2. Υποκείμενο: όρος της πρότασης
που απαντά στο ερώτημα «ποιος;»
υποδεικνύει ποιος ή τι κάνει μια ενέργεια,
βρίσκεται σε μια κατάσταση ή παθαίνει κάτι.
ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ
3. Το υποκείμενο του ρήματος, όταν είναι πτωτικό,
δηλαδή όταν το ρήμα είναι προσωπικό, μπαίνει
πάντοτε σε πτώση ονομαστική.
Το υποκείμενο του απαρεμφάτου μπαίνει είτε σε
ονομαστική (όταν υπάρχει ταυτοπροσωπία) είτε σε
αιτιατική (όταν υπάρχει ετεροπροσωπία ή όταν το
απαρέμφατο εξαρτάται από απρόσωπο ρήμα).
Το υποκείμενο της μετοχής μπαίνει πάντοτε στην
ίδια πτώση που βρίσκεται και η μετοχή.
ΠΤΩΣΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟΥ
o Το υποκείμενο ενός απρόσωπου ρήματος είναι απαρέμφατο ή δευτερεύουσα πρόταση.
4. Κατηγορούμενο : όνομα (ή φράση) που αποδίδει
μια ιδιότητα σε έναν κύριο όρο
(υποκείμενο ή αντικείμενο) με
τη βοήθεια συνδετικού ρήματος
απαντά στην ερώτηση «τι είδους;»
πάντοτε ομοιόπτωτο
ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟ
5. Το κατηγορούμενο του υποκειμένου ενός ρήματος
τίθεται πάντοτε σε ονομαστική.
Το κατηγορούμενο του υποκειμένου του
απαρεμφάτου τίθεται σε ονομαστική ή σε αιτιατική
(ανάλογα με την πτώση του υποκειμένου του
απαρεμφάτου).
Το κατηγορούμενο του υποκειμένου της μετοχής
τίθεται στην ίδια πτώση με τη μετοχή (και το
υποκείμενό της).
Το κατηγορούμενο του αντικειμένου τίθεται πάντοτε
σε αιτιατική.
ΠΤΩΣΗ ΚΑΤΗΓΟΡΟΥΜΕΝΟΥ
o Εξαίρεση αποτελεί μόνο το ρήμα χρῶμαι, που μπορεί να συντάσσεται με δύο δοτικές, από τις
οποίες η μία είναι αντικείμενο και η άλλη κατηγορούμενο του αντικειμένου.
6. Αντικείμενο: πρόσωπο, πράγμα ή έννοια
όπου μεταβαίνει η ενέργεια του
ρήματος, άμεσα ή έμμεσα
απαντά στις ερωτήσεις «τι;», «ποιον;», «σε ποιον;»
μόνο σε πλάγια πτώση (γενική, δοτική, αιτιατική)
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ
7. Τα ρήματα που δέχονται αντικείμενο αποκαλούνται
μεταβατικά και χωρίζονται σε μονόπτωτα και δίπτωτα.
Τα μονόπτωτα, ανάλογα με τη σημασία τους, δέχονται
αντικείμενο σε μία μόνο πτώση (γενική, δοτική ή αιτιατική).
Τα δίπτωτα αντικείμενα δέχονται δύο (τουλάχιστον)
αντικείμενα διαφορετικών ειδών, άμεσο και έμμεσο.
Η διάκριση σε άμεσο και έμμεσο γίνεται με κριτήριο τις
πτώσεις. Ένα δίπτωτο ρήμα, ανάλογα με τη σημασία του,
μπορεί να έχει αντικείμενα σε
αιτιατική (άμεσο) – δοτική (έμμεσο),
αιτιατική (άμεσο) – γενική (έμμεσο),
γενική (άμεσο) – δοτική (έμμεσο)
ή δύο αιτιατικές (άμεσο το έμψυχο – έμμεσο το άψυχο).
ΠΤΩΣΕΙΣ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΩΝ
8. Σύστοιχο: αντικείμενο που έχει την ίδια ρίζα
(ετυμολογικά) ή σημασία με το ρήμα
πάντοτε σε αιτιατική
σύστοιχο παίρνουν και τα αμετάβατα ρήματα
στη θέση του μπορεί να τίθεται η δεικτική
αντωνυμία στο ουδέτερο (τοῦτο – ταῦτα)
ΣΥΣΤΟΙΧΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ