցող երկրների արտաքին առևտրի ը և անգամ
գերազանցում է նրանց տարանցման ծախսերի չափը։
• 193 – 44– (ՄԱԿ անդամ պետություններից ը չունեն ելք դեպի ծով Աֆրիկայում՝
16, 14, 12 2 ),Եվրոպայում՝ Ասիայում՝ և Հվ․ Ամերիկայում՝ պետություն
• 44-ից 9–ն ունեն Մարդկային զարգացման ամենացածր, 7-ը՝
,ամենաբարձր մյուսները՝ բարձր ու միջին գործակից։

13. ՀետևությունՀետևություն
« »,Ո՛չ տնտեսական փոքրությունը ո՛չ բնական պաշարների
սակավությունը չեն բացառում ՓՊ տնտեսական զարգացման
,հնարավորությունները –եթե այդպիսիք ընձեռում է նրա ՏԱՀ ը–եթե այդպիսիք ընձեռում է նրա ՏԱՀ ը։

14. 3․ ՓՊ կարողությունները3․ ՓՊ կարողությունները
( ),Պետության ռեսուրսները նյութական և ոչ նյութական քաղաքական
, ,համակարգը որոշումների ընդունման գործընթացը քաղաքական ուժերի
,հարաբերակցությունը քաղաքական մշակույթը և այլն։
Արտաքին գործոնների ազդեցության չափը կախված է ՓՊԱրտաքին գործոնների ազդեցության չափը կախված է ՓՊ
,զարգացվածության աստիճանից։ Ինչքան տնտեսապես թույլ այնքան,զարգացվածության աստիճանից։ Ինչքան տնտեսապես թույլ այնքան
մեծ է արտաքին գործոնների ազդեցությունը։մեծ է արտաքին գործոնների ազդեցությունը։

15. 4․ Կառավարող էլիտայի դիրքորոշումը4․ Կառավարող էլիտայի դիրքորոշումը
, ,Առաջնորդների ինքնութենական հոգեբանական կենսաբանական
, ,հատկանիշները վարքային մոդելները հմտություններն ու փորձառությունը։
–ՓՊ ի առաջնորդնե՛րն են որոշում՝ ինչպե՛ս օգտագործել առկա–ՓՊ ի առաջնորդնե՛րն են որոշում՝ ինչպե՛ս օգտագործել առկա
հնարավորությունները և արձագանքել մարտահրավերներին։հնարավորությունները և արձագանքել մարտահրավերներին։

16. Փոքր պետություններիՓոքր պետությունների արտաքինարտաքին
քաղաքական վարքի հատկանիշներըքաղաքական վարքի հատկանիշները
((« »ԻՆՉՊԻՍԻ՞« »ԻՆՉՊԻՍԻ՞ ))
Ինչպիսի՞ վարք են դրսևորում փոքր պետությունները միջազգային հարթակում

17. (1)ՓՊ ԱՔ վարքի հատկանիշները (1)ՓՊ ԱՔ վարքի հատկանիշները
1.1. –ՓՊ ն ունի շահերի և գործունեության նեղ շրջանակ–ՓՊ ն ունի շահերի և գործունեության նեղ շրջանակ, ձգտում է
,աստիճանակարգել իր ռիսկերը և նվազեցնել դրանցից առավել կարևորները
կենտրոնացած է տեղական կամ տարածաշրջանայինկենտրոնացած է տեղական կամ տարածաշրջանային
սպառնալիքների ու մարտահրավերների վրասպառնալիքների ու մարտահրավերների վրա։
2. –ՓՊ ն ունի « »պաշտպանական հավակնություններ« »պաշտպանական հավակնություններ , ձգտում է լինել
,քիչ ցանկալի թիրախ դրսի համար խուսափել արտաքին թելադրանքիցխուսափել արտաքին թելադրանքից
ու հարկադրանքիցու հարկադրանքից։

18. (2)ՓՊ ԱՔ վարքի հատկանիշները (2)ՓՊ ԱՔ վարքի հատկանիշները
3. ,Գիտակցելով որ միայն սեփական ուժերով չի կարող ապահովել իր
անվտանգությունը՝ –փպ ն ձգտում է չեզոքության կամ դաշինքային–փպ ն ձգտում է չեզոքության կամ դաշինքային
քաղաքականությանքաղաքականության։
4. –Դաշինքի ներսում փպ ն –հետևում է առաջնորդ պետությանը–հետևում է առաջնորդ պետությանը,
,աջակցում նրան խուսափում նրա հետ թշնամությունից։

19. (3)ՓՊ ԱՔ վարքի հատկանիշները (3)ՓՊ ԱՔ վարքի հատկանիշները
5. Ձգտելով նվազեցնել իր արտաքին քաղաքական ծախսերն ու մեծացնել իր
,կշիռը զսպել խոշորներին և խուսափել միջազգային
անկառավարելիությունից՝ –փպ ն ձգտում է գործակցել այլ
դերակատարների հետ միջազգային կազմակերպությունների
,ներսում աջակցում է դրանց և միջազգային իրավական ու
բարոյական նորմերին։
6. –Փպ ն կողմնորոշված է դեպի ստատուս քվոյի պահպանումըստատուս քվոյի պահպանումը, ,ձգտում է
որ իրեն համարեն ,առկա կարգի պահապան եթե անգամ ինքն է,առկա կարգի պահապան եթե անգամ ինքն է
խախտում այնխախտում այն։

20. Փոքր պետություններիՓոքր պետությունների արտաքինարտաքին
անվտանգության հիմնականանվտանգության հիմնական
ռազմավարություններըռազմավարությունները ((« »ԻՆՉՊԵ՞Ս« »ԻՆՉՊԵ՞Ս ))
,Ինչպե՞ս են արձագանքում ինչպիսի՞ ռազմավարություններ են կիրառում փոքր
պետությունները միջազգային հարթակում

21. Ի՞նչ նպատակ են հետապնդում ևԻ՞նչ նպատակ են հետապնդում և
ո՞րն է դրան հասնելու գլխավորո՞րն է դրան հասնելու գլխավոր
միջոցըմիջոցը

22. Փոքր պետությունների ռազմավարականՓոքր պետությունների ռազմավարական
վերջնանպատակներնվերջնանպատակներն ուու միջոցներըմիջոցները
Վերջնանպատակը՝Վերջնանպատակը՝ գոյատևել և առավելագույնս պահպանել իրենցգոյատևել և առավելագույնս պահպանել իրենց
ինքնիշխանությունն ու ինքնավարությունըինքնիշխանությունն ու ինքնավարությունը
Միջոցը՝Միջոցը՝ +ներքին կարողությունների ամրապնդում արտաքին+ներքին կարողությունների ամրապնդում արտաքին
տնտեսաքաղաքական աջակցության ապահովումտնտեսաքաղաքական աջակցության ապահովում

23. Ի՞նչ ուղենիշներով ենԻ՞նչ ուղենիշներով են
մշակվումմշակվում
ռազմավարություններըռազմավարությունները
Ո՞ր խնդիրների լուծմանն են դրանք նպատակաուղղված

24. Փոքր պետությունների ռազմավարությանՓոքր պետությունների ռազմավարության
ուղենիշներըուղենիշները
1.1. ՆվազեցնելՆվազեցնել խոցելիությունըխոցելիությունը և սահմանափակումներըսահմանափակումները հնարավորինս
դարձնելդարձնել մրցակցային առավելություններմրցակցային առավելություններ,
2. Խոցելիության թուլացման համար՝ ապահովել տնտեսությանտնտեսության
,շարունակական զարգացում,շարունակական զարգացում
3.3. Արտաքին առևտրի բազմազանեցմանԱրտաքին առևտրի բազմազանեցման –բարձր աստիճանը կնպաստի ՓՊ
,ի՝ դրսից կախվածության նվազեցմանը
4.4. Ներքին կայունության բարձր աստիճանըՆերքին կայունության բարձր աստիճանը –կնպաստի ՓՊ ի արտաքին
քաղաքական նախաձեռնողականության աճին։
5. ,Նախաձեռնողականությունը կաճի եթե արտաքին միջավայրը փոփոխելիարտաքին միջավայրը փոփոխելի
է։է։

25. ՕրինակՕրինակ ((տնտեսական ոլորտտնտեսական ոլորտ))
• Փոքր պետությունները կախված են արտաքին առևտրից և այդՓոքր պետությունները կախված են արտաքին առևտրից և այդ
հարցում էլ են նրանք խոցելի։հարցում էլ են նրանք խոցելի։
, ,Նրանց շուկան փոքր է և հետևաբար քիչ հրապուրիչ և քիչ շահութաբեր։ Փոքր
պետությունները չեն կարող ապահովել նաև մեծածավալ բեռնափոխադրումներ։

26. Ի՞նչ անելԻ՞նչ անել ((տնտեսական ոլորտտնտեսական ոլորտ))
1. մասնագիտանալ տնտեսության սահմանափակ թվով ճյուղերումսահմանափակ թվով ճյուղերում,
2. ,այն ճյուղերում որոնք պակաս ռեսուրսատար են և նորպակաս ռեսուրսատար են և նոր,
3. շեշտադրել արտադրության ,որակը ոչ թե քանակը,որակը ոչ թե քանակը

27. ՕրինակՕրինակ ((անվտանգության ոլորտանվտանգության ոլորտ))
• Որքան փոքր պետությունն աշխարհագրորեն մոտ է գտնվումՈրքան փոքր պետությունն աշխարհագրորեն մոտ է գտնվում
,խոշորին այնքան մեծ է փոքրի խոցելիությունը։,խոշորին այնքան մեծ է փոքրի խոցելիությունը։
1. ,Մեծ է հավանականությունը որ խոշոր հարևանը կմիջամտի փոքրի ներքին
, ,գործերին և անհրաժեշտության դեպքում անգամ կխախտի նրա տարածքային
ամբողջականությունը։
2. , , ,ՓՊ տնտեսական կախվածություն մեծից իսկ դա էլ իր հերթին կարող է
վերածվել համալիր աշխարհաքաղաքական խոցելիության։

28. Ի՞նչ անելԻ՞նչ անել ((անվտանգության ոլորտանվտանգության ոլորտ))
1. ապահովել պաշտպանունակության այնպիսի մակարդակպաշտպանունակության այնպիսի մակարդակ, որ զինված
,հարձակումը տվյալ ՓՊ վրա լինի այնքան թանկարժեք որ հակառակորդի
,ծախսերը գերազանցեն հարձակումից նրա ակնկալած օգուտներին
2.2. չստեղծել նոր տարաձայնություններ և լուծել առկաներնչստեղծել նոր տարաձայնություններ և լուծել առկաներն այն
,աստիճան որ բացառվի դրանց պատճառով հակառակորդի կողմից ուժի
,կիրառումը
3.3. դաշնակցելդաշնակցել ,ուրիշների հետ
4.4. հանձնվելհանձնվել։

29. Արտաքին անվտանգության ապահովմաննԱրտաքին անվտանգության ապահովմանն
ուղղված ի՞նչ ռազմավարություններենուղղված ի՞նչ ռազմավարություններեն
կիրառում փոքր պետություններըկիրառում փոքր պետությունները

30. Իրենց անկախության համարԻրենց անկախության համար փոքր պետություններըփոքր պետությունները
,պարտական են կա՛մ ուժերի բալանսին կա՛մ պաշտպանող,պարտական են կա՛մ ուժերի բալանսին կա՛մ պաշտպանող
((հովանավորհովանավոր)) ,ուժի գերակայությանը կա՛մ էլ,ուժի գերակայությանը կա՛մ էլ
կայսերապաշտական նկրտումների համար ոչ գրավիչկայսերապաշտական նկրտումների համար ոչ գրավիչ
լինելուն։լինելուն։
Հանս Մորգենթաու (1904-1980 թթ․), ամերիկյան քաղաքագետ

31. ,Ռազմավարություններ
1. –որոնք կիրառվում են տվյալ ԱՏՀ ում մեծ ուժերիմեծ ուժերի
մրցակցության պայմաններումմրցակցության պայմաններում,
2. –որոնք կիրառվում են տվյալ ԱՏՀ ում գերակայող կամգերակայող կամ
գերիշխող մեծ ուժի հետ հարաբերություններումգերիշխող մեծ ուժի հետ հարաբերություններում,
3. որոնք կիրառվում են տվյալ պետությանն սպառնացող ևսպառնացող և
համեմատաբար նույն կշիռն ունեցող պետություններիհամեմատաբար նույն կշիռն ունեցող պետությունների
նկատմամբնկատմամբ։

32. Մեծ ուժերի մրցակցության պայմաններումՄեծ ուժերի մրցակցության պայմաններում
1. ,եթե մեծ ուժի կողմից պատժվելու հավանականությունը ցածր է
, –ապա առավել հավանական է որ ՓՊ ն կնախընտրի
չեզոքությունըչեզոքությունը
2. –եթե ՓՊ ն մեծի համար ունի աշխարհաքաղաքական մեծ
,կարևորություն ապա նա առավել հակված կլինի նրա հետ դաշինքդաշինք
կնքելուն

33. (Neutrality)Չեզոքություն (Neutrality)Չեզոքություն
Ուժային գլոբալ բալանսում որևէ կողմ ընտրելուց հրաժարում։
1. ,հուսալ որ խոշոր պետությունները կանտեսեն նրանկանտեսեն նրան,
2. –ՓՊ ի չեզոքությունը երաշխավորելու համար հայտարարված
չեզոքությունը պետք է արժանանա անմիջական հարևանությամբ
գտնվող խոշոր պետությունների հավանությանըխոշոր պետությունների հավանությանը։

34. Դաշինքային կոշտ բալանսավորումԴաշինքային կոշտ բալանսավորում
((AllianceAlliance Hard Balancing)Hard Balancing)
1. ( ) (Որևէ մի մեծ ուժի կամ դաշինքի սպառնալիքից մեկ այլ մեծ ուժի կամ
)դաշինքի կողմից պաշտպանության ապահովում։
2. Տալիս են գոյատևման համար անհրաժեշտ օգնություն և ռեսուրսներանհրաժեշտ օգնություն և ռեսուրսներ,
բայց նաև սահմանում պատասխանատվությունպատասխանատվություն և սահմանափակումսահմանափակում
ինքնուրույնությունըինքնուրույնությունը։
3. ,Դաշինքային քաղաքականությունն ընդունելի է քանի դեռ դրան
անդամակցությունից օգուտը գերազանցում է զրկանքներըանդամակցությունից օգուտը գերազանցում է զրկանքները։

35. (Bandwagoning)Ենթադաշնակցում (Bandwagoning)Ենթադաշնակցում
• Կիրառվում էԿիրառվում է գերակայող մեկ մեծ ուժի հետգերակայող մեկ մեծ ուժի հետ
,հարաբերություններում երբ նրան դիմակայելն ավելի,հարաբերություններում երբ նրան դիմակայելն ավելի
,թանկարժեք է քան դրանից ակնկալվող օգուտները,թանկարժեք է քան դրանից ակնկալվող օգուտները
• – ,ՓՊ ն իր ջանքերը համատեղում է ավելի զորեղի հետ՝ գիտակցելով
որ համատեղ ձեռք բերված օգուտները նրանք կկիսենհամատեղ ձեռք բերված օգուտները նրանք կկիսեն
անհամամասնորենանհամամասնորեն։
• –Հաճախորդ պետությունն ստիպված է կառուցել իր–Հաճախորդ պետությունն ստիպված է կառուցել իր
քաղաքականությունըքաղաքականությունը –հովանավոր պետության–հովանավոր պետության
պահանջներին համահունչպահանջներին համահունչ

36. ԲազմակողմանիությունԲազմակողմանիություն ((MultilateralismMultilateralism))
• Համակցում է բալանսավորման և ենթադաշնակցման տարրեր
• Հիմնված է փոխհամադրմանփոխհամադրման (co-alignment) ,վրա որը ենթադրում
է « »խնդիրների բաժանում« »խնդիրների բաժանում և « »աճուրդով« »աճուրդով վաճառք
գնորդներին՝ արտաքին գործընկերներին
• Արդյունքը՝ « »կացարանի տրամադրում« »կացարանի տրամադրում (accommodation)՝
գործընկերները փոխադարձաբար բալանսավորում են միմյանց՝
« »ապահովագրում« »ապահովագրում (hedging)

37. Անհատական կոշտ բալանսավորումԱնհատական կոշտ բալանսավորում
((IndividualIndividual Hard Balancing)Hard Balancing)
1.1. ԲացառելԲացառել հակառակորդի կողմից արագարագ նվաճմաննվաճման
հնարավորությունըհնարավորությունը
2.2. ԲացառելԲացառել հակառակորդի կողմից հարձակմանհարձակման
հավանականությունըհավանականությունը

38. Ռազմավարական լրացուցիչՌազմավարական լրացուցիչ
հնարքներհնարքներ
((մարտավարություններմարտավարություններ))

39. (SoftՓափուկ բալանսավորում (SoftՓափուկ բալանսավորում
Balancing)Balancing)
, ,Դիվանագիտական տնտեսական հնարքների միջազգային
կազմակերպություններն ու միջազգային իրավանորմերն օգտագործելու
միջոցով

40. (Balking)Անտեսում (Balking)Անտեսում
,Խոշոր տերության պահանջները մերժելը կամ անտեսելը երբ այդերբ այդ
ռազմավարությունը խոշոր պետության նկատմամբռազմավարությունը խոշոր պետության նկատմամբ
–միաժամանակ կիրառում են շատ ՓՊ ներ–միաժամանակ կիրառում են շատ ՓՊ ներ։

41. (Blackmail)Շանտաժ (Blackmail)Շանտաժ
,Խոշոր տերությունից օգուտներ զիջումներ կորզելու նպատակով։
–Օրինակ՝ Հ․ Քարզայն ԱՄՆ ից ստացավ լրացուցիչ
« »օգնություն՝ ռեժիմի տապալումը կանխելու համար ։

42. « » (Leash-Slipping)Թոկի ձգում« » (Leash-Slipping)Թոկի ձգում
– ,ՓՊ ն ,շարունակելով կախված մնալ խոշոր տերությունից,շարունակելով կախված մնալ խոշոր տերությունից
ձգտում էձգտում է « »իր հովանավորից ավելի մեծ ինքնուրույնությանավելի մեծ ինքնուրույնության և
վարում համապատասխան քաղաքականություն։

43. (Binding)Պարտավորեցում
ՍտիպելՍտիպել խոշոր պետությանը՝ հետևել ստանձնածհետևել ստանձնած
պարտավորությունների կատարմաննպարտավորությունների կատարմանն իր իսկ նախաձեռնած
միջազգային կազմակերպության կամ միջազգային պայմանագրերի
շրջանակներում։

44. (Bonding)Կապակցում
« »Հատուկ հարաբերությունների կառուցումը« »Հատուկ հարաբերությունների կառուցումը խոշոր
տերության հետ՝ նրա վրա ազդեցություն գործելու մեխանիզմների
ընդլայնման նպատակով։

45. ՓՊ ԱՔ ռազմավարական ուղղություններըՓՊ ԱՔ ռազմավարական ուղղությունները
Տիպը Տեսակը
Հակադրում Կոշտ բալանսավորում
Փափուկ բալանսավորում
Անտեսում
Ըմբոստ Շանտաժ
Թոկի ձգում
Չեզոք Չեզոքություն
Պարտավորեցում
Կապակցում
Հարմարում Ենթադաշնակցում

46. ՀՀ արտաքին անվտանգությանՀՀ արտաքին անվտանգության
ռազմավարություններըռազմավարությունները
,Ինչպե՞ս ի՞նչ ռազմավարությունների միջոցով է Հայաստանն արձագանքում իր արտաքին
անվտանգության մարտահրավերներին

48. Հետխորհրդային ՏԱՀ բնութագիրըՀետխորհրդային ՏԱՀ բնութագիրը
Սկզբունք Բնույթ Բնութագիր
ԿառուցվածքըԿառուցվածքը –Կենտրոնացված միաբևեռ–Կենտրոնացված միաբևեռ Կա միայն մեկ բևեռ
ՏիպըՏիպը Մեծ տերությանՄեծ տերության Ձևավորված է միակ մեծ տերության շուրջ
ԿարգըԿարգը ՈւժահենՈւժահեն Կիրառվում են ուժային ռազմավարություններ
ԲնույթըԲնույթը ՀակամարտայինՀակամարտային Հարաբերությունները հակամարտային են

49. « »Ծանրացնող լրացուցիչ հանգամանքներ« »Ծանրացնող լրացուցիչ հանգամանքներ
1. Ծովային ելքի բացակայություն
2. 4 2-հարևաններից ի՝ Թուրքիայի և Ադրբեջանի կողմից տնտեսաքաղաքական
շրջափակում
3. 4 2-հարևաններից ի՝ Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ հակամարտային
հարաբերություններ
4. Կախվածություն Վրաստանի տարածքով տարանցիկ առևտրից
5. Իրանի հետ թույլ զարգացած առևտրատնտեսական հարաբերություններ
6. – , ,Համալիր կախվածություն ՌԴ ից ռազմատեխնիկական էներգետիկայի
, ,երկաթգծային հաղորդակցության աշխատանքային միգրացիայի ներդրումների և
տրանսֆերտների ոլորտում

50. Արդյունքը
• Ընդհանուր՝Ընդհանուր՝ միավեկտորմիավեկտոր արտաքին քաղաքականությունարտաքին քաղաքականություն
• ՌԴ նկատմամբ՝ անհատական և ներդաշինքայինՌԴ նկատմամբ՝ անհատական և ներդաշինքային (( ,ՀԱՊԿ ԵԱՏՄ ներսում,ՀԱՊԿ ԵԱՏՄ ներսում))
ենթադաշնակցումենթադաշնակցում
• Թուրքիայի նկատմամբ՝Թուրքիայի նկատմամբ՝ դաշինքայինդաշինքային բալանսավորումբալանսավորում
• Ադրբեջանի նկատմամբ՝Ադրբեջանի նկատմամբ՝ անհատականանհատական բալանսավորումբալանսավորում
• Չհաջողված ռազմավարություններՉհաջողված ռազմավարություններ ՝ փոխհամադրում՝ փոխհամադրում ((կացարանիկացարանի
+տրամադրում ապահովագրում+տրամադրում ապահովագրում)), պարտավորեցում և կապակցում, պարտավորեցում և կապակցում

51. ,Մի աշխարհում որտեղ մեծ ձուկն ուտում է փոքրին և փոքր,Մի աշխարհում որտեղ մեծ ձուկն ուտում է փոքրին և փոքր
,ձուկն ուտում է խեցգետիններին Սինգապուրը պետք է դառնա,ձուկն ուտում է խեցգետիններին Սինգապուրը պետք է դառնա
թունավոր խեցգետինթունավոր խեցգետին
(1923-2015 ),Լի Կուան Յու թթ․ Սինգապուրի վարչապետ

52. ՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆՇՆՈՐՀԱԿԱԼՈՒԹՅՈՒՆ
ՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅԱՆՈՒՇԱԴՐՈՒԹՅԱՆ
ՀԱՄԱՐՀԱՄԱՐ