Zarządzanie przez cele jest metodą i wynikiem występującego w niej dążenia do maksymalnego zespolenia wysiłków indywidualnych, w wysiłek wspólny, zapewniający pomyślność całej organizacji. W syntetyczny sposób przedstawiona lista zalet ZPC, które powinny stanowić podstawę motywacji do wdrożenia, a także wady i słabości systemu.

1. collection of inspiration
Źródło: Portal Exporter.pl
Autor: Mgr inż. Roman S. Nowak
Data: 2006-09-30
Zarządzanie przez cele – wady i zalety.
Skąd wzięło się ZPC ?
Ponad 40 lat temu wysunięta zastała koncepcja zarządzania, którą jej autor Peter
F.Drucker nie wahał się nazwać "filozofią zarządzania". Pisał on, iż "skuteczne
zarządzanie musi kierować wizję i wysiłek całej kadry kierowniczej ku wspólnemu
celowi". Koncepcja ta została nazwana "zarządzanie przez cele i samokontrolę".
Atrakcyjność techniki zarządzania przez cele - ZPC jest niewątpliwie wynikiem
występującego w niej dążenia do maksymalnego zespolenia wysiłków
indywidualnych, w wysiłek wspólny, zapewniający pomyślność całej organizacji.
Każdy zatem ma wnieść wyraźnie określony wkład w efektywność swojej jednostki
organizacyjnej. Jeśli wszyscy osiągną własne cele, tym samym będą zrealizowane cele
poszczególnych jednostek, a nadrzędne cele organizacji staną się rzeczywistością.
Wyrażamy zgodę na wykorzystywanie niniejszych materiałów,
pod warunkiem zacytowania źródła. – manage or die Team
1

2. collection of inspiration
Zarządzanie przez cele jest techniką kompleksową, zorientowaną na wynik, możliwą
do stosowania nie tylko w organizacjach przemysłowych, ale także w instytucjach
publicznych.
Powrót do klasycznej metody ZPC nie jest skłonnością do nostalgii za przeszłością, ale
próbą wysublimowania z niej najlepszych rozwiązań, przy jednoczesnym radykalnym
usunięciu z niej tych wszystkich mankamentów, które jej stosowanie ograniczały.
Istota modyfikacji techniki ZPC
to postawienie i udowodnienie następujących tez:
• Istnieją możliwości modyfikacji metody ZPC z wykorzystaniem systemów
informatycznych,
• Można ograniczyć negatywne strony dotychczasowej techniki ZPC , a niektóre
jej wady całkowicie wyeliminować.
• Typy struktur organizacyjnych oraz profile kultury organizacji i styl kierowania
określają możliwości i zakres wdrożenia Z-ZPC.
• Istnieją odmiany ZPC uwarunkowane kontekstem struktury, kultury organizacji
i stylu kierowania.
Wady i zalety techniki ZPC.
Wiele organizacji, m.in. General Motors. Boeing Company, Du Pont, Caterpillar,
Westing-hause Electric, używa jakiejś formy zarządzania przez cele. Jak można się
spodziewać, ta technika zarządzania ma zarówno zalety jak i wyraźne słabości.
Główną korzyścią jest lepsza motywacja pracowników, wynikająca z dopuszczenia ich
do współkształtowania celów i zadań. Wynikająca ze współdziałania lepsza
komunikacja. Ułatwiona jest także kontrola. Okresowe ustalanie celów sprzyja
utrzymaniu postępu organizacji w kierunku realizacji jej długookresowych celów.
Z drugiej strony jednak zastosowanie techniki zarządzania przez cele może zakończyć
się fiaskiem, jeśli zabraknie poparcia naczelnego kierownictwa, a wdrożenie techniki
oddelegowane zostanie do niższego szczebla zarządzania. Innym problemem jest
przesadne skupianie się na celach ilościowych, związanych z nadmiarem biurokracji
i sprawozdawczości. Kłopoty w stosowaniu techniki wynikają także z braku
umiejętności lub chęci współdziałania przełożonych z podwładnymi. Wad i zalet ZPC
jest znacznie więcej.
Wady i słabości klasycznej techniki ZPC :
• Brak akceptacji naczelnego kierownictwa.
Najpoważniejsza przyczyna nieudanych wdrożeń lub zastosowań ZPC. Punktem
wyjścia jest przekonanie najwyższego kierownictwa, że technika jeśli ma być
pomyślnie realizowana, musi od nich wychodzić. Kierownictwo naczelne musi
poinformować o przyczynach zastosowania techniki, o swoich oczekiwaniach z
tym związanych i o swoim zaangażowaniu w jej stosowanie. Pracownicy od nich
Wyrażamy zgodę na wykorzystywanie niniejszych materiałów,
pod warunkiem zacytowania źródła. – manage or die Team
2

3. collection of inspiration
powinni dowiedzieć się co oznacza zarządzanie przez cele i jaką w tej technice
będą pełnić rolę.
• Znaczna pracochłonność związana z ustaleniem i hierarchizacją celów.
• Rozbudowana dokumentacja.
• Koncentracja uwagi głównie na celach konkretnych i wymiernych -
niedocenianie celów niematerialnych.
• Wymagane wysokie kwalifikacje, dojrzałość i kultura kierowników
i podwładnych.
• Długotrwały proces implementacji. Zarządzanie przez cele nie jest dawką
lekarstw, zażywaną przez chore przedsiębiorstwo dla wyzdrowienia, ani prostą
techniką, którą można zastosować w ciągu trzech godzin. Jest ono zarówno
filozofią, jak i zbiorem technik, których pełne zastosowanie wymaga lat. Wielu
menedżerów spodziewających się szybkich efektów właśnie z tego powodu
rezygnuje z wdrożenia ZPC, nie dając sobie i organizacji nawet szansy na
uzyskanie pozytywnych rezultatów.
• Zakres stosowania w zasadzie skoncentrowany na kierownikach.
• Ograniczone szanse samorealizacji pracowników i podejrzenia manipulowania
nimi.
• Nadmierny nacisk na precyzję celów i ich rezultatów.
Zmienność sytuacji musi oddziaływać na elastyczność podejścia do celów. Cele
i wynikające z nich zadania nie są przecież odlane w betonie. Z niektórych
należy umieć zrezygnować, inne zmodyfikować.
• Słabe wsparcie metody indywidualnymi formami motywacji.
• Dominująca komunikacja pionowa i brak wiedzy o celach innych członków
organizacji.
• Obowiązkowe, sformalizowane uczestnictwo. Większość z powyższych wad
eliminuje zmodyfikowana technika ZPC ( Z-ZPC)
Zalety stosowania techniki ZPC.
Poznając niekwestionowane zalety techniki ZPC i na nich opierając się, można
sformułować takie założenia i procedury ZPC, których zastosowanie może przynieść
organizacji sukces.
Do licznych zalet stosowania metody ZPC, eksponowanych przez jej twórców,
użytkowników i propagatorów należy zakwalifikować m.in. to, że ZPC :
• Wiąże cele osób z celami firmy w logiczny system. Sposób formułowania celów
poszczególnych pracowników polegający na ich "dopasowywaniu" do celów
strategicznych, jest najlepszą i najpewniejszą drogą w kierunku włączenia
wszystkich pracowników w nurt problemów całej organizacji. Pozwala
zorientować się pracownikom dokąd zmierza organizacja, daje szanse
wzmocnienia swojej organizacji osobistym zaangażowaniem, a kierownictwo
organizacji jest bieżąco zorientowane jaką wiedzą o celach strategicznych
dysponują podwładni.
• Uodparnia organizację na liczne i niespodziewane zmiany w jej otoczeniu.
• Powoduje wyzwalania wśród pracowników pokładów innowacyjności.
Wyrażamy zgodę na wykorzystywanie niniejszych materiałów,
pod warunkiem zacytowania źródła. – manage or die Team
3

4. collection of inspiration
• Zwiększa samodzielność i przedsiębiorczość kadry kierowniczej i podwładnych.
• Kładzie nacisk na pracę zespołową.
• Szerzej rozkłada odpowiedzialność za losy firmy.
• Zastępuje kontrolę z "zewnątrz" bardziej surową i mobilizującą samokontrolą.
• Wymusza taktyczne i operacyjne planowanie - jest instrumentem planowania "z
dołu do góry".
• Zapewnia większe poczucie integracji i jedności całej załogi wokół wspólnych
celów.
• Stanowi zorganizowane i systemowe podejście do rozwiązywania istotnych
problemów rozwojowych organizacji.
Wyeksponowane powyżej zalety zarządzania przez cele, których jest znacznie więcej,
zaświadczają dlaczego ZPC była w latach '70 i '80 dominującą techniką stosowaną
przez większość przedsiębiorstw amerykańskich i europejskich. Porównywalny zasięg
stosowania miały w latach '90 koncepcje Total Quality Management (TQM) i
Reengineering.
ZPC może być źródłem twórczej energii jego uczestników, może zwiększać
zaangażowanie pracowników, umożliwiając im współuczestnictwo w zarządzaniu, bez
wątpienia wzmacnia całą organizację, o czym przekonali się stosujący tą technikę.
Skuteczność techniki ZPC, po jej autorskiej adaptacji do polskich warunków
kulturowych i środowiskowych, została zweryfikowana przez autora poprzez jej
kompleksowe wdrożenie w dużych organizacjach produkcyjnych. Są to
przedsiębiorstwa, w których nie dokonano transplantacji zachodniego systemu
zarządzania, jaką obserwuje się w przypadku sprzedaży firm inwestorom
strategicznym, a więc wyraźny przykład, że polscy menedżerowie mogą wdrażać
nowoczesne i skuteczne systemy zarządzania.
Autor: Mgr inż. Roman S. Nowak
Dyrektor ds. handlowych "Zakłady Elektrod Węglowych S.A" w Raciborzu.
Doktorant Wydziału Organizacji i Zarządzania Politechniki Wrocławskiej
Wyrażamy zgodę na wykorzystywanie niniejszych materiałów,
pod warunkiem zacytowania źródła. – manage or die Team
4