Lezing voor studenten AERES Dronten over de Nederlandse landbouweconomie

1. Enkele landbouw-economische
concepten voor scenario-
studies
Krijn Poppe

2. Food chain: 2 weak spots – opportunity?
Input industries
Farmer
Food processor
Consumer Retail
• Public health issues –
obesity, Diabetes-2 etc.
• Climate change asks for
changes in diet
• Strong structural change
• Environmental costs
need to be internalised
• Climate change (GHG)
strengthens this
Is it coincidence that these 2 are the weakest groups?
Are these issues business opportunities / market failure?
Or system failure and lack of transformative capacity?

3. 3 Oorzaak: economisch en wetgeving-systeem

4. Cochrane’s Treadmill
Technology for
labour
productivity by
research, input
industry
Innovation
profitable:
more
ha/man
Efficiency of
scale: lower cost-
and market price
Farmers do not
easily quit:
innovation as
solution
Higher bidprice
for marginal ha:
intensive land
use >> envi.
problems
Increase in
income implies
increasing
labour costs
Agri-
Business
Complex

5. Chain organisation changes (©Gereffi et al., 2005)
inputs
End
product
PRICE
Shops
Complete
Integration
Lead
company
Lead
company
Turnkey
supplier
Relational
supplier
Market Modular Relational Captive Hierarchy
Low Degree of explicit coordination and power asymmetry High
Lead
company
Farmers

6. Cluster / agglomeration effects
The delta with its main ports remains attractive
(cluster is hard to copy)
 Mix imports and own products
 Specialised services in agri-business cluster with
educated knowledge workers
 Deep labour markets
 Attractive living environment for staff in green
metropole
 International connections
 Links with other innovative industries (ict, health ?)
6
Environmental issues as a side - effect

7. 1. NL is een uitstekende plek voor landbouw: delta met goede grond, klimaat, logistiek,
dicht bij consumenten. Ook al groeien steden en natuur, >= 1,5 mln ha blijft beschikbaar. Dit
niets over aantal boeren.
 Zorg dat goede gronden worden beschermd in RO. Bouw op de slechtste.
 De economie van internationale voedselmarkt dwingt efficiënte productie met 5,000 boeren van 300 ha af
(Scenario A). Er is dus een klassiek kleine boeren-vraagstuk.
2. Het moet wel passen in de delta-metropool: deze steden zorgen voor de strengste milieu-
T.o.v. andere sectoren zwakke concurrentieposite in CO2, NH3, grond.
 Milieuproblemen zijn veelal regionale problemen (per ha, niet per kg) als gevolg van concentratie. Level
playing field is een illusie. Draai het om en concurreer met de duurzaamste producten waarvoor Europese
consument extra betaalt (Scenario B)
3. Landbouw in de metropool is niet alleen voedselproductie, ook diensten (privaat en publiek):
ruimtebeheer, biodiversiteit, CO2 opslag, energiewinning, waterbeheer, zorg, recreatie, korte
keten, etc..In een diensteneconomie zijn daar kansen op extra inkomen.
 Werk aan andere identiteit / missie: niet alleen voedsel, maar: “most innovative metropolitan business
cluster for sustainable and healthy food- and landscape services” (Scenario C)
4. Bepaal emissieruimtes 2040. Breid stelsel verhandelbare emissierechten uit (CO2, NH3).
 Geeft duidelijkheid aan boeren op alle thema’s via milieudoelstellingen per bedrijf en daarmee kunnen ze
investeren (ipv afwachten en vee bijzetten tot draconisch quotum komt)
 Maakt verschillen in strategie tussen boeren mogelijk, waarbij onderling kosten van bijdragen aan
duurzaamheid worden verrekend. Lokale situatie wordt steeds bepalender (ecologie van bodem en water,
diensten)

8. 5. Maak dedicated supply chains met concepten (als uitwerking van punt 2). Maak gebruik
van de data-revolutie, biedt transparantie.
 Boer wordt afhankelijker van keten, van discussie over prijzen / marge naar een relationele
samenwerking (“wat kunnen we voor/met elkaar doen: net-zero CO2?’). Leidt ook tot zorgplicht
ketenpartijen. (Op EU niveau wellicht bijmengen van duurzaam verplichten)
 Lukt dat met Duitse en Britse supers en maaltijdbezorgers als JustEatTakeaway, Sodexo ??
6. Volledige transparantie en bedrijfsdoelstellingen vragen om digitaal dashboard met KPI.
Bedrijfscertificering, Eco-score van bedrijven en producten.
 Weg met papier, we beginnen hier echt achter te lopen, verspillen miljoenen, doen aan data science
zonder data. Iedereen bouwt eigen website waar boer mag invullen. Robotic accounting komt niet van
de grond.
 Let op de governance van de data. Die hoort bij LTO, niet bij John Deere, Lely of RFC.
7. Geef boeren rol in publieke taken met 25-jarige eco-systeemcontracten.
 Als in USA, anders zijn ze geen prikkel voor investeren en financieren. (Scenario D)
 Zet er een autoriteit tussen zodat boeren minder bang zijn van openbreken door politiek
 Geef een prikkel om boeren weer te leren samenwerken in gebieden.
 Financieren kan uit 3 a 5 % BTW (consument betaalt geen true price). Armoede vraagt om
inkomenspolitiek niet om lage voedselprijzen, die zijn maar klein deel van uitgavepatroon.

9. 8. Gebiedsprocessen om ruimtelijke ordening te regelen met landinrichting 3.0 Regio’s
verschillen in problematiek en kansen (ook buiten de landbouw). Neem de tijd.
 Maak kaarten met emissieruimte per perceel. Waar nodig: graslandplicht
 Erken dat het een herstructurering is: snij diep. Er is nu een overproductie van overheidsbeleid dat
steeds geitenpaadjes zoekt, slecht gehandhaafd wordt, na incidenten weer aangepast. Boeren
worden daar tureluurs van. Bouw en overheid wil nu betalen.
 Zorg dat de bouw, natuuraanleg (bossenstrategie), energie meebetaalt aan stranded assets. Laat
toe in VAB, duurzame boeren hebben immers geen last van buren.
9. Investeer in de toekomst van gezonde duurzame voeding door als topsectoren Agri,
Health, Logistiek met ICT allemaal 30% in een gezamenlijke pot te stoppen.
 Profiteer van de gezondheidscrisis. Personal nutrition is de toekomst. Zet een gezamenlijke food-
nutrition-health onderzoeksinfrastructuur op. Waarom hebben de supers met hun loyalty cards,
credit card companies, Google en Apple (en China) wel al die data ?
10. Agribusiness: zet in op verdere internationalisering.
 Proces is al gaande, net als 75 jaar fusies voor schaalgrootte. Of kies niche (“Cono”)
 Belang bij metropolitaan landschap voor hoofdkantoor / research lab bij Schiphol, met goed
ondernemersklimaat (fiscaal, kennis), hoogwaardige werkgelegenheid (partners kenniswerkers!)
paar duizend innovatieve boeren in NW Europa. Dat is belangrijker dan laatste 25% volume
 Er is een goed draaiende arbeidsmarkt voor uitvoerende arbeid (voor zover Nederlands).

10. Institutional economics: regulating mechanisms
10
Culture (religion,
customs, norms)
Formal rules
(laws)
Governance
(contracts, market
organisation)
Resource
allocation
(incentives, outcomes)
Formal rules
(laws)
Culture (religion,
customs, norms)
Governance
(contracts, market
organisation)
Resource
allocation
(incentives, outcomes)
© Williamson, 2000

11. Scenario-studies (Van der Heijden)
 Decide drivers for change/assumptions (brainstorm, kans<>effect, wildcards)
 Bring drivers together into a viable framework (sommige drivers gaan gelijk op,
anderen kunnen juist niet samengaan)
 Produce 7-9 initial mini-scenarios
 Reduce to 2-3 scenarios (vaak op basis van 2 assen)
 Draft the scenarios
 Identify the issues arising

12. Unchanged
Unchanged
Larger
Healthier and
more sustainable
Role of the State
Behaviour
Business
as Usual
Government
Control
Regional
Communities
Green
High Tech
Transformation
Dutch Food
System:
post-
Corona
scenarios

13. Verandertheorie
Er zijn verschillende theorien over verandermanagement. Zie bv. Poppe, Termeer en
Slingerland: Transitions towards sustainable agriculture and food chains in peri-urban areaes.
De Caluwé [https://www.agile4all.nl/het-kleurenmodel-van-de-caluwe-en-vermaak/]
• Geeldrukdenken (politiek en macht)
• Blauwdrukdenken (regelen, plannen en sturen)
• Rooddrukdenken (motiveren en het ‘wij’ gevoel)
• Groendrukdenken (ontwikkelen en leren)
• Witdrukdenken (natuurlijk en organisch)