Σεμινάριο στο Ανοικτό Ίδρυμα Εκπαίδευσης

1. ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΕΣ
ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ
Μπλέτσος Κωνσταντίνος- Ψυχολόγος (PhDcan,MSc,Dipl)
ΑΝΟΙΚΤΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ

2. Τι είναι το συναίσθημα
 Το συναίσθημα αναφέρεται σε ένα αίσθημα και τις σκέψεις
που προκαλεί, στις ψυχολογικές και βιολογικές καταστάσεις
που το συνοδεύουν και στις τάσεις μας για δράση.
 Το συναίσθημα είναι ο γενικός όρος για την υποκειμενική,
συνειδητή εμπειρία που χαρακτηρίζεται κυρίως από
ψυχοφυσιολογικές εκφράσεις, βιολογικές αντιδράσεις, νοητικές
καταστάσεις και συγκίνηση

3.  Τα συναισθήματα είναι προτροπές για δράση, ακαριαία και
επαναλαμβανόμενα σχέδια για την διαχείριση της καθημερινότητας,
απότοκα της ανθρώπινης εξελικτικής διαδικασίας αιώνων.
 Συνδέονται με τη διάθεση, την ιδιοσυγκρασία, την προσωπικότητα και το
κίνητρο, καθώς επηρεάζεται από ορμόνες και νευροδιαβιβαστές όπως η
ντοπαμίνη, η νοραδρεναλίνη, η σεροτονίνη, η ωκυτοκίνη και η κορτιζόλη

4. Γιατί τα συναισθήματα είναι σημαντικά
 Τα συναισθήματα μας οδηγούν να αντιμετωπίζουμε δύσκολες καταστάσεις και
υποχρεώσεις που είναι πολύ σημαντικές για να τις αφήσουμε μόνο στη λογική.
 Όταν πρόκειται να δώσουμε στις αποφάσεις και στις πράξεις μας την οριστική
τους μορφή, το τι νιώθουμε μετράει ακριβώς το ίδιο και συχνά περισσότερο
από το τι σκεφτόμαστε.
 Επομένως, τα συναισθήματά μας σχετίζονται με την ευφυή προσαρμογή μας
στις εκάστοτε συνθήκες στη ζωή

5. Συναισθηματική διάθεση
 Η συναισθηματική διάθεση ή απλά διάθεση είναι ο
καθολικός και σταθερός συναισθηματικός τόνος που
βιώνεται εσωτερικά και που σε ακραίες περιπτώσεις
μπορεί να επηρεάσει σε πολύ μεγάλο βαθμό όλες
κυριολεκτικά τις πλευρές της συμπεριφοράς ενός
ατόμου, καθώς και την αντίληψη για τον κόσμο που
έχει το άτομο αυτό (Μάνος, 1997).

6. Διαταραχές της Διάθεσης
 Καταθλιπτικές διαταραχές: μείζων καταθλιπτική διαταραχή, δυσθυμική διαταραχή,
και καταθλιπτική διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς
 Διπολικές διαταραχές: διπολική Ι διαταραχή, διπολική ΙΙ διαταραχή, κυκλοθυμική
διαταραχή και διπολική διαταραχή μη προσδιοριζόμενη αλλιώς
 Διαταραχή της διάθεσης οφειλόμενη σε γενική ιατρική κατάσταση
 Διαταραχή της διάθεσης οφειλόμενη σε ουσίες
 Διαταραχή της διάθεσης μη προσδιοριζόμενη αλλιώς
Πηγή: DSM - IV

7. Μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο
 Καταθλιπτική διάθεση στο μεγαλύτερο μέρος
της ημέρας, σχεδόν κάθε μέρα, όπως φαίνεται
είτε από την υποκειμενική αναφορά (π.χ. το
άτομο αισθάνεται θλίψη ή κενό) είτε με την
παρατήρηση των άλλων (π.χ. φαίνεται
ευσυγκίνητος, -η). :Σημείωση Στα παιδιά και τους εφήβους
μπορεί να είναι ευερέθιστη διάθεση.

8.  Έντονη ελάττωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης σε όλες, ή
σχεδόν όλες, τις δραστηριότητες στο μεγαλύτερο μέρος της ημέρας,
σχεδόν κάθε μέρα
 Σημαντική απώλεια βάρους, ενώ το άτομο δεν κάνει δίαιτα, ή αύξηση
βάρους (π.χ. μεταβολή πάνω από 5% του σωματικού βάρους σε ένα
μήνα,) ή μείωση ή αύξηση της όρεξης σχεδόν κάθε μέρα.
 Σημείωση: Στα παιδιά λαμβάνουμε υπόψη τη μη πρόσληψη του αναμενόμενου
βάρους

9.  Αϋπνία ή υπερυπνία σχεδόν κάθε μέρα
 Ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση σχεδόν κάθε μέρα (παρατηρήσιμη από τους άλλους, όχι απλώς
υποκειμενικά αισθήματα ανησυχίας ή επιβράδυνσης)
 Κόπωση ή απώλεια ενέργειας/ ενεργητικότητας σχεδόν κάθε μέρα
 Αισθήματα αναξιότητας ή υπερβολικής ή απρόσφορης ενοχής (που μπορεί να είναι παραληρητικά) σχεδόν
κάθε μέρα (όχι απλώς αυτό μομφή ή ενοχή για το ότι είναι άρρωστος)
 Ελαττωμένη ικανότητα του ατόμου να σκεφτεί ή να συγκεντρωθεί ή αναποφασιστικότητα, σχεδόν κάθε
μέρα (είτε από την υποκειμενική εκτίμηση είτε με την παρατήρηση των άλλων)
 Επανερχόμενες σκέψεις θανάτου (όχι μόνο φόβος θανάτου), επανερχόμενος αυτοκτονικός ιδεασμός χωρίς
κάποιο συγκεκριμένο σχέδιο ή μια απόπειρα αυτοκτονίας, ή ένα συγκεκριμένο σχέδιο για αυτοκτονία.

10. Η κατάθλιψη στα παιδιά και
τους εφήβους

11. 
Στην Ψυχοπαθολογία των ενηλίκων, οι διαταραχές της διάθεσης
αναφέρονται σε ένα ευρύ φάσμα διαταραχών μεταξύ των οποίων
συμπεριλαμβάνονται η κατάθλιψη, η δυσθυμική διαταραχή και η
μανιοκατάθλιψη (διπολική διαταραχή).

Παλαιότερα θεωρούσαν ότι δεν υπάρχει παιδική κατάθλιψη.

Τα σύγχρονα ερευνητικά δεδομένα αποδεικνύουν ότι η κατάθλιψη
στα παιδιά δεν είναι συγκαλυμμένη αλλά ότι μπορεί απλώς να μην
είναι εύκολα αναγνωρίσιμη επειδή συχνά συνυπάρχει με άλλα
προβλήματα, ίσως περισσότερο εμφανή, όπως τη διαταραχή της
διαγωγής.

12. Βασικά χαρακτηριστικά της κατάθλιψης

Παρατεταμένη μελαγχολική διάθεση.

Απώλεια του ενδιαφέροντος και της ευχαρίστησης σχεδόν σε όλες τις
δραστηριότητες(ανηδονία).

Στο 80% των παιδιών και εφήβων με τη διάγνωση της κατάθλιψης
αναφέρεται επίσης ως βασικό χαρακτηριστικό η ευερέθιστη διάθεση.
 Η κατάθλιψη χαρακτηρίζεται από παρατεταμένη διάρκεια και
αυξημένη ένταση αυτών των συναισθημάτων, τα οποία
παρεμποδίζουν τη λειτουργικότητα του ατόμου και ενδέχεται να το
οδηγήσουν ακόμα και σε σκέψεις ή απόπειρες αυτοκτονίας.

13. Η κατάθλιψη κυρίως επηρεάζει τα παιδιά και τους
εφήβους στους παρακάτω τομείς:
 Διάθεση Τα παιδιά με κατάθλιψη βιώνουν συχνά έντονα και παρατεταμένα
συναισθήματα θλίψης, ενοχής, ντροπής και υπερευαισθησίας στην κριτική.
 Συμπεριφορά Παιδιά με κατάθλιψη μπορεί να παρουσιάσουν αυξημένη
κινητική δραστηριότητα και διέγερση ή αντίθετα υποτονική διάθεση και
ορισμένες φορές υπερβολικό κλάμα. Η υποτονική διάθεση συνοδεύεται
συχνά από μείωση των κοινωνικών επαφών. Οι έφηβοι ενδέχεται να
εκφράσουν τη θλίψη τους με επιθετική συμπεριφορά σε λεκτικό επίπεδο, με
καταστροφική συμπεριφορά ή να οδηγηθούν στην κατάχρηση αλκοόλ και
ναρκωτικών ουσιών.

14.  Αντιλήψεις Η κατάθλιψη στα παιδιά και στους εφήβους μπορεί να οδηγήσει στη
μείωση της αυτεκτίμησης και σε συναισθήματα προσωπικής αναξιότητας. Αυτά
τα παιδιά αρχίζουν να πιστεύουν ότι δεν είναι ικανά για τίποτα και ότι είναι
καταδικασμένα να αποτύχουν σε όλα με τα οποία μπορεί να ασχοληθούν.
 Σκέψεις Τα παιδιά και οι έφηβοι με κατάθλιψη επικεντρώνονται κυρίως στις
ενδότερες σκέψεις τους και ασκούν έντονη αυτοκριτική. Οι σκέψεις αυτές είναι
συνήθως αρνητικές και απαισιόδοξες, ιδιαίτερα σε ότι αφορά το μέλλον. Επίσης
τα παιδιά αυτά αντιμετωπίζουν συχνά δυσκολίες στη συγκέντρωση της προσοχής
και στη λήψη αποφάσεων.

15.  Βιολογικές αλλαγές Οι διαταραχές στον ύπνο και στη διατροφή οι
οποίες συχνά συνοδεύουν την καταθλιπτική διαταραχή, ενδέχεται να
οδηγήσουν σε απώλεια βάρους και στην εμφάνιση αισθημάτων
σωματικής κόπωσης. Επιπλέον παρουσιάζονται ναυτία, πόνοι στο
στομάχι και πονοκέφαλοι.

16. Aίτια της κατάθλιψης
 Γενετικές Θεωρίες
 Mελέτες σε δίδυμους.
 Αυξημένα ποσοστά σε συγγενείς 1ου βαθμού.
 Δεν έχουν εντοπιστεί συγκεκριμένα γονίδια.
 Πιθανά τα γονίδια καθορίζουν την «ευαλωτότητα»
στις περιβαλλοντικές συνθήκες.

17.  Βιολογικές Θεωρίες
 Οι νευροδιαβιβαστές είναι βιοχημικές ουσίες, μέσω των οποίων
επικοινωνούν τα νευρικά κύτταρα του εγκεφάλου.
 Ο μηχανισμός δράσης, άλλωστε, των περισσότερων
αντικαταθλιπτικών φαρμάκων, τα οποία δρουν ενισχύοντας την
νευροδιαβίβαση που επιτελείται μέσω της σεροτονίνης και της
νοραδρεναλίνης, έρχεται να συμφωνήσει με την υπόθεση αυτή.

18.  Νεότερα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν πως η
ψυχοθεραπεία τροποποιεί τις νευρομυικές
συνάψεις του εγκεφάλου (πλαστικότητα του
εγκεφάλου).

19. Γνωστικές Θεωρίες
 Μαθημένη αβοηθησία και απελπισία: Ο Martin
Seligman προτείνει ότι η κατάθλιψη μπορεί να
κατανοηθεί ως αντίδραση ανάλογη αυτής του
φαινομένου της μαθημένης αβοηθησίας.

20.  Η Abramson και οι συνεργάτες της επέκτειναν τη
θεωρία βασιζόμενη στη θεωρία απόδοσης αιτίου
και συγκεκριμένα στην πεποίθηση ότι άσχημα
πράγματα θα συνεχίσουν να συμβαίνουν και ότι
το άτομο δεν μπορεί να κάνει τίποτε για αυτά,
που οδηγεί στην έλλειψη ελπίδας,
χαρακτηριστική της κατάθλιψης.

21.  Τα άτομα που τείνουν να θεωρούν ότι για αρνητικά
γεγονότα ζωής οι αιτίες είναι:
 Μόνιμες και όχι προσωρινές.
 Γενικεύσιμες σε όλους τους τομείς της ζωής και όχι σε
αυτόν που συνέβη.
 Εσωτερικές και όχι εξωτερικές (περιβαλλοντικές), είναι πιο
ευάλωτοι και παρουσιάσουν απελπισία και κατάθλιψη.

22.  Αρνητικά σχήματα για τον εαυτό: Σύμφωνα με τον
Βeck, η βασική αιτία της κατάθλιψης έχει να κάνει με μια
βασική αρνητικότητα σε σχέση με το πώς βλέπουμε τον
εαυτό μας. Εάν ένα άτομο, λόγω των εμπειριών του,
αναπτύξει ένα αρνητικό «σχήμα» για τον εαυτό, τον
κόσμο και το μέλλον τότε είναι ευάλωτο στην
κατάθλιψη, εάν προκύψει και κάποιος εκλυτικός
παράγοντας.

23. Γνωστική τριάδα στην κατάθλιψη
Τα άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη τείνουν
να βλέπουν αρνητικά.
 Τον εαυτό τους.
 Τον κόσμο τους.
 Το μέλλον τους.

24. Ψυχαναλυτικές θεωρίες για την κατάθλιψη
 Ο Freud (1917) υποστηρίζει ότι οι ρίζες της
κατάθλιψης σχετίζονται με την καθήλωση στο
στοματικό στάδιο, η οποία οδηγεί στην τάση να
εξαρτάται το άτομο υπερβολικά στους άλλους
ανθρώπους για τη διατήρηση της
αυτοεκτίμησής του.

25.  Συσχετίζει την κατάθλιψη με το πένθος, και υποστηρίζει ότι η
κατάθλιψη είναι αντίδραση σε μια απώλεια (πραγματική ή
συμβολική), αλλά στην οποία η θλίψη και η οργή παραμένουν
ασυνείδητες, και συνεπώς αποδυναμώνουν το εγώ.
 Η βασική φροϋδική υπόθεση για την κατάθλιψη είναι ότι αποτελεί
μια στροφή της επιθετικότητας προς τον εαυτό.

26. Σύγχρονες Ψυχοδυναμικές θεωρίες για
την κατάθλιψη
 Η κατάθλιψη έχει τις ρίζες της σε ένα πρώιμο έλλειμμα, που σχετίζεται με την απώλεια ή την
απειλή της απώλειας ενός γονιού.
 Το παλιό αυτό πλήγμα, αναζωπυρώνεται από μια πρόσφατη απώλεια, η οποία «γυρνά» το
άτομο στο παιδικό τραύμα.
 Μια βασική συνέπεια αυτής παλινδρόμησης είναι συναισθήματα αβοηθησίας και απελπισίας,
που αντανακλούν την πραγματική συνθήκη όσο αφορά ένα παιδί.
 Η αμφιθυμία προς τα ενδοβλημένα αντικείμενα θεωρείται θεμελιώδης στην κατάθλιψη.
 Η απώλεια της αυτοεκτίμησης είναι βασικό χαρακτηριστικό της κατάθλιψης, και ότι το άτομο
προσπαθεί να αντισταθμίσει τη χαμηλή αυτοεκτίμηση με την αγάπη και την αποδοχή των άλλων.
 Η κατάθλιψη έχει κάποια λειτουργία όσο αφορά τη διαχείριση των σχέσεων.

27. Περιβαλλοντικές Θεωρίες
 Η κατάθλιψη συσχετίζεται συχνά με αρνητικά-στρεσσογόνα
γεγονότα ζωής, όπως είναι:
 Διαζύγιο ή ο θάνατος των γονέων
 Κακές συνθήκες διαβίωσης
 Σοβαρό ατύχημα
 Αλλαγή γειτονιάς και σχολείου
 Έκθεση σε σωματική ή σεξουαλική βία

28. Άλλες θεωρίες
 Κοινωνικές θεωρίες
 Αναπτυξιακές θεωρίες

29. Η Συστημική οπτική στην κατανόηση των συμπεριφορών

30. Συστημική θεωρία

Οι οικογένειες αποτελούν πολύπλοκα σχεσιακά δίκτυα αλληλεπιδρώντων
ατόμων.

Οι συμπεριφορές δεν είναι τόσο αποτέλεσμα ατομικών χαρακτηριστικών
αλλά αλληλεπιδραστικών σχέσεων.

Στη συστημική ανάλυση δεν έχει νόημα η γραμμική αιτιότητα αλλά η κυκλική
(Πχ δεν είναι κάτι που κάνει κάποιος σε κάποιον αλλά κάτι που κάνει
κάποιος σε κάποιον που του είχε κάνει... κοκ).

Ένα πολύπλοκο γαϊτανάκι σχέσεων το οποίο όλοι οι συμμετέχοντες συν-
κατασκευάζουν

31. Α
Α
ΓΡΑΜΜΙΚΗ ΑΙΤΙΟΤΗΤΑ
Β Β
ΚΥΚΛΙΚΗ ΑΙΤΙΟΤΗΤΑ
Β

32. Αναφερόμενος ασθενής
 Για την συστημική οπτική η κατάθλιψη αποτελεί το
σύμπτωμα μιας οικογενειακής δυσλειτουργίας.
 Το πλέον ευάλωτο άτομο αναλαμβάνει να γίνει ο
φορέας της κατάθλιψης.
 Με τον τρόπο αυτό «θυσιάζεται» για να διατηρηθεί η
οικογενειακή «ισορροπία».

33. Σύμπτωμα και υποθέσεις

Τι αποτελεί ένα σύμπτωμα.

Ποιος ορίζει ότι μια συμπεριφορά αποτελεί σύμπτωμα.

Τη σημασία (νόημα) έχει αυτό το σύμπτωμα για τους εμπλεκόμενους.

Ποιές λειτουργίες εξυπηρετεί στην οικογένεια.

Ποιοι συμφωνούν με τον ορισμό και ποιοι όχι.

Το πλαίσιο εμφάνισης του συμπτώματος και τα χαρακτηριστικά του πλαισίου.
− Πότε και πού εμφανίζεται (συχνότητα και συνθήκες).
− Πότε δεν εμφανίζεται .
− Ποιοι και πως συμμετέχουν στην διατήρηση.
− Ποιοι και πως θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην επίλυση....

34. Από το σύμπτωμα στο πρόβλημα

Χαρακτηριστικά του προβλήματος

Μία κατάσταση (οι και περισσότερες) ανεπιθύμητη και χρείζουσα αλλαγής η
οποία όμως είναι μεταβλητή.

Μία κατάσταση που αποσπά την προσοχή μέσα σε ένα πλήθος άλλων
καταστάσεων που τρέχουν παράλληλα. Η κατάσταση αυτή παίρνει ένα όνομα
ενώ οι άλλες περνούν απαρατήρητες.

Χρειάζεται πληθώρα πράξεων και επικοινωνιών για τις οποίες να δίνεται από
διάφορα άτομα η περιγραφή, “όλο το ίδιο συμβαίνει” ή “τίποτε δεν γίνεται”.

Από κάποιον

Χρειάζεται κάποιος ή κάποιοι παρατηρητές που να εντοπίσουν και περιγράψουν
την κατάστασή. Αυτοί οι κάποιοι μπορεί και να διαφωνούν μεταξύ τους για το αν
είναι πρόβλημα ή το που έγκειται το πρόβλημα πραγματικά. (Ludewig, 1992)

35. Η προβληματική κατάσταση

Ανεπιθύμητη

Διάκριση ανάμεσα στο «πρόβλημα» και στο «να υποφέρει
κάποιος». Το να υποφέρει κάποιος γίνεται πρόβλημα όταν
αυτός που υποφέρει το κοινοποιήσει και αναπτυχθεί γύρω από
αυτό ένα σύστημα βοήθειας ή ένα σύστημα γύρω από το
πρόβλημα.

Μεταβλητή (Weber and Retzer, 1991).

36. Πως κατασκευάζεται ένα πρόβλημα

Ανακάλυψη του προβλήματος-επινόηση του προβλήματος.

Κάποιος σχηματίζει την εντύπωση ότι “κάτι δεν πάει καλά” κατά την
παρατήρηση της συμπεριφοράς ενός μέλους της οικογένειας ή κατά την
παρατήρηση του ίδιου του του εαυτού.

Δημιουργία ενός συστήματος επικοινωνίας που καθορίζεται από το
πρόβλημα.

Η εντύπωση αυτή διαδίδεται κατά την επικοινωνία με άλλους ώστε το
πρόβλημα να καθίσταται το κύριο περιεχόμενο και το επίκεντρο των
επικοινωνιακών σχέσεων των συμμετεχόντων. Η συλλογική προσοχή όλο και
περισσότερο επικεντρώνεται σε αυτόν που δεν “πάει καλά”.

37. Εξηγήσεις

Εξηγήσεις του τύπου “το παρελθόν ως πεπρωμένο” σύμφωνα με τις οποίες μη
αναστρέψιμα συμβάντα του παρελθόντος (πχ τραύμα της παιδικής ηλικίας, τα
γονίδια κλπ), ασκούν καθοριστική επιρροή στο υφιστάμενο πρόβλημα “είναι
ψυχικά ανισόρροπος”.

Εξηγήσεις μέσω των οποίων ενοχοποιούνται λεκτικά για πολύπλοκα δι
ανθρώπινα προβλήματα τα ατομικά χαρακτηριστικά ενός μεμονωμένου
συμμετέχοντα, στον οποίο μάλιστα αρνούνται την ικανότητα ή τη θέληση για
επίλυση των προβλημάτων “είναι καταθλιπτικός ”.

Εξηγήσεις, σύμφωνα με τις οποίες όλοι οι συμμετέχοντες στο πρόβλημα
θεωρούνται αβοήθητοι και οι οποίοι αποδίδουν την ικανότητα επίλυσης σε
κάποια ανώτερη δύναμη (πχ στους γιατρούς) (Schlippe and Schgweitzer,
2008)

38. Ενέργειες που σταθεροποιούν το πρόβλημα
 Όλοι οι συμμετέχοντες συμπεριφέρονται διαρκώς σαν να μην υπήρχε
διέξοδος από το πρόβλημα ή σαν να βρισκόταν η λύση αποκλειστικά
στα χέρια κάποιων άλλων ατόμων.
 Εδώ φαίνεται η δύναμη των περιγραφών. Διότι η γλώσσα μας
παρασύρει να μην βλέπουμε λύσεις- ή μια μόνο και μοναδική λύση
-τότε δεν μπορούν να βρεθούν νέοι, δημιουργικοί τρόποι επίλυσης. Στις
μακροχρόνιες σχέσεις υιοθετούνται συχνά ιδιαίτερα ισχυρές
συμμετρικές ή συμπληρωματικές σχέσεις οι οποίες ενισχύονται και
σταθεροποιούνται αμοιβαία.
 Με την πάροδο του χρόνου η συμπεριφορές παγιώνονται και οδηγούν
σε ταμπέλες του στύλ καταθλιπτικός, απείθαρχος, διασπαστικός κλπ.

39. Είδη σχέσεων

Συμμετρικές σχέσεις

Ακολουθούν το γνωστό “οφθαλμόν αντί οφθαλμού”, ώστε οι
αντίπαλοι ενός πολέμου εξοπλίζονται και προκαλούν ο ένας τον
άλλο βέβαιοι ότι η άλλη πλευρά θέλει να τους υποτάξει και ότι η
επίθεση είναι η καλύτερη άμυνα.

Συμπληρωματικές σχέσεις

Ο άρρωστος συμπεριφέρεται σαν άρρωστος, ο κακός μαθητής ως
κακός μαθητής. Ομοίως ο γιατρός συμπεριφέρεται σαν γιατρός και
ο δάσκαλος σαν δάσκαλος. Αν το κυρίαρχο χαρακτηριστικό μιας
σχέσης είναι η συμπληρωματικότητα τότε θα μπορούσαμε να
μιλήσουμε για συμπαιγνία.

40. Μπορεί τα προβλήματα να είναι χρήσιμα;
 Ένα σύμπτωμα παραπέμπει σε μια αναποτελεσματική λύση ενός προβλήματος.
 Ένα σύμπτωμα λειτουργεί προστατευτικά και σταθεροποιεί τις οικογενειακές σχέσεις,
επιτρέποντας για παράδειγμα να σταματήσει μια σύγκρουση σε μια σχέση ή
τραβώντας την προσοχή από άλλες συγκρουσακές σχέσεις στην οικογένεια. Ο
φορέας ενός συμπτώματος βοηθά με αυτόν τον τρόπο ένα άλλο μέλος της
οικογένειας, το οποίο μένει αρχικά στο παρασκήνιο.
 πΈνα σύμ τωμα δίνει δύναμη, ο αναφερόμενος ασθενής μπορεί να οργανώσει τις
διαδράσεις στην οικογένεια με τρόπο αναγκαστικό, χωρίς να μπορεί κανείς να του
ζητήσει ο λόγος.
 Ένα σύμπτωμα μπορεί να παραπέμπει συμβολικά ή μεταφορικά σε άλλα προβλήματα
μέσα στην οικογένεια.

41. Συστημικές ερωτήσεις
«Τι κάνει ο Γιάννης όταν εμφανίζει αυτό που ο Γιατρός σας ονομάζει
».καταθλιπτικό συναίσθημα
« ».Πως είναι ο Γιάννης όταν δεν έχει κατάθλιψη
«Τι κάνει ο σύζυγος σας όταν ο Γιάννης κλαίει χωρίς προφανή
..» ( ).αιτία κυκλικότητα
« . …».Ποίοι είναι παρόντες όταν ο Γιάννης κλαίει αναίτια Ποίοι δεν είναι
- ..Έχω κατάθλιψη
-Την έχετε συνέχεια μαζί σας ή κάποιες φορές την αφήνετε σπίτι φεύγοντας;

42. Με τον τρόπο αυτό

Συλλέγονται πληροφορίες

Νοηματοδοτούνται οι συμπεριφορές

Προκαλούνται τα άτομα να δουν την κατάσταση μέσα από την
οπτική του άλλου

Τα μέλη παίρνουν άμεση ανάδραση από τα άλλα μέλη

Ξεκαθαρίζονται οι υποθέσεις που κάνει ο ένας για τη
συμπεριφορά του άλλου.

43. Γνωστική θεραπεία
 Εστιασμός στο πρόβλημα.
 Αναγνώριση των δυσλειτουργικών σκέψεων (ρωτώντας τι
περνάει αυτή τη στιγμή από το μυαλό σου).
 Αξιολόγηση της αξιοπιστίας της σκέψης (εξετάζοντας τα
δεδομένα που την επικυρώνουν σε σχέση με τα δεδομένα
που την καταρρίπτουν).

44. Πηγή : Judith Beck
Socratic
questioning
Guided
discovery
Collaborative
empiricism
Μέσα από τις συνεχείς ερωτήσεις σε σχέση με το νόημα μιας σκέψης
αναδύονται βαθύτερες πεποιθήσεις σε σχέση με τον εαυτό, τους άλλους και τον κόσμο.

50. Teen Suicide is Preventable
Talking About Dying -- any mention of dying, disappearing, jumping, shooting
oneself, or other types of self harm
Recent Loss -- through death, divorce, separation, broken relationship, self-
confidence, self-esteem, loss of interest in friends, hobbies, activities previously
enjoyed
Change in Personality -- sad, withdrawn, irritable, anxious, tired, indecisive,
apathetic
Change in Behavior -- can't concentrate on school, work, routine tasks
Change in Sleep Patterns -- insomnia, often with early waking or oversleeping,
nightmares
Change in Eating Habits -- loss of appetite and weight, or overeating
Fear of losing control - acting erratically, harming self or others
Low self esteem -- feeling worthless, shame, overwhelming guilt, self-hatred,

51.  ΔΙΠΟΛΙΚΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΗ ΔΙΑΤΑΡΑΧΗ

52.  To DSM-1V περιγράφει τη Διπολική I, που χαρακτηρίζεται
από τουλάχιστον ένα μανιακό και ένα καταθλιπτικό
επεισόδιο, τη Διπολική II, που χαρακτηρίζεται από
υποτροπιάζουσες καταθλίψεις σε συνδυασμό με ήπια
υπομανιακά ή κυκλοθυμικά συμπτώματα, και τη Διπολική
III, που χαρακτηρίζεται από υποτροπιάζουσες καταθλίψεις
χωρίς υπομανία αλλά συχνά με υπερθυμική ιδιοσυγκρασία
και ιστορικό διπολικής διαταραχής στην οικογένεια

53. Κλινική εικόνα
 Επανειλημμένα επεισόδια εναλλαγής μεταξύ κατάθλιψης και μανίας
(διάρκειας συνήθως 2-3 μηνών). Όταν συμβαίνουν περισσότερα των
τεσσάρων διπολικά επεισόδια στη διάρκεια ενός έτους τότε η διπολική
διαταραχή ονομάζεται ταχυκυκλική (rapid-cycling).
 Στα μεσοδιαστήματα νορμοθυμία.
 Έντονη δυσφορία, λειτουργική έκπτωση, παραληρητικές ιδέες,
ψευδαισθήσεις και σπανιότερα γνωστικές διαταραχές.
 Με την πάροδο των ετών τα καταθλιπτικά διαστήματα επιμηκύνονται και
αντίστοιχα μειώνονται τα μανιακά και νορμοθυμικά.

54. Θεραπεία
 Φαρμακοθεραπεία (φάρμακο εκλογής το Λίθιο).
 Αντικαταθλιπτικά.
 Αντιψυχωσικά.
 Αντιεπιληπτικά ως σταθεροποιητές του συναισθήματος (depakine).
 Δύσκολη η ισορροπία μεταξύ αντιμανιακής και αντικαταθλιπτικής
αγωγής.
 Ψυχοθεραπεία

55. Άλλες διαταραχές του συναισθήματος
 Σχιζοσυναισθηματική διαταραχή. Στοιχεία
σχιζοφρένειας και συναισθηματικής
διαταραχής.
 Οριακή διαταραχή της προσωπικότητας.

56. Σημεία προσοχής
 Η κατάθλιψη στα παιδιά και τους εφήβους συνήθως
εκδηλώνεται με ευερεθιστότητα-διέγερση η υποτονική
διάθεση.
 Ακόμη συχνή η λεκτική βία και η επιθετικότητα.
 Κοινωνική απομόνωση μείωση κοινωνικών επαφών.
 Αυτοθεραπεία με χρήση αλκοόλ και ναρκωτικών ουσιών.

57.  Η κατάθλιψη στα παιδιά και τους εφήβους οδηγεί συχνά
στη μείωση της αυτοεκτίμησης και σε συναισθήματα
προσωπικής αναξιότητας.
 Η στάση τους απέναντι στο σχολείο μπορεί να γίνει
ιδιαίτερα αρνητική, ενώ μπορεί να κυριαρχήσουν στη ζωή
τους ανησυχίες και φόβοι.

58.  Τα παιδιά και οι έφηβοι με κατάθλιψη ασκούν έντονη αυτοκριτική και
επικεντρώνονται σε σκέψεις αρνητικές και απαισιόδοξες, ιδιαίτερα
σε ότι αφορά το μέλλον.
 Αυτοκτονικός ιδεασμός πρέπει να αντιμετωπίζεται πάντοτε σοβαρά.
 Δυσκολίες στη συγκέντρωση της προσοχής και στη λήψη
αποφάσεων, ενώ συχνά κατηγορούν τον εαυτό τους για τα πάντα.

59. 
Ευερεθιστότητα-άγχος

Κοινωνική απομόνωση παιδιών που ήταν συμμετοχικά

Συνεχές καταθλιπτικό προσωπείο, εμμονή με θλιβερά τραγούδια και
στίχους, κείμενα με εμμονική προσκόληση σε ζητήματα θανάτου.

Παιδιά υπο έντονο κοινωνικοοικονομικό stress.

Παιδιά με πρόσφατο οικογενειακό stress (απώλεια,χωρισμός,συγκρούσεις
στο σπιτι κλπ)

Κορίτσια με ερωτική απογοήτευση.

60. Οδηγίες και συμβουλές για τους γονείς
Προσχολική και σχολική ηλικία
 Κατάλληλη ενημέρωση για έγκαιρη και έγκυρη αναγνώριση των πρώτων συμπτωμάτων από την
πλευρά της οικογένειας παίζει ουσιαστικό ρόλο στη πορεία της κατάθλιψης του παιδιού/εφήβου.
 Συνεχής προσοχή και παρατήρηση των παιδιών από γονείς για εντοπισμό τυχόν συμπτωμάτων.
 Αποφυγή πρώιμων αποχωρισμών (π.χ. μακροχρόνια απουσία γονέων), σταθερότητα οικογενειακού
περιβάλλοντος και προσωπικού παιδικής μέριμνας ή σχολείου.
 Οι γονείς πρέπει να είναι αρκετά ευαισθητοποιημένοι σχετικά με τα προβλήματα των παιδιών τους και
να λαμβάνουν σοβαρά υπόψη οτιδήποτε στεναχωρεί το παιδί τους, διότι τα παιδικά, και ιδιαίτερα, τα
εφηβικά προβλήματα μεγεθύνονται σε αυτές τις ηλικίες. (π.χ. ένα ασήμαντο γεγονός για κάποιον
ενήλικα μπορεί να είναι αρκετά σημαντικό ώστε να στιγματίσει την ψυχολογία ενός παιδιού).

61.  :Εφηβική ηλικία οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν την ευαισθησία των εφήβων
στην κριτική που ασκείται από τους ενήλικες:
 Ο γονιός εδώ καλείται να αναπτύξει διπλό ρόλο: να συνεχίσει αφενός τη
στήριξη που έδινε στο παιδί κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας και να
μειώσει, αφ’ ετέρου, το βαθμό παρέμβασης, κριτικής και παροχής συμβουλών.
 Ανάπτυξη της ικανότητας για θετική σκέψη και συζήτηση μέσα στο σπίτι.
 Αποφυγή καταστροφολογικών σκέψεων.

62.  Απαραίτητη η ύπαρξη αρκετού υλικού θετικών εμπειριών
στην οικογένεια.
 Καταγραφή αρνητικών και θετικών επαφών μέσα στην
οικογένεια.
 Συνεδριάσεις οικογένειας για την εξέταση συναισθηματικών
αναγκών των μελών.
 Προώθηση οικογενειακού δεσμού, η οποία οδηγεί σε
αποφυγή ανάπτυξης ψυχοπαθολογίας.

63. πΟδηγίες και συμβουλές για τους εκ αιδευτικούς
 Καλό θα ήταν να οργανώνονται με σεμινάρια και
προγράμματα επιμόρφωσης στην αντιμετώπιση-πρόληψη
της παιδικής/εφηβικής κατάθλιψης.
 Εντοπισμός συμπτωμάτων στις διάφορες ηλικίες.
 Έμφαση στην προσοχή οποιασδήποτε αλλαγής στη
συμπεριφορά του παιδιού.
 Συνεργασία με σχολικό ψυχολόγο ή άλλους ειδικούς
ψυχικής υγείας.

64.  Η ύπαρξη ψυχολόγου μέσα στο χώρο του σχολείου θα ήταν βασικός
προληπτικός παράγοντας στην εμφάνιση της κατάθλιψης και
βοηθητικός παράγοντας στην αντιμετώπισή της.
 Ενημέρωση γονέων για ανησυχητικά σημάδια είναι το πρώτο βήμα για
τη συνεργασία του σχολείου και της οικογένειας.
 Ενθάρρυνση συνεργασίας σχολείου και οικογένειας.
 Αναφορά ύποπτων συμπεριφορών στις κατάλληλες αρχές, ιδίως όταν
υπάρχει φόβος για πιθανή επίθεση βίας ή τραυματισμό του ίδιου του
παιδιού ή άλλων.

65.  Η επιθετικότητα κρύβει μια βαθύτερη επιθυμία επιτυχίας στο σχολείο.
 Πολιτική κατά του εκφοβισμού- Bullying (από τον οποίο πηγάζουν μη υγιείς
σχέσεις ανηλίκων).
 Χρήση προγραμμάτων συμπεριφοράς που ενισχύουν την ενδυνάμωση της
αυτοπεποίθησης, βελτιώνουν τις κοινωνικές δεξιότητες και διδάσκουν
εναλλακτικές συμπεριφορές κατά της βίας.
 Ύπαρξη ενός πλάνου δράσης σε περίπτωση απόπειρας αυτοκτονίας.
 Λήψη μέτρων, ώστε κάθε παιδί να νιώθει ευπρόσδεκτο και ασφαλές στο σχολείο.

66.  Κατανόηση, συμπαράσταση, βοήθεια για καλύτερη σχέση παιδιού-γονέα.
 Ώθηση της οικογένειας προς αναζήτηση βοήθειας.
 Στήριξη, κατανόηση και την ενθάρρυνση του παιδιού από την πλευρά του
δασκάλου και των συμμαθητών του.
 Εκμάθηση δεξιοτήτων επικοινωνίας, δημιουργίας φιλικών σχέσεων και
συνεργασίας μεταξύ των μαθητών.
 Εγγύτητα, συζήτηση.
 Θετική προσέγγιση παιδιών/ εφήβων (χωρίς τιμωρίες, σαρκασμούς ή άλλες
αρνητικές μεθόδους).

67.  Ευκαιρίες για επιτυχία στο σχολείο μέσα από την ενίσχυση των κινήτρων για μάθηση.
 Επίσης, σε περιπτώσεις χαμηλής αυτοπεποίθησης θα πρέπει να βοηθούν το παιδί με
τεχνικές, όπως η παράταση ώρας για να απαντήσει μία ερώτηση, να αναπτύξει
σιγουριά για τον εαυτό του και να μην χρησιμοποιούν επικριτικά σχόλια.
 Ύπαρξη τουλάχιστον ενός εκπαιδευτικού στον οποίο θα μπορεί να απευθυνθεί το
παιδί σχετικά με τυχόν (όχι τόσο εκπαιδευτικά) προβλήματα που προκύπτουν στο
σχολικό ή και οικογενειακό περιβάλλον.

68. ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ