Prezentacja z mini warsztatu dotyczącego prawnych aspektów digitalizacji dziedzictwa kultury w muzeach. Omówione zostały dwie najnowsze publikacje Narodowego Instytutu Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów - raport ekspertów pt. “Prawne aspekty digitalizacji i udostępniania danych muzealnych przez internet” oraz publikacja “Prawo autorskie w działalności muzeum” autorstwa dr Moniki Dreli i Iwony Gredki.
2. PRAWNE ASPEKTY DIGITALIZACJI I
UDOST PNIANIA ZBIORÓWMUZEALNYCHĘ
PRZEZ INTERNET
Zespół ekspertów powołany przez Narodowy
Instytut Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, grupa
ds. prawnych aspektów udostępniania danych
muzealnych przez internet
Helena Rymar, Zbigniew Smoter, Barbara
Szczepańska, dr Alek Tarkowski, Dominika
Urban, dr Zofia Zawadzka
Ze strony NIMOZ Marta Mejzner
PRAWOAUTORSKIE WDZIAŁALNO CI MUZEUMŚ
red. Monika Drela, Iwona Gredka
2014/2015
3. 2011
ZALECENIA DOTYCZ CE PLANOWANIA I REALIZACJI PROJEKTÓWĄ
DIGITALIZACYJNYCHWMUZEALNICTWIE
Zespół ekspertów powołany przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony
Zbiorów Eryk Bunsch, Piotr Jamski, Tomasz Kalota, Lidia Karecka, Marcin Kłos,
dr Jacek Marciniak, dr Cezary Mazurek, dr hab. Robert Sitnik, Marcin Szala,
Marcin Werla, dr Tomasz Zaucha
ze strony NIMOZ: Anna Kuśmidrowicz-Król
“… wobec wątpliwości, czy wykonywane wizerunki cyfrowe są utworem autorskim,
czy nie (np. skany), należy rozstrzygać raczej na tak i konstruować umowy z
wykonawcami na podstawie takiego założenia.”
4. 2011
ZALECENIA DOTYCZ CE PLANOWANIA I REALIZACJI PROJEKTÓWĄ
DIGITALIZACYJNYCHWMUZEALNICTWIE
Zespół ekspertów powołany przez Narodowy Instytut Muzealnictwa i Ochrony
Zbiorów Eryk Bunsch, Piotr Jamski, Tomasz Kalota, Lidia Karecka, Marcin Kłos,
dr Jacek Marciniak, dr Cezary Mazurek, dr hab. Robert Sitnik, Marcin Szala,
Marcin Werla, dr Tomasz Zaucha
ze strony NIMOZ: Anna Kuśmidrowicz-Król
“… wobec wątpliwości, czy wykonywane wizerunki cyfrowe są utworem autorskim,
czy nie (np. skany), należy rozstrzygać raczej na tak i konstruować umowy z
wykonawcami na podstawie takiego założenia.”
5. PRAWNE ASPEKTY DIGITALIZACJI I
UDOST PNIANIA ZBIORÓWMUZEALNYCHĘ
PRZEZ INTERNET
”… wytwarzanie cyfrowych odwzorowań
muzealiów nie prowadzi do powstania nowych
praw ponad te, które chronią oryginał, czyli
wykonanie wizualnej dokumentacji obiektu
muzealnego nie daje praw autorskich
wykonawcy tej dokumentacji”.
6. PRAWNE ASPEKTY DIGITALIZACJI I
UDOST PNIANIA ZBIORÓWMUZEALNYCHĘ
PRZEZ INTERNET
REKOMENDACJE JAK
NAJSZERSZEGO
MOŻLIWEGO UDOSTĘPNINIA
ZBIORÓW
7. #ZASADA 1
Muzeum nie powinno nakładać
ograniczeń z tytułu praw autorskich na
cyfrowe reprezentacje muzealiów
znajdujących się w domenie publicznej
8. #ZASADA 2
W procesie digitalizacji nie należy
tworzyć praw do cyfrowych
odwzorowań muzealiów, dodatkowych
wobec praw chroniących same
muzealia.
9. #ZASADA 3
Muzealia będące w domenie publicznej
powinny być oznaczane znakiem domeny
publicznej (Public Domain Mark) – prostym
narzędziem służącym oznaczeniu utworu, w
przypadku którego nie ma ograniczeń prawno-
autorskich do jego wykorzystania
10. #ZASADA 4
W przypadku utworów, do których istnieją
prawa autorskie i są one w posiadaniu
muzeum, dobrą praktyką jest ich udostępnienie
do swobodnego wykorzystania na wolnej
licencji (rekomendacja CC BY lub CC BY SA)
11. #ZASADA 5
Metadane opisowe muzealiów powinny
zostać udostępnione w domenie
publicznej (rekomendowany
mechanizm CC0)
12. WZORY UMÓW
• Wzór o udzielenie licencji
• Wzór o przeniesienie praw autorskich
! Mimo rekomendacji, brak umów CC
13. PRAWO AUTORSKIE WDZIAŁALNO CIŚ
MUZEUM
• Nowy zakres dozwolonego użytku –
art. 25a ustawy o muzeach
• Materiał urzędowy w muzeach
14. Nowy zakres dozwolonego użytku –
art. 25a ustawy o muzeach
• Ustawowe (art. 25a) upoważnienie muzeum do sporządzania cyfrowej
fotografii muzealiów niweluje konieczność uzyskiwania zgody twórcy
na sporządzenie cyfrowej fotografii i przedmiotu lub dokumentu
stanowiącego nośnik utworu. W razie braku powyższego przepisu
zgoda taka byłaby wymagana, jako że fotografii a jest odrębnym
polem eksploatacji utworu.
• Zgodnie z art. 25 a ust. 2 ustawy o muzeach, muzeum pobiera opłaty za
udostępnianie wizerunków muzealiów, z wykorzystaniem
informatycznych nośników danych.
• Bezpośredni dostęp do wizerunków muzealiów jest bezpłatny. Opłaty
zatem mogą być pobierane za udostępnianie fotografii muzealiów na
przykład na płytach DVD.
15. Art. 25a ustawy o muzeach – raport
Prawne aspekty digitalizacji
• Prawo autorskie nie przewiduje dla muzeów dozwolonego użytku
analogicznego do tego ustanowionego dla bibliotek, archiwów i szkół w art.
28 prawa autorskiego (sporządzania egzemplarzy utworów
zgromadzonych w swoich zbiorach w celu ochrony, uzupełnienia bądź
zachowania oraz udostępniać zbiory za pomocą terminali znajdujących się
na terenie tych jednostek)
• Interpretacja rozszerzająca zakres dozwolonego użytku przez art. 25a jest
zbyt daleko idąca
• Katalog wyjątków od monopolu autorskiego określony ustawą praut i
dyrektywą 2001/29 jest zamknięty i nie przewiduje możliwości
udostępniania utworów online przez instytucje dziedzictwa kulturowego.
• Jedyny wyjątek umożliwiający digitalizację i udostępnienie utworu w internecie
bez konieczności uzyskania zgody uprawnionego – dyrektywa 2012/28 o
utworach osieroconych.
16. Materiał urzędowy
• „jeżeli nawet fotografie dokumentujące zbioru muzeów
mogłyby zostać uznane za przejaw twórczej
działalności człowieka, to zgodnie z art. 4 pkt. 2 pr. aut.
nie stanowią przedmiotu prawa autorskiego materiały
urz doweę .”
•
• „jeżeli utwór pracowniczy powstał przy prowadzeniu
„sprawy urzędowej”, czyli podczas wykonywania
zadania publicznego, to zgodnie z art. 4 pkt 2 pr. aut.
nie stano wi o n prz e dm io tu prawa auto rskie g o i nie
podlega ochronie tego prawa”
„Zgodnie
z art. 25 a ust. 1 ustawy o muzeach wizerunki muzealiów mogą być utrwalone i przechowywane
na informatycznych nośnikach danych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 lutego
2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. nr 64,
poz. 565, z późn. zm). Ustawowe upoważnienie muzeum do sporządzania cyfrowej fotografi
i muzealiów niweluje konieczność uzyskiwania zgody twórcy na sporządzenie cyfrowej fotografi
i przedmiotu lub dokumentu stanowiącego nośnik utworu. W razie braku powyższego
przepisu zgoda taka byłaby wymagana, jako że fotografi a jest odrębnym polem eksploatacji
utworu. Dodatkowo, zgodnie z art. 25 a ust. 2 ustawy o muzeach, muzeum pobiera opłaty za
udostępnianie wizerunków muzealiów, z wykorzystaniem informatycznych nośników danych.
Bezpośredni dostęp do wizerunków muzealiów jest bezpłatny. Opłaty zatem mogą być pobierane
za udostępnianie fotografi i muzealiów na przykład na płytach DVD.”
„Zgodnie z koncepcją przedstawioną przez Monikę Drelę21 znowelizowany art. 25a ustawy o muzeach jako przepis szczególny przełamuje monopol twórcy i ogranicza jego prawa wyłączne. Wyłącza on jej zdaniem art. 58 ustawy o prawie autorskim i w związku z tym zdigitalizowane muzealia (objęte majątkowym prawem autorskim) mogą być utrwalane, przechowywane i udostępnianie przez internet osobom trzecim bez zgody twórcy. Jak zaznacza autorka w przeciwnym wypadku wprowadzenie do ustawy art. 25a nie miałoby sensu, gdyż sprzeciw twórcy wobec utrwalenia i udostępnienia wizerunków muzealiów uniemożliwiałby wykonywanie zadań ustawowych przewidzianych dla instytucji publicznych. Jej zdaniem art. 25a stwarza nowy zakres dozwolonego użytku publicznego przewidziany dla muzeów, co w obliczu faktu, iż prawo autorskie nie nadąża za zmieniającą się technologią jest w naszym przekonaniu słusznym argumentem. „
„Zgodnie
z art. 25 a ust. 1 ustawy o muzeach wizerunki muzealiów mogą być utrwalone i przechowywane
na informatycznych nośnikach danych w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 17 lutego
2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. nr 64,
poz. 565, z późn. zm). Ustawowe upoważnienie muzeum do sporządzania cyfrowej fotografi
i muzealiów niweluje konieczność uzyskiwania zgody twórcy na sporządzenie cyfrowej fotografi
i przedmiotu lub dokumentu stanowiącego nośnik utworu. W razie braku powyższego
przepisu zgoda taka byłaby wymagana, jako że fotografi a jest odrębnym polem eksploatacji
utworu. Dodatkowo, zgodnie z art. 25 a ust. 2 ustawy o muzeach, muzeum pobiera opłaty za
udostępnianie wizerunków muzealiów, z wykorzystaniem informatycznych nośników danych.
Bezpośredni dostęp do wizerunków muzealiów jest bezpłatny. Opłaty zatem mogą być pobierane
za udostępnianie fotografi i muzealiów na przykład na płytach DVD.”
„Zgodnie z koncepcją przedstawioną przez Monikę Drelę21 znowelizowany art. 25a ustawy o muzeach jako przepis szczególny przełamuje monopol twórcy i ogranicza jego prawa wyłączne. Wyłącza on jej zdaniem art. 58 ustawy o prawie autorskim i w związku z tym zdigitalizowane muzealia (objęte majątkowym prawem autorskim) mogą być utrwalane, przechowywane i udostępnianie przez internet osobom trzecim bez zgody twórcy. Jak zaznacza autorka w przeciwnym wypadku wprowadzenie do ustawy art. 25a nie miałoby sensu, gdyż sprzeciw twórcy wobec utrwalenia i udostępnienia wizerunków muzealiów uniemożliwiałby wykonywanie zadań ustawowych przewidzianych dla instytucji publicznych. Jej zdaniem art. 25a stwarza nowy zakres dozwolonego użytku publicznego przewidziany dla muzeów, co w obliczu faktu, iż prawo autorskie nie nadąża za zmieniającą się technologią jest w naszym przekonaniu słusznym argumentem. „
Ad. 1 W przypadku gdy zwielokrotnianie utworu na nośniku fotografi i jest zgodne z prawem (o czym
powyżej), muzeum może wykonać fotografi e bądź działaniami własnych pracowników, bądź
zlecając ich wykonanie osobie trzeciej. W tym ostatnim przypadku, spory mogą pojawić się na
tle tego czy dana fotografi a może zostać zaklasyfi kowana jako materiał urzędowy czy kolejny
utwór, a autorskie prawa osobiste i majątkowe do tego utworu będzie posiadał fotograf lub
pracodawca fotografa. Należy więc zadbać o to, by w umowie fotograf wyraził zgodę na korzystanie
z fotografi i w sposób zgodny z zamiarami muzeum (trzeba zaznaczyć, że przedmiotem
umowy jest wierne odwzorowanie wyglądu muzealium bez autorskiego wkładu fotografa lub
wskazać realizowane zadanie publiczne) albo – w przypadku twórczej fotografi i gdy nie jest
ona materiałem urzędowym – trzeba uzyskać zgodę twórcy na publikację tych zdjęć w Internecie
oraz sposobami tradycyjnymi.