SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 215
Baixar para ler offline
DƏRSİN ƏSAS
İSTİQAMƏTLƏRİ:
1.

2.

Research methods in Business –
Biznesdə Araşdırma metodları
Research methods for business
studentsBiznes sahəsi tələbələr üçün
araşdırma metodları
BİZNES ARAŞDIRMALARININ TƏYİNATI:

- BĠZNES ARAġDIRMALARI - Biznes qərarların
alınması məqsədilə informasiyaların toplanmasının
və analizinin sistematik və obyektiv bi prosesidir...
-Əhatəsi: finans araĢdırması, əməliyyat araĢdırması,
marketinq araĢdırmaları
14.01.2014

MƏLUMAT-İNFORMASIYA-BILGI-MÜDRIKLIK

4
BİZNES ARAŞDIRMALAR







AraĢdırma informasiyaları məqsədyönlü
xarakter daĢımalıdır... Nə təsadufi nə də
intuisiv olmamalıdır...
Research- əslində Re-Search (Search
again) Yenidən araĢdır.... mənasındadır
Business research obyektiv olmalıdır.
Business research önmühakiməsiz və
müstəqil olmalıdır
Business research bütün idarəetmə
fəaliyyətlərinə iĢıq tutmalı, istiqamət
verməlidir
BUSINESS RESEARCH NÖVLƏRİ

Basic research
Applied research
BASIC RESEARCH- TƏMƏL ARAŞDIRMA
Məlumatlılığı, informasiyanı artırmaq üçün
aparılır.
 Hər hansı bir problemin həllində bir baĢa rol
oynamır.




NÜMUNƏLƏR:
APPLIED RESEARCH-TƏDBİQİ ARAŞDIRMA


Hər hansı bir problemin həlli, aradan
qaldırılması ilə əlaqədar veriləcək qərarlarda
istifadə olunan araĢdırma tipidir.



NÜMUNƏLƏR...
SCIENTIFIC METHOD-ELMİ YANAŞMA
Emprik hadisələri (fakt və müĢahidələri)
konseptual yanaĢma üçün analiz edilməsi və
interpretesiyası.
 Konseptual yanaĢma mümkündür ya deyil?

EVALUATION RESEARCH
DƏYƏRLƏNDİRMƏ ARAŞDIRMASI


Hər hansı bir proektin, proqramın, fəaliyyətin
əvvəlcədən qoyulmuĢ məqsədlərinə çatıb
çatmamasının araĢdırılıb analiz edilməsi
PERFORMANCE-MONITORING RESEARCH
Kontrol və dəyərləndirmə feedback
araĢdırması
 Planlanan fəaliyyətlərin planlandığı kimi
gedib getmədiyini öyrənmək
 Bəzi istənilməyən nəticələrin səbəblərini
araĢdırmaq üçün

BİZNES ARAŞDIRMALARINA TƏSİR EDƏN
FAKTORLAR
Zaman məhdudiyyəti
 Data-informasiyaların əlçatmazlığı
 Qərarvermənin forması
 Fayda - Maliyyətlər

BİZNES ARAŞDIRMA APARILSIN YA
YOX?
Availability of Data
Benefits
Time Constraints
Nature of the Decision vs. Costs
Is sufficient time
available before
a managerial
decision
must be made?

No

Yes

Is the information already
on hand
inadequate
for making
the decision?

No

Yes

Is the decision
Yes
of considerable
strategic
or tactical
importance?

No

Do Not Conduct Business Research

Does the value
of the research Yes
information
exceed the cost
of conducting
research?

No

Conducting
Business
Research
PRACTIONER AND MANAGEMENT RESEARHER ORIENTATIONS:
Management researcher:
Basic understanding
knowledge
General enlightenment
Theoretical explanation
Solutions
“Why” knowledge
knowledge
Substantive theory building

Focus of interest

Instrumental
Practical Problem
“How to”
Local theory-in-use

Theoretical and methodological Methodological
Rigour
imperative
Academic publication
Key outcome
with
Disdain of practioner
ignore

Practicioner
Useable

Views of others

Timeliness
Actionable results
practice impact
Deprecate or
2-Cİ DƏRS
MAJOR TOPICS FOR RESEARCH IN BUSINESS









General Business Conditions and Corporate
Research
Financial and Accounting Research
Management and Organizational Behavior
Research
Sales and Marketing Research
Information Systems Research
Corporate Responsibility Research
KRİTİK SUALLAR







Menecerlər problemin nədə və harda olduğunu
təyin edə bilirlərmi?
Hər situasiyaya görə bir biri ilə əlaqəli
problemlərivə bunların səbəblərini bilirlərmi?
Hansı tip məlumatları və necə toplayacaqlarını
bilirlərmi?
Doğru qərarlar almaq üçün toplanan
informasiyaları necə analiz edəcəklərini və
qərarvermə üçün necə hazır hala gətirməyi
bilirlərmi?
Sonda bu analizlərin nəticələrinin problemin həlli
istiqamətində necə istifadə edəcəklərini
bilirlərmi?
ELMİ ARAŞDIRMALAR1 Observation
MüĢahidə
 2 Identification of problem areaProblemin
təyini
 3 Theoretical frameworkTeorik çərçivə,
əsaslar
 4 Hypotheses Hipotezlər ortaya
qoyma
 5 Research designAraĢdırmanın
dizaynı
 6 Data collectionMəlumatların
toplanması
 7 Data analysisMəlumatların
analizi

THE HYPOTHETICO-DEDUCTIVE METHOD
PROBLEM FORMULATION- PROBLEMIN
TƏYİNİ


Well begun is half done --Aristotle

AraĢdırma mövzusu, məqsədi nədir
 AraĢdırmada nəyi və nələri öyrənmək
istəyirik
 Hər hansı bir sahəyə uyğun praktik
problemlərin təyini
 Qaynaqlar

BİZNESDƏ HƏR ZAMAN İNFORMASİYAYA
EHTİYAC VAR!!!
Hər bir şirkət bütün həyat tsiklində rəqabət
edə bilməsi üçün araşdırmaya ehtiyac
duyar!
 ġirkətlər məlumatları həm şirkət daxili
qaynaqlardan həm də şirkət xarici
qaynaqlardan əldə edər!
 Şirkətlərin ən çox istifadə etdikləri yol,
metod, xarici və daxili mühitdən əldə
etdikləri məlumatların toplanması, analizi
və sintezi və bunun texnologiya ilə
uygunlaşdırmasıdır!

THE RESEARCH PROCESS- ARAŞDıRMA
PROSESİ














1 Observation- MüĢahidə
2 Data gathering- Məlumat toplama
3 Problem definition- Problemin təyini
4 Theoretical framework (variables identified)- Teorik çərçivə
5 Hypotheses- Hipotezlər
6 Research design --- AraĢdırmanın dizaynı
7 Data collection,analysis,interpretation- Məlumatların analizi,
yorumlanması
8 Deduction- Nəticələrin süzgəci
9 Report writing- Hesabatların yazılması
10 Report presentation- Hesabatların təqdimatı
11 Managerial decision making- Ġdarətmə qərarlarının alınması
IMRAD QAYDASI
IMRAD QAYDASI


Nədir IMRAD qaydası? I-introduction, Mmethods, R-Results (A-and) və DDiscussion kəlmələrinin baĢ hərflərini əmələ
gətirən, yəni Giriş, Metodlar, Nəticələr və
Diskussiya-Müzakirə mərhələlərini əhatə
edən məqalə, xüsusilə elmi məqalə yazma
qaydasıdır.
YAXŞI ARAŞDIRMANIN XÜSUSİYYƏTLƏRİ!










Məqsədlər aydın təyin olunmalıdır
AraĢdırma prosesi bütün detallarıyla hazırlanmalıdır
AraĢdırma dizaynı planlı olmalıdır
Yüksək etik çərçivədə olmalıdır
Sərhədlər (zaman, coğrafi və s.) açıq təyin olunmalıdır.
Qərarvermə üçün adekvat effektli analizlər aparılmalıdır
AraĢdırma nəticələri real göstərilməlidir.
Nəticələr tədbiq edilməyə uyğun formaya salınmalıdır
AraĢdırmacıların təcrübəsi nəzərə alınmalıdır.
ARAŞDIRMA FORMALARI
i) Reporting; -Hesabat xarakterli
 ii) Descriptive;- Təsviri
 iii) Explanatory; and –izahli, aydınlaĢdırıcı
 iv) Predictive – Forecasting xarakterli,
Təxmin xarakterli

REPORTING


Hesabat xarakterli araĢdırma ancaq müəyyən
məlumatların, rəqəmlərin, statistik göstəricilərin
toplanması və bunlar üzərində əməliyyatlardır



Bu tip araĢdırma əsasən qaynaqlarla iĢləmə,
qaynaqlardan məlumatlı olma, onları əldə edə
bilmə və s. Kimi bilgi və bacarıqları tələb edir.



Bu cür çalıĢma çox az qərarverməyə təsir edər.
Qərarvermədə hesaba alınsa da əsas təsir
gücünə malik deyil.
DESCRIPTIVE-TƏSVİREDİCİ
Təsviredici çalıĢmalar əsasən kim, nə, nə
zaman, harda və bəzən də necə suallarına
cavab axtarır
 AraĢdırmacı adətən hər hansı bir hadisənin,
qrupun, problemin, insanların xarakteristik
xüsusiyyətlərini təsvir edər.
 Bu araĢdırmalarda toplanmıĢ məlumatlar,
rəqəmlər yuxarıdakı suallarla daha geniĢ
təsvir edilir.
 Eyni zamanda burada birdən çox dəyiĢkənlər
nəzərə alına bilər və bir birləriylə əlaqəsi
araĢdırıla bilər.

I keep six honest serving men, (they taught me all I
knew), their names are
what,

and why,

and where

and when,

and how,

and who.”
--Rudyard Kipling

30
DESCRIPTIVE RESEARCH EXAMPLE
Ortalama istehlakçı gəlirləri
 40 yaĢ civarı qadınlar
 Ailə gəliri ayda 3000 AZN olanlar
 Ancaq Ali təhsillilər
 AzyaĢlı uĢaqlı analar
 Dövlət məmurları

EXPLANATORY-İZAHEDİCİ (CAUSAL-SƏBƏBƏ
BAĞLI)
MüĢahidə olunan və/vəya əldə olunan
araĢdırma məlumatlarlnın hansı teorik və
praktik əsaslara uyğun olduğunu izah edər.
 Əlaqələrin Ģərtləri və effektləri, nəticələri
haqqında
 AraĢdırmaçı hipotez irəli sürmək üçün hər
hansı teoriyə və ya praktik bilgiyə əsaslanır.

PREDICTIVE-TƏXMİN EDİCİ


Əvvəl baĢ verən və artıq öyrənilmiĢ, təcrübə
qazanılmıĢ, problem, hadisə və ya Ģərtlərə
əsaslanaraq gələcək üçün təxminlər etmək
EXPLORATORY-KƏŞVİYYAT XARAKTERLİ
Məlumat, informasiya olmadığı təqdirdə baĢ
vurulacaq yol!
 Survey-based research – Sorğu əsaslı
araĢdırma.

KəĢfiyyat araĢdırması
Ġkinci əldən məlumatlar
Təcrübə sorğuları
Pilot çalıĢmalar

35
QEYRİ MÜƏYYƏNLİK VƏ ARAŞDIRMA NÖVLƏRİ

CAUSAL OR
DESCRIPTIVE

COMPLETELY
CERTAIN
TAM DƏQİQ

ABSOLUTE
EXPLORATORY
AMBIGUITY
TAMAMİLƏ QEYRİ-MƏYYƏN
TƏXMİN FORMALARI VƏ PROBLEM
EXPLORATORY
TƏSVĠREDĠCĠ
(Problem təyin
edilməyib)

DESCRĠPTIVEĠZAHEDĠCĠ

EXPLLANATORY (ġərtə
bağlı TƏXMĠN)

(Problem haqda
məlumat var)

(Problem açıq təyin
olunub)

SatıĢlar zəifləyib

Bizim məhsulların
istehlakçıları, mü.təriləri
kimlərdir? Hansı
xüsusiyyətlərə
malikdirlər?

Yeni paketlə müĢtərilər
daha çox alacaqlarmı?

Rəqib məhsulları alanlar
kimlərdir? Hansı
xüsusiyyətlərə
malikdirlər?

Ġki reklam
kampaniyasından hansı
daha effektivlidir və ya
ola bilər?

Səbəbini bilmirik

Ġnsanlar bizim yeni
məhsulumuzu
bəyənəcəklərmi
3-CÜ DƏRS: MARKETING RESEARCH
MARKETİNQ ARAŞDIRMALARI
(TƏDQİQATLARI)

Marketinq araĢdırmaları
nədir?

38
BUSINESS RESEARCH “ONION”
21-Cİ ƏSRDƏ BİZNES ARAŞDIRMALARI
QloballaĢma
 Ġnternet və digər IT texnologoyalarından
istifadə və artımı

REDEFINING MARKETING RESEARCH
The American Marketing Association
(AMA) redefined Marketing Research
as:
The function which links the consumer, the
customer, and public to the marketer
through INFORMATION
REDEFINING MARKETING RESEARCH
Used to identify and
define market
opportunities and
problems
Generate, refine, and
evaluate marketing
performance
Monitor marketing
performance
Improve understanding
of marketing as a
process
MARKETINQ SISTEMINDƏ BAZAR ARAġDıRMASıNıN YERI
Ġstehsalçı
StimullaĢdırma ilə
bağlı tədbirlər
aĢağıdakılara cavab
vermək üçün lazımdır:

AraĢdırma aĢağıdakı
suallara cavab vermək
üçün lazımdır:

İstehlakçıya nə lazım?
Nə vaxt lazım;
Harda lazım;
Nə qədər lazım;
Necə istəyir;
Və bu xidmətlərin
qarşılığında nə qədər
ödəməyə hazırdır?

Communication növü

Pul və mal
dəyiĢimi

Ġstehlakçı

Ġstehlakçı –Ġstehsalçı

ĠNFORMASĠYA

-Ona nə lazımdır,
-Necə əldə edə bilər;
-Hardan əldə edə bilər
ən yaxşı seçimi necə
etməlidir;
-Bu mal və xidməti
almaqla necə
məmnun qalacaq;.

Communication növü
Ġstehsalçı-istehlakçı
MARKETİNQ ARAŞDIRMASI
NƏDİR?
Marketinq araĢdırması– marketinqin bir hissəsidir...
Fəaliyyəti: Ġnformasiyaların toplanması və analizi
MƏQSƏDLƏRĠ:
1) Problem və imkanların oyrənilməsi və təyin edilməsi
2) Marketinq fəaliyyətlərinin analizi, effektliliyinin öyrənilməsi və
ölçülməsi.

 Marketinq araĢdırmaları bütün marketinq mix-i əhatə edir və qeyri
müəyyənlikləri aradan qaldırmaq üçün istifadə edilən bir vasitədir.

44
A CLASSIFICATION OF MARKETING RESEARCH
Marketing Research

Problem
Identification Research
Market Potential Research
Market Share Research
Market Characteristics Research
Sales Analysis Research
Forecasting Research
Business Trends Research

Problem Solving
Research

Segmentation Research
Product Research
Promotion Research
Distribution Research
PROBLEM SOLVING RESEARCH
SEGMENTATION RESEARCH

 Determine the basis of segmentation
 Establish market potential and
responsiveness for various
segments

PRODUCT RESEARCH

 Select target markets



Test concept

 Create lifestyle profiles:
demography, media, and
product image characteristics



Determine optimal product design



Package tests



Product modification



Brand positioning and
repositioning



Test marketing



Control score tests
Marketinq araşdırmaları necə olmalıdır?


sistematik



obyektiv



faydalı,



Spesifik



Və qərar qəbul edilməsinə uyğun və yararlı olmalıdır.
48

MARKETINQDƏ ƏSAS ARAġDıRMA
OBYEKTLƏRI
BĠLGĠ


BAZAR (istehlakçılar, rəqiblər)



Məhsul/Xidmət



Satışlar



Qiymət



Distribusiya



Reklam/kommunikasiya

ARAġDIRMA
PROBLEM SOLVING RESEARCH
PROMOTIONAL RESEARCH
Sales promotion relationship
Optimal promotional mix
Copy decisions



Media decisions



Creative advertising testing


PRICING RESEARCH




APR

Optimal promotional budget



0.00%



Evaluation of advertising effectiveness



Claim substantiation



Pricing policies



Importance of price in brand selection



Product line pricing



Price elasticity of demand



Initiating and responding to price changes

$ALE
PROBLEM SOLVING RESEARCH
DISTRIBUTION RESEARCH

Determine…
 Types of distribution
 Attitudes of channel members
 Intensity of wholesale & resale coverage
 Channel margins
 Location of retail and wholesale outlets
MARKETING RESEARCH SYSTEM
Customer Groups
•
•
•
•

Consumers
Employees
Shareholders
Suppliers

Uncontrollable
Environmental
Factors

Controllable
Marketing
Variables

Marketing
Research

•Product
•Pricing
•Promotion
•Distribution
Assessing
Information
Needs

Providing
Information

Marketing
Decision
Making

Marketing Managers
• Market Segmentation
• Target Market Selection
• Marketing Programs
• Performance & Control

•Economy
•Technology
•Laws &
Regulations
•Social & Cultural
Factors
•Political Factors
MARKETINQ ARAġDıRMALARı:
NƏYI VƏ NIYƏ ARAġDıRıRıQ?
Mal/Xidmətləri öyrənmə

Hansı malları hansı xüsusiyyətlə istehsal etmək,
hansı malları yaxĢılaĢdırmaq, hansıları istehsaldan çıxarmaq?

Ġstehlakçıları

Ġstehlakçıların sosyo-demografik portretinin hazlrlanması, istehlakda potansiyal istək
Və dəyiĢikliklərin öyrənilməsi ya da istehlakçıların mal/xidmətdən imtina etməsinin öy.

Qiymətləri və qiymət siyasətini

Məhsula hansı qiymət qoyulmalıdır?
Ġstehlakçılarla , diler və distribyutorlarla münasibətdə hansı
qiymət siyasəti aparılmalıdır?

StimullaĢdırma tədbirlərini

Hansı satıĢ / distribyusiya siyasəti aparılmalıdır?
Partner Ģebekesini necə qurmalı və inkiĢaf etdirmək lazımdır?

Reklam siyasətini

Hansı reklam siyasəti seçilməlidir və ümumi və fərdi reklam büdcəsi nə qədər olmalıdır
Həyata keçirilən reklam aksiyalarının nəticəsi necə ölçülməlidir?

ġirkətin imicini

ġirkətin korporativ stilini necə yaratmaq lazımdır?
ġirkətin /brendin/məhsulun imicini necə yaratmaq və təkmilləĢdirmək lazımdır?

ġirkətdə marketinq
strukturunun
iĢini

Marketinq informasiya sistemini necə qurmaq və idarə etmək lazımdır?
Marketinq strukturu necə olmalıdır...

Yeni fəaliyyət istiqamətlərini

Yeni iĢ qolları –fəaliyyət istiqamətləri açmaq lazımdır ya yox?
Yeni bazarlara girərkən hansı marketinq siyasəti aparılmalı və marketinq mix necə
həyata keçirilməlidir?

Ġdareetmə strategiyası
Istiqamətlərini

Ġdarəetmə resurslarını necə bölüĢdürmək lazımdır? Bazarı necə seqmentləĢdirmək
Hədəf kütləni necə seçmək lazımdır, istehlakçı dəyərini
(brend dəyərini) necə artırmaq lazımdır
53

Brendin həyat xətti boyunca
tələb olunan ƏSAS marketinq araşdırmaları
Məhsul
istehsalından
Əvvəl

Ġstehsal
ərəfəsində
və
sonrasında

• Bazarın ümumi analizi
• Niş bazar arayışı
• Seqmentasiya
• İstehlakçı ehtiyaclarının və bunu qarşılama
davranışının dərindən öyrənilməsi
• Mövqelənmə
• Brend konseptlərinin test edilməsi
• Qiymətə olan duyarlılıq və ya qiymət elastikliyi
• Məhsulun və paketinin testi
• Kommunikasiyanın testi

• Rəqiblərin davamlı analizi
• İstehlakçıların brendə münasibətinin və brend haqqındakı
düşüncələrinin öyrənilməsi
• Brend loyallığının ölçülməsi
• Müştəri məmnuniyyətinin ölçülməsi
• Kommunikasiyaların test edilməsi
MARKETİNQ ARAŞDIRMASI MƏRHƏLƏLƏRİ
54

Problemin təyini

AraĢdırma məqsədi və məsələlərin təyini

AraĢdırma planının hazırlanması
• AraĢdırma instrumentinin hazırlanması(metod və мetodikalar)
• AraĢdırma coğrafiyasının, zamanın və büdcənin təyini

Ġnformasiyaların toplanamsı («sahə»)
Desk research

Keyfiyyət araĢdırması

• Qaynaqlardan axtarma

• Respondentlərin seçilməsi
• Fokus qrupların və dərinləmə
Intervyülərin aparılması

Kəmiyyət araĢdırması
• Sorğu anketlərinin hazırlanması
• Ġntervyuerlər üçün instruksiyaların
hazırlanamsı
• Sorğuların aparılması
• Nəzarətin aparılması

Ġnformasiyalarla iĢ və analizin aparılması
Kəmiyyət araĢdırması
• KodlaĢdırma
• Məlumatların təmizlənməsi
• Yekun formatın yoxlanması

AraĢdırma nəticələrinin təqdim olunması
Hesabat və prezentasiya Ģəklində
Informasiya növləri

55

Ġlkin məlumatlar (primiry data)
– məlumatlar bazası , araĢdırma da istifadə məqsədilə xüsusilə toplanan informasiyalar

Ġkincil (secondary data)
– əvvəlcədən var olan müəyyən informasiyalar

 İnternet
 Çap olunmuş məlumatlar
• Rəsmi statistika
• Sektor haqqında çıxan yazılar, hesabatlar
• Məlumat kitabçaları

 Müstəqil, əlaqədar və ya yaxın proektlərin nəticələri
•
•
•
•

Retail Audit
İstehlakçı paneli
Media panellər
Monitorinqlər
Araşdırma növləri

56

Ġnformasiyaların toplanması metoduna görə
 Kəmiyyət araşdırmaları
 Keyfiyyət araşdırmaları
 Kabinet (desk research, ikincil informasiyalar)
Dövriliyinə görə
 Bir dəfəlik
 Davamlı

Aidiyyət (Məxsusluq) formasına görə
Müstəqil formada
Sifariş əsasında (AdHoc)
Sindicative
Araşdırma predmetləri və metodlar
Keyfiyyət araĢ.

Kəmiyyət araĢ.

MasabaĢı
(Desk research)








Bazarın ümumi analizi
Motivasiya/Davranış
Məlumatlılıq/İstifadə
Testing
Proqnozlaşdırma
Qiymət araşdırması













Ehtiyac araşdırması
Brend qavrayışı
Segmentasiya
İstehlakçılar
Satış analizi
Bazar həcmi, bazar payı
Bazarın strukturu
Rəqiblər
Məhsul
Bazar trendləri
Stimullaşdırma kanalları,
METODLARıN MÜQAYISƏSI
Keyfiyyət
Niyə?
 Daha detallı öyrənmə (Ġstehlakçıların hər hansı
məhsul haqqında düĢüncələrini daha dolğun
öyrənmə)
 Ġstehlakçıların davranıĢlarının dərindən
öyrənilməsi
 Ġstehlakçılardan hər hansı bir fakt, problem
haqqında və onun səbəbləri haqqında ətraflı
öyrənmə
 Kreativ məsələlərin həlli
 Kəmiyyət araĢdırmasının optimallaĢdırılması
Kontrol məqsədilə və ya əmin omaq üçün
 Çətin əlaqə qurulacaq respondentlər zamanı
 Hər hansı bir məsələ zamanı və ya nəyinsə
dəqiqləĢdirilməsi, düzəldilməsi zamanı
 AraĢdırıllan sahədə doğru statistik
məlumatlarln əldə edilməsi çətinliyi zamanı,
kütləvi sorğuların aparılmasının çətinliyi
zamanı

58

Kəmiyyət
Nə qədər?
 Bazarın durumu haqqında ölçülə bilən
formada məlumatıarın alınamsı,
Respondentlərin hər hansı brend, məhsul
haqqında məlumatının, istehlak həcminin,
istehlak sıxlığının araĢdırılması
 Statistik məlumatların əldə edilməsi
 Bazarın vəziyyəti, strukturu, həcmi, bazar
payları və seqmentlər haqqında məlumatlar
 Alıcıların, rəqiblərin, reklamların,
kampaniyaların effektivliyi haqqında
 Təxminləmədə istifadə etmək üçün
 Məlumatların standartlaĢdırılması məqsədilə
59

KEYFIYYƏT ARAŞDıRMALARı NÖVLƏRI
Dərinləmə
intevyülər

FOKUS QRUPLAR

Standart
8 -10 adam

Mini qrup
(4-6 adam)

Standart
1,5 – 2,5 saat

Cüt
(2 respondent)

GeniĢ forma
(2,5 - 5 saat)

Standart
1 moderator

Tək
(1 respondent)

2 Moderatorlu
• ƏməkdaĢlıqla
• Konflikt formatında

Tez-tez
Bəzən
FOKUS GRUP NECƏ VƏ HARDA KEÇĠRĠLĠR?

• Müasir səs yazma və görüntü yazma aparatları
• Təktərəfli ĢüĢələrdən istifadə
• Nəzarətçilərin moderatorla əlaqə yaratma imkanı
• Sinxron tərcümə
60
KEYFIYYƏT ARAŞDıRMA NÖVLƏRININ
MÜQAYISƏSI
61

Dərinləmə intervyülər
AraĢdırma probleminə daha
dərindən yanaĢma və tək
respondent olduğu üçün daha
dərin sualların soruĢulması,
problemlərin həlli yolunun
axtarılması
Qrup intervyülərində yaranan əks
mövqelərin və diskusiyyaların
neytrallaĢdırılması
Qruplarda öz fikirlərini söyləməyə
çətinlik çəkən və istəməyənlərlə
individual söhbətə ehtiyac varsa
Qrup daxilində açıqlanması çətin
olan mövzularda söhbət

Fokus qruplar
 Qismən az maliyyətli metod
Vaxtdan səmərəli istifadə
 Hər bir iĢtirakçının ayrı ayrılıqda
və qrup daxilində fikirlərinin
öyrənilməsi və qrupun əksər
düĢüncəsinin alınması
SifariĢçinin prosesi izləyə
bilməsi, müdaxilə edə bilməsi,
əlavə suallarıın verilə bilməsi və
s.
Qrup iĢindən istifadə edərək
kreativ ideyaların alınamsı
Reklam materiallarının test
edilməsi

Loqo, kataloq və s .haqqında
düĢüuncələrin alınması
62

KEYFIYYƏT ARAġDıRMASıNDA ĠNFORMASIYA ALMA METODU

Dolayı

BirbaĢa

Suallar
Keyfiyyət araĢdırmasında çox istifadə edilir

Siz kinoya tez-tez
gedirsiz?

…

Siz necə düşünürsünüz
Ləman x kinoya tez-tez
gedir ?

…
63

Respondentlərin semilməsi kriteriyaları
FOKUS QRUPDA iĢtirakı uyğun olmayanlar
- Fokus qrup metodu ilə tanıĢ olanlar, bu metodu bilənlər
- Bir biri ilə və ya moderatorla tanıĢ olanlar
- Müzakirə olunan məsələni dərindən bilənlər
- Marketinqdə, psixologiya, sosyologiya, reklam və s iĢlərdə olanlar
Fokus-qrup iĢtirakçılarının seçilməsi metodları
1. Təsadüfi seçim (telefonla və ya küçədən)
2. Snaw –ball metodu
3. Xüsusi seçim əsasında
4. Hazır siyahıdan istifadə
5. MüĢtərilərdən seçim
Fokus qruplardan nə vaxt istifadə edilir?

Şirkət daxilində fərqli səviyyələrdəki idarəetməci və əməkdaşlarn şirkət
və qurumsal faktorlara dair düşüncələrinin öyrənilməsi ( idarəetmə
tərzi, şirkət mədəniyyəti, şirkət imici, işçi məmnuniyyəti və s.)
•Şirkət əməkdaşlarının ehtiyaclarının/istəklərindəki dəyişikliklərin,
şirkətdən gözlədikləri faydaların öyrənilməsi
• Şirkət içində yaranan problemlərin və proseslərin səbəblərinin
öyrənilməsi,
• Proekt və qurulan sistemlərin uyğunluğu və mükəmməlləşdirilməsi
istiqamətində əməkdaşların fikirlərinin öyrənilməsi
• Mövcud sistemlərin şirkət əməkdaşları tərəfindən dəyərləndirilməsi,
• Bir məhsul və ya məhsul kateqoriyasına aid istehlakçı görüşlərinin,
düşüncələrinin, qavramalarının öyrənilməsi
• Yeni məhsul fikirləri haqqında öngörülər və məlumatlar əldə etmək,
• Köhnə məhsullar üçün yeni fikirlər ortaya çıxarmaq,
• Reklamlar üçün yaradıcı fikir və materiallar meydana çıxarmaq,
• Müəyyən bazar strategiyalarına istehlakçı münasibətlərini öyrənmək,
• Yaradıcı fikirləri kəşf eləmək, .
65

Keyfiyyət araşdırması: Nəticələrin təqdimatı,
Hesabatlar
1. AraĢdırma bitdiyi zaman qısa Ģifahi brif
2. Top-Line hesabat (Qısa hesabat)
- GiriĢ
- Məqsədlər

- Metodologiya haqqında (növü, qruplar, respondent sayı)
- NƏTĠCƏLƏR (əsas hissə)
- ƏSAS NƏTĠCƏLƏR VƏ REKOMENDASĠYALAR
3. TAM HESABAT (Cədvəllərlə, video və səslə birlikdə)
4. Nəticələrin SifariĢçiyə təqdimatı
5. MüĢtəri ilə Marketing (konkret rekomandasiyaların iĢlənib hazırlanması,
araĢdırmadan daha sonra istifadə edilməsi zamanı)
66

Keyfiyyət araşdırması: Nəticələrin təqdimatı,
Hesabatlar
1. AraĢdırma bitdiyi zaman qısa Ģifahi brif
2. Top-Line hesabat (Qısa hesabat)
- GiriĢ
- Məqsədlər

- Metodologiya haqqında (növü, qruplar, respondent sayı)
- NƏTĠCƏLƏR (əsas hissə)
- ƏSAS NƏTĠCƏLƏR VƏ REKOMENDASĠYALAR
3. TAM HESABAT (Cədvəllərlə, video və səslə birlikdə)
4. Nəticələrin SifariĢçiyə təqdimatı
5. MüĢtəri ilə Marketing (konkret rekomandasiyaların iĢlənib hazırlanması,
araĢdırmadan daha sonra istifadə edilməsi zamanı)
67

KƏMİYYƏT ARAŞDIRMASI NÖVLƏRİ
Ekspert
sorğusu

Sorğu
Face-to-face

CATI

Fərdi

Telofonla

Testing

In-hall test

BirbaĢa
müĢahidə
Retail audit

Store check
ƏNƏNƏVĠ

Home-test
Mystery
shopping

BĠLGĠSAYAR KÖMƏYĠ ĠLƏ

Аnketlərin doldurulması
• Paylanaraq
• Ġntevyuerin iĢtirakı ilə

Evdə

• Poçt
• Media
• Elektron
(E-mail, Internet)

Küçədə

ĠĢ yerində
Dr. Cebrail Veliyev

KANTITATIV ARAŞDIRMALAR, “KİM” VƏ “NƏ QƏDƏR”? SUALLARINA CAVAB
VERMƏKDƏ...
Kütləvi sorğu
Anketdə əvvəlcədən göstərilən suallara respondentin fikirlərini öyrənmək.

Birə-bir intervyülər (face to face)
Birə-bir söhbətlər daxilində intervyüerlə respondent arasında aparılan sorğu.
Çatışmazlıqları:
Yüksək maliyyət;
Intervyuerin təsirinin ola bilməsi;
Intervyuerin işinin kontrol edilməsi mürəkkəbliyi.

Telefonla sorğular
Müxtəlif suallarla əhalinin müxtəlif kəsiminin fikrini öyrənən ən operativ, sadə və ucuz yol.
Çatışmazlıqları:
Sorğu müddətinin az olması (15 dəqiqədən çox çəkməməli);
Sualların sayına məhdudiyyət;
Bəzi respondentlərdən düzgün və ətraflı cavab alına bilməməsi (Məsələn hüquqi şəxslərdən və ya
gəlirlərlə xərclərlə əlaqədar)

68
69

CATI /COMPUTER ASSISTED TELEPHONE INTERVIEWING/
CATI (Bellview) ilk dəfə 1982-də aparılıb . Ən çox istifadə edilən telefon
sorğu növüdür.




Üstünlükləri:
- Çox sayda insanın fikrinin öyrənilməsi

- intervyunun aparılmasının 100% kontrolu
- Məlumatların tez bir vaxtda əldə edilməsi (15 dəq hər bir sorğu 8 saatda 800
ankete qədər çıxa bilər)
Poçt vasitəsilə sorğu
Anketlərin məktubla göndərilməsi.
Çatızmazlıq:
Aşağı faiz (adətən cavabların faizi geri dönməsi 30-50%).
Retail audit
Pərakəndə satışın auditi və ya araşdırması
Özundə assortiment, qiymıt, distribyusiya, reklan materialları, xidmət və s.
cəmləşdirir.
Mix-method
Kalitativ və kantitativ araşdırma metodlarını hər ikisni əhatə edən qarma metod.
Hall-test
Böyük bir qrupun (təqribən 100-400 nəfər) məhsulu test etməsi ilə aparılan
araşdırma.
Home-test
İstehlakçıların məhsulu evlərində test etdikdən sonra anketi doldurmaları.
Mystery shopping
Pərakəndə nöqtəsindəki xidmətlərin keyfiyyətinin “gizli müştəri” adlanan şəxslər
vasitəsilə araşdırılması

70
71

ANKETLƏRDƏ SUAL NÖVLƏRI


Bağlı-Yarıbağlı-Açıq suallar



Bir baĢa suallar



ġkalalı suallar



Əsas-Kontrol suallar



Funsional, xidməti: filtrləmə, tələ, vastəçi, köməkçi
72

ANKET: SUAL NÖVLƏRI
SUALLAR - cavabları verilmiĢ suallar

BAĞLI

Ailəlisiniz? Bəli, xeyr
Yarıbağlı-

cavabları göstərilmiĢ və əlavə olaraq açıq buraxılmıĢ yer olan

suallar
Zəhmət olmasa deyin son 7 gündə hansı jurnalları oxumusunuz?
1Х
2 ХХ
3 Digər (zəhmət olmasa göstərin)_______________
Neçə suala cavab verə biləcəyini dəqiq göstərmək lazımdır :
•

Bir seçim

•

Çox seçim/

•

Və ya limitli seçim

Açıq

suallar

Reklamın ideyası sizcə nədir? ________________
73

SAHƏ İŞİ
 Anketlərin hazırlanması və çapı
 Ġntervyüerlərə instruksiyaların izah edilməsi və verilməsi
 PĠLOT sorğunun keçirilməsi
 Sorğu anketində düzənləmələrin aparılması və sorğuda
çıxa biləcək problemləri azaltmaq
 Əsas sorğuların keçirilməsi
 Kontrolun aparılması
ARAġDıRMA ġIRKƏTININ SEÇILMƏSI
Qısa məlumat tələb etmək
 Saytını incələmək
 ƏməkdaĢlarına müxtəlif suallar soruĢmaq

 ġirkətin imkanları (texniki təchizatı, mütəxəssisləri, əməkdaĢ sayı, baĢqa ölkələrlə iĢbirliyi,
program təminatı və s.)
 ġirkətin tarixi, beynəlxalq və lokal marketinq və araĢdırma cəmiyyətlərinə üzvlüyü
 Hansı sahədə ixtisaslaĢıb (araĢdırma metodu və hansı biznes sahəsində)
 ġirkətin araĢdırması tələb olunan sahədə və məhsulla əlaqədar araĢdırmalarda təcrübəsi
 MüĢtəriləri
 Qiyməti
 ƏməkdaĢlıq Ģərtləri

74
ARAġDıRMA ġIRKƏTI ÜÇÜN BRIF NECƏ
HAZıRLANMALıDıR?:
 ġirkət haqqında qısa məlumat

AraĢdırmanın mövzusu (Sahə haqqında məlumat vəs)
 AraĢdırma məqsədinin və problemlərin açıq izahı
 AraĢdırma nəticəsinin hansı sahələrdə istifadə olunacağı
 AraĢdırma coğrafiyası
 Əsas hədəf kütlə auditoriya
 SifariĢçinin ön gördüyü araĢdırma metodu
 AraĢdırma hesabat formasl necə olmalıdır (cədvəl, grafiklər, ppt, excel və s)
 Ġlkin nəticələr və yekun hesabatın təqdim olunma vaxtları (araĢdımanın müddəti)
 AraĢdırma büdcəsi
 Əlaqədar Ģəxslər və kontakt məlumatları

75
PhD of EconomyJabrayil Valiyev

14.01.2014

DESK RESEARCH-DƏ NƏLƏRƏ DIQQƏT
ETMƏK LAZıM?











AraĢdırma həvəsi və bacarığı
AraĢdırma kanallarının-qaynaqlarının bilinməsi
AraĢdırmada istifadə oluna biləcək və olunmayacaq
məlumatların seçilməsi (Əlaqəli və əlaqəsiz)
Bu mövzu ilə əlaqədar aparılmıĢ araĢdırma nümənələrinə
baxmaq
Statistikalarla iĢ (düzgünlüyünü yoxlamaq)
Statistikaları bir bir birləri ilə əlaqələndirmək
Data-Ġnfornation-Knowledge prosesi ilə iĢləmək...

76
4-CÜ DƏRS: ARAŞDIRMA STRATEGIYALARININ
SEÇILMƏSI
ƏSAS ARAġDIRMA STRATEGĠYALARI
 Təcrübə araĢdırması
 Sorğu
 Arxiv
 Business Case Study
 Etnografi
 Action (Tədbiq yoluyla) research
 Grounded Theory –
 Narrative Ġnquiry 
TƏCRÜBƏ ARAŞDIRMALARINDA İSTİFADƏ
EDİLƏN DƏYİŞKƏNLƏR












Əsasən təbiət elmlərində istifadə edilməsinə baxmayaraq sosial elmlərdə də yayqın
istifadə edilməkdədir.
Burada asılı olmayan dəyiĢkənlərin təsiri ilə asılı dəyiĢkənlərin necə dəyiĢdiyi öncəki
təcrübələr əsas alınaraq incələnməkdədir.
Hipotezis irəli sürülür. Sıfır hipotez (dəyiĢkənlərin təsirlənmədiyi) və alternativ
hipotez (dəyiĢkənlərin təsirləndiyi) hipotezlər ələ alınır.
DəyiĢkənlər arasında əlaqə incələnir.
DəyiĢkənlər :
- asılı olmayan-- müstəqil, Independent variables (IV)
Asılı- Depended variables (DV)
Madiating (MV) Orta IV-------MV-------DV
Moderator -düzənləyici (moderator),
Control kontrol edici- Asılı olmayan dəyiĢkənlərin asılı dəyiĢkənlər üzərində təsirinin
effektini ölçmək üçün istifadə edilir.
Confounding - (Extranous variable) asılı və asılı olmayan dəyiĢkənlərə təsir edən
digər gizli ikinci dərəcəli dəyiĢkənlər. Misal xarakterik özəlliklərin davranıĢa təsir
etməsi
Figure 5.2

A classic experiment strategy
SURVEY-SORĞULAR


Kim, nə, harda, nə qədər kimi suallara
acavab axtaran aarĢırma (Kəmiyyət
araĢdırmaları)
ARXİV ARAŞDIRMASI


Ġdarəetmə sənəd, qeyd və s. mənbələrini
istifadə etməklə aparılmaqdadır. Xam
məlumatlar əvəzinə, Analiz olunmuĢ
məlumatların istifadəsi daha yaygındır.
CASE STUDY
ġirkət və ya idarəetməcinin özü və baĢqası
tərəfindən həyata keçirilmiĢ bu və ya digər
Ģəkildə bənzər real idarəetmə tədbiqlərinin
nümunə alınaraq istifadə olunması.
 Əsasən “Niyə” sualına cavab axtarılır.
 Case study 1) single, 2) Holistic(Multyple) ola
bilər.
 Single case stady-də əsas bir kritik problemin
cavabı axtarılır.
 Holistic case study-lerde birdən çox case
studylər ələ alına bilər.

Figure 7.1

Population, sample and individual cases
Etnoqrafik araĢdırma nədir? Nələr öyrənilir?
Etnoqrafik araĢdırma, antropolojik bir
yanaĢmadan irəli gələn və insanların
mədəni və günlük həyat tərzini və insanlar
üçün nələri özündə cəmləĢdirdiyini ələ alan
bir araĢdırma metodudur.

Ġstehlakçıların ehtiyac, münasibət və davranıĢ araĢdırmalarında bunlara
təsir edən dəyərlərin, hisslərin nələr olduğu, hansı davranıĢları
göstərdiyi və bu faktorlara nələrin təsir etməsi bu araĢdırma metodunda
daha geniĢ araĢdırılmaqdadır. Ġstehlakçının həyat tərzi haqqında bu
nüanslardan yaxınlaĢaraq bilgi əldə edilir.
- Müəyyən hədəf bir bazar, mədəniyyət və ya mühit
- Digər araĢdırmaların əksik qaldığı nöqtələrdə bunu dərin bilgilərlə
tamamlamaq,
- Müəyyən davranıĢ tərzlərini incələmək və fərqlilikləri görmək,
Ġstehlakçının nə istədiyi deyil, eyni zamanda nə istəyəcəyi haqqında da
məlumatlar toplamaq,Ġstehlakçı üçün yeni olan və o vaxtacan
qarĢılanmamıĢ ehtiyac və ya istəyini öyrənib ortaya çıxarmaq...
Etnografik araĢdırmalarda müĢahidə, dolaylı intervyu və dərin
intervyülərdən də istifadə edilir.
Ġstehlakçı gündəlik həyatında nə edir, necə istifadə edir, bunun haqqında
nə düĢünür və bundan hansı həzzi alır, hansı hissləri keçirir kimi
nüanslar bu araĢdırmada önəmlidir. Bunu öyrənmək isə standart
araĢdırnaçı Ģəxslər vasitəsilə çətindir. Bu araĢdırmaların istehlakçıların
məhsulu istifadə etdiyi məkanda aparılması və özəlliklə psixoloq və
antroploqlar vasitəsilə və ya iĢtirakı ilə aparılması vacibdir.
Neromarketinq araşdırmaları:
Bazar və bazardakı dəyiĢikliklərlə əlaqədar insan davranıĢını anlamaq və
analiz etmək nerolojik texniklərin (MR cihazı, magnetik beyin grafiği cihazımagnetoencephalography…) istehlakçılar üzərində tədbiq edilməsidir .
Neromarketinq tədbiqatı, iĢtirakçılara müəyyən Ģəkillər göstəriilir və eyni
zamanda beyinləri güçlü MR cihazlarla incələnir. Beynin frontal lob korteksində
parlaqlıq olduğu vaxt bu hal, nero fəliyyətin artdığını göstərir. Beynin bu hissəsi
tərcihlə əlaqədar hissədir ki bu sahədə olan siqnallar vasitəsilə görüntülərin
istehlakçıyı satın almağa təĢviq etdiyini irəli sürürlər.
Action research (Lewin, 1946)
Hər hansı bir məqsədlə bir mövzuda əyani olaraq tədbiq etmə və
nəticələrini dəyərləndirmə yolu...
Hər hansı bir məqsəd və ya məsələ var olduğu Ģərtlərdə diaqnoz edilir,
bunun nəticəsində gələcək fəaliyyətlərin planlaması aparılır və fəaliyyətlər
həyata keçirilir. Həyata keçirilən fəaliyyətlər dəyərləndirmətə tabi tutulur...
Bunun sonucu yenidən diaqnozdan baĢalayaraq araĢdırma spiralı davam
etdirilir.
Action research (Lewin, 1946)

The action research spiral
GROUNDED THEORY-ƏSASLANDIRILMIŞ TEORİ
Öncədən hər hansı bir hipotez iləri
sürülmədən data –məlumatlardan yola
çıxaraq onların kodlaĢdırılması,
qruplaĢdırılması, müqayisə edilməsi ilə hər
hansı bir problemin ortaya qoyulması və
araĢdırılması teorisi
 Sistematik məlumat və bilgilərdən teori əldə
etmə.

NARRATIVE INQUIRY – “SÖYLƏNTİ” TƏDQİQATI
Hər hansı bir kommentariadan hekayədən,
hadisə haqqındakı fikirlərdən yola çıxaraq
araĢdırma strategiyası
 Söylənti nə haqqındadır?
 Nə baĢ vermiĢdi, kimə, harda və niyə?
 Hansı Ģərtlərdə baĢ vermiĢdir?
 Nəticədə nələr olmuĢdur, nə əldə edilmiĢdir?

5-CI DƏRS:
BAZAR ARAŞDIRMALARI
Global araĢdırma Ģirkətləri haqqında
məlumat
 Lokal araĢdırma bazarı və Ģirkətlər haqqında
məlumat
 Xarici bazar araĢdırmaları haqqında ümumi
məlumatlar

DÜNYANIN ƏN BÖYÜK ARAŞDIRMA ŞİRKƏTLƏRİ
1. AC NIELSEN (USA), 1923-cü ildə qurulub. 5,4 milyard USD, 34000 iĢçi
2. KANTAR GROUP ( UK) 1993-cü ildə qurulub, 11 ġirkəti var TNS
GLOBAL-ən böyüyü. 3,4 milyard USD, 22 000 iĢçi
3. IPSOS S.A. (France)- 3-cü Global bazar araĢdırması Ģirkəti. 1975-ci ildə
qurulmuĢdur. 2, 3 milyard USD illik gəlirə malikdir, 16 000-ə yaxın
iĢçisi var.(2012)

4. GFK (Germany)-. 1937-ci ildə qurulub, 12000 iĢçisi var, 1,9 (2012)
milyard satıĢ gəliri var.
5. IMS Health inc. (USA) 775 milyon USD, 2600 iĢçi

6. Information Resorces inc. (USA) 764 milyon USD, 4000 iĢçi
LOKAL ARAŞDIRMA ŞİRKƏTLƏRİ
SIAR Company (1993)
 ERA insight company (1996)
 Business Insight (1998)
 ACT Research (Georgia-2002, Baku-2010)

Azərbaycanda Marketinq araĢdırmaları
bazarı
Kəmiyyət

• Bazar həcmi və potensialı
• Bazarda rəqabət əksikliyi

• AraĢdırma fəaliyyətlərinin tam yerinə yetirilməməsi
• AraĢdırma keyfiyyətlərinin aĢağı olması
Keyfiyyət • Yeniliklərin az olması

Ümumi

• Marketinq araĢdırması ilə əlaqədar seminar və konfransların
olmaması
• AraĢdırma Ģirkətlərinin zəif iĢbirliyi, araĢdırma dərnək və ya
assosiasiyasının olmaması
• Marketinq araĢdırma fəaliyyətlərində ekspert kimi
özünüifadə yetərsizlikləri
• Digər ölkə bazarlarına çıxıĢ zəifliyi
LOKAL ARAġDıRMA ġIRKƏTLƏRININ
FƏALIYYƏTLƏRINƏ SIFARIġÇI BAXıġı













AraĢdırma Ģirkətlərinin Ģirkətləri araĢdırmaya cəlb etmə zəifliyi
ġirkətlərlə əməkdaĢlıqda davamlılığın zəif olması
ġirkətlərin öz aralarında əməkdaĢlığı və birliyinin olmaması
AraĢdırma növlərindən tam istifadə edilməməsi
Kəmiyyət araĢdırmalarında sahə və nəzarət iĢinin zəifliyi
Kəmiyyət araĢdırmalarında sadəcə statistik məlumatları
çatdırmaq, analiz və təkliflərin verilməməsi
EKSPERT KĠMĠ MÖVQELƏNMƏMƏLƏRĠ
Keyfiyyət araĢdırmalarında peĢəkar komanda
(moderatorların) az olması
Yeniliklərin bazarda tədbiqinə çalıĢmamaları
ÖZÜNÜYENiLƏMƏ FƏALiYYƏTLƏRiNiN ƏKSiKLIYi
Marketinq araĢdırmaları sahəsinin
gələcək inkiĢafı ilə əlaqədar
təkliflər:

ġĠRKƏTLƏRĠMĠZƏ:
SifariĢçi Ģirkətlərin marketinq araĢdırmasına baxıĢlarını dəyiĢdirmə
yolları
Marketinq mütəxəssislərinin marketinq və marketinq araĢdırması təlimlərinə
cəlb olunması
AraĢdırma istəklərinin düzgün Ģəkildə ifadəsi... AraĢdırma brifinin düzgün
hazırlanması

AraĢdırma iĢinə nəzarət edilməsi və yoxlanılması

AraĢdırma nəticələrinin təqdimatında tələbkarlıq
ARAġDIRMA NƏTĠCƏLƏRĠNDƏN ĠSTĠFADƏ ETMƏK və ya
NƏTĠCƏLƏRĠ YOXLAMAQ
Marketinq araĢdırmaları sahəsinin
gələcək inkiĢafı ilə əlaqədar
təkliflər:

ARAġDIRMA ġĠRKƏTLƏRĠMĠZƏ:
ġirkətlərin «eĢitmək istədikləri»ni deyil, real vəziyyəti çatdırmaq!!!
Özünü təkmilləĢdirmə və özünüyeniləmə
Yeni araĢdırma texnikaları və metodologiyaları

SAHƏLƏR üzrə hesabatların hazırlanması, təbliği və satıĢı
EKSPERT fəaliyyətləri
DATA-INFORMATION-KNOWLEDGE-WISDOM prinsipi
KOMPLEKS XĠDMƏT!!! SADƏCƏ ARAġDIRMA STASTĠSTĠKASI DEYĠL,
ANALĠZ VƏ TƏKLĠFLƏR!!!

AraĢdırma kitabxanasının təĢkili və istifadəyə açıq tutulması
Marketinq araĢdırmaları sahəsinin
gələcək inkiĢafı ilə əlaqədar
təkliflər:

TƏHSĠL VƏ TƏLĠM
Universitet-ġirkət əməkdaĢlığı və bu çərçivədə MARKETĠNQ ixtisasına
marağın artırılması

Marketinq fakültələrinin yaradılması və keyfiyyətcə artırılması

Marketoloqların universitetlərlə əlaqələrinin gücləndirilməsi, seminar, təlim və
forumların keçirilməsi, təcrübələrin paylaĢılması

Sahə ilə əlaqədar nəĢrlər: «Marketinq Azərbaycan», «Marketinq
araĢdırmaları» dərgilərinin gücbirliyi ilə nəĢr edilməsi
BAZAR ARAġDIRMALARI HAQQINDA ÜMUMĠ MƏLUMATLAR


Bazar araĢdırması bir məhsula aid tələbi
müəyyənləĢdirmək üçün zaman və maliyyət nöqteyi
nəzərindən bahalı bir üsuldur.



Effektiv tələb müəyyən bir dönəmdə, müəyyən bir
bazarda, müəyyən eidlmiĢ bir qiymətdəki xüsusi bir malın
toplam miqdarını ifadə edir



Ġkincil məlumat qaynaqları (satıĢ hesabatları, statistikalar
və s.) əksər hallarda yetərsiz olur və bu zaman bazar
araĢdırmalarından istifadə etmək yoluyla tələb təxmini
öyrənilir.
BAZAR ARAġDIRMALARI HAQQINDA ÜMUMĠ MƏLUMATLAR



Bazar araĢdırmasının əsas məqsədi tələb
analizidir. Hər hansı bir araĢdırma proektində
cari tələbin müəyyənləĢdirilməsi zamanı
aĢağıdakı hədəflər seçilir:



a) Ġstehlakçıların almaq istədikləri mal və
xidmətin miqdarını təyin etmək və bu yolla bazar
həcmi və bazar payını müəyyənləĢdirmək



b) Ampirik bilgilerin köməyi ilə əlavə istehsal
gücünün yaradılmasını müəyyənləĢdirmək
XARİCİ BAZAR ARAŞDIRMALARI


Xarici Bazar araĢdırmasında masabaĢı bazar araĢdırması və
yerində sahə araĢdırması olmaq üzrə bir-birini tamamlayan iki
metod mövcuddur.
Adətən əvvəlcə masabaĢı araĢdırma, daha sonra isə sahə bazar
araĢdırması həyata keçirilir.



MasabaĢı araĢdırma da öz növbəsində iki mərhələdən ibarətdir:



- Hədəf bazarın seçilməsi
- Hədəf bazar potansiyalının ölçülməsi




MasabaĢı iĢi ilə Ģirkət öncə hədəf bazarını müəyyənləĢdirir, daha
sonra isə bu bazarın uygunluğu ilə əlaqədar ön araĢdırma həyata
keçirir, hədəf bazar potansiyalını ölçür.
MASABAŞI ARAŞDIRMA YOLLARI


1. Dünya hadisələrinin günbəgün təqib edilməsi, məlumatlılıq.
ġirkət fəaliyyət sahəsi ilə əlaqədar beynəlxalq bazardakı dəyiĢiklikləri və sektorda həyata keçirilən xüsusi
proektlər, innovasiylar ilə əlaqədar xəbərləri daimi izləməli və öyrənməlidir.



2. Ticari və iqtisadi statistikaların analizi:
Ticari statistikalar ümumiyyətlə ölkələr və ayrı ayrı məhsul qruplarına görə hazırlanır və yayınlanır. Əhali sayı,
dağılımı, ölkənin demoqrafik xüsusiyyətləri bu cür statistikalardan bir hissəsidir. Digər statistikalar isə iqtisadi
statistikalar: AdambaĢına düĢən milli gəlir (ÜDM) , sektorlara görə istehsal miqdarı və iqtisadiyyatda payları,
ümumi statistika ilə əlaqədar digər məlumatlar: inflyasiya, faiz dərəcələri, iĢsizlik və s. əhəmiyyətli
göstəricilərdir. Bu məlumatlar: ölkənin əlaqədar nazirlik, dövlət qurumları, əlaqədar ticari və iqtisadi quruluĢların
yayınladığı illik və rüblük vəs hesabatlardan əldə edilir.
Ölkələrin yayınladığı statistikalardan əlavə müxtəlif beynəlxalq qurumların yayınladığı statistikalar da
əhəmiyyətlidir. Bu iki qaynağın müqayisəsi mütləq aparılmalıdır.



3. Ekspertlərin fikirlərinin öyrənilməsi : Ekspert rəylərini öyrənmək üçün müxtəlif yollar var:
- Ticarət və iqtisadiyyatla əlaqədar dövlət qurumlarında iĢləyən ekspertlərlə görüĢmək
- Ticarət və sənayə palatalarındakı ekspertlərlə görüçmək
- Seminar, konfrans və müxtəlif sektorial mövzulara həsr olunmuĢ tədbirlərdə iĢtirak etmək, oradakı eksperlərin
fikrini öyrənmək
- Bənzər məhsulları ixrac və ya idxal edən uğurlu ixracatçılarla görüĢmək,
- Beynəlxalq ticari və iqtisadi qurumlardan olan ekspertlərlə görüçmək.
MASABAġI ARAġDIRMANIN MƏRHƏLƏLƏRĠ


MasabaĢı araĢdırmada məlumatların toplanması və analizi çətin və darıxdırıcı ola bilər. Ancaq
artıq internetdən istifadə bu cür məlumatların toplanmasını asanlaĢdırmıĢdır. Ancaq bu
qaynaqların bilinməsi və daim təqibi lazımdır ki unudulmasın.

MasabaĢı AraĢdırmanın mərhələləri:










- Məqsədin təyin edilməsi
- Məhsulun sinifləndirilməsi, klassifikasıyası
- Məlumat qaynaqlarının müəyyənləĢdirilməsi
- Məlumatların klassifikasiyası
- DATA BANKın qurulması
Məqsəd: Hədəf bir ölkənin seçilməsi, hədəf ölkədə hədəf seqmentin müəyyənləĢdirilməsi,
fəaliyyət qərarı
Məhsulun klassifikasiyası: Effektiv bir bazar araĢdırmasına baĢlamağın ilk addımı istehsal
etdiyiniz, etmək istədiyiniz, satıĢ və ya ixracını planlaĢdırdığınız məhsul və ya məhsulların
beynəlxalq səviyyədə bilinən formada klassifikasiya etməkdir.
Ticari statistikaların çoxunda məhsullar bü cür klassifikasiyalaĢdırılır. (Sahəyə görə, məhsul
qrupuna görə, gömrük kodlarına (GTIP)-lərə görə


Məlumat qaynaqlarının müəyyənləĢdirilməsi:
1) ġirkət içi məlumat qaynaqları:
- SatıĢ hesabatları,
- Proforma invoice-lar
- Rüblük, aylıq, illik hesabatlar və analizlər
2) ġirkət xaricində istifadə olunan qaynaqlar:
- Müxtəlif lokal və beynəlxalq qurum və quruluĢların hesabatları
- Statistik məlumatlar
- Xarici ölkə səfirlik və ticari atəĢəlikləri
- Ġxraca dəstək qurumları
- Xarici ölkədəki səfirliklər və bunlara bağlı fəaliyyət göstərən ticari müĢavirlər
- Universitet yayınları
- Beynəlxalq qurumların yayınları, hesabatları
BEYNƏLXALQ QURUMLAR:















Beynəlxalq qurumların yayınları çox geniĢ və hərtrəfli məlumat qaynağı ilə doludur. Bu qurumlar
da yenə də ümumi və xüsusi olaraq ikiyə ayrılır. Ümumi iqtisadi və statistik məlumatlar
yayınlayanlar (BirləĢmiĢ Millətlər ĠnkiĢaf Hesabatı),ümumi xarakter daĢıyan qurumlar və xüsusi
sektorlar üzrə fəaliyyət göstərən qurumlar: Məsələn, Beynəlxalq Kənd Təsərrüfatı TəĢkilatı
(IFAD)
BMT tərəfindən yayınlanan "BirləĢmiĢ Millətlər Ġllik Statistika məcmuası” (The United Nations
Statistical Yearbook).
Beynəlxalq Finans Korporasiyasının IMF'nin aylıq “Beynəlxalq Maliyyə Statistikaları"
(International Financial Statistics)
ITC-International Trade Center (Beynəlxalq Ticarət Mərkəzi) mərkəzi Cenevrədə yerləĢən bu
qurumdan ölkələrin sektorlara görə toplam ticarət statistikalarını əldə edə bilərsinizĢ Bu yolla
hansı ölkənin hansı sektorda dünya ticarətindəki yerini öyrənə bilərsiniz.
BirləĢmiĢ millətlərə bağlı COMTRADE.UN.ORG ixrac və idxal rəqəmləri məhsul siniflərinə və
ölkələrə görə məlumatlar
WTO-World Trade Organisation (Dünya Ticarət TəĢkilatı)
Dünya Ticarət TəĢkilatından dünya ticarəti ilə əlaqədar güncəl məlumatlar və sektorlarla
əlaqədar dünyadakı ümumi trendlər haqqında informasiyalar əldə edə bilərsiniz.
Dünyadakı ixrac assosiasiyaları və buna bənzər qurumlar
Dünyadakı AraĢdırma assosiasiyaları və yayınladığı məlumatlar
OECD ölkələri ilə əlaqədar informasiyaları bu qurumun yayınladığı hesabatlardan əldə edə
bilərsiniz.
SNG ölkələri ilə əlaqədar SNG ölkələrinin ölkələrarası statistika komitəsi www. cisstat.com
MƏLUMATLARIN KLASSİFİKASİYASI






Mövzuya görə klassifikasiya
Məhsul və ya məhsul qrupuna görə klassifikasiya
Ölkələrə görə klassifikasiya
Hədəf bazar və ya müĢtərilərə görə klassifikasiya
Fəaliyyət növünə görə klassifikasiya (birbaĢa ixrac,
vasitəli ixrac, investisiya və s.)
XARİCİ BAZAR ARAŞDIRMASINDA ÖNƏMLİ
DİGƏR ARAŞDIRMA OBYEKTLƏRİ








Hədəf bazardakı lisans, standartlar ve sertifikasiya
tələblərinə uyğunluğu təmin etmək
Patent, ticari brend haqqında məlumatları toplamaq
Vergilər, gömrük vergiləri, kotalar və digər qiymət
xaricindəki əngəlləri araĢdırmaq
Etiketləmə ilə əlaqədar məlumatları toplamaq
Ölkə qanunlarına aid digər faydalı məlumatların
əldə edilməsi
DƏRS: 6


Ġstehsal sahəsi (Əməliyyatlar) və Biznes
araĢdırmaları
ƏMƏLİYYATLAR ÜZRƏ ARAŞDIRMALAR


Əməliyyatlar araĢdırmas nədir:


Mövcud qaynaqlarla əməliyyat sistemini əlveriĢli qərar
almaq üçün necə daha effektli qurmaq, idarə etməyi
öyrənən bir sahədir...



Ġdarəetmə departmanlarına tabeliklərində olan
əməliyyatlar ilə əlaqədar kantitativ əsaslarla qərar
almağa köməklik göstərən elmi yanaĢmalardır.

109
OPERATIONS RESEARCH;
ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDıRMASI






Sənaye sahəsində
Biznesdə
Dövlətdə
Müxtəlif sahələrdə







Ġnsanlar
Makinalar
Materiallar
Pul-büdcə
Management

110
ƏməlĠyyatlar
araĢdırması mövzuları

Optimization

Inventory
Theory
Linear Programming
Decision Analysis
System Analysis

111
ƏMƏLĠYYAT ARAġDIRMASI NƏYĠ TƏMĠN EDĠR?



Qəraralma üçün rasional imkanları təmin etmək.






Modern biznes mühitində mürəkkəb problemlərin
həllinə kömək göstərmək
Ġnsanlar, makina və prosedurlardan ibarət
organizasional sistemlər üçün riyazi və komputer əsaslı
modellərin qurulması
Bu modellər doğrultusunda qərar alma və təxminləmə
üçün analitik və riyazi texniklərin istifadəsi

112
ƏMƏLIYYAT ARAŞDıRMASINDA ƏSAS VƏ
ƏLAQƏDAR SAHƏLƏR;


Əsas sahələr
 Mühəndislik,

Ġdarəetmə, RiyaziHesablamalar



“Qəraralma elmləri“nə yaxın sahələr
 Tədbiqi

riyaziyyat, kompüter elmləri,
iqtisadiyyat, Sənaye mühəndisliyi və sistem
mühəndisliyi

113
Biznes tədqiqatları
Əməliyyatlar araĢdırması Metodologiya
Əməliyyat
AraĢdırmas
ı
Problemin
təyini və
analizi

Problem həll
yollarının təklifi
Problemin həll
yollarının
yoxlanılması

Dəyərləndirm
ə

Tədbiq etmə


Qəraralma texnikası olaraq OR-Əməliyyat
araĢdırması əsas bu 5 mərhələdən ibarətdir:







Problemin təyini və analizi
Modelin qurulması
Modelə görə həll yolları.
Modelin yoxlanılması.
Həllin tədbiq edilməsi.
ƏMƏLIYYATLAR ARAŞDıRMASı METODOLOGIYA


Mərhələ 1: Problemin təyini və Analizi
 AraĢdırma

obyektinin təyini, problemin

təyini
 Problemi analiz etmə və kiçik hissələrə
ayırma
 AraĢdırma prioritetlərinin qoyulması
ƏMƏLIYYATLAR ARAŞDıRMASı METODOLOGIYA


Mərhələ-II : Həll yollarının qoyulması
 Həll

yollarının sistematikləĢdirilməsi
 Qərarvermə faktorlarının təyin edilməsi və
həllə mane ola biləcək faktorların nəzərə
alınması
 Həll üçün ən uyğun modelin seçilməsi
 Lazımi məlumatların təyini və toplanması
 Analitik modellərin istifadəsi ilə problemin
həllinə çalıĢmaq
ƏMƏLIYYATLAR ARAŞDıRMASı METODOLOGIYA


Mərhələ-III Həll yollarının yoxlanılması
 Sahə

üzrə testin dizaynı
 Sahə üzrə testin tədbiqi
 Prosesin dəyərləndirilməsi
 Gərək varsa dəyiĢikliklər edilməsi
 Həlli sistemin tamamına yaymaq
ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMALARI RİYAZİ
MODELLƏMƏ METODOLOGİYASI
Hər mərhələdə
FEEDBACK olmalıdır!

*Adapted from Winston,
Wayne L., Operations
Research: Applications
and Algorithms,
3rd Edition, Duxbury
Press, 1994, p. 2.

120
ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMALARI
METODOLOGİYASI
•Məqsədlər nədir?

•Ələ alınan problem nə
qədər əlaqədar və
dərindir?
•Ələ alınan problemin
əhatəsi və təsir sahəsi nə
qədər geniĢdir?

121
ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMALARI
METODOLOGİYASI
•Hansı məlumatlar
toplanmalıdır?
•Bu məlumatlar necə
toplanacaq və
qruplaĢdırılacaq?
•Sistemin müxtəlif
komponentləri bir biri
ilə necə iĢləyəcək və ya
bir-birlərinə necə təsir
göstərəcəkdir?

122
ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMALARI METODOLOGİYASI
•Nə cür model istifadə oluna
bilər?
•Seçilən model sadə və
anlaĢılandır?
•Seçilən model çox
mürəkkəbdir və mürəkkəbliyi
nələrdədir?

123
ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMALARI
METODOLOGİYASI
•Output-lar input-a daxil
olanlardan gözlənilənləri
qarĢılayır ya yox?
•Output-lar mənalı və
uyğundurmu?
•Modeldə səhvlik ola
bilərmi?

124
ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMALARI
METODOLOGİYASI
•Məqsədlərə uyğundur və ya
deyildir?
•Mahiyyəti etibarilə ən çətin
mərhələdir
•Software-lər nədə kömək
gpstərəcək və ya kömək
göstərə biləcəkmi?!

125
ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMALARI
METODOLOGİYASI
•Layman prinsipi ilə
düzgün ünsiyyətin
qurulması.
•Sistem onu istifadə
edənin dostuna
çevrilməli!

126
ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMALARI
METODOLOGİYASI
•Ġstifadəçilər sistemi
öyrənməli və təcrübədən
keçirməlidirlər
•Sistem lazımi qaydada
iĢləməli və məqsədli
istifadəni təmin etməlidir.

127
OR –ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMASININ FAYDALARI:
Maliyyəti düşürmə və ya optimizasiya
(proseslərin, stokların və s.)
 Gəlirlərin artırılması və ya Return on Investmentİnvestisiyaların geri dönüşümü
 Bazar payının artırılması
 Risk idarəedilməsi və riskin azaldılması
 Keyfiyyəti yaxşılaşdırmaq
 Limitli resurslarla yüksək output əldə etmək

ƏMƏLİYYAT ARAŞDIRMASININ ƏSAS
ÖZƏLLİKLƏRİ

Disiplinlərarası bir yanaşma tələb edir
 Elmi metodların tədbiq edilməsini tələb edir
 Yeni bilinməyən problemləri aşkarlayır
 Qəraralmanın keyfiyyətini yaxşılaşdırır
 Kantitativ həll yolları irəli sürür
 İnsan faktoru şox əhəmiyyətlidir..



Dərs 7: ĠNSAN RESURSLARI (HR)
ARAġDIRMALARI
HR ARAŞDIRMALARIN ƏHATƏSİ
ġirkətin məqsəd və strategiyaları istiqamətində bəĢəri
sərmayenin səmərəli və effektiv istifadəsini əhatə edən
araĢdırmalar:
 Potansial iĢgücü araĢdırması və təxminləri
 ĠĢgücü təmin etmə yolları araĢdırması
 Mövcud iĢgücü planlaması texnikalarının araĢdırılması,
benchmarkinqi
 Kariyera planlaĢdırılması araĢdırmaları
 Performans təyini və analizi araĢdırmaları
 Korporativ imic və etika araĢdırmaları
 Ġç müĢtəri məmnuniyyəti, bağlılığı, motivasiya-istəkliliyi,
Ģirkət-iĢçi uyumu araĢdırmaları
HR ARAŞDIRMALAR







Ġnsan resursları
araĢdırmaları bütün HR
Funksiyalarını əhatə edir:
Təxminləmə və Planlama
ĠĢ analizi
DavranıĢ araĢdırmaları
Qiymətləndirmə sorğuları
ARAŞDIRMALARDA İNSAN RESURSLARI


AraĢdırmaların idarə olunmasının əsas üstünlüyü:
Klasik yanaĢma

HR araĢdırmalarının
Əsas
Istiqamətləndiyi sahə

Əldə olunan məlumatların və
istifadə olunan
texnologiyaların
keyfiyyəti
BəĢəri səramayeyə investisiya
Bilgi və təkliflərə açıq olmaq
və
ĠĢçilərdə entuziazmtəĢəbbüskarlıq


AraĢdırmalarda dəyiĢim istiqaməti
 Buradan

Fiziki
Aktivlər

Buraya

BəĢəri
sərmayənin
iĢtirakıyla
yaradılan bilgi və
informasiya
HR ARAŞDIRMANIN ƏSAS MƏQSƏDLƏRİ

Bilgi qaynağı və sistemini qurmaq: AraĢdırma geniĢ bilgi əldə etmədə
əsas yoldur! Bilgi , təcrübələr, müĢahidələr, baĢqalarının praktik həll
metodları, benchmarkinq və digər araĢdırmalardan əldə edilir.
Mövcud HR Ġdarəetməsini dəyərləndirmək: AraĢdırma mövcud HR və alt
funkdilarının idarətmə səviyyəsini dəyərləndirmək üçün istifadə olunur.

HR idarəedtmə problemlərinin həllinə fayda vermək: AraĢdırma və
nəticələri zaman və Ģərtlər baxımından dəyiĢkənlik göstərə biləcəyinə
görə araĢdırmalardan çıxan nəticələri bu dəyiĢim Ģərtlərini nəzərə alaraq
hər hansı bir problemin həllində istifadə etmək.
HRIS- HUMAN RESOURCES INFORMATION SYSTEMİNSAN RESURSLARı İNFORMASİYA SİSTEMİ


Bu məqsədlərə çatmaq üçün HRĠS yaradılması və bu yolla bütün
informasiyaların istifadə edilmə imkanı və gücü təmin edilməlidir.



HRĠS bir qurumda keçmiĢ, mövcud və gələcək daxili və xarici mənbədən
əldə edilən informasiyaların toplanması, analizi və istifadəsini təmin
edən sistemdir.

- HR və alt funksiyalarla əlaqədar bütün informasiyaların toplanması
- Ġnformasiyalardan lazımi istifadə
- Ġnformasiyaların qorunması
Daxili və xarici informasiya qaynaqlarının effektiv istifadəsi ilə mümkündür.
Xarici informasiyalar:
HR departamenti xarici mühitdə HR və ümumiyyətlə Ģirkət üçün
maraqlı məlumatların toplanması və HRĠS sisteminə daxil etməsi
üçün maraqlı olmalıdır.











Ġnsan resursları və idarə edilməsində rəqabətedəbilmə göstəriciləri.
Müxtəlif qaynaqlardan insan resurslarının idarəedilməsi sistemi,
xaraktesristikası haqqında məlumatlar.
Benchmarkinq üçün informasiyalar
Qurum xaricində təlim və tədris imkanlarının araĢdırıllması
Ġnsan resurslarının ümumiyyətlə Ģirkətdən nələri gözlədiyi haqqında
informasiyalar.
Ġnsan resurslarına təsir edən sosial-mədəni və digər faktorlar haqqında
məlumatlar
Müxtəlif dövlət qanunları və iĢ mühiti haqqında informasiyalar
ĠĢ etikası haqqında informasiyalar
Korporativ mədəniyyət haqqında informasiyalar.
Daxili informasiya resursları:
HR Deparatmenti iç resursları araĢdırmaqla aĢağıdakı
informasiyaları toplamaqla məsuldur:











Hər bir iĢçi haqqında geniĢ məlumat :
ĠĢçi iĢə almada il boyu əsas faktorlar
Təlim və inkiĢaf yönlü imkanlar
Performans göstəriciləri
StimullaĢdırma, motivasiya, transfer, iĢdən ayrılma göstəriciləri.
Kompensasiya paketləri, madii və qeyri maddi
ĠĢçilərin davamsızlığı.
ĠĢçi dövriyyəs
Sosial paketlər və s.
POTANSİAL İŞGÜCÜ ARAŞDIRMALARI


Sektorial əsasda mövcud və potansial iĢ gücü araĢdırılır



Texnik və idarəetmə sahələri olaraq iki əsas sahə önəm kəsb edir.



Kritik iĢlər ön planda tutulur.



Bu istiqamətdə iĢgücü təmin edəcək təhsil ocaqları kantitativ və kalitativ yöndən
ətraflı araĢdırılır.



Stratejik HR-a önəm verən iĢgücü potansialını artıracaq təkliflərlə təhsil
qurumları ilə sıx əməkdaĢlıq verir, növbəti illərdə lazımi səahələrdə iĢgücü
tələbini bildirir



Sənaye-Universitet əməkdaĢlığı ön plana çıxarılır



ġirkət daxili tədris qurumları yaradılır: Ģirkət akademiyası, Ģirkət universitetləri,
təlim-tədris mərkəzləri.
ĠÇ MÜġTƏRĠ MƏMNUNĠYYƏTĠ, BAĞLILIĞI, MOTĠVASĠYAĠSTƏKLĠLĠYĠ, ġĠRKƏT-ĠġÇĠ UYUMU ARAġDIRMALARI


Ġç müĢtəri məmnuniyyəti, bağlılığı, motivasiya-istəkliliyi, Ģirkət-iĢçi uyumu
araĢdırmaları əhatəsində həyaat keçirilən araĢdırmalarda qeyd edilən
istiqamətlərdə ölçmə fəaliyyətləri sistematik bir Ģəkildə aparılır. Bunu həyata
keçirmək üçün əvvəlcə Ģirkətlərdə həm idarəetməci, həm də iĢçilərlə fizibility
xarakterində ön qrup araĢdırmaları aparılır. Bu workshop-larda qurumun
missiyası, strategiyası, hədəf və məqsədləri aydınlaĢdırılaraq standart sual
formaları hazırlanır.



Ehtiyac və əsas gözləntilər istiqamətində payla/topla və ya online anket tədbiqatı
vasitələri ilə məlumatlar toplanır və nəticələr analiz edilir.
Analiz nəticəsində, ĠĢçi məmnuniyyət indeksi, ĠĢçi loyallılıq indeksi, ĠĢki
motivasiya –Ġstəklilik indeksi, ġirkət-ĠĢçi uyum indeksi hesablanır.
Ortaya çıxan nəticələr kantitativ və kalitativ yöndən incələnir və həyata
keçiriləcək “mükəmməlləĢdirmə” tədbirləri təklif edilir.
AraĢdırma nəticələri idarəetməyə və çalıĢanlara bildirilir.
Feedback-lərdən həyata keçiriləcək düzənləmələr, tədbirlər yenidən workshoplar vasitəsilə meydana çıxarılır və lazımi tədbirlər, fəaliyyətlər açıqlanır , izah
edilir və bir sonrakı müddət arzində tədbiq edilir.





DƏRS 8: INVESTION and FINANCE
RESEARCH
Ġnvestisiya və Maliyyə araĢdırmaları

İNVESTİSİYA ARAŞDIRMALARININ ƏSAS
NÖVLƏRİ
Ġqtisadi araĢdırmalar
 Texniki araĢdırmalar
 Maliyyə araĢdırmaları
 Hüquqi araĢdırmalar


Bu araĢdırmalara bəzən quruluĢ araĢdırmaları adı
da verilir.
Bəzən isə investisiya layihəsi araĢdırmaları olaraq
adalandırılır.
Ġnvestisiya layihəsi araĢdırmaları


Ġlkin layihə: TəĢəbbüskarların –Sahibkarların
investisiya qoyuluĢu zamanı ilkin mərhələdə əldə
etmələri lazım olan informasiyaların toplanamsı və
sistemləĢdirilməsini əhatə edən hissə.



Ġlkin layihə Fəaliyyətləri
 Ġqtisadi

araĢdırmalar
 Texniki AraĢdırmalar
 Maliyyə (Finans) AraĢdırmaları
 Hüquqi AraĢdırmalar
1.

İQTİSADİ ARAŞDIRMALAR

Bazar araĢdırmaları və tələb təxmini
 QuruluĢ yeri və lokalizasiya araĢdırmaları
 Böyüklük (capasity) araĢdırmaları

1.


İQTİSADİ ARAŞDIRMALAR:

Bazar araĢdırmaları və tələb təxmini
araşdırmaları (Desk research) (ikincil
və digər qaynaqlardan əldə edilən bilgilər)
 Sahə araşdırmaları (Anket, müĢahidə, təcrübə
metodları ilə eldə edilən bilgilər)
 Masabaşı
1.


İQTİSADİ ARAŞDIRMALAR:

QuruluĢ yeri və mövqeyi (lokalizasiya)
araĢdırmaları
 Quruluş

Yeri: ġirkətin məqsədlərinə çatması üçün

məhsuldrlılıq, iqtisadi və qazanclılıq dərəcələrinə uyğun
Ģəkildə həyata keçirməsinə imkan verən yerdir.
ölçütlerine uygun Ģekilde yürütmesine imkân veren yerdir.
 Mövqe-Lokalizasiya

: MüəyyənləĢdirilən quruluĢ

yeri içində Ģirkətin fəaliyyətlərinə sürdürə biəcəyi fiziki
məkan olaraq qurulduğu və ya açıldığı yerdir.
QURULUŞ YERİ FAKTORLARI
- Logistika,
- Xammaddəyə
yaxınlıq,
- Bazar və bazara
yaxınlıq,

- Sosial-mədəni faktorlar,

- Yerli idarəetmənin tutum və davranışları
- Vergi və s. kimi xərclər

- İş gücü,

- Enerji qaynaqları,

- Su ve su
qaynaqları,

- Şirkətin böyüməsi planları

- İqlim şərtləri,

- Geolojik şərtlər.
1.
•

Ġqtisadi araĢdırmalar
Böyüklük (capasity) araĢtırmaları
Böyük və kiçik Ģirkətlər

Kantitativ ölçümlər:








ÇalıĢacaq iĢçi sayı,
Müəyyən bir dövr ərzində;
 Ödənəcək xərclər,
 Xammal, yarımamul və digər maddə qaynaqları,
 Ġstifadə olunacaq enerji miqtarı və növü (elektrik, su, qaz və s),
 yapılan satıĢların miktarı ve tutarı,
Ġnvestisiya həcmi,
Ġstifadə ediləcək sahənin ölçüsü,
Ġstifadə ediləcək makina,texnika sayı, gücü
Yerlərin kapasitesi (anbar tutumu və s.)
1.
•

İQTISADİ ARAŞDIRMALAR
Böyüklük (capasity) araĢtırmaları
Böyük və kiçik Ģirkətlər

Kalitativ –Keyfiyyət –Mücərrəd ölçümlər
• Sahibkar-Ġdarəetməçi ayırımı
• Ġnvestorların tək nəfər, kiçik qrup və ya böyük qrup
• Fəaliyetlerinin belirli müəyyən bir bölgəyə, ölkəyə və ya beynəlxalq
səviyyəyə yönəlik olması
• Eyni sənaye və ya iĢ qolunda fəaliyyət göstərən Ģirkətlərlə müqayisə
zamanı ortaya çıxan mövqeləri (benchmarking) + Fərqli sektorlardakı
Ģirkətlərlə müqayisəsi
• Ġdarəetmə Ģəkli və səviyyəsi.
2. TEXNĠKĠ ARAġDIRMALAR












QuruluĢ və mövqelənəcək yerin durumu; tikintiyə uyğunluğu;
zəlzələ və digər təbii hadisələrə qarĢı dirənclilik xüsusiyyəti
Ġstehsal olunacaq və ya xidmət sahəsinin növü,
Ġstehsal və xidmət sahəsi üçün lazımi texnik vəsaitlər və
uyğunluğu
Ġstehsal və digər Ģirkət funsiyalarına uyğunluq araĢdırmaları
ĠĢ gücü araĢdırması
ĠĢ, iĢçi və fiziki vəsait : mal və digər baxımından güvənlik
araĢdırmaları,
Ətrav mühit və mühafizəsinə yönəlik araĢdırmalar
Lisans, patent və texniki yardım ehtiyacı və araĢdırmaları, vb.
3. MALĠYYƏ ARAġDIRMALARI


Maliyyə araĢdırmaları, investisiya xərclərinin və investisiya üçün
lazımi finans ehtiyac və qaynağının müəyyənləĢdirilməsi və
qarĢılanması üçün aparılan araĢdırmalardır.











.

Feasibility- Ön layihə, pilot layihə və bütün proekt xərcləri,
Torpaq sahəsi,
Tikinti və ya kira xərcləri,
Texniki avadanlıq və s xərclər,
Nəqliyyat və vasitələri xərcləri,
Ümumi xərclər,
Patent və lisans haqqlarını satın alma,
Texnik bilgi (know-how) transferi xərcləri,
Ġnvestisya mallarının xaricdən gətirilməsi üçün edilən xərclər,
Ġnvestor xarici qaynaqlardan əldə edilən finans qaynaqlarından
yaranan finansman xərcləri və s.
3. MALĠYYƏ ARAġDIRMALARI


MaliyyələĢmə ehtiyacını qarĢılayacaq qaynaqlar:






Ġnvestor qaynaqları,
Xarici qaynaqlar (borclanma),
Özünü maliyyələĢdirmə (otofinansman).

Maliyyə araĢdırmalarında, investisiya layihəsi ilə əlaqədar aĢağıdakı faktorlar
müəyyənləĢdirilməlidir











Profitability-Qazanclılıq,
ġirkətin borc ödəmə qabiliyyəti,
Geri ödəmə periodu (Payback period)
Net Present Value
Daxili Gəlirlilik Səviyyəsi (Ġnternal Rate of Return) –Smeta
gəlirliyinin göstəricisi
Ġnvestisiyanın ölkə lehinə olması Ģərtləri,
Ġnvestisiyanın ölkə iqtisadiyyatına dəyər qatma səviyyəsi,
Ġnsan gücü məhsuldarlığı nöqteyi nəzərindən investisiyanın
dəyərləndirilməsi
ROI –Return On Investment .
4. HÜQUQĠ ARAġDIRMALAR


Ölkə qanunvericiliyinə uyğunluq araşdırmaları
 ġirkət

növünün müəyyənləĢdirilməsi
 ġirkətin quruluĢu üçün lazım olan sənədlərin
toplanması
 Maliyyə və vergi qanunları
 Bələdiyyə və ya yerli orqanlardana alınacaq
sənədlər
 Sosial sığorta, əmək qanunvericiliyi
 Ətraf mühit mühafizəsi və əməyin təhlükəsizliyi
İDARƏETMƏ VƏ MALİYYƏ
ARAŞDIRMALARININ ƏSAS SAHƏLƏRİ


More corporate governance research is coming!
Daha effektiv korporativ idarəetmə araĢdırmaları trendi əhatəsində:







Optimal idarəetmə strukturunun araĢdırılması
Gəlir və Xərclərin optimal idarə olunması mexanizmi araĢdırmaları
Ġdarəetmə vasitələrinin bir-birləriylə sistemli əlaqələrinin araĢdırılması
Ölkə (lokal) və global korporativ idarəetmə üzrə araĢdırmalar
Digər Ģirkətlərlə, dövlət qurumları və təĢkilatlarla əlaqə və iĢbirliyinin
araĢdırılması
Qanun və qaydalar (hüquqi və etik) çərçivəsində Ģirkət idarəetmə
prinsiplərinin araĢdırılması



Finans qurumları, əsasən bank və digər xüsusilə kredit təmin edən
maliyyə instutları ilə əlaqələrin araĢdırılması



Korporativ finans sisteminin ümumi hüquqi bazasının yaradılması
və uyğunlaĢdırılması araĢdırmaları
+ Maliyyə analizləri və hesabat sisteminin formalaĢdırılması
MALİYYƏ SAHƏSİ ARAŞDIRMALARINDA
ƏSAS REKOMENDASİYALAR:


Əlaqədar sahə haqqında informativ olmaq


Daimi lokal və beynəlxalq hüquqi, iqtisadi, maliyyə, vergi-muhasibatçılıqla əlaqədar
yenilikləri təqib etmək



Əsas teorik bilgilərə və istifadə sahələri haqqında məlumata sahib olmaq



Ġstifadə etdiyiniz metodlar: araĢdırma metodları və analizlər haqqında
ətraflı bilgiyə
sahib olaraq, üstün və zəif tərəflərini öyrənmək.
MALIİYYƏ ARAŞDIRMALARI


Financial and Accounting Research
Faiz dərəcələri araĢdırılması və analizi,
Finans sahəsində hesablama metodlarının araĢdırılması
Qiymətli kağızlar bazarında araĢdırma
Ġnvestisya alternativlərinin araĢdırılması və dəyərləndirilməsi
ġirkət birləĢmələri və auksionların araĢdırılması
Riskin geri dönüĢümü araĢdırılması
Portfolio araĢdırmaları
Vergi dərəcələri araĢdırmaları və verginin təsirləri araĢdırmaları
Gömrük dərəcələrinin araĢdırılması
 Finans instutları ilə əlaqədar araĢdırmalar
Maliyyə bazarları və bazarlarda baĢ verən hadisələrin
araĢdırılması
 Investisiya qiymətləndirilməsi araĢdırmaları
Kredit araĢdırmaları və Kredit riski
Maliyyət analzi
Ġnflyasiya və qiymət araĢdırmaları
Finans sahəsində yeniliklər və dəyiĢikliklərin araĢdırılması
Texnolojik yeniliklərin finans sahəsinə təsiri
Qanunvericilikdə finans sahəsindəki dəyiĢikliklərin
araĢdırılması
Finans sektoruna birbaĢa və dolayı təsir edən əlaqədar
sahələrin araĢdırılması
BENCHMARKING ARAŞDIRMALARI
BENCHMARKING NƏDİR?




Nümunə götürüləcək “referans nöqtəsinin”nın
müəyyənləĢdirilməsi mənasında olan benchmarking, „bir
şirkətin rəqabət gücünü artırmaq üçün, (bu istiqamətdə)
uğur əldə etmiş başqa şirkətlərin, iş görmə texnikalarını
araşdırması, incələməsi, özünün istifadə etdiyi
texnikalarla müqayisə etməsi və bu müqayisdən əldə
etdiyi bilgiləri öz şirkətində tədbiq etməsi”dir.
Benchmarking biznesdə rəqabət üstünlüyü təmin edər.
Benchmarking Ģirkət içi fəaliyyətləri, prosesləri və ya
metodları digər Ģirkətlərin fəaliyyətləru, prosesləri və ya
metodları ilə qarĢılaĢtıran daimi bir ölçmə araĢdırmasıdır.
BENCHMARKING CONCEPT
What is our performance
level?

What are others' performance
levels?

How do we do it?

How did they get there?

Creative

Adaptation

Breakthrough
Performance
PhD of EconomyJabrayil Valiyev

14.01.2014

BENCHMARKING


BENCHMARKING NƏDĠR?

BĠZ NƏ EDĠRĠK VƏ NECƏ
EDĠRĠK?

KREATĠV ADAPTASĠYALARIN
HƏYATA KEÇĠRĠLMƏSĠ

ƏKSĠK TƏRƏFLƏRĠN
TƏKMĠLLƏġDĠRĠLMƏSĠ

DĠGƏRLƏRĠ NƏ EDĠRLƏR VƏ
NECƏ EDĠRLƏR?

160
NƏ ÜÇÜN MÜQAYİSƏ ETMƏK?






Müqayisə etmək öyrənmə üçün ən yaxĢı metodlardan biridir.
Müqayisə öyrənməni təmin edər.
Müqayisə etmək sistemli bir prosesdir.
Müqayisə etmək nəyin və ya kimin necə olduğunu, ən yaxĢı
metodu, standartı və bunu kimin ortaya qoyduğunu,
standartın nə olduğunu müəyyənləĢdirən araĢdırma
fəaliyyətidir.
BENCHMARKING ANLAYIŞININ YARANMASI










Benchmarking anlayıĢı, 1979-cu ildə ilk dəfə Xerox Ģirkəti
tərəfindən irəli sürülmüĢdür.
Rəqib makinaların sökülüb incələnməsi ilə baĢladılıb.
Xerox, həm makina və hissələrinin iĢləmə prinsipini, həm də
istehsal maliyyətini incələmiĢ və rəqiblərinin öz
məhsullarını hansı yollarla onlardan daha az maliyyətlə
istehsal etdiklərini araĢdırmıĢ və öyrənməyə çalıĢmıĢdır.
Daha sonra Xerox, öyrəndiklərini öz istehsal prosesinə
adaptasiya edərək tədbiq etməyə baĢlamıĢdır.
1980-ci illərdən sonra baĢda ABġ olmaqla qərbdə geniĢ
yayılmıĢ benchmarking metodu, bugün də böyük Ģirkətlər
tərəfindən itifadə edilməkdədir.
Dell, General Elektrik, Ford və s.Ģirkətlərə misaldır.
BENCHMARKING-DƏ MƏQSƏD NƏDİR?


Benchmarking müəyyən bir mövzuda, sahədə “ən yaxĢı”
ola bilmək üçün öz məhsularını, xidmətlərini, proseslərini və
fəaliyyətlərini, tədbiq etdikləri metodları lider olan və ya
rəqiblə bərabər dəyərləndirərək inkiĢaf etdirmə prosesidir.



Benchmarkingdə tərəflər lazımi bilgiləri və məlumatları
paylaĢmaq üçün razılaĢır və hər iki tərəf üçün müəyyən
fayda əldə etmə önəmlidir.
BENCHMARKINGDƏ ƏSAS MƏQSƏDLƏR?
Benchmarkində əsas məqsədlər bunlardır:







ġirkətin məqsəd, hədəf və strategiyalarını təyin etmək
üçün istifadə etmək
Məqsəd və hədəflərə çatmaq üçün ən yaxĢı metodları
araĢdırmaq, təyin etmək
ġirkət mədəniyyətini və idarəetmə prinsiplərini
dəyiĢdirmək və ya gücləndirmək
ġirkətin stratejik idarə etməsini təmin etmək və buna
kömək göstərmək.
ġirkət içində nümunəvi tədbiqləri araĢdırmaq, aĢkar
etmək.
Maliyyətləri azaltmaq, optimizasiya fəaliyyətlərini
araĢdırmaq, performans və qazancı araĢdırmaq.
2.BENCHMARKING NƏ DEYİLDİR?







Hər hansı bir Ģirkətin həyatını davam etdirmək üçün bütün
problemlərinin həlli və ya həllinə yol tapmaq deyildir.
Heç bir yaradıcılığa yer verməyən və ya praktik əsası
olmayan teorik məlumatlarla dolu bir əl kitabı deyildir!
ĠĢləri baĢqasına gördürmək (Outsourcing) deyildir.
Sadəcə tək istiqamətli informasiya axıĢı deyildir,
Bir proekt kimi baĢlayan və bitən deyildir
Bir növ sənayə cəsusluğu, bilgi oğurluğu deyildir!
BENCHMARKING NÖVLƏRİ


Benchmarking növləri ilə əlaqədar Biznes və bazar
araĢdırmalarında bir neçə benchmarkinq növündən bəhs edilir.

1. Proses benchmarkinqi
Hər hansı sahədə və tədbiqdə uğur qazanmıĢ və
təcrübələrlə öz tısdiqini tapmıĢ bir metodu baĢqa bir
qurumda tədbiq etməkdir.

2. Rəqabət əsaslı benchmarking
Rəqib bir Ģirkətin müqayisə edilməsi ilə aparılan araĢdırma və analizi
əhatə edir.
ƏSAS AYIRIMLAR
Ġnternal Benchmarking- ġirkət daxilində
fikirlərin paylaĢımı
 External Benchmarking- Kənardan öyrənmə
 General Benchmarking- Ümumi, mütərəqqi
fikirlərin mənimsənməsi

PROSES BENCHMARKING FƏALİYYƏTLƏRİ


Daxili benchmarking : Bu benchmarking növündə bir
qurumun daxilində, departmanlar, Ģöbələr, proseslər,
fəaliyyətlər və s. arasında müqayisələr aparılaraq ən yaxĢı
olan təyin edilir və bu qurumun digər sahələrinə,
fəaliyyətlərinə tədbiq edilir.



Rəqabətçi benchmarking: Bu metodda rəqib Ģirkətlərlə
müqayisələr edilərək, ən yaxĢı tədbiqatlar təyin edilir və
Ģirkətə adaptasiya edilir
PROSES BENCHMARKING FƏALİYYƏTLƏRİ NÖVLƏRİ




Fonksional benchmarking : Bu metod, rəqabətçi
benchmarkingdə olduğu kimi, qurum xaricində edilən bir
benchmarking texnikasıdır.
Fonksional benchmarking-də bazarda Ģirkətə rəqib
olmayan fərqli bir sahədə fəaliyyət göstərən və prosesləri
irəli səviyyədə düzənlənmiĢ, sistemli bir fəaliyyətləri,
prosesləri, funksiyaları araĢdırılır və araĢdırma
nəticəsində təyin edilən ən yaxĢı nümunələr Ģirkətdə
adaptasiya edilərək istifadə edilir.
Ümumi benchmarking : Bu metodda dünya
səviyyəsində uğur qazanmıĢ Ģirkət və qurumların,
struktur, sistem və prosesləri haqqlnda ümumi məlumatlar
əldə edilir və bunların quruma adaptasiya ilə tədbiqinə
çalıĢılır.


Proses əsaslı benchmarking: Bir-birindən fərqli iĢ prosesləri
və ya fəaliyyətlər üzərinə fokuslanmağı ifadə edir. Bu
benchmarkinqdə bənzər iĢləri ən effektiv tədbiq edən Ģirkətlər
araĢdırılır və onların aranır ve təcrübələrindən faydalanır.



Performans benchmarkingi : Ən çox istifadə edilən
benchmarking fəaliyyətidir. Məhsul və ya xidmətlərin
müqayisəsi bu benchmarkingin əsasını təĢkil edir.



Stratejik benchmarking: Ümumi olaraq Ģirkətibən necə
rəqabət edəcəyini araĢdıran və ortaya qoyan benchmarking
fəaliyyətidir.
BENCHMARKING MÖVZULARI: NƏLƏR
BENCHMARKING EDİLİR?




1. Ġdarəetmə faəliyyətləri:, insan texnoloji, sistem, proses...
2. Kritik Uğur Faktorları: MüĢtəri razılığına, loyallığına
birbaĢa təsir edən faktorlar
3. ĠĢ Fəaliyyətlər: Bir prosesin həyata keçirilməsi üçün
lazımi metodlar
HANSI ŞİRKƏTLƏRLƏ BENCHMARKING FƏALİYYƏTİ
APARILIR?





Ġdarəetmənin bu mövzuda diqqətli olması vacibdir.
Əvvəlcə benchmarking aparılacaq Ģirkətlər haqqında
məlumat toplanır.
Bu müxtəlif yollarla, bu Ģirkəti araĢdıraraq, Ģirkət haqqında
yazılanlar, Ģirkətin fəaliyyətləri müxtəlif yazılı məlumatlar və
ya ekspertlər vasitəsilə öyrənilir.
BENCHMARKING TƏDBİQ QAYDALARI











Qanunlara uyğun fəaliyyət
Ġnformasiya mübadiləsi qarĢılıqlı olmalıdır, tək tərəfli deyil.
Gizlilik prinsipinə riayət etmək
Ġnformasiyanı Ģirkət daxilində tutmaq- Ġnsider tradingləri
önləmək.
Benchmarking əlaqələrini yaratmaq və bunlardan istifadə
etmək.
Ġcazəsiz istifadə etməmək.
Hər iki tərəfin gözləntilərini əsas almaq.
Hədəf istiqamətində fəaliyyət göstərmək
Düzgünlük.
BENCHMARKING TƏDBİQ PLANI
Benchmarking planı aĢağıdakıları əhatə etməlidir:
 Benchmarking siyasəti
 Benchmarking fəaliyyətlərində iĢtirak edəcək üzvlərin
məsuliyyət –səlahiyyət diaqramı
 Benchmarking üçün bir model proses
 Təlim və təkmilləĢdirmə fəaliyyətləri
 Arxiv və sənədləĢmələrin nizamlılığı və istifadə edilmə
mümkünlüyü
 Proses və səlahiyyətlər
 Əsas benchmarking mövzuları, sahələri
 Digər Ģirkətlərdən gizli tutulacaq sənədlərin və arxivin
ayrılması
BENCHMARKING TƏDBİQ PROSESİ
Benchmarking tədbiq mərhələləri:







• Benchmarking mövzusunun müəyyənləĢdirilməsi
• Benchmarking komandasının yaradılması
• Benchmarkingdə bu və ya digər Ģəkildə əlaqədar
faktorların müyyənləĢdirilməsi
• Ġnformasiyaların toplanması və analiz edilməsi
• Hədəflərin müəyyənləĢdirilməsi və tədbiq planın
hazırlanması
• Tədbiq və dəyərləndirmə
BENCHMARKING PROSES NÜMUNƏLƏRİ
AUDIT…ANALYZE…ID…IMPROVE…ASSESS
PDCA VƏ BENCHMARKING
BENCHMARKINGIN MÜŞTƏRIYƏ
YANSıMASı
MARKET SPACE

MARKET NEEDS

MARKET NEEDS

MARKET SPACE

ORG
CAPABILITIES

ORGANIZATIONAL
CAPABILITIES

BENCHMARKING
AND CONTINUOUS
IMPROVEMENT
EXAMPLRY SPIDER CHART FOR BENCHMARKING
GAP ANALYSIS (SPIDER CHART)
Total customer
satisfaction

Current
performance of
the host for
variable ‘K’.

Best of the best
(current
performance of
the partner for
variable ‘A’.

Current performance of the host
Current performance of the partner
BENCHMARKING SUALLARI
Benchmarking üçün mövzu və sahə seçilən zaman aĢağıdakı sualları
soruĢmaq lazımdır:
Xerox’ un istifadə etdiyi suallar:
 • ġirkətin uğurunda ən kritik faktorlar hansılardır?
 • Ən çox problemə yol açan faktorlar hansılardır?
 • Məhsul və xidmətlərə yönəlik suallar: Hansı məhsul və xidmətlər
təklif edilir?
 • MüĢtəri məmnuniyyətini hansı faktorlarlar yaratmaqdadır?
 • ġirkət içində hansı problemlər vardır?
 • ġirkətdə hansı sahələrdə rəqabətqabiliyyətlilik zəifdir və rəqib təsiri
hiss edilir? Və s..

ġirkətin əsas xərc ünsürləri nələrdir?
 Maliyyətdə hansı faktorların ağırlığı daha yüksəkdir?
 Hansı funksiyalar təkmilləĢmə üçün uyğundur?
 ġirkəti bazarda rəqiblərdən fərqləndirən ən önəmli faktorlar nələrdir?
BENCHMARKINGIN ÜSTÜNLÜKLƏRİ


Stratejik tərəflər, yəni Ģirkətlər, vasitəçilər , müĢtərilər ya da ortaya çıxan təkmilləĢmə və
inkiĢafdan faydalanırlar



Benchmarking fəaliyyətləri zamanı iki Ģirkət arasında əlaqələr geniĢlər.



Proseslə maraqlananlar (iĢtirakçılar) və onlar arasında əlaqələr geniĢləyər.



Hədəflərdə xarici baxıĢ Ģirkət içindəki dəyiĢikliklərə qarĢı olan dirənci zəiflədər.



Qərarlar məlum kantitativ rəqəmlərə əsaslanır.



Məhsuldarlıq və texnolojik ilərləyiĢ nöqteyi nəzərindən rəqabətüstünlüyü yaradar.



Ən mütərəqqi tədbiqatların Ģirkətdə istifadəsinə yol açar



ƏməkdaĢların motivasiyası və performansına müsbət təsir edər



Yeni və faydalı professional əlaqələrin qurulmasına kömək göstərər.



Yeni teknolojik yeniliklərin Ģirkətdə tədbiqinə Ģərait yaradar.
DƏRS...
SATIŞDA ARAŞDIRMALAR VƏ SATIŞ
TƏXMİNLƏMƏ (FORCASTING)
SATIŞDA ARAŞDIRMA NÖVLƏRİ




















SatıĢ fəaliyyətləri ilə əlaqədar həyata keçirilən bütün növ araĢdırmaları əhatə
edir və çox zaman bazar araĢdırmaları ilə iç-içə xüsusiyyət göstərir.

Ölkə, bölgə araĢdırması
SatıĢ kanalları araĢdırması
Rəqib araĢdırması
Məhsul, qiymət, xidmət araĢdırmaları
StimullaĢdırma tədbirləri araĢdırmaları
SatıĢ kanalları daxili araĢdırmaları
SatıĢ təxminləmə və buna görə edilən araĢdırmalar
Retail satıĢda mağaza yer /seçim araĢdırması
Konsept test araĢdırmaları
Mağaza testi araĢdırması
Merchandising araĢdırmaları
Shopper index
Shopper insight
Pərakəndəci omnibusu
HoReCa –Yerində istehlak panelləri
Chain Insight (Böyük pərakəndəci fəaliyyət araĢdırmaları)
Fərdi və Ġstehlakçı (qrup) panelləri
SATIŞ KANALLARI ARAŞDIRMASI


AraĢdırmadan əldə edilən informasiyaya və bilgiyə görə bir Ģirkət
distribusiya siyasətini müəyyənləĢdirər və satıĢ kanalları metodunu
seçər.

SATIġ KANALLARI ĠLƏ ƏLAQƏDAR AġAĞIDAKI SUALLARA CAVAB AXTARILIR:








Təklif olunacaq məhsul və ya xidmət bazarının ümumi xarakteristikası nədir?
Təklif olunan məhsul və ya xidmət standart məhsul vəya xidmət tipidir? Deyilsə
fərqli tərəflər nələrdir?
Təklif olunan məhsul və ya xidmət ənənəvi (mövcud) satıĢ kanalları vasitəsilə
həyata keçiriləck yoxsa yeni satıĢ kanallarına ehtiyac duyulur?
Bu mövcud satıĢ kanalları müəyyən bir məhsul ağırlıqlıdır yoxsa sərbəstdir?
SatıĢ kanalları hər hansı bor monopol xüsusiyyətə malikdirmi?
Monopol xüsusiyyəti varsa alternativ bir satıĢ kanalı qurmaq imkanı varmı?
SatıĢ kanalları növlərinin hansından istifadə olunacaq? Topdancı, Agent,
Retail(pərakəndə)












Ġstifadə olunacaq satıĢ kanallarının xüsusiyyətləri və fəaliyyətləri
nələrdir? Misal üçün texniki xidmət göstərirlər ya yox? Reklam
xərclərini öhdələrinə götürə bilərlər ya yox? Bəzi maliyyə
məslələrinə necə baxırlar? Texniki (anbar, logistika) imkanları
nələrdir? MüĢtəri portfeli və xüsusiyyətləri haqqında məlumat,
Əlavə xidmətləri varmə və nələrdir?
SatıĢ kanallarının fəaliyyəti ilə əlaqədar coğrafi, hüquqi olaraq
hansı problemlər var?
SifariĢ vermə sıxlığı
Ödəmə imkanları və Ģəkilləri
SatıĢ kanallarının hər səviyyəsində gəlir nisbətləri necə
tənzimlənir?, necə qurulmalı və hər səviyyədə gəlir dərəcələri nə
qədər olmalıdır?
SatıĢ kanalları xüsusuiyyətlərində vaxtaĢırl baĢ verən
xüsusiyyətlər nələrdir? Bu dəyiĢikliklərə qarĢı hansı tədbirlər
alınmalıdır?
Retail kanallarda merchandising fəaliiyətlərininraĢdırılması
SHOPPER INDEX (ALICI İNDEKSİ)
■

Shopper Index araĢdırması –
Ġstehlakçıların müəyyən məhsul qrupunda
alıĢveriĢ etmə və alım davranıslarını mütəmadi
olaraq izləyən və araĢdıran və bu yolla
alıĢveriĢ trendlərini daha operativ təqib edərək
bu trendləri öyrənmək və buna görə
fəaliyyətləri düzənləmək üçün aparılmaqdadır.



■ Hər bir sektor məhsullarına yönəlik
aparılan araĢdırmaları əhatə edir.
SHOPPER INSIGHT











Shopper Insight modeli, hədəf istehlakçı kütləsinin pərakəndə kanallarındakı
alıĢ-veriĢ davranıĢlarını incələyərək, seçilən pərakendə kanalında “kategori və
brendi” idarə etmək üçün ən doğru strategiyaların müəyyənləĢdirilməsinə kömək
edər.
Bir pərakəndə kanalında daha çox ciro və qazanc əldə etmək üçün iki yoldan
birini birini seçmək lazımdır.
1) daha çox müĢtəri və ya 2) əldə edilən müĢtəriyə daha çox satmaq . Shopper
Insight modeliylə, Ģirkətlər bu iki yoldan hansını seçmək lazım olduğunu görə
bilirlər.
Shopper Insight modeli, bu fəaliyyətləri ön görər:
Hədəf istehlakçılar qrupunda “dəyərli istehlakçı” kitləsi kimlərdir, profili necədir,
hansı brendləri və məhsulları seçər?
Qiymət elastikiyyəti necədir?
BaĢqa kateqoriyalarda promothion inkanlarına nə dərəcədə açıqdır?
BaĢqa hansı kanalları seçər?
Bu hədəf kütləyə necə çatmaq lazımdır? Optimal brend və SKU (Stock Keeping
Unit) sıralaması necə olmalıdır?
SATIŞ TƏXMİNLƏMƏ (SALES FORCASTING)










SatıĢlarin təxmini, satıĢların idarə edilməsinin və ümumiyyətlə idarə etmənin ən
çətin sahələrindən biridir.
Marketinq quruları hələ də təxminləmənin bir elm və ya sənət olması haqqında
mübahisə edirlər. Deyə bilərik ki, təxminləmə hem bir elm, həm də bir sənətdir.
Təxmin- fəaliyyətlərin nəticəsini təyin etməyə çalıĢan ehtimalların ve ekspert
rəylərinin fəaliyyətin özünün həyata keçirilmə yolu və trendi və ya gözlənən
nəticələrin rəqəmlərlə ifadə edilməsidir. Təxminlər qısa-müddətli (adətən 3 aylıq
zaman ərəfəsini), orta müddətli (normalda 1 vəya 2 ili əhatə edən) və uzun
müddətli (3 ildən çox müddət) olmaqdadır.
Bazarın təxmini, əldə olan informasiyanın nə qədər düzgün olmasına
baxmayaraq, marketoloqların ən çətin vəzifələrindən biridir. Mal və xidmətlər
istehsalına qoyulacaq investisiyalara bazar təxminlərinə dayanaraq qərar
verilməkdədir.
Təxminləmə- investisiya və biznes planların hazırlayıĢında rol oynayacaq
faktorların təyin edilməsi və onların təsirinin hesablanmasıdır.
Təxminləmə metodu özündə gələcək üçün obyektiv(kantitatif) və
subyektif(kalitatif) ehtimalları birləĢdirməkdədir
MAKRO VƏ MİKRO TƏXMİNLƏMƏ


Təxminləməni makro təxminləmə və mikro təxminləmə
olaraq iki hissəyə ayırmaq mümkündür:



Makro təxminləmə: bazarı bütün olaraq təxmin etmək
etməkdir. Bu mövcud bazar tələbinin öyrənilməsini və
gələcəkdəki bazar tələbinin hesablanmasını özündə
birləĢdirir.



Mikro təxminləmə: mal və xidmət əsasında təxminləmədir.
Bu bir malın vəya xidmətin bazardakı, sektordakı mövcud
payınının hesablanması və gələcəktə bazardan və
sektordan ala biləcəyi payın təxmin edilməsi fəaliyyətidir
SATIŞ TƏXMİNLƏMƏNİN ƏHƏMİYYƏTİ


Təxminləmə ona görə çox önəmlidir ki, gələcəkdəki satıĢ rəqəmlərinə görə Ģirkət
mənfəətini təxmin edir və istehsalını və maddi və bəĢəri qaynaqlarını ona görə planlaĢdırır.



SatıĢ təxmini, müəyyən bir zaman bölümü içində planlanan satıĢın dəyər (pulla) və miqdar
olaraq əvvəlcədən təxmin edilməsidir.



SatıĢ təxmininə dayanaraq satıĢ hədəfləri təyin edilir, hədəflərə çatmaq üçün strategiyalar
və proqramlar seçilir və satıĢ büdcəsi hazırlanır.



SatıĢ təxminləri bütün marketinq investisiyaları üçün çox önəmlidir. Bu özündə tarixi günləri
və layihələr axıĢını; məsələn, gələcək satıĢ rəqəmlərini, hərəkət ortalamalarını, mövsümi
analizi, dövrü dalğalanmaları əhatə edən zaman trendləri modelləridir.



Bu həmdə səbəb-nəticə modellərini; məsələn, satıĢ rəqəmlərinə qiymətin təsiri, mal
satıĢlarının və promosyon reklamçılığının bir bütün içində görülməsini özündə cəmləĢdirir.
Bunlar kantitatif təxminləmə metoduna aid edilir.



Kantitatif təxmin modellərindən baĢqa kalitatif modellər də praktikada mövcuddur. Müxtəlif
ekspert fikirlərinə etimad göstərərək gələcək barədə qərar vermək kalitatif təxmin
modellərinə misal göstərilə bilər
ƏSAS KANTITATIV (KƏMIYYƏT) TƏXMINLƏMƏ
NÖVLƏRI
Trend analizi- KeçmiĢ illərin (dövrlərin)
satıĢları diqqətə alaraq gələcək il üçün (dövr
üçün) satıĢ təxminlərinin aparılması. SatıĢZaman əlaqəsi
 Bazar testləri –Mövcud bazar çərtləri altında
alıcıların hər hansı bir məhsula dair tutumları
 Poisson and Exponential smoothing-Poisson
və Üstlü dağılım metodları...

QUALITATIVE FORECASTING
TECHNIQUES –Keyfiyyət yönlü
təxminləmə yolları


• Top menecerlərin fikirlərinin alınması



• Delfi Texnikası- bir qrup daxili və/və ya xarici
ekspertlərin rəyinin öyrənilməsi



• SatıĢ gücünün fikir və təklifləri.



• Mövcud və/və ya potansial müĢtəri qruplarının
fikirləri
SATIġ TƏXMĠNLƏRĠNĠN TƏYIN EDILMƏSI ZAMANI DĠQQƏT
EDĠLƏCƏK ġĠRKƏT DAXĠLĠ VƏ XARĠCĠ FAKTORLAR:


KeçmiĢdə həyata keçən satıĢ göstəriciləri, bu günün iqtisadiyyatında tez-tez riskli olduğu
kimi, gələcək üçündə real göstərici ola bilməz.



- Ġqtisadi mühit, investisiya və iqtisadi artım və inkiĢafa təsir edən faktörlər ya da tələbə
təsir edən faktorlar direkt və ya endirekt olaraq mal satıĢına da təsir etməkdədir.



- Marketinq araĢdırmasının nəticələri və müəyyən zaman bölümündə alıcı istək və
tələblərinin araĢdırılması.


- SatıĢ təxminləmənin əhatə etdiyi zaman çərçivəsi: Təxminləmə hansı müddəti əhatə
edir? Bir həftəlik, bir aylıq və ya bir ildən çox zamanı?


- Büdcə periyodu dövründə satıĢ üçün nəzərdə tutulan reklamların və büdcəsinin
öncədən təyin edilməsi.


- SatıĢ qüvvələrinin təyin edilmiĢ bazarlardakı rəqabət və onun Ģiddəti.


- Ġstehlakçı zövqlərinin dəyiĢməsi: müĢtəri və istehlakçıların keçmiĢdəki zövqlərinə
dayanaraq modelləmə satıĢ təxminlərini tamamilə alt-üst edə bilər.








- Yeni texnologiyalar: hansi ki, mövcud tələbləri dəyiĢdirə bilər ya da
yeni tələb yarada bilər.
- SatıĢ mərkəzləri və satıĢ nümayəndələrinin distribusiyası və
keyfiyyəti: məsələn, direkt ve endirekt satıĢlardakı keyfiyyət və dəyərin
artması, toplam satıĢ miqdarına müsbət effekt göstərməkdədir.
- Təklif edilən qiymət politikaları və endirimlər: yaradıcı
qiymətləndirmə və endirimlər gəlirləri hər zaman artırmasa da satıĢ
miqdarını artıra bilər.
- Yerli və beynəlxalq qanunlar.
- Ətraf mühit faktorları: məsələn, organik qidalardan istifadənin
çoxalması pərakəndə satıĢ mərkəzlərinin artmasına səbəb olmaqdadır
SATIŞ TƏXMİNLƏMƏNİN DÜZGÜNLÜYÜNÜ
ARTIRAN ELEMENTLƏR:









Dəqiq təxminlər əldə etmək üçün ən son yenilənən daxili məlumat bazası və
xarici resurslardan istifadə edərək bazar haqqında əldə edilən məlumat
bazasına (marketing intellgence) ehtiyac vardır.
- SatıĢ statistikaları asan baĢa düĢülən və uyqun formatda olmalıdır.
- Məhsulun həyat(yaĢama) xəttindəki mövcud yeri: Məsələn, bazara giriĢ
dövründəki bir məhsul üçün satıĢ data və məlumatları, yetiĢkinlik dövründəki bir
məhsula nəzərən daha azdır və buna görə də zaman trendiylə təxminləmə
analizi mümkün olmayacaqdır.
- Təxminləmə sürəcində iĢtirak edən Ģəxslər, satıĢa xarici bazar Ģərtləri də daxil
olmaqla bütün faktorların təsir etdiyini bilməli və bunu nəzərə almalıdırlar.
- Fərqli təxminləmə modellərinin hər biri, istər kantitatif, istərsə də kalitatif model
ayrı ayrılıqda və ya birlikdə istifadə edilməlidir.








- SatıĢ təxminləmə zamanı inflyasiya, valyuta kursları, malın uyqunluq
ölçüsü, rəqiblərin promosiya və reklam fəaliyyətləri kimi faktorlardan da
istifadə edilir. Bu faktorların çox düzgün təyin edilməsi, faktorlarda
meydana gələn dəyiĢmələrin satıĢ təxminlərinə göstərdiyi təsiri asan
Ģəkildə izah etməyə kömək göstərir.
- SatıĢ təxminləri mütəmadi olaraq gözdən keçirilməli və əldə edilən yeni
informasiyalar da əlavə edilərək yenidən dəqiqləĢdirilməlidir.
- ġirkətin marketinq strategiyası təxminləmə zamanı mütləq
hesablamaya alınmalıdır. Reklamların çoxalması, satıĢ promosyonları və
yeni qiymət listləri diqqətdə saxlanmalıdır.
- Təxminləmə müxtəlif metodlar vasitəsilə : kantitatif modeller (keĢmiĢ
satıĢ göstəricilərinin analizi kimi) və kalitatif modellər (mühakimə və
Ģəxsi analiz və izahlar) ilə təkmilləĢdirilməlidir.
YANLIŞ SATIŞ TƏXMİNLƏRİ


YanlıĢ satıĢ təxminlərinin nəticəsi olduqca ağır və cəzalandırıcı
olmaqdadır. Məsələn, yanlıĢ satıĢ təxminləri, satıĢdan məsul
insanların real olmayan satıĢ hədəflərinin təyininə və bunun da iĢ
axıĢı zamanı stres və gərginliklərin ortaya çıxıĢına səbəb
olmaqdadır.



YanlıĢ satıĢ təxminləmə, Ģirkət idarəçiləri üçün səhv qərar qəbul
etməsinə gətirib çıxarmaqla bərabər, qoyulacaq investisiyaları da
düzgün istiqamətləndirməyəcəktir.



Buna görə də, Ģirkətlər illik və daha qısa periyodlu büdcələrini
hazırlayarkən həmin zaman peryoduna görə planlanan kantitatif
və kalitatif satıĢ təxminlərini mütləq nəzərə almalıdırlar. Bu
Ģirkətlərin həmin dövr üçün uğur qazanmasına kömək göstərən
efektiv bir vasitədir.
DƏRS: ARAŞDIRMA ETİKASI
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları
Biznes tədqiqatları

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

მელია და მამალი
მელია და მამალიმელია და მამალი
მელია და მამალიMaiaKukhianidze
 
Ağayeva nilufer analiz3 serbest is
Ağayeva nilufer analiz3 serbest isAğayeva nilufer analiz3 serbest is
Ağayeva nilufer analiz3 serbest isNiluferAgayeva
 
ГХБХБГ Стратеги төлөвлөгөө 2022-2025.pdf
ГХБХБГ Стратеги төлөвлөгөө 2022-2025.pdfГХБХБГ Стратеги төлөвлөгөө 2022-2025.pdf
ГХБХБГ Стратеги төлөвлөгөө 2022-2025.pdfhi_bmb
 
Kiçik icma layihələri üçün Strateji Planlaşdırma
Kiçik icma layihələri üçün Strateji PlanlaşdırmaKiçik icma layihələri üçün Strateji Planlaşdırma
Kiçik icma layihələri üçün Strateji Planlaşdırmaruslan4
 
маркетингийн судалгааны мэдээ сэлтийг цуглуулах аргууд
маркетингийн судалгааны мэдээ сэлтийг цуглуулах аргууд маркетингийн судалгааны мэдээ сэлтийг цуглуулах аргууд
маркетингийн судалгааны мэдээ сэлтийг цуглуулах аргууд Гончигжавын Болдбаатар
 
Brand Restart 2023: Michal Orsava a Karel Juřička - Personalizace v komunikac...
Brand Restart 2023: Michal Orsava a Karel Juřička - Personalizace v komunikac...Brand Restart 2023: Michal Orsava a Karel Juřička - Personalizace v komunikac...
Brand Restart 2023: Michal Orsava a Karel Juřička - Personalizace v komunikac...Taste
 
Brand Restart 2023: Pavel Cahlík - Jak hacknout hlavu zákazníkovi?
Brand Restart 2023: Pavel Cahlík - Jak hacknout hlavu zákazníkovi?Brand Restart 2023: Pavel Cahlík - Jak hacknout hlavu zákazníkovi?
Brand Restart 2023: Pavel Cahlík - Jak hacknout hlavu zákazníkovi?Taste
 
მათემატიკა
მათემატიკა მათემატიკა
მათემატიკა Natia Khachiuri
 
Brand Restart 2023: Milan Šmíd - Síla a vliv výrazného CEO vs. budování značky
Brand Restart 2023: Milan Šmíd - Síla a vliv výrazného CEO vs. budování značkyBrand Restart 2023: Milan Šmíd - Síla a vliv výrazného CEO vs. budování značky
Brand Restart 2023: Milan Šmíd - Síla a vliv výrazného CEO vs. budování značkyTaste
 
اهم استراتيجيات التسويق
اهم استراتيجيات التسويقاهم استراتيجيات التسويق
اهم استراتيجيات التسويقosmanabdelrhman
 
Brand Restart 2023: Tomáš Petrek - Branding Fundamentals – kľúčové poznatky z...
Brand Restart 2023: Tomáš Petrek - Branding Fundamentals – kľúčové poznatky z...Brand Restart 2023: Tomáš Petrek - Branding Fundamentals – kľúčové poznatky z...
Brand Restart 2023: Tomáš Petrek - Branding Fundamentals – kľúčové poznatky z...Taste
 
Munaqişələrin idarə edilməsi
Munaqişələrin idarə edilməsiMunaqişələrin idarə edilməsi
Munaqişələrin idarə edilməsibaxtikahrmaanli
 
Үнэ бүрдүүлэлтийн бодлого
Үнэ бүрдүүлэлтийн бодлогоҮнэ бүрдүүлэлтийн бодлого
Үнэ бүрдүүлэлтийн бодлогоUudus Enkhtuyagerel
 
مقدمة في التسويق الدولي
مقدمة في التسويق الدوليمقدمة في التسويق الدولي
مقدمة في التسويق الدوليGhamdan Hamam
 
ამოცანების ამოხსნის ხელოვნება
ამოცანების  ამოხსნის   ხელოვნებაამოცანების  ამოხსნის   ხელოვნება
ამოცანების ამოხსნის ხელოვნებაleila barbaqadze
 
2013.11.17 【新垣】初めて学ぶマーケティングpdf
2013.11.17 【新垣】初めて学ぶマーケティングpdf2013.11.17 【新垣】初めて学ぶマーケティングpdf
2013.11.17 【新垣】初めて学ぶマーケティングpdfYuichiro Arakaki
 

Mais procurados (20)

marketing str unelgee hyanalt
marketing str unelgee hyanaltmarketing str unelgee hyanalt
marketing str unelgee hyanalt
 
მელია და მამალი
მელია და მამალიმელია და მამალი
მელია და მამალი
 
Faiz anlayışı
Faiz anlayışı Faiz anlayışı
Faiz anlayışı
 
Ağayeva nilufer analiz3 serbest is
Ağayeva nilufer analiz3 serbest isAğayeva nilufer analiz3 serbest is
Ağayeva nilufer analiz3 serbest is
 
ГХБХБГ Стратеги төлөвлөгөө 2022-2025.pdf
ГХБХБГ Стратеги төлөвлөгөө 2022-2025.pdfГХБХБГ Стратеги төлөвлөгөө 2022-2025.pdf
ГХБХБГ Стратеги төлөвлөгөө 2022-2025.pdf
 
Kiçik icma layihələri üçün Strateji Planlaşdırma
Kiçik icma layihələri üçün Strateji PlanlaşdırmaKiçik icma layihələri üçün Strateji Planlaşdırma
Kiçik icma layihələri üçün Strateji Planlaşdırma
 
маркетингийн судалгааны мэдээ сэлтийг цуглуулах аргууд
маркетингийн судалгааны мэдээ сэлтийг цуглуулах аргууд маркетингийн судалгааны мэдээ сэлтийг цуглуулах аргууд
маркетингийн судалгааны мэдээ сэлтийг цуглуулах аргууд
 
Aciq ders
Aciq dersAciq ders
Aciq ders
 
Brand Restart 2023: Michal Orsava a Karel Juřička - Personalizace v komunikac...
Brand Restart 2023: Michal Orsava a Karel Juřička - Personalizace v komunikac...Brand Restart 2023: Michal Orsava a Karel Juřička - Personalizace v komunikac...
Brand Restart 2023: Michal Orsava a Karel Juřička - Personalizace v komunikac...
 
Marketing management 10 lekts 2010 үнэ бүрдэлт suulch
Marketing management 10 lekts  2010 үнэ бүрдэлт suulchMarketing management 10 lekts  2010 үнэ бүрдэлт suulch
Marketing management 10 lekts 2010 үнэ бүрдэлт suulch
 
Brand Restart 2023: Pavel Cahlík - Jak hacknout hlavu zákazníkovi?
Brand Restart 2023: Pavel Cahlík - Jak hacknout hlavu zákazníkovi?Brand Restart 2023: Pavel Cahlík - Jak hacknout hlavu zákazníkovi?
Brand Restart 2023: Pavel Cahlík - Jak hacknout hlavu zákazníkovi?
 
მათემატიკა
მათემატიკა მათემატიკა
მათემატიკა
 
Brand Restart 2023: Milan Šmíd - Síla a vliv výrazného CEO vs. budování značky
Brand Restart 2023: Milan Šmíd - Síla a vliv výrazného CEO vs. budování značkyBrand Restart 2023: Milan Šmíd - Síla a vliv výrazného CEO vs. budování značky
Brand Restart 2023: Milan Šmíd - Síla a vliv výrazného CEO vs. budování značky
 
اهم استراتيجيات التسويق
اهم استراتيجيات التسويقاهم استراتيجيات التسويق
اهم استراتيجيات التسويق
 
Brand Restart 2023: Tomáš Petrek - Branding Fundamentals – kľúčové poznatky z...
Brand Restart 2023: Tomáš Petrek - Branding Fundamentals – kľúčové poznatky z...Brand Restart 2023: Tomáš Petrek - Branding Fundamentals – kľúčové poznatky z...
Brand Restart 2023: Tomáš Petrek - Branding Fundamentals – kľúčové poznatky z...
 
Munaqişələrin idarə edilməsi
Munaqişələrin idarə edilməsiMunaqişələrin idarə edilməsi
Munaqişələrin idarə edilməsi
 
Үнэ бүрдүүлэлтийн бодлого
Үнэ бүрдүүлэлтийн бодлогоҮнэ бүрдүүлэлтийн бодлого
Үнэ бүрдүүлэлтийн бодлого
 
مقدمة في التسويق الدولي
مقدمة في التسويق الدوليمقدمة في التسويق الدولي
مقدمة في التسويق الدولي
 
ამოცანების ამოხსნის ხელოვნება
ამოცანების  ამოხსნის   ხელოვნებაამოცანების  ამოხსნის   ხელოვნება
ამოცანების ამოხსნის ხელოვნება
 
2013.11.17 【新垣】初めて学ぶマーケティングpdf
2013.11.17 【新垣】初めて学ぶマーケティングpdf2013.11.17 【新垣】初めて学ぶマーケティングpdf
2013.11.17 【新垣】初めて学ぶマーケティングpdf
 

Destaque

Marketinq və İlkin Anlayışlar
Marketinq və İlkin AnlayışlarMarketinq və İlkin Anlayışlar
Marketinq və İlkin AnlayışlarQelender Memmedli
 
Біологія (6–9 класи) Навчальна програма для загальноосвітніх навчальних закл...
Біологія (6–9 класи) Навчальна програма  для загальноосвітніх навчальних закл...Біологія (6–9 класи) Навчальна програма  для загальноосвітніх навчальних закл...
Біологія (6–9 класи) Навчальна програма для загальноосвітніх навчальних закл...Elena Lubaikina
 
Wykorzystanie analizy sieci społecznych (SNA) do budowy organizacji opartej n...
Wykorzystanie analizy sieci społecznych (SNA) do budowy organizacji opartej n...Wykorzystanie analizy sieci społecznych (SNA) do budowy organizacji opartej n...
Wykorzystanie analizy sieci społecznych (SNA) do budowy organizacji opartej n...Episteme
 
Muasir informasiya texnologiyalari
Muasir informasiya texnologiyalariMuasir informasiya texnologiyalari
Muasir informasiya texnologiyalariZuzu Mehdiyeva
 
Informasiya anlayışı
Informasiya anlayışıInformasiya anlayışı
Informasiya anlayışıazerbaycanli
 
Ubezpieczenia szpitalne PIU
Ubezpieczenia szpitalne PIUUbezpieczenia szpitalne PIU
Ubezpieczenia szpitalne PIUWojciech Boczoń
 
Handel spożywczy w polsce w latach 2010 2020
Handel spożywczy w polsce w latach 2010 2020Handel spożywczy w polsce w latach 2010 2020
Handel spożywczy w polsce w latach 2010 2020Aleksandra Kruzel
 
informasiyanın təqdim olunma formaları
informasiyanın təqdim olunma formalarıinformasiyanın təqdim olunma formaları
informasiyanın təqdim olunma formalarızerish Abbas
 

Destaque (11)

Marketinq analizləri
Marketinq analizləriMarketinq analizləri
Marketinq analizləri
 
Marketinq
MarketinqMarketinq
Marketinq
 
Marketinq və İlkin Anlayışlar
Marketinq və İlkin AnlayışlarMarketinq və İlkin Anlayışlar
Marketinq və İlkin Anlayışlar
 
Біологія (6–9 класи) Навчальна програма для загальноосвітніх навчальних закл...
Біологія (6–9 класи) Навчальна програма  для загальноосвітніх навчальних закл...Біологія (6–9 класи) Навчальна програма  для загальноосвітніх навчальних закл...
Біологія (6–9 класи) Навчальна програма для загальноосвітніх навчальних закл...
 
Wykorzystanie analizy sieci społecznych (SNA) do budowy organizacji opartej n...
Wykorzystanie analizy sieci społecznych (SNA) do budowy organizacji opartej n...Wykorzystanie analizy sieci społecznych (SNA) do budowy organizacji opartej n...
Wykorzystanie analizy sieci społecznych (SNA) do budowy organizacji opartej n...
 
Muasir informasiya texnologiyalari
Muasir informasiya texnologiyalariMuasir informasiya texnologiyalari
Muasir informasiya texnologiyalari
 
Informasiya anlayışı
Informasiya anlayışıInformasiya anlayışı
Informasiya anlayışı
 
Ubezpieczenia szpitalne PIU
Ubezpieczenia szpitalne PIUUbezpieczenia szpitalne PIU
Ubezpieczenia szpitalne PIU
 
Handel spożywczy w polsce w latach 2010 2020
Handel spożywczy w polsce w latach 2010 2020Handel spożywczy w polsce w latach 2010 2020
Handel spożywczy w polsce w latach 2010 2020
 
Uczeń autystyczny w zespole klasowym
Uczeń autystyczny w zespole klasowymUczeń autystyczny w zespole klasowym
Uczeń autystyczny w zespole klasowym
 
informasiyanın təqdim olunma formaları
informasiyanın təqdim olunma formalarıinformasiyanın təqdim olunma formaları
informasiyanın təqdim olunma formaları
 

Semelhante a Biznes tədqiqatları

Semelhante a Biznes tədqiqatları (20)

biznesin strategiyasinin qurulmasi ve onun kinasfi
biznesin strategiyasinin qurulmasi ve onun kinasfibiznesin strategiyasinin qurulmasi ve onun kinasfi
biznesin strategiyasinin qurulmasi ve onun kinasfi
 
Elmi tədqiqatlara aparan yolda ilk addımlar
Elmi tədqiqatlara aparan yolda ilk addımlarElmi tədqiqatlara aparan yolda ilk addımlar
Elmi tədqiqatlara aparan yolda ilk addımlar
 
Behaviour (PPA) Course Outline | 2022
Behaviour (PPA) Course Outline | 2022Behaviour (PPA) Course Outline | 2022
Behaviour (PPA) Course Outline | 2022
 
Crop farm manager
Crop farm managerCrop farm manager
Crop farm manager
 
UNEC__1695402632.ppt
UNEC__1695402632.pptUNEC__1695402632.ppt
UNEC__1695402632.ppt
 
Forest manager
Forest managerForest manager
Forest manager
 
Bağban-dekorator
Bağban-dekoratorBağban-dekorator
Bağban-dekorator
 
Livestock farm manager
Livestock farm managerLivestock farm manager
Livestock farm manager
 
Landşaft memarı
Landşaft memarı Landşaft memarı
Landşaft memarı
 
Environmental worker
Environmental workerEnvironmental worker
Environmental worker
 
Farm equipment mechanics
Farm equipment mechanicsFarm equipment mechanics
Farm equipment mechanics
 
Santexnik
SantexnikSantexnik
Santexnik
 
Livestock farm worker
Livestock farm workerLivestock farm worker
Livestock farm worker
 
Farmer
FarmerFarmer
Farmer
 
Qəlibçi
QəlibçiQəlibçi
Qəlibçi
 
İdarəetmə ucotu GRBS.pdf
İdarəetmə ucotu GRBS.pdfİdarəetmə ucotu GRBS.pdf
İdarəetmə ucotu GRBS.pdf
 
Qaynaqçı və kəsici
Qaynaqçı və kəsiciQaynaqçı və kəsici
Qaynaqçı və kəsici
 
Technical worker in farm (crops)
Technical worker in farm (crops)Technical worker in farm (crops)
Technical worker in farm (crops)
 
Tikinti-quraşdırma işlərində energetik
Tikinti-quraşdırma işlərində  energetikTikinti-quraşdırma işlərində  energetik
Tikinti-quraşdırma işlərində energetik
 
3 dəqi̇qə və bi̇znes
3 dəqi̇qə və bi̇znes3 dəqi̇qə və bi̇znes
3 dəqi̇qə və bi̇znes
 

Biznes tədqiqatları

  • 1. DƏRSİN ƏSAS İSTİQAMƏTLƏRİ: 1. 2. Research methods in Business – Biznesdə Araşdırma metodları Research methods for business studentsBiznes sahəsi tələbələr üçün araşdırma metodları
  • 2. BİZNES ARAŞDIRMALARININ TƏYİNATI: - BĠZNES ARAġDIRMALARI - Biznes qərarların alınması məqsədilə informasiyaların toplanmasının və analizinin sistematik və obyektiv bi prosesidir... -Əhatəsi: finans araĢdırması, əməliyyat araĢdırması, marketinq araĢdırmaları
  • 4. BİZNES ARAŞDIRMALAR      AraĢdırma informasiyaları məqsədyönlü xarakter daĢımalıdır... Nə təsadufi nə də intuisiv olmamalıdır... Research- əslində Re-Search (Search again) Yenidən araĢdır.... mənasındadır Business research obyektiv olmalıdır. Business research önmühakiməsiz və müstəqil olmalıdır Business research bütün idarəetmə fəaliyyətlərinə iĢıq tutmalı, istiqamət verməlidir
  • 5. BUSINESS RESEARCH NÖVLƏRİ Basic research Applied research
  • 6. BASIC RESEARCH- TƏMƏL ARAŞDIRMA Məlumatlılığı, informasiyanı artırmaq üçün aparılır.  Hər hansı bir problemin həllində bir baĢa rol oynamır.   NÜMUNƏLƏR:
  • 7. APPLIED RESEARCH-TƏDBİQİ ARAŞDIRMA  Hər hansı bir problemin həlli, aradan qaldırılması ilə əlaqədar veriləcək qərarlarda istifadə olunan araĢdırma tipidir.  NÜMUNƏLƏR...
  • 8. SCIENTIFIC METHOD-ELMİ YANAŞMA Emprik hadisələri (fakt və müĢahidələri) konseptual yanaĢma üçün analiz edilməsi və interpretesiyası.  Konseptual yanaĢma mümkündür ya deyil? 
  • 9. EVALUATION RESEARCH DƏYƏRLƏNDİRMƏ ARAŞDIRMASI  Hər hansı bir proektin, proqramın, fəaliyyətin əvvəlcədən qoyulmuĢ məqsədlərinə çatıb çatmamasının araĢdırılıb analiz edilməsi
  • 10. PERFORMANCE-MONITORING RESEARCH Kontrol və dəyərləndirmə feedback araĢdırması  Planlanan fəaliyyətlərin planlandığı kimi gedib getmədiyini öyrənmək  Bəzi istənilməyən nəticələrin səbəblərini araĢdırmaq üçün 
  • 11. BİZNES ARAŞDIRMALARINA TƏSİR EDƏN FAKTORLAR Zaman məhdudiyyəti  Data-informasiyaların əlçatmazlığı  Qərarvermənin forması  Fayda - Maliyyətlər 
  • 12. BİZNES ARAŞDIRMA APARILSIN YA YOX? Availability of Data Benefits Time Constraints Nature of the Decision vs. Costs Is sufficient time available before a managerial decision must be made? No Yes Is the information already on hand inadequate for making the decision? No Yes Is the decision Yes of considerable strategic or tactical importance? No Do Not Conduct Business Research Does the value of the research Yes information exceed the cost of conducting research? No Conducting Business Research
  • 13. PRACTIONER AND MANAGEMENT RESEARHER ORIENTATIONS: Management researcher: Basic understanding knowledge General enlightenment Theoretical explanation Solutions “Why” knowledge knowledge Substantive theory building Focus of interest Instrumental Practical Problem “How to” Local theory-in-use Theoretical and methodological Methodological Rigour imperative Academic publication Key outcome with Disdain of practioner ignore Practicioner Useable Views of others Timeliness Actionable results practice impact Deprecate or
  • 15. MAJOR TOPICS FOR RESEARCH IN BUSINESS       General Business Conditions and Corporate Research Financial and Accounting Research Management and Organizational Behavior Research Sales and Marketing Research Information Systems Research Corporate Responsibility Research
  • 16. KRİTİK SUALLAR      Menecerlər problemin nədə və harda olduğunu təyin edə bilirlərmi? Hər situasiyaya görə bir biri ilə əlaqəli problemlərivə bunların səbəblərini bilirlərmi? Hansı tip məlumatları və necə toplayacaqlarını bilirlərmi? Doğru qərarlar almaq üçün toplanan informasiyaları necə analiz edəcəklərini və qərarvermə üçün necə hazır hala gətirməyi bilirlərmi? Sonda bu analizlərin nəticələrinin problemin həlli istiqamətində necə istifadə edəcəklərini bilirlərmi?
  • 17. ELMİ ARAŞDIRMALAR1 Observation MüĢahidə  2 Identification of problem areaProblemin təyini  3 Theoretical frameworkTeorik çərçivə, əsaslar  4 Hypotheses Hipotezlər ortaya qoyma  5 Research designAraĢdırmanın dizaynı  6 Data collectionMəlumatların toplanması  7 Data analysisMəlumatların analizi 
  • 19. PROBLEM FORMULATION- PROBLEMIN TƏYİNİ  Well begun is half done --Aristotle AraĢdırma mövzusu, məqsədi nədir  AraĢdırmada nəyi və nələri öyrənmək istəyirik  Hər hansı bir sahəyə uyğun praktik problemlərin təyini  Qaynaqlar 
  • 20. BİZNESDƏ HƏR ZAMAN İNFORMASİYAYA EHTİYAC VAR!!! Hər bir şirkət bütün həyat tsiklində rəqabət edə bilməsi üçün araşdırmaya ehtiyac duyar!  ġirkətlər məlumatları həm şirkət daxili qaynaqlardan həm də şirkət xarici qaynaqlardan əldə edər!  Şirkətlərin ən çox istifadə etdikləri yol, metod, xarici və daxili mühitdən əldə etdikləri məlumatların toplanması, analizi və sintezi və bunun texnologiya ilə uygunlaşdırmasıdır! 
  • 21. THE RESEARCH PROCESS- ARAŞDıRMA PROSESİ            1 Observation- MüĢahidə 2 Data gathering- Məlumat toplama 3 Problem definition- Problemin təyini 4 Theoretical framework (variables identified)- Teorik çərçivə 5 Hypotheses- Hipotezlər 6 Research design --- AraĢdırmanın dizaynı 7 Data collection,analysis,interpretation- Məlumatların analizi, yorumlanması 8 Deduction- Nəticələrin süzgəci 9 Report writing- Hesabatların yazılması 10 Report presentation- Hesabatların təqdimatı 11 Managerial decision making- Ġdarətmə qərarlarının alınması
  • 23. IMRAD QAYDASI  Nədir IMRAD qaydası? I-introduction, Mmethods, R-Results (A-and) və DDiscussion kəlmələrinin baĢ hərflərini əmələ gətirən, yəni Giriş, Metodlar, Nəticələr və Diskussiya-Müzakirə mərhələlərini əhatə edən məqalə, xüsusilə elmi məqalə yazma qaydasıdır.
  • 24. YAXŞI ARAŞDIRMANIN XÜSUSİYYƏTLƏRİ!          Məqsədlər aydın təyin olunmalıdır AraĢdırma prosesi bütün detallarıyla hazırlanmalıdır AraĢdırma dizaynı planlı olmalıdır Yüksək etik çərçivədə olmalıdır Sərhədlər (zaman, coğrafi və s.) açıq təyin olunmalıdır. Qərarvermə üçün adekvat effektli analizlər aparılmalıdır AraĢdırma nəticələri real göstərilməlidir. Nəticələr tədbiq edilməyə uyğun formaya salınmalıdır AraĢdırmacıların təcrübəsi nəzərə alınmalıdır.
  • 25. ARAŞDIRMA FORMALARI i) Reporting; -Hesabat xarakterli  ii) Descriptive;- Təsviri  iii) Explanatory; and –izahli, aydınlaĢdırıcı  iv) Predictive – Forecasting xarakterli, Təxmin xarakterli 
  • 26. REPORTING  Hesabat xarakterli araĢdırma ancaq müəyyən məlumatların, rəqəmlərin, statistik göstəricilərin toplanması və bunlar üzərində əməliyyatlardır  Bu tip araĢdırma əsasən qaynaqlarla iĢləmə, qaynaqlardan məlumatlı olma, onları əldə edə bilmə və s. Kimi bilgi və bacarıqları tələb edir.  Bu cür çalıĢma çox az qərarverməyə təsir edər. Qərarvermədə hesaba alınsa da əsas təsir gücünə malik deyil.
  • 27. DESCRIPTIVE-TƏSVİREDİCİ Təsviredici çalıĢmalar əsasən kim, nə, nə zaman, harda və bəzən də necə suallarına cavab axtarır  AraĢdırmacı adətən hər hansı bir hadisənin, qrupun, problemin, insanların xarakteristik xüsusiyyətlərini təsvir edər.  Bu araĢdırmalarda toplanmıĢ məlumatlar, rəqəmlər yuxarıdakı suallarla daha geniĢ təsvir edilir.  Eyni zamanda burada birdən çox dəyiĢkənlər nəzərə alına bilər və bir birləriylə əlaqəsi araĢdırıla bilər. 
  • 28. I keep six honest serving men, (they taught me all I knew), their names are what, and why, and where and when, and how, and who.” --Rudyard Kipling 30
  • 29. DESCRIPTIVE RESEARCH EXAMPLE Ortalama istehlakçı gəlirləri  40 yaĢ civarı qadınlar  Ailə gəliri ayda 3000 AZN olanlar  Ancaq Ali təhsillilər  AzyaĢlı uĢaqlı analar  Dövlət məmurları 
  • 30. EXPLANATORY-İZAHEDİCİ (CAUSAL-SƏBƏBƏ BAĞLI) MüĢahidə olunan və/vəya əldə olunan araĢdırma məlumatlarlnın hansı teorik və praktik əsaslara uyğun olduğunu izah edər.  Əlaqələrin Ģərtləri və effektləri, nəticələri haqqında  AraĢdırmaçı hipotez irəli sürmək üçün hər hansı teoriyə və ya praktik bilgiyə əsaslanır. 
  • 31. PREDICTIVE-TƏXMİN EDİCİ  Əvvəl baĢ verən və artıq öyrənilmiĢ, təcrübə qazanılmıĢ, problem, hadisə və ya Ģərtlərə əsaslanaraq gələcək üçün təxminlər etmək
  • 32. EXPLORATORY-KƏŞVİYYAT XARAKTERLİ Məlumat, informasiya olmadığı təqdirdə baĢ vurulacaq yol!  Survey-based research – Sorğu əsaslı araĢdırma. 
  • 33. KəĢfiyyat araĢdırması Ġkinci əldən məlumatlar Təcrübə sorğuları Pilot çalıĢmalar 35
  • 34. QEYRİ MÜƏYYƏNLİK VƏ ARAŞDIRMA NÖVLƏRİ CAUSAL OR DESCRIPTIVE COMPLETELY CERTAIN TAM DƏQİQ ABSOLUTE EXPLORATORY AMBIGUITY TAMAMİLƏ QEYRİ-MƏYYƏN
  • 35. TƏXMİN FORMALARI VƏ PROBLEM EXPLORATORY TƏSVĠREDĠCĠ (Problem təyin edilməyib) DESCRĠPTIVEĠZAHEDĠCĠ EXPLLANATORY (ġərtə bağlı TƏXMĠN) (Problem haqda məlumat var) (Problem açıq təyin olunub) SatıĢlar zəifləyib Bizim məhsulların istehlakçıları, mü.təriləri kimlərdir? Hansı xüsusiyyətlərə malikdirlər? Yeni paketlə müĢtərilər daha çox alacaqlarmı? Rəqib məhsulları alanlar kimlərdir? Hansı xüsusiyyətlərə malikdirlər? Ġki reklam kampaniyasından hansı daha effektivlidir və ya ola bilər? Səbəbini bilmirik Ġnsanlar bizim yeni məhsulumuzu bəyənəcəklərmi
  • 36. 3-CÜ DƏRS: MARKETING RESEARCH MARKETİNQ ARAŞDIRMALARI (TƏDQİQATLARI) Marketinq araĢdırmaları nədir? 38
  • 38. 21-Cİ ƏSRDƏ BİZNES ARAŞDIRMALARI QloballaĢma  Ġnternet və digər IT texnologoyalarından istifadə və artımı 
  • 39. REDEFINING MARKETING RESEARCH The American Marketing Association (AMA) redefined Marketing Research as: The function which links the consumer, the customer, and public to the marketer through INFORMATION
  • 40. REDEFINING MARKETING RESEARCH Used to identify and define market opportunities and problems Generate, refine, and evaluate marketing performance Monitor marketing performance Improve understanding of marketing as a process
  • 41. MARKETINQ SISTEMINDƏ BAZAR ARAġDıRMASıNıN YERI Ġstehsalçı StimullaĢdırma ilə bağlı tədbirlər aĢağıdakılara cavab vermək üçün lazımdır: AraĢdırma aĢağıdakı suallara cavab vermək üçün lazımdır: İstehlakçıya nə lazım? Nə vaxt lazım; Harda lazım; Nə qədər lazım; Necə istəyir; Və bu xidmətlərin qarşılığında nə qədər ödəməyə hazırdır? Communication növü Pul və mal dəyiĢimi Ġstehlakçı Ġstehlakçı –Ġstehsalçı ĠNFORMASĠYA -Ona nə lazımdır, -Necə əldə edə bilər; -Hardan əldə edə bilər ən yaxşı seçimi necə etməlidir; -Bu mal və xidməti almaqla necə məmnun qalacaq;. Communication növü Ġstehsalçı-istehlakçı
  • 42. MARKETİNQ ARAŞDIRMASI NƏDİR? Marketinq araĢdırması– marketinqin bir hissəsidir... Fəaliyyəti: Ġnformasiyaların toplanması və analizi MƏQSƏDLƏRĠ: 1) Problem və imkanların oyrənilməsi və təyin edilməsi 2) Marketinq fəaliyyətlərinin analizi, effektliliyinin öyrənilməsi və ölçülməsi.  Marketinq araĢdırmaları bütün marketinq mix-i əhatə edir və qeyri müəyyənlikləri aradan qaldırmaq üçün istifadə edilən bir vasitədir. 44
  • 43. A CLASSIFICATION OF MARKETING RESEARCH Marketing Research Problem Identification Research Market Potential Research Market Share Research Market Characteristics Research Sales Analysis Research Forecasting Research Business Trends Research Problem Solving Research Segmentation Research Product Research Promotion Research Distribution Research
  • 44. PROBLEM SOLVING RESEARCH SEGMENTATION RESEARCH  Determine the basis of segmentation  Establish market potential and responsiveness for various segments PRODUCT RESEARCH  Select target markets  Test concept  Create lifestyle profiles: demography, media, and product image characteristics  Determine optimal product design  Package tests  Product modification  Brand positioning and repositioning  Test marketing  Control score tests
  • 45. Marketinq araşdırmaları necə olmalıdır?  sistematik  obyektiv  faydalı,  Spesifik  Və qərar qəbul edilməsinə uyğun və yararlı olmalıdır.
  • 46. 48 MARKETINQDƏ ƏSAS ARAġDıRMA OBYEKTLƏRI BĠLGĠ  BAZAR (istehlakçılar, rəqiblər)  Məhsul/Xidmət  Satışlar  Qiymət  Distribusiya  Reklam/kommunikasiya ARAġDIRMA
  • 47. PROBLEM SOLVING RESEARCH PROMOTIONAL RESEARCH Sales promotion relationship Optimal promotional mix Copy decisions  Media decisions  Creative advertising testing  PRICING RESEARCH   APR Optimal promotional budget  0.00%  Evaluation of advertising effectiveness  Claim substantiation  Pricing policies  Importance of price in brand selection  Product line pricing  Price elasticity of demand  Initiating and responding to price changes $ALE
  • 48. PROBLEM SOLVING RESEARCH DISTRIBUTION RESEARCH Determine…  Types of distribution  Attitudes of channel members  Intensity of wholesale & resale coverage  Channel margins  Location of retail and wholesale outlets
  • 49. MARKETING RESEARCH SYSTEM Customer Groups • • • • Consumers Employees Shareholders Suppliers Uncontrollable Environmental Factors Controllable Marketing Variables Marketing Research •Product •Pricing •Promotion •Distribution Assessing Information Needs Providing Information Marketing Decision Making Marketing Managers • Market Segmentation • Target Market Selection • Marketing Programs • Performance & Control •Economy •Technology •Laws & Regulations •Social & Cultural Factors •Political Factors
  • 50. MARKETINQ ARAġDıRMALARı: NƏYI VƏ NIYƏ ARAġDıRıRıQ? Mal/Xidmətləri öyrənmə Hansı malları hansı xüsusiyyətlə istehsal etmək, hansı malları yaxĢılaĢdırmaq, hansıları istehsaldan çıxarmaq? Ġstehlakçıları Ġstehlakçıların sosyo-demografik portretinin hazlrlanması, istehlakda potansiyal istək Və dəyiĢikliklərin öyrənilməsi ya da istehlakçıların mal/xidmətdən imtina etməsinin öy. Qiymətləri və qiymət siyasətini Məhsula hansı qiymət qoyulmalıdır? Ġstehlakçılarla , diler və distribyutorlarla münasibətdə hansı qiymət siyasəti aparılmalıdır? StimullaĢdırma tədbirlərini Hansı satıĢ / distribyusiya siyasəti aparılmalıdır? Partner Ģebekesini necə qurmalı və inkiĢaf etdirmək lazımdır? Reklam siyasətini Hansı reklam siyasəti seçilməlidir və ümumi və fərdi reklam büdcəsi nə qədər olmalıdır Həyata keçirilən reklam aksiyalarının nəticəsi necə ölçülməlidir? ġirkətin imicini ġirkətin korporativ stilini necə yaratmaq lazımdır? ġirkətin /brendin/məhsulun imicini necə yaratmaq və təkmilləĢdirmək lazımdır? ġirkətdə marketinq strukturunun iĢini Marketinq informasiya sistemini necə qurmaq və idarə etmək lazımdır? Marketinq strukturu necə olmalıdır... Yeni fəaliyyət istiqamətlərini Yeni iĢ qolları –fəaliyyət istiqamətləri açmaq lazımdır ya yox? Yeni bazarlara girərkən hansı marketinq siyasəti aparılmalı və marketinq mix necə həyata keçirilməlidir? Ġdareetmə strategiyası Istiqamətlərini Ġdarəetmə resurslarını necə bölüĢdürmək lazımdır? Bazarı necə seqmentləĢdirmək Hədəf kütləni necə seçmək lazımdır, istehlakçı dəyərini (brend dəyərini) necə artırmaq lazımdır
  • 51. 53 Brendin həyat xətti boyunca tələb olunan ƏSAS marketinq araşdırmaları Məhsul istehsalından Əvvəl Ġstehsal ərəfəsində və sonrasında • Bazarın ümumi analizi • Niş bazar arayışı • Seqmentasiya • İstehlakçı ehtiyaclarının və bunu qarşılama davranışının dərindən öyrənilməsi • Mövqelənmə • Brend konseptlərinin test edilməsi • Qiymətə olan duyarlılıq və ya qiymət elastikliyi • Məhsulun və paketinin testi • Kommunikasiyanın testi • Rəqiblərin davamlı analizi • İstehlakçıların brendə münasibətinin və brend haqqındakı düşüncələrinin öyrənilməsi • Brend loyallığının ölçülməsi • Müştəri məmnuniyyətinin ölçülməsi • Kommunikasiyaların test edilməsi
  • 52. MARKETİNQ ARAŞDIRMASI MƏRHƏLƏLƏRİ 54 Problemin təyini AraĢdırma məqsədi və məsələlərin təyini AraĢdırma planının hazırlanması • AraĢdırma instrumentinin hazırlanması(metod və мetodikalar) • AraĢdırma coğrafiyasının, zamanın və büdcənin təyini Ġnformasiyaların toplanamsı («sahə») Desk research Keyfiyyət araĢdırması • Qaynaqlardan axtarma • Respondentlərin seçilməsi • Fokus qrupların və dərinləmə Intervyülərin aparılması Kəmiyyət araĢdırması • Sorğu anketlərinin hazırlanması • Ġntervyuerlər üçün instruksiyaların hazırlanamsı • Sorğuların aparılması • Nəzarətin aparılması Ġnformasiyalarla iĢ və analizin aparılması Kəmiyyət araĢdırması • KodlaĢdırma • Məlumatların təmizlənməsi • Yekun formatın yoxlanması AraĢdırma nəticələrinin təqdim olunması Hesabat və prezentasiya Ģəklində
  • 53. Informasiya növləri 55 Ġlkin məlumatlar (primiry data) – məlumatlar bazası , araĢdırma da istifadə məqsədilə xüsusilə toplanan informasiyalar Ġkincil (secondary data) – əvvəlcədən var olan müəyyən informasiyalar  İnternet  Çap olunmuş məlumatlar • Rəsmi statistika • Sektor haqqında çıxan yazılar, hesabatlar • Məlumat kitabçaları  Müstəqil, əlaqədar və ya yaxın proektlərin nəticələri • • • • Retail Audit İstehlakçı paneli Media panellər Monitorinqlər
  • 54. Araşdırma növləri 56 Ġnformasiyaların toplanması metoduna görə  Kəmiyyət araşdırmaları  Keyfiyyət araşdırmaları  Kabinet (desk research, ikincil informasiyalar) Dövriliyinə görə  Bir dəfəlik  Davamlı Aidiyyət (Məxsusluq) formasına görə Müstəqil formada Sifariş əsasında (AdHoc) Sindicative
  • 55. Araşdırma predmetləri və metodlar Keyfiyyət araĢ. Kəmiyyət araĢ. MasabaĢı (Desk research)       Bazarın ümumi analizi Motivasiya/Davranış Məlumatlılıq/İstifadə Testing Proqnozlaşdırma Qiymət araşdırması            Ehtiyac araşdırması Brend qavrayışı Segmentasiya İstehlakçılar Satış analizi Bazar həcmi, bazar payı Bazarın strukturu Rəqiblər Məhsul Bazar trendləri Stimullaşdırma kanalları,
  • 56. METODLARıN MÜQAYISƏSI Keyfiyyət Niyə?  Daha detallı öyrənmə (Ġstehlakçıların hər hansı məhsul haqqında düĢüncələrini daha dolğun öyrənmə)  Ġstehlakçıların davranıĢlarının dərindən öyrənilməsi  Ġstehlakçılardan hər hansı bir fakt, problem haqqında və onun səbəbləri haqqında ətraflı öyrənmə  Kreativ məsələlərin həlli  Kəmiyyət araĢdırmasının optimallaĢdırılması Kontrol məqsədilə və ya əmin omaq üçün  Çətin əlaqə qurulacaq respondentlər zamanı  Hər hansı bir məsələ zamanı və ya nəyinsə dəqiqləĢdirilməsi, düzəldilməsi zamanı  AraĢdırıllan sahədə doğru statistik məlumatlarln əldə edilməsi çətinliyi zamanı, kütləvi sorğuların aparılmasının çətinliyi zamanı 58 Kəmiyyət Nə qədər?  Bazarın durumu haqqında ölçülə bilən formada məlumatıarın alınamsı, Respondentlərin hər hansı brend, məhsul haqqında məlumatının, istehlak həcminin, istehlak sıxlığının araĢdırılması  Statistik məlumatların əldə edilməsi  Bazarın vəziyyəti, strukturu, həcmi, bazar payları və seqmentlər haqqında məlumatlar  Alıcıların, rəqiblərin, reklamların, kampaniyaların effektivliyi haqqında  Təxminləmədə istifadə etmək üçün  Məlumatların standartlaĢdırılması məqsədilə
  • 57. 59 KEYFIYYƏT ARAŞDıRMALARı NÖVLƏRI Dərinləmə intevyülər FOKUS QRUPLAR Standart 8 -10 adam Mini qrup (4-6 adam) Standart 1,5 – 2,5 saat Cüt (2 respondent) GeniĢ forma (2,5 - 5 saat) Standart 1 moderator Tək (1 respondent) 2 Moderatorlu • ƏməkdaĢlıqla • Konflikt formatında Tez-tez Bəzən
  • 58. FOKUS GRUP NECƏ VƏ HARDA KEÇĠRĠLĠR? • Müasir səs yazma və görüntü yazma aparatları • Təktərəfli ĢüĢələrdən istifadə • Nəzarətçilərin moderatorla əlaqə yaratma imkanı • Sinxron tərcümə 60
  • 59. KEYFIYYƏT ARAŞDıRMA NÖVLƏRININ MÜQAYISƏSI 61 Dərinləmə intervyülər AraĢdırma probleminə daha dərindən yanaĢma və tək respondent olduğu üçün daha dərin sualların soruĢulması, problemlərin həlli yolunun axtarılması Qrup intervyülərində yaranan əks mövqelərin və diskusiyyaların neytrallaĢdırılması Qruplarda öz fikirlərini söyləməyə çətinlik çəkən və istəməyənlərlə individual söhbətə ehtiyac varsa Qrup daxilində açıqlanması çətin olan mövzularda söhbət Fokus qruplar  Qismən az maliyyətli metod Vaxtdan səmərəli istifadə  Hər bir iĢtirakçının ayrı ayrılıqda və qrup daxilində fikirlərinin öyrənilməsi və qrupun əksər düĢüncəsinin alınması SifariĢçinin prosesi izləyə bilməsi, müdaxilə edə bilməsi, əlavə suallarıın verilə bilməsi və s. Qrup iĢindən istifadə edərək kreativ ideyaların alınamsı Reklam materiallarının test edilməsi Loqo, kataloq və s .haqqında düĢüuncələrin alınması
  • 60. 62 KEYFIYYƏT ARAġDıRMASıNDA ĠNFORMASIYA ALMA METODU Dolayı BirbaĢa Suallar Keyfiyyət araĢdırmasında çox istifadə edilir Siz kinoya tez-tez gedirsiz? … Siz necə düşünürsünüz Ləman x kinoya tez-tez gedir ? …
  • 61. 63 Respondentlərin semilməsi kriteriyaları FOKUS QRUPDA iĢtirakı uyğun olmayanlar - Fokus qrup metodu ilə tanıĢ olanlar, bu metodu bilənlər - Bir biri ilə və ya moderatorla tanıĢ olanlar - Müzakirə olunan məsələni dərindən bilənlər - Marketinqdə, psixologiya, sosyologiya, reklam və s iĢlərdə olanlar Fokus-qrup iĢtirakçılarının seçilməsi metodları 1. Təsadüfi seçim (telefonla və ya küçədən) 2. Snaw –ball metodu 3. Xüsusi seçim əsasında 4. Hazır siyahıdan istifadə 5. MüĢtərilərdən seçim
  • 62. Fokus qruplardan nə vaxt istifadə edilir? Şirkət daxilində fərqli səviyyələrdəki idarəetməci və əməkdaşlarn şirkət və qurumsal faktorlara dair düşüncələrinin öyrənilməsi ( idarəetmə tərzi, şirkət mədəniyyəti, şirkət imici, işçi məmnuniyyəti və s.) •Şirkət əməkdaşlarının ehtiyaclarının/istəklərindəki dəyişikliklərin, şirkətdən gözlədikləri faydaların öyrənilməsi • Şirkət içində yaranan problemlərin və proseslərin səbəblərinin öyrənilməsi, • Proekt və qurulan sistemlərin uyğunluğu və mükəmməlləşdirilməsi istiqamətində əməkdaşların fikirlərinin öyrənilməsi • Mövcud sistemlərin şirkət əməkdaşları tərəfindən dəyərləndirilməsi, • Bir məhsul və ya məhsul kateqoriyasına aid istehlakçı görüşlərinin, düşüncələrinin, qavramalarının öyrənilməsi • Yeni məhsul fikirləri haqqında öngörülər və məlumatlar əldə etmək, • Köhnə məhsullar üçün yeni fikirlər ortaya çıxarmaq, • Reklamlar üçün yaradıcı fikir və materiallar meydana çıxarmaq, • Müəyyən bazar strategiyalarına istehlakçı münasibətlərini öyrənmək, • Yaradıcı fikirləri kəşf eləmək, .
  • 63. 65 Keyfiyyət araşdırması: Nəticələrin təqdimatı, Hesabatlar 1. AraĢdırma bitdiyi zaman qısa Ģifahi brif 2. Top-Line hesabat (Qısa hesabat) - GiriĢ - Məqsədlər - Metodologiya haqqında (növü, qruplar, respondent sayı) - NƏTĠCƏLƏR (əsas hissə) - ƏSAS NƏTĠCƏLƏR VƏ REKOMENDASĠYALAR 3. TAM HESABAT (Cədvəllərlə, video və səslə birlikdə) 4. Nəticələrin SifariĢçiyə təqdimatı 5. MüĢtəri ilə Marketing (konkret rekomandasiyaların iĢlənib hazırlanması, araĢdırmadan daha sonra istifadə edilməsi zamanı)
  • 64. 66 Keyfiyyət araşdırması: Nəticələrin təqdimatı, Hesabatlar 1. AraĢdırma bitdiyi zaman qısa Ģifahi brif 2. Top-Line hesabat (Qısa hesabat) - GiriĢ - Məqsədlər - Metodologiya haqqında (növü, qruplar, respondent sayı) - NƏTĠCƏLƏR (əsas hissə) - ƏSAS NƏTĠCƏLƏR VƏ REKOMENDASĠYALAR 3. TAM HESABAT (Cədvəllərlə, video və səslə birlikdə) 4. Nəticələrin SifariĢçiyə təqdimatı 5. MüĢtəri ilə Marketing (konkret rekomandasiyaların iĢlənib hazırlanması, araĢdırmadan daha sonra istifadə edilməsi zamanı)
  • 65. 67 KƏMİYYƏT ARAŞDIRMASI NÖVLƏRİ Ekspert sorğusu Sorğu Face-to-face CATI Fərdi Telofonla Testing In-hall test BirbaĢa müĢahidə Retail audit Store check ƏNƏNƏVĠ Home-test Mystery shopping BĠLGĠSAYAR KÖMƏYĠ ĠLƏ Аnketlərin doldurulması • Paylanaraq • Ġntevyuerin iĢtirakı ilə Evdə • Poçt • Media • Elektron (E-mail, Internet) Küçədə ĠĢ yerində
  • 66. Dr. Cebrail Veliyev KANTITATIV ARAŞDIRMALAR, “KİM” VƏ “NƏ QƏDƏR”? SUALLARINA CAVAB VERMƏKDƏ... Kütləvi sorğu Anketdə əvvəlcədən göstərilən suallara respondentin fikirlərini öyrənmək. Birə-bir intervyülər (face to face) Birə-bir söhbətlər daxilində intervyüerlə respondent arasında aparılan sorğu. Çatışmazlıqları: Yüksək maliyyət; Intervyuerin təsirinin ola bilməsi; Intervyuerin işinin kontrol edilməsi mürəkkəbliyi. Telefonla sorğular Müxtəlif suallarla əhalinin müxtəlif kəsiminin fikrini öyrənən ən operativ, sadə və ucuz yol. Çatışmazlıqları: Sorğu müddətinin az olması (15 dəqiqədən çox çəkməməli); Sualların sayına məhdudiyyət; Bəzi respondentlərdən düzgün və ətraflı cavab alına bilməməsi (Məsələn hüquqi şəxslərdən və ya gəlirlərlə xərclərlə əlaqədar) 68
  • 67. 69 CATI /COMPUTER ASSISTED TELEPHONE INTERVIEWING/ CATI (Bellview) ilk dəfə 1982-də aparılıb . Ən çox istifadə edilən telefon sorğu növüdür.   Üstünlükləri: - Çox sayda insanın fikrinin öyrənilməsi - intervyunun aparılmasının 100% kontrolu - Məlumatların tez bir vaxtda əldə edilməsi (15 dəq hər bir sorğu 8 saatda 800 ankete qədər çıxa bilər)
  • 68. Poçt vasitəsilə sorğu Anketlərin məktubla göndərilməsi. Çatızmazlıq: Aşağı faiz (adətən cavabların faizi geri dönməsi 30-50%). Retail audit Pərakəndə satışın auditi və ya araşdırması Özundə assortiment, qiymıt, distribyusiya, reklan materialları, xidmət və s. cəmləşdirir. Mix-method Kalitativ və kantitativ araşdırma metodlarını hər ikisni əhatə edən qarma metod. Hall-test Böyük bir qrupun (təqribən 100-400 nəfər) məhsulu test etməsi ilə aparılan araşdırma. Home-test İstehlakçıların məhsulu evlərində test etdikdən sonra anketi doldurmaları. Mystery shopping Pərakəndə nöqtəsindəki xidmətlərin keyfiyyətinin “gizli müştəri” adlanan şəxslər vasitəsilə araşdırılması 70
  • 69. 71 ANKETLƏRDƏ SUAL NÖVLƏRI  Bağlı-Yarıbağlı-Açıq suallar  Bir baĢa suallar  ġkalalı suallar  Əsas-Kontrol suallar  Funsional, xidməti: filtrləmə, tələ, vastəçi, köməkçi
  • 70. 72 ANKET: SUAL NÖVLƏRI SUALLAR - cavabları verilmiĢ suallar BAĞLI Ailəlisiniz? Bəli, xeyr Yarıbağlı- cavabları göstərilmiĢ və əlavə olaraq açıq buraxılmıĢ yer olan suallar Zəhmət olmasa deyin son 7 gündə hansı jurnalları oxumusunuz? 1Х 2 ХХ 3 Digər (zəhmət olmasa göstərin)_______________ Neçə suala cavab verə biləcəyini dəqiq göstərmək lazımdır : • Bir seçim • Çox seçim/ • Və ya limitli seçim Açıq suallar Reklamın ideyası sizcə nədir? ________________
  • 71. 73 SAHƏ İŞİ  Anketlərin hazırlanması və çapı  Ġntervyüerlərə instruksiyaların izah edilməsi və verilməsi  PĠLOT sorğunun keçirilməsi  Sorğu anketində düzənləmələrin aparılması və sorğuda çıxa biləcək problemləri azaltmaq  Əsas sorğuların keçirilməsi  Kontrolun aparılması
  • 72. ARAġDıRMA ġIRKƏTININ SEÇILMƏSI Qısa məlumat tələb etmək  Saytını incələmək  ƏməkdaĢlarına müxtəlif suallar soruĢmaq  ġirkətin imkanları (texniki təchizatı, mütəxəssisləri, əməkdaĢ sayı, baĢqa ölkələrlə iĢbirliyi, program təminatı və s.)  ġirkətin tarixi, beynəlxalq və lokal marketinq və araĢdırma cəmiyyətlərinə üzvlüyü  Hansı sahədə ixtisaslaĢıb (araĢdırma metodu və hansı biznes sahəsində)  ġirkətin araĢdırması tələb olunan sahədə və məhsulla əlaqədar araĢdırmalarda təcrübəsi  MüĢtəriləri  Qiyməti  ƏməkdaĢlıq Ģərtləri 74
  • 73. ARAġDıRMA ġIRKƏTI ÜÇÜN BRIF NECƏ HAZıRLANMALıDıR?:  ġirkət haqqında qısa məlumat AraĢdırmanın mövzusu (Sahə haqqında məlumat vəs)  AraĢdırma məqsədinin və problemlərin açıq izahı  AraĢdırma nəticəsinin hansı sahələrdə istifadə olunacağı  AraĢdırma coğrafiyası  Əsas hədəf kütlə auditoriya  SifariĢçinin ön gördüyü araĢdırma metodu  AraĢdırma hesabat formasl necə olmalıdır (cədvəl, grafiklər, ppt, excel və s)  Ġlkin nəticələr və yekun hesabatın təqdim olunma vaxtları (araĢdımanın müddəti)  AraĢdırma büdcəsi  Əlaqədar Ģəxslər və kontakt məlumatları 75
  • 74. PhD of EconomyJabrayil Valiyev 14.01.2014 DESK RESEARCH-DƏ NƏLƏRƏ DIQQƏT ETMƏK LAZıM?        AraĢdırma həvəsi və bacarığı AraĢdırma kanallarının-qaynaqlarının bilinməsi AraĢdırmada istifadə oluna biləcək və olunmayacaq məlumatların seçilməsi (Əlaqəli və əlaqəsiz) Bu mövzu ilə əlaqədar aparılmıĢ araĢdırma nümənələrinə baxmaq Statistikalarla iĢ (düzgünlüyünü yoxlamaq) Statistikaları bir bir birləri ilə əlaqələndirmək Data-Ġnfornation-Knowledge prosesi ilə iĢləmək... 76
  • 75. 4-CÜ DƏRS: ARAŞDIRMA STRATEGIYALARININ SEÇILMƏSI ƏSAS ARAġDIRMA STRATEGĠYALARI  Təcrübə araĢdırması  Sorğu  Arxiv  Business Case Study  Etnografi  Action (Tədbiq yoluyla) research  Grounded Theory –  Narrative Ġnquiry 
  • 76. TƏCRÜBƏ ARAŞDIRMALARINDA İSTİFADƏ EDİLƏN DƏYİŞKƏNLƏR            Əsasən təbiət elmlərində istifadə edilməsinə baxmayaraq sosial elmlərdə də yayqın istifadə edilməkdədir. Burada asılı olmayan dəyiĢkənlərin təsiri ilə asılı dəyiĢkənlərin necə dəyiĢdiyi öncəki təcrübələr əsas alınaraq incələnməkdədir. Hipotezis irəli sürülür. Sıfır hipotez (dəyiĢkənlərin təsirlənmədiyi) və alternativ hipotez (dəyiĢkənlərin təsirləndiyi) hipotezlər ələ alınır. DəyiĢkənlər arasında əlaqə incələnir. DəyiĢkənlər : - asılı olmayan-- müstəqil, Independent variables (IV) Asılı- Depended variables (DV) Madiating (MV) Orta IV-------MV-------DV Moderator -düzənləyici (moderator), Control kontrol edici- Asılı olmayan dəyiĢkənlərin asılı dəyiĢkənlər üzərində təsirinin effektini ölçmək üçün istifadə edilir. Confounding - (Extranous variable) asılı və asılı olmayan dəyiĢkənlərə təsir edən digər gizli ikinci dərəcəli dəyiĢkənlər. Misal xarakterik özəlliklərin davranıĢa təsir etməsi
  • 77. Figure 5.2 A classic experiment strategy
  • 78. SURVEY-SORĞULAR  Kim, nə, harda, nə qədər kimi suallara acavab axtaran aarĢırma (Kəmiyyət araĢdırmaları)
  • 79. ARXİV ARAŞDIRMASI  Ġdarəetmə sənəd, qeyd və s. mənbələrini istifadə etməklə aparılmaqdadır. Xam məlumatlar əvəzinə, Analiz olunmuĢ məlumatların istifadəsi daha yaygındır.
  • 80. CASE STUDY ġirkət və ya idarəetməcinin özü və baĢqası tərəfindən həyata keçirilmiĢ bu və ya digər Ģəkildə bənzər real idarəetmə tədbiqlərinin nümunə alınaraq istifadə olunması.  Əsasən “Niyə” sualına cavab axtarılır.  Case study 1) single, 2) Holistic(Multyple) ola bilər.  Single case stady-də əsas bir kritik problemin cavabı axtarılır.  Holistic case study-lerde birdən çox case studylər ələ alına bilər. 
  • 81. Figure 7.1 Population, sample and individual cases
  • 82. Etnoqrafik araĢdırma nədir? Nələr öyrənilir? Etnoqrafik araĢdırma, antropolojik bir yanaĢmadan irəli gələn və insanların mədəni və günlük həyat tərzini və insanlar üçün nələri özündə cəmləĢdirdiyini ələ alan bir araĢdırma metodudur. Ġstehlakçıların ehtiyac, münasibət və davranıĢ araĢdırmalarında bunlara təsir edən dəyərlərin, hisslərin nələr olduğu, hansı davranıĢları göstərdiyi və bu faktorlara nələrin təsir etməsi bu araĢdırma metodunda daha geniĢ araĢdırılmaqdadır. Ġstehlakçının həyat tərzi haqqında bu nüanslardan yaxınlaĢaraq bilgi əldə edilir. - Müəyyən hədəf bir bazar, mədəniyyət və ya mühit - Digər araĢdırmaların əksik qaldığı nöqtələrdə bunu dərin bilgilərlə tamamlamaq, - Müəyyən davranıĢ tərzlərini incələmək və fərqlilikləri görmək, Ġstehlakçının nə istədiyi deyil, eyni zamanda nə istəyəcəyi haqqında da məlumatlar toplamaq,Ġstehlakçı üçün yeni olan və o vaxtacan qarĢılanmamıĢ ehtiyac və ya istəyini öyrənib ortaya çıxarmaq...
  • 83. Etnografik araĢdırmalarda müĢahidə, dolaylı intervyu və dərin intervyülərdən də istifadə edilir. Ġstehlakçı gündəlik həyatında nə edir, necə istifadə edir, bunun haqqında nə düĢünür və bundan hansı həzzi alır, hansı hissləri keçirir kimi nüanslar bu araĢdırmada önəmlidir. Bunu öyrənmək isə standart araĢdırnaçı Ģəxslər vasitəsilə çətindir. Bu araĢdırmaların istehlakçıların məhsulu istifadə etdiyi məkanda aparılması və özəlliklə psixoloq və antroploqlar vasitəsilə və ya iĢtirakı ilə aparılması vacibdir.
  • 84. Neromarketinq araşdırmaları: Bazar və bazardakı dəyiĢikliklərlə əlaqədar insan davranıĢını anlamaq və analiz etmək nerolojik texniklərin (MR cihazı, magnetik beyin grafiği cihazımagnetoencephalography…) istehlakçılar üzərində tədbiq edilməsidir . Neromarketinq tədbiqatı, iĢtirakçılara müəyyən Ģəkillər göstəriilir və eyni zamanda beyinləri güçlü MR cihazlarla incələnir. Beynin frontal lob korteksində parlaqlıq olduğu vaxt bu hal, nero fəliyyətin artdığını göstərir. Beynin bu hissəsi tərcihlə əlaqədar hissədir ki bu sahədə olan siqnallar vasitəsilə görüntülərin istehlakçıyı satın almağa təĢviq etdiyini irəli sürürlər.
  • 85. Action research (Lewin, 1946) Hər hansı bir məqsədlə bir mövzuda əyani olaraq tədbiq etmə və nəticələrini dəyərləndirmə yolu... Hər hansı bir məqsəd və ya məsələ var olduğu Ģərtlərdə diaqnoz edilir, bunun nəticəsində gələcək fəaliyyətlərin planlaması aparılır və fəaliyyətlər həyata keçirilir. Həyata keçirilən fəaliyyətlər dəyərləndirmətə tabi tutulur... Bunun sonucu yenidən diaqnozdan baĢalayaraq araĢdırma spiralı davam etdirilir.
  • 86. Action research (Lewin, 1946) The action research spiral
  • 87. GROUNDED THEORY-ƏSASLANDIRILMIŞ TEORİ Öncədən hər hansı bir hipotez iləri sürülmədən data –məlumatlardan yola çıxaraq onların kodlaĢdırılması, qruplaĢdırılması, müqayisə edilməsi ilə hər hansı bir problemin ortaya qoyulması və araĢdırılması teorisi  Sistematik məlumat və bilgilərdən teori əldə etmə. 
  • 88. NARRATIVE INQUIRY – “SÖYLƏNTİ” TƏDQİQATI Hər hansı bir kommentariadan hekayədən, hadisə haqqındakı fikirlərdən yola çıxaraq araĢdırma strategiyası  Söylənti nə haqqındadır?  Nə baĢ vermiĢdi, kimə, harda və niyə?  Hansı Ģərtlərdə baĢ vermiĢdir?  Nəticədə nələr olmuĢdur, nə əldə edilmiĢdir? 
  • 89. 5-CI DƏRS: BAZAR ARAŞDIRMALARI Global araĢdırma Ģirkətləri haqqında məlumat  Lokal araĢdırma bazarı və Ģirkətlər haqqında məlumat  Xarici bazar araĢdırmaları haqqında ümumi məlumatlar 
  • 90. DÜNYANIN ƏN BÖYÜK ARAŞDIRMA ŞİRKƏTLƏRİ 1. AC NIELSEN (USA), 1923-cü ildə qurulub. 5,4 milyard USD, 34000 iĢçi 2. KANTAR GROUP ( UK) 1993-cü ildə qurulub, 11 ġirkəti var TNS GLOBAL-ən böyüyü. 3,4 milyard USD, 22 000 iĢçi 3. IPSOS S.A. (France)- 3-cü Global bazar araĢdırması Ģirkəti. 1975-ci ildə qurulmuĢdur. 2, 3 milyard USD illik gəlirə malikdir, 16 000-ə yaxın iĢçisi var.(2012) 4. GFK (Germany)-. 1937-ci ildə qurulub, 12000 iĢçisi var, 1,9 (2012) milyard satıĢ gəliri var. 5. IMS Health inc. (USA) 775 milyon USD, 2600 iĢçi 6. Information Resorces inc. (USA) 764 milyon USD, 4000 iĢçi
  • 91. LOKAL ARAŞDIRMA ŞİRKƏTLƏRİ SIAR Company (1993)  ERA insight company (1996)  Business Insight (1998)  ACT Research (Georgia-2002, Baku-2010) 
  • 92. Azərbaycanda Marketinq araĢdırmaları bazarı Kəmiyyət • Bazar həcmi və potensialı • Bazarda rəqabət əksikliyi • AraĢdırma fəaliyyətlərinin tam yerinə yetirilməməsi • AraĢdırma keyfiyyətlərinin aĢağı olması Keyfiyyət • Yeniliklərin az olması Ümumi • Marketinq araĢdırması ilə əlaqədar seminar və konfransların olmaması • AraĢdırma Ģirkətlərinin zəif iĢbirliyi, araĢdırma dərnək və ya assosiasiyasının olmaması • Marketinq araĢdırma fəaliyyətlərində ekspert kimi özünüifadə yetərsizlikləri • Digər ölkə bazarlarına çıxıĢ zəifliyi
  • 93. LOKAL ARAġDıRMA ġIRKƏTLƏRININ FƏALIYYƏTLƏRINƏ SIFARIġÇI BAXıġı           AraĢdırma Ģirkətlərinin Ģirkətləri araĢdırmaya cəlb etmə zəifliyi ġirkətlərlə əməkdaĢlıqda davamlılığın zəif olması ġirkətlərin öz aralarında əməkdaĢlığı və birliyinin olmaması AraĢdırma növlərindən tam istifadə edilməməsi Kəmiyyət araĢdırmalarında sahə və nəzarət iĢinin zəifliyi Kəmiyyət araĢdırmalarında sadəcə statistik məlumatları çatdırmaq, analiz və təkliflərin verilməməsi EKSPERT KĠMĠ MÖVQELƏNMƏMƏLƏRĠ Keyfiyyət araĢdırmalarında peĢəkar komanda (moderatorların) az olması Yeniliklərin bazarda tədbiqinə çalıĢmamaları ÖZÜNÜYENiLƏMƏ FƏALiYYƏTLƏRiNiN ƏKSiKLIYi
  • 94. Marketinq araĢdırmaları sahəsinin gələcək inkiĢafı ilə əlaqədar təkliflər: ġĠRKƏTLƏRĠMĠZƏ: SifariĢçi Ģirkətlərin marketinq araĢdırmasına baxıĢlarını dəyiĢdirmə yolları Marketinq mütəxəssislərinin marketinq və marketinq araĢdırması təlimlərinə cəlb olunması AraĢdırma istəklərinin düzgün Ģəkildə ifadəsi... AraĢdırma brifinin düzgün hazırlanması AraĢdırma iĢinə nəzarət edilməsi və yoxlanılması AraĢdırma nəticələrinin təqdimatında tələbkarlıq ARAġDIRMA NƏTĠCƏLƏRĠNDƏN ĠSTĠFADƏ ETMƏK və ya NƏTĠCƏLƏRĠ YOXLAMAQ
  • 95. Marketinq araĢdırmaları sahəsinin gələcək inkiĢafı ilə əlaqədar təkliflər: ARAġDIRMA ġĠRKƏTLƏRĠMĠZƏ: ġirkətlərin «eĢitmək istədikləri»ni deyil, real vəziyyəti çatdırmaq!!! Özünü təkmilləĢdirmə və özünüyeniləmə Yeni araĢdırma texnikaları və metodologiyaları SAHƏLƏR üzrə hesabatların hazırlanması, təbliği və satıĢı EKSPERT fəaliyyətləri DATA-INFORMATION-KNOWLEDGE-WISDOM prinsipi KOMPLEKS XĠDMƏT!!! SADƏCƏ ARAġDIRMA STASTĠSTĠKASI DEYĠL, ANALĠZ VƏ TƏKLĠFLƏR!!! AraĢdırma kitabxanasının təĢkili və istifadəyə açıq tutulması
  • 96. Marketinq araĢdırmaları sahəsinin gələcək inkiĢafı ilə əlaqədar təkliflər: TƏHSĠL VƏ TƏLĠM Universitet-ġirkət əməkdaĢlığı və bu çərçivədə MARKETĠNQ ixtisasına marağın artırılması Marketinq fakültələrinin yaradılması və keyfiyyətcə artırılması Marketoloqların universitetlərlə əlaqələrinin gücləndirilməsi, seminar, təlim və forumların keçirilməsi, təcrübələrin paylaĢılması Sahə ilə əlaqədar nəĢrlər: «Marketinq Azərbaycan», «Marketinq araĢdırmaları» dərgilərinin gücbirliyi ilə nəĢr edilməsi
  • 97. BAZAR ARAġDIRMALARI HAQQINDA ÜMUMĠ MƏLUMATLAR  Bazar araĢdırması bir məhsula aid tələbi müəyyənləĢdirmək üçün zaman və maliyyət nöqteyi nəzərindən bahalı bir üsuldur.  Effektiv tələb müəyyən bir dönəmdə, müəyyən bir bazarda, müəyyən eidlmiĢ bir qiymətdəki xüsusi bir malın toplam miqdarını ifadə edir  Ġkincil məlumat qaynaqları (satıĢ hesabatları, statistikalar və s.) əksər hallarda yetərsiz olur və bu zaman bazar araĢdırmalarından istifadə etmək yoluyla tələb təxmini öyrənilir.
  • 98. BAZAR ARAġDIRMALARI HAQQINDA ÜMUMĠ MƏLUMATLAR  Bazar araĢdırmasının əsas məqsədi tələb analizidir. Hər hansı bir araĢdırma proektində cari tələbin müəyyənləĢdirilməsi zamanı aĢağıdakı hədəflər seçilir:  a) Ġstehlakçıların almaq istədikləri mal və xidmətin miqdarını təyin etmək və bu yolla bazar həcmi və bazar payını müəyyənləĢdirmək  b) Ampirik bilgilerin köməyi ilə əlavə istehsal gücünün yaradılmasını müəyyənləĢdirmək
  • 99. XARİCİ BAZAR ARAŞDIRMALARI  Xarici Bazar araĢdırmasında masabaĢı bazar araĢdırması və yerində sahə araĢdırması olmaq üzrə bir-birini tamamlayan iki metod mövcuddur. Adətən əvvəlcə masabaĢı araĢdırma, daha sonra isə sahə bazar araĢdırması həyata keçirilir.  MasabaĢı araĢdırma da öz növbəsində iki mərhələdən ibarətdir:  - Hədəf bazarın seçilməsi - Hədəf bazar potansiyalının ölçülməsi   MasabaĢı iĢi ilə Ģirkət öncə hədəf bazarını müəyyənləĢdirir, daha sonra isə bu bazarın uygunluğu ilə əlaqədar ön araĢdırma həyata keçirir, hədəf bazar potansiyalını ölçür.
  • 100. MASABAŞI ARAŞDIRMA YOLLARI  1. Dünya hadisələrinin günbəgün təqib edilməsi, məlumatlılıq. ġirkət fəaliyyət sahəsi ilə əlaqədar beynəlxalq bazardakı dəyiĢiklikləri və sektorda həyata keçirilən xüsusi proektlər, innovasiylar ilə əlaqədar xəbərləri daimi izləməli və öyrənməlidir.  2. Ticari və iqtisadi statistikaların analizi: Ticari statistikalar ümumiyyətlə ölkələr və ayrı ayrı məhsul qruplarına görə hazırlanır və yayınlanır. Əhali sayı, dağılımı, ölkənin demoqrafik xüsusiyyətləri bu cür statistikalardan bir hissəsidir. Digər statistikalar isə iqtisadi statistikalar: AdambaĢına düĢən milli gəlir (ÜDM) , sektorlara görə istehsal miqdarı və iqtisadiyyatda payları, ümumi statistika ilə əlaqədar digər məlumatlar: inflyasiya, faiz dərəcələri, iĢsizlik və s. əhəmiyyətli göstəricilərdir. Bu məlumatlar: ölkənin əlaqədar nazirlik, dövlət qurumları, əlaqədar ticari və iqtisadi quruluĢların yayınladığı illik və rüblük vəs hesabatlardan əldə edilir. Ölkələrin yayınladığı statistikalardan əlavə müxtəlif beynəlxalq qurumların yayınladığı statistikalar da əhəmiyyətlidir. Bu iki qaynağın müqayisəsi mütləq aparılmalıdır.  3. Ekspertlərin fikirlərinin öyrənilməsi : Ekspert rəylərini öyrənmək üçün müxtəlif yollar var: - Ticarət və iqtisadiyyatla əlaqədar dövlət qurumlarında iĢləyən ekspertlərlə görüĢmək - Ticarət və sənayə palatalarındakı ekspertlərlə görüçmək - Seminar, konfrans və müxtəlif sektorial mövzulara həsr olunmuĢ tədbirlərdə iĢtirak etmək, oradakı eksperlərin fikrini öyrənmək - Bənzər məhsulları ixrac və ya idxal edən uğurlu ixracatçılarla görüĢmək, - Beynəlxalq ticari və iqtisadi qurumlardan olan ekspertlərlə görüçmək.
  • 101. MASABAġI ARAġDIRMANIN MƏRHƏLƏLƏRĠ  MasabaĢı araĢdırmada məlumatların toplanması və analizi çətin və darıxdırıcı ola bilər. Ancaq artıq internetdən istifadə bu cür məlumatların toplanmasını asanlaĢdırmıĢdır. Ancaq bu qaynaqların bilinməsi və daim təqibi lazımdır ki unudulmasın. MasabaĢı AraĢdırmanın mərhələləri:         - Məqsədin təyin edilməsi - Məhsulun sinifləndirilməsi, klassifikasıyası - Məlumat qaynaqlarının müəyyənləĢdirilməsi - Məlumatların klassifikasiyası - DATA BANKın qurulması Məqsəd: Hədəf bir ölkənin seçilməsi, hədəf ölkədə hədəf seqmentin müəyyənləĢdirilməsi, fəaliyyət qərarı Məhsulun klassifikasiyası: Effektiv bir bazar araĢdırmasına baĢlamağın ilk addımı istehsal etdiyiniz, etmək istədiyiniz, satıĢ və ya ixracını planlaĢdırdığınız məhsul və ya məhsulların beynəlxalq səviyyədə bilinən formada klassifikasiya etməkdir. Ticari statistikaların çoxunda məhsullar bü cür klassifikasiyalaĢdırılır. (Sahəyə görə, məhsul qrupuna görə, gömrük kodlarına (GTIP)-lərə görə
  • 102.  Məlumat qaynaqlarının müəyyənləĢdirilməsi: 1) ġirkət içi məlumat qaynaqları: - SatıĢ hesabatları, - Proforma invoice-lar - Rüblük, aylıq, illik hesabatlar və analizlər 2) ġirkət xaricində istifadə olunan qaynaqlar: - Müxtəlif lokal və beynəlxalq qurum və quruluĢların hesabatları - Statistik məlumatlar - Xarici ölkə səfirlik və ticari atəĢəlikləri - Ġxraca dəstək qurumları - Xarici ölkədəki səfirliklər və bunlara bağlı fəaliyyət göstərən ticari müĢavirlər - Universitet yayınları - Beynəlxalq qurumların yayınları, hesabatları
  • 103. BEYNƏLXALQ QURUMLAR:           Beynəlxalq qurumların yayınları çox geniĢ və hərtrəfli məlumat qaynağı ilə doludur. Bu qurumlar da yenə də ümumi və xüsusi olaraq ikiyə ayrılır. Ümumi iqtisadi və statistik məlumatlar yayınlayanlar (BirləĢmiĢ Millətlər ĠnkiĢaf Hesabatı),ümumi xarakter daĢıyan qurumlar və xüsusi sektorlar üzrə fəaliyyət göstərən qurumlar: Məsələn, Beynəlxalq Kənd Təsərrüfatı TəĢkilatı (IFAD) BMT tərəfindən yayınlanan "BirləĢmiĢ Millətlər Ġllik Statistika məcmuası” (The United Nations Statistical Yearbook). Beynəlxalq Finans Korporasiyasının IMF'nin aylıq “Beynəlxalq Maliyyə Statistikaları" (International Financial Statistics) ITC-International Trade Center (Beynəlxalq Ticarət Mərkəzi) mərkəzi Cenevrədə yerləĢən bu qurumdan ölkələrin sektorlara görə toplam ticarət statistikalarını əldə edə bilərsinizĢ Bu yolla hansı ölkənin hansı sektorda dünya ticarətindəki yerini öyrənə bilərsiniz. BirləĢmiĢ millətlərə bağlı COMTRADE.UN.ORG ixrac və idxal rəqəmləri məhsul siniflərinə və ölkələrə görə məlumatlar WTO-World Trade Organisation (Dünya Ticarət TəĢkilatı) Dünya Ticarət TəĢkilatından dünya ticarəti ilə əlaqədar güncəl məlumatlar və sektorlarla əlaqədar dünyadakı ümumi trendlər haqqında informasiyalar əldə edə bilərsiniz. Dünyadakı ixrac assosiasiyaları və buna bənzər qurumlar Dünyadakı AraĢdırma assosiasiyaları və yayınladığı məlumatlar OECD ölkələri ilə əlaqədar informasiyaları bu qurumun yayınladığı hesabatlardan əldə edə bilərsiniz. SNG ölkələri ilə əlaqədar SNG ölkələrinin ölkələrarası statistika komitəsi www. cisstat.com
  • 104. MƏLUMATLARIN KLASSİFİKASİYASI      Mövzuya görə klassifikasiya Məhsul və ya məhsul qrupuna görə klassifikasiya Ölkələrə görə klassifikasiya Hədəf bazar və ya müĢtərilərə görə klassifikasiya Fəaliyyət növünə görə klassifikasiya (birbaĢa ixrac, vasitəli ixrac, investisiya və s.)
  • 105. XARİCİ BAZAR ARAŞDIRMASINDA ÖNƏMLİ DİGƏR ARAŞDIRMA OBYEKTLƏRİ      Hədəf bazardakı lisans, standartlar ve sertifikasiya tələblərinə uyğunluğu təmin etmək Patent, ticari brend haqqında məlumatları toplamaq Vergilər, gömrük vergiləri, kotalar və digər qiymət xaricindəki əngəlləri araĢdırmaq Etiketləmə ilə əlaqədar məlumatları toplamaq Ölkə qanunlarına aid digər faydalı məlumatların əldə edilməsi
  • 106. DƏRS: 6  Ġstehsal sahəsi (Əməliyyatlar) və Biznes araĢdırmaları
  • 107. ƏMƏLİYYATLAR ÜZRƏ ARAŞDIRMALAR  Əməliyyatlar araĢdırmas nədir:  Mövcud qaynaqlarla əməliyyat sistemini əlveriĢli qərar almaq üçün necə daha effektli qurmaq, idarə etməyi öyrənən bir sahədir...  Ġdarəetmə departmanlarına tabeliklərində olan əməliyyatlar ilə əlaqədar kantitativ əsaslarla qərar almağa köməklik göstərən elmi yanaĢmalardır. 109
  • 108. OPERATIONS RESEARCH; ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDıRMASI     Sənaye sahəsində Biznesdə Dövlətdə Müxtəlif sahələrdə      Ġnsanlar Makinalar Materiallar Pul-büdcə Management 110
  • 110. ƏMƏLĠYYAT ARAġDIRMASI NƏYĠ TƏMĠN EDĠR?  Qəraralma üçün rasional imkanları təmin etmək.    Modern biznes mühitində mürəkkəb problemlərin həllinə kömək göstərmək Ġnsanlar, makina və prosedurlardan ibarət organizasional sistemlər üçün riyazi və komputer əsaslı modellərin qurulması Bu modellər doğrultusunda qərar alma və təxminləmə üçün analitik və riyazi texniklərin istifadəsi 112
  • 111. ƏMƏLIYYAT ARAŞDıRMASINDA ƏSAS VƏ ƏLAQƏDAR SAHƏLƏR;  Əsas sahələr  Mühəndislik, Ġdarəetmə, RiyaziHesablamalar  “Qəraralma elmləri“nə yaxın sahələr  Tədbiqi riyaziyyat, kompüter elmləri, iqtisadiyyat, Sənaye mühəndisliyi və sistem mühəndisliyi 113
  • 113. Əməliyyatlar araĢdırması Metodologiya Əməliyyat AraĢdırmas ı Problemin təyini və analizi Problem həll yollarının təklifi Problemin həll yollarının yoxlanılması Dəyərləndirm ə Tədbiq etmə
  • 114.  Qəraralma texnikası olaraq OR-Əməliyyat araĢdırması əsas bu 5 mərhələdən ibarətdir:      Problemin təyini və analizi Modelin qurulması Modelə görə həll yolları. Modelin yoxlanılması. Həllin tədbiq edilməsi.
  • 115. ƏMƏLIYYATLAR ARAŞDıRMASı METODOLOGIYA  Mərhələ 1: Problemin təyini və Analizi  AraĢdırma obyektinin təyini, problemin təyini  Problemi analiz etmə və kiçik hissələrə ayırma  AraĢdırma prioritetlərinin qoyulması
  • 116. ƏMƏLIYYATLAR ARAŞDıRMASı METODOLOGIYA  Mərhələ-II : Həll yollarının qoyulması  Həll yollarının sistematikləĢdirilməsi  Qərarvermə faktorlarının təyin edilməsi və həllə mane ola biləcək faktorların nəzərə alınması  Həll üçün ən uyğun modelin seçilməsi  Lazımi məlumatların təyini və toplanması  Analitik modellərin istifadəsi ilə problemin həllinə çalıĢmaq
  • 117. ƏMƏLIYYATLAR ARAŞDıRMASı METODOLOGIYA  Mərhələ-III Həll yollarının yoxlanılması  Sahə üzrə testin dizaynı  Sahə üzrə testin tədbiqi  Prosesin dəyərləndirilməsi  Gərək varsa dəyiĢikliklər edilməsi  Həlli sistemin tamamına yaymaq
  • 118. ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMALARI RİYAZİ MODELLƏMƏ METODOLOGİYASI Hər mərhələdə FEEDBACK olmalıdır! *Adapted from Winston, Wayne L., Operations Research: Applications and Algorithms, 3rd Edition, Duxbury Press, 1994, p. 2. 120
  • 119. ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMALARI METODOLOGİYASI •Məqsədlər nədir? •Ələ alınan problem nə qədər əlaqədar və dərindir? •Ələ alınan problemin əhatəsi və təsir sahəsi nə qədər geniĢdir? 121
  • 120. ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMALARI METODOLOGİYASI •Hansı məlumatlar toplanmalıdır? •Bu məlumatlar necə toplanacaq və qruplaĢdırılacaq? •Sistemin müxtəlif komponentləri bir biri ilə necə iĢləyəcək və ya bir-birlərinə necə təsir göstərəcəkdir? 122
  • 121. ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMALARI METODOLOGİYASI •Nə cür model istifadə oluna bilər? •Seçilən model sadə və anlaĢılandır? •Seçilən model çox mürəkkəbdir və mürəkkəbliyi nələrdədir? 123
  • 122. ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMALARI METODOLOGİYASI •Output-lar input-a daxil olanlardan gözlənilənləri qarĢılayır ya yox? •Output-lar mənalı və uyğundurmu? •Modeldə səhvlik ola bilərmi? 124
  • 123. ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMALARI METODOLOGİYASI •Məqsədlərə uyğundur və ya deyildir? •Mahiyyəti etibarilə ən çətin mərhələdir •Software-lər nədə kömək gpstərəcək və ya kömək göstərə biləcəkmi?! 125
  • 124. ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMALARI METODOLOGİYASI •Layman prinsipi ilə düzgün ünsiyyətin qurulması. •Sistem onu istifadə edənin dostuna çevrilməli! 126
  • 125. ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMALARI METODOLOGİYASI •Ġstifadəçilər sistemi öyrənməli və təcrübədən keçirməlidirlər •Sistem lazımi qaydada iĢləməli və məqsədli istifadəni təmin etməlidir. 127
  • 126. OR –ƏMƏLİYYATLAR ARAŞDIRMASININ FAYDALARI: Maliyyəti düşürmə və ya optimizasiya (proseslərin, stokların və s.)  Gəlirlərin artırılması və ya Return on Investmentİnvestisiyaların geri dönüşümü  Bazar payının artırılması  Risk idarəedilməsi və riskin azaldılması  Keyfiyyəti yaxşılaşdırmaq  Limitli resurslarla yüksək output əldə etmək 
  • 127. ƏMƏLİYYAT ARAŞDIRMASININ ƏSAS ÖZƏLLİKLƏRİ Disiplinlərarası bir yanaşma tələb edir  Elmi metodların tədbiq edilməsini tələb edir  Yeni bilinməyən problemləri aşkarlayır  Qəraralmanın keyfiyyətini yaxşılaşdırır  Kantitativ həll yolları irəli sürür  İnsan faktoru şox əhəmiyyətlidir.. 
  • 128.  Dərs 7: ĠNSAN RESURSLARI (HR) ARAġDIRMALARI
  • 129. HR ARAŞDIRMALARIN ƏHATƏSİ ġirkətin məqsəd və strategiyaları istiqamətində bəĢəri sərmayenin səmərəli və effektiv istifadəsini əhatə edən araĢdırmalar:  Potansial iĢgücü araĢdırması və təxminləri  ĠĢgücü təmin etmə yolları araĢdırması  Mövcud iĢgücü planlaması texnikalarının araĢdırılması, benchmarkinqi  Kariyera planlaĢdırılması araĢdırmaları  Performans təyini və analizi araĢdırmaları  Korporativ imic və etika araĢdırmaları  Ġç müĢtəri məmnuniyyəti, bağlılığı, motivasiya-istəkliliyi, Ģirkət-iĢçi uyumu araĢdırmaları
  • 130. HR ARAŞDIRMALAR      Ġnsan resursları araĢdırmaları bütün HR Funksiyalarını əhatə edir: Təxminləmə və Planlama ĠĢ analizi DavranıĢ araĢdırmaları Qiymətləndirmə sorğuları
  • 131. ARAŞDIRMALARDA İNSAN RESURSLARI  AraĢdırmaların idarə olunmasının əsas üstünlüyü: Klasik yanaĢma HR araĢdırmalarının Əsas Istiqamətləndiyi sahə Əldə olunan məlumatların və istifadə olunan texnologiyaların keyfiyyəti BəĢəri səramayeyə investisiya Bilgi və təkliflərə açıq olmaq və ĠĢçilərdə entuziazmtəĢəbbüskarlıq
  • 132.  AraĢdırmalarda dəyiĢim istiqaməti  Buradan Fiziki Aktivlər Buraya BəĢəri sərmayənin iĢtirakıyla yaradılan bilgi və informasiya
  • 133. HR ARAŞDIRMANIN ƏSAS MƏQSƏDLƏRİ Bilgi qaynağı və sistemini qurmaq: AraĢdırma geniĢ bilgi əldə etmədə əsas yoldur! Bilgi , təcrübələr, müĢahidələr, baĢqalarının praktik həll metodları, benchmarkinq və digər araĢdırmalardan əldə edilir. Mövcud HR Ġdarəetməsini dəyərləndirmək: AraĢdırma mövcud HR və alt funkdilarının idarətmə səviyyəsini dəyərləndirmək üçün istifadə olunur. HR idarəedtmə problemlərinin həllinə fayda vermək: AraĢdırma və nəticələri zaman və Ģərtlər baxımından dəyiĢkənlik göstərə biləcəyinə görə araĢdırmalardan çıxan nəticələri bu dəyiĢim Ģərtlərini nəzərə alaraq hər hansı bir problemin həllində istifadə etmək.
  • 134. HRIS- HUMAN RESOURCES INFORMATION SYSTEMİNSAN RESURSLARı İNFORMASİYA SİSTEMİ  Bu məqsədlərə çatmaq üçün HRĠS yaradılması və bu yolla bütün informasiyaların istifadə edilmə imkanı və gücü təmin edilməlidir.  HRĠS bir qurumda keçmiĢ, mövcud və gələcək daxili və xarici mənbədən əldə edilən informasiyaların toplanması, analizi və istifadəsini təmin edən sistemdir. - HR və alt funksiyalarla əlaqədar bütün informasiyaların toplanması - Ġnformasiyalardan lazımi istifadə - Ġnformasiyaların qorunması Daxili və xarici informasiya qaynaqlarının effektiv istifadəsi ilə mümkündür.
  • 135. Xarici informasiyalar: HR departamenti xarici mühitdə HR və ümumiyyətlə Ģirkət üçün maraqlı məlumatların toplanması və HRĠS sisteminə daxil etməsi üçün maraqlı olmalıdır.          Ġnsan resursları və idarə edilməsində rəqabətedəbilmə göstəriciləri. Müxtəlif qaynaqlardan insan resurslarının idarəedilməsi sistemi, xaraktesristikası haqqında məlumatlar. Benchmarkinq üçün informasiyalar Qurum xaricində təlim və tədris imkanlarının araĢdırıllması Ġnsan resurslarının ümumiyyətlə Ģirkətdən nələri gözlədiyi haqqında informasiyalar. Ġnsan resurslarına təsir edən sosial-mədəni və digər faktorlar haqqında məlumatlar Müxtəlif dövlət qanunları və iĢ mühiti haqqında informasiyalar ĠĢ etikası haqqında informasiyalar Korporativ mədəniyyət haqqında informasiyalar.
  • 136. Daxili informasiya resursları: HR Deparatmenti iç resursları araĢdırmaqla aĢağıdakı informasiyaları toplamaqla məsuldur:          Hər bir iĢçi haqqında geniĢ məlumat : ĠĢçi iĢə almada il boyu əsas faktorlar Təlim və inkiĢaf yönlü imkanlar Performans göstəriciləri StimullaĢdırma, motivasiya, transfer, iĢdən ayrılma göstəriciləri. Kompensasiya paketləri, madii və qeyri maddi ĠĢçilərin davamsızlığı. ĠĢçi dövriyyəs Sosial paketlər və s.
  • 137. POTANSİAL İŞGÜCÜ ARAŞDIRMALARI  Sektorial əsasda mövcud və potansial iĢ gücü araĢdırılır  Texnik və idarəetmə sahələri olaraq iki əsas sahə önəm kəsb edir.  Kritik iĢlər ön planda tutulur.  Bu istiqamətdə iĢgücü təmin edəcək təhsil ocaqları kantitativ və kalitativ yöndən ətraflı araĢdırılır.  Stratejik HR-a önəm verən iĢgücü potansialını artıracaq təkliflərlə təhsil qurumları ilə sıx əməkdaĢlıq verir, növbəti illərdə lazımi səahələrdə iĢgücü tələbini bildirir  Sənaye-Universitet əməkdaĢlığı ön plana çıxarılır  ġirkət daxili tədris qurumları yaradılır: Ģirkət akademiyası, Ģirkət universitetləri, təlim-tədris mərkəzləri.
  • 138. ĠÇ MÜġTƏRĠ MƏMNUNĠYYƏTĠ, BAĞLILIĞI, MOTĠVASĠYAĠSTƏKLĠLĠYĠ, ġĠRKƏT-ĠġÇĠ UYUMU ARAġDIRMALARI  Ġç müĢtəri məmnuniyyəti, bağlılığı, motivasiya-istəkliliyi, Ģirkət-iĢçi uyumu araĢdırmaları əhatəsində həyaat keçirilən araĢdırmalarda qeyd edilən istiqamətlərdə ölçmə fəaliyyətləri sistematik bir Ģəkildə aparılır. Bunu həyata keçirmək üçün əvvəlcə Ģirkətlərdə həm idarəetməci, həm də iĢçilərlə fizibility xarakterində ön qrup araĢdırmaları aparılır. Bu workshop-larda qurumun missiyası, strategiyası, hədəf və məqsədləri aydınlaĢdırılaraq standart sual formaları hazırlanır.  Ehtiyac və əsas gözləntilər istiqamətində payla/topla və ya online anket tədbiqatı vasitələri ilə məlumatlar toplanır və nəticələr analiz edilir. Analiz nəticəsində, ĠĢçi məmnuniyyət indeksi, ĠĢçi loyallılıq indeksi, ĠĢki motivasiya –Ġstəklilik indeksi, ġirkət-ĠĢçi uyum indeksi hesablanır. Ortaya çıxan nəticələr kantitativ və kalitativ yöndən incələnir və həyata keçiriləcək “mükəmməlləĢdirmə” tədbirləri təklif edilir. AraĢdırma nəticələri idarəetməyə və çalıĢanlara bildirilir. Feedback-lərdən həyata keçiriləcək düzənləmələr, tədbirlər yenidən workshoplar vasitəsilə meydana çıxarılır və lazımi tədbirlər, fəaliyyətlər açıqlanır , izah edilir və bir sonrakı müddət arzində tədbiq edilir.    
  • 139. DƏRS 8: INVESTION and FINANCE RESEARCH Ġnvestisiya və Maliyyə araĢdırmaları 
  • 140. İNVESTİSİYA ARAŞDIRMALARININ ƏSAS NÖVLƏRİ Ġqtisadi araĢdırmalar  Texniki araĢdırmalar  Maliyyə araĢdırmaları  Hüquqi araĢdırmalar  Bu araĢdırmalara bəzən quruluĢ araĢdırmaları adı da verilir. Bəzən isə investisiya layihəsi araĢdırmaları olaraq adalandırılır.
  • 141. Ġnvestisiya layihəsi araĢdırmaları  Ġlkin layihə: TəĢəbbüskarların –Sahibkarların investisiya qoyuluĢu zamanı ilkin mərhələdə əldə etmələri lazım olan informasiyaların toplanamsı və sistemləĢdirilməsini əhatə edən hissə.  Ġlkin layihə Fəaliyyətləri  Ġqtisadi araĢdırmalar  Texniki AraĢdırmalar  Maliyyə (Finans) AraĢdırmaları  Hüquqi AraĢdırmalar
  • 142. 1. İQTİSADİ ARAŞDIRMALAR Bazar araĢdırmaları və tələb təxmini  QuruluĢ yeri və lokalizasiya araĢdırmaları  Böyüklük (capasity) araĢdırmaları 
  • 143. 1.  İQTİSADİ ARAŞDIRMALAR: Bazar araĢdırmaları və tələb təxmini araşdırmaları (Desk research) (ikincil və digər qaynaqlardan əldə edilən bilgilər)  Sahə araşdırmaları (Anket, müĢahidə, təcrübə metodları ilə eldə edilən bilgilər)  Masabaşı
  • 144. 1.  İQTİSADİ ARAŞDIRMALAR: QuruluĢ yeri və mövqeyi (lokalizasiya) araĢdırmaları  Quruluş Yeri: ġirkətin məqsədlərinə çatması üçün məhsuldrlılıq, iqtisadi və qazanclılıq dərəcələrinə uyğun Ģəkildə həyata keçirməsinə imkan verən yerdir. ölçütlerine uygun Ģekilde yürütmesine imkân veren yerdir.  Mövqe-Lokalizasiya : MüəyyənləĢdirilən quruluĢ yeri içində Ģirkətin fəaliyyətlərinə sürdürə biəcəyi fiziki məkan olaraq qurulduğu və ya açıldığı yerdir.
  • 145. QURULUŞ YERİ FAKTORLARI - Logistika, - Xammaddəyə yaxınlıq, - Bazar və bazara yaxınlıq, - Sosial-mədəni faktorlar, - Yerli idarəetmənin tutum və davranışları - Vergi və s. kimi xərclər - İş gücü, - Enerji qaynaqları, - Su ve su qaynaqları, - Şirkətin böyüməsi planları - İqlim şərtləri, - Geolojik şərtlər.
  • 146. 1. • Ġqtisadi araĢdırmalar Böyüklük (capasity) araĢtırmaları Böyük və kiçik Ģirkətlər Kantitativ ölçümlər:       ÇalıĢacaq iĢçi sayı, Müəyyən bir dövr ərzində;  Ödənəcək xərclər,  Xammal, yarımamul və digər maddə qaynaqları,  Ġstifadə olunacaq enerji miqtarı və növü (elektrik, su, qaz və s),  yapılan satıĢların miktarı ve tutarı, Ġnvestisiya həcmi, Ġstifadə ediləcək sahənin ölçüsü, Ġstifadə ediləcək makina,texnika sayı, gücü Yerlərin kapasitesi (anbar tutumu və s.)
  • 147. 1. • İQTISADİ ARAŞDIRMALAR Böyüklük (capasity) araĢtırmaları Böyük və kiçik Ģirkətlər Kalitativ –Keyfiyyət –Mücərrəd ölçümlər • Sahibkar-Ġdarəetməçi ayırımı • Ġnvestorların tək nəfər, kiçik qrup və ya böyük qrup • Fəaliyetlerinin belirli müəyyən bir bölgəyə, ölkəyə və ya beynəlxalq səviyyəyə yönəlik olması • Eyni sənaye və ya iĢ qolunda fəaliyyət göstərən Ģirkətlərlə müqayisə zamanı ortaya çıxan mövqeləri (benchmarking) + Fərqli sektorlardakı Ģirkətlərlə müqayisəsi • Ġdarəetmə Ģəkli və səviyyəsi.
  • 148. 2. TEXNĠKĠ ARAġDIRMALAR         QuruluĢ və mövqelənəcək yerin durumu; tikintiyə uyğunluğu; zəlzələ və digər təbii hadisələrə qarĢı dirənclilik xüsusiyyəti Ġstehsal olunacaq və ya xidmət sahəsinin növü, Ġstehsal və xidmət sahəsi üçün lazımi texnik vəsaitlər və uyğunluğu Ġstehsal və digər Ģirkət funsiyalarına uyğunluq araĢdırmaları ĠĢ gücü araĢdırması ĠĢ, iĢçi və fiziki vəsait : mal və digər baxımından güvənlik araĢdırmaları, Ətrav mühit və mühafizəsinə yönəlik araĢdırmalar Lisans, patent və texniki yardım ehtiyacı və araĢdırmaları, vb.
  • 149. 3. MALĠYYƏ ARAġDIRMALARI  Maliyyə araĢdırmaları, investisiya xərclərinin və investisiya üçün lazımi finans ehtiyac və qaynağının müəyyənləĢdirilməsi və qarĢılanması üçün aparılan araĢdırmalardır.           . Feasibility- Ön layihə, pilot layihə və bütün proekt xərcləri, Torpaq sahəsi, Tikinti və ya kira xərcləri, Texniki avadanlıq və s xərclər, Nəqliyyat və vasitələri xərcləri, Ümumi xərclər, Patent və lisans haqqlarını satın alma, Texnik bilgi (know-how) transferi xərcləri, Ġnvestisya mallarının xaricdən gətirilməsi üçün edilən xərclər, Ġnvestor xarici qaynaqlardan əldə edilən finans qaynaqlarından yaranan finansman xərcləri və s.
  • 150. 3. MALĠYYƏ ARAġDIRMALARI  MaliyyələĢmə ehtiyacını qarĢılayacaq qaynaqlar:     Ġnvestor qaynaqları, Xarici qaynaqlar (borclanma), Özünü maliyyələĢdirmə (otofinansman). Maliyyə araĢdırmalarında, investisiya layihəsi ilə əlaqədar aĢağıdakı faktorlar müəyyənləĢdirilməlidir          Profitability-Qazanclılıq, ġirkətin borc ödəmə qabiliyyəti, Geri ödəmə periodu (Payback period) Net Present Value Daxili Gəlirlilik Səviyyəsi (Ġnternal Rate of Return) –Smeta gəlirliyinin göstəricisi Ġnvestisiyanın ölkə lehinə olması Ģərtləri, Ġnvestisiyanın ölkə iqtisadiyyatına dəyər qatma səviyyəsi, Ġnsan gücü məhsuldarlığı nöqteyi nəzərindən investisiyanın dəyərləndirilməsi ROI –Return On Investment .
  • 151. 4. HÜQUQĠ ARAġDIRMALAR  Ölkə qanunvericiliyinə uyğunluq araşdırmaları  ġirkət növünün müəyyənləĢdirilməsi  ġirkətin quruluĢu üçün lazım olan sənədlərin toplanması  Maliyyə və vergi qanunları  Bələdiyyə və ya yerli orqanlardana alınacaq sənədlər  Sosial sığorta, əmək qanunvericiliyi  Ətraf mühit mühafizəsi və əməyin təhlükəsizliyi
  • 152. İDARƏETMƏ VƏ MALİYYƏ ARAŞDIRMALARININ ƏSAS SAHƏLƏRİ  More corporate governance research is coming! Daha effektiv korporativ idarəetmə araĢdırmaları trendi əhatəsində:       Optimal idarəetmə strukturunun araĢdırılması Gəlir və Xərclərin optimal idarə olunması mexanizmi araĢdırmaları Ġdarəetmə vasitələrinin bir-birləriylə sistemli əlaqələrinin araĢdırılması Ölkə (lokal) və global korporativ idarəetmə üzrə araĢdırmalar Digər Ģirkətlərlə, dövlət qurumları və təĢkilatlarla əlaqə və iĢbirliyinin araĢdırılması Qanun və qaydalar (hüquqi və etik) çərçivəsində Ģirkət idarəetmə prinsiplərinin araĢdırılması  Finans qurumları, əsasən bank və digər xüsusilə kredit təmin edən maliyyə instutları ilə əlaqələrin araĢdırılması  Korporativ finans sisteminin ümumi hüquqi bazasının yaradılması və uyğunlaĢdırılması araĢdırmaları + Maliyyə analizləri və hesabat sisteminin formalaĢdırılması
  • 153. MALİYYƏ SAHƏSİ ARAŞDIRMALARINDA ƏSAS REKOMENDASİYALAR:  Əlaqədar sahə haqqında informativ olmaq  Daimi lokal və beynəlxalq hüquqi, iqtisadi, maliyyə, vergi-muhasibatçılıqla əlaqədar yenilikləri təqib etmək  Əsas teorik bilgilərə və istifadə sahələri haqqında məlumata sahib olmaq  Ġstifadə etdiyiniz metodlar: araĢdırma metodları və analizlər haqqında ətraflı bilgiyə sahib olaraq, üstün və zəif tərəflərini öyrənmək.
  • 154. MALIİYYƏ ARAŞDIRMALARI  Financial and Accounting Research Faiz dərəcələri araĢdırılması və analizi, Finans sahəsində hesablama metodlarının araĢdırılması Qiymətli kağızlar bazarında araĢdırma Ġnvestisya alternativlərinin araĢdırılması və dəyərləndirilməsi ġirkət birləĢmələri və auksionların araĢdırılması Riskin geri dönüĢümü araĢdırılması Portfolio araĢdırmaları Vergi dərəcələri araĢdırmaları və verginin təsirləri araĢdırmaları Gömrük dərəcələrinin araĢdırılması  Finans instutları ilə əlaqədar araĢdırmalar Maliyyə bazarları və bazarlarda baĢ verən hadisələrin araĢdırılması  Investisiya qiymətləndirilməsi araĢdırmaları Kredit araĢdırmaları və Kredit riski Maliyyət analzi Ġnflyasiya və qiymət araĢdırmaları Finans sahəsində yeniliklər və dəyiĢikliklərin araĢdırılması Texnolojik yeniliklərin finans sahəsinə təsiri Qanunvericilikdə finans sahəsindəki dəyiĢikliklərin araĢdırılması Finans sektoruna birbaĢa və dolayı təsir edən əlaqədar sahələrin araĢdırılması
  • 156. BENCHMARKING NƏDİR?   Nümunə götürüləcək “referans nöqtəsinin”nın müəyyənləĢdirilməsi mənasında olan benchmarking, „bir şirkətin rəqabət gücünü artırmaq üçün, (bu istiqamətdə) uğur əldə etmiş başqa şirkətlərin, iş görmə texnikalarını araşdırması, incələməsi, özünün istifadə etdiyi texnikalarla müqayisə etməsi və bu müqayisdən əldə etdiyi bilgiləri öz şirkətində tədbiq etməsi”dir. Benchmarking biznesdə rəqabət üstünlüyü təmin edər. Benchmarking Ģirkət içi fəaliyyətləri, prosesləri və ya metodları digər Ģirkətlərin fəaliyyətləru, prosesləri və ya metodları ilə qarĢılaĢtıran daimi bir ölçmə araĢdırmasıdır.
  • 157. BENCHMARKING CONCEPT What is our performance level? What are others' performance levels? How do we do it? How did they get there? Creative Adaptation Breakthrough Performance
  • 158. PhD of EconomyJabrayil Valiyev 14.01.2014 BENCHMARKING  BENCHMARKING NƏDĠR? BĠZ NƏ EDĠRĠK VƏ NECƏ EDĠRĠK? KREATĠV ADAPTASĠYALARIN HƏYATA KEÇĠRĠLMƏSĠ ƏKSĠK TƏRƏFLƏRĠN TƏKMĠLLƏġDĠRĠLMƏSĠ DĠGƏRLƏRĠ NƏ EDĠRLƏR VƏ NECƏ EDĠRLƏR? 160
  • 159. NƏ ÜÇÜN MÜQAYİSƏ ETMƏK?     Müqayisə etmək öyrənmə üçün ən yaxĢı metodlardan biridir. Müqayisə öyrənməni təmin edər. Müqayisə etmək sistemli bir prosesdir. Müqayisə etmək nəyin və ya kimin necə olduğunu, ən yaxĢı metodu, standartı və bunu kimin ortaya qoyduğunu, standartın nə olduğunu müəyyənləĢdirən araĢdırma fəaliyyətidir.
  • 160. BENCHMARKING ANLAYIŞININ YARANMASI       Benchmarking anlayıĢı, 1979-cu ildə ilk dəfə Xerox Ģirkəti tərəfindən irəli sürülmüĢdür. Rəqib makinaların sökülüb incələnməsi ilə baĢladılıb. Xerox, həm makina və hissələrinin iĢləmə prinsipini, həm də istehsal maliyyətini incələmiĢ və rəqiblərinin öz məhsullarını hansı yollarla onlardan daha az maliyyətlə istehsal etdiklərini araĢdırmıĢ və öyrənməyə çalıĢmıĢdır. Daha sonra Xerox, öyrəndiklərini öz istehsal prosesinə adaptasiya edərək tədbiq etməyə baĢlamıĢdır. 1980-ci illərdən sonra baĢda ABġ olmaqla qərbdə geniĢ yayılmıĢ benchmarking metodu, bugün də böyük Ģirkətlər tərəfindən itifadə edilməkdədir. Dell, General Elektrik, Ford və s.Ģirkətlərə misaldır.
  • 161. BENCHMARKING-DƏ MƏQSƏD NƏDİR?  Benchmarking müəyyən bir mövzuda, sahədə “ən yaxĢı” ola bilmək üçün öz məhsularını, xidmətlərini, proseslərini və fəaliyyətlərini, tədbiq etdikləri metodları lider olan və ya rəqiblə bərabər dəyərləndirərək inkiĢaf etdirmə prosesidir.  Benchmarkingdə tərəflər lazımi bilgiləri və məlumatları paylaĢmaq üçün razılaĢır və hər iki tərəf üçün müəyyən fayda əldə etmə önəmlidir.
  • 162. BENCHMARKINGDƏ ƏSAS MƏQSƏDLƏR? Benchmarkində əsas məqsədlər bunlardır:       ġirkətin məqsəd, hədəf və strategiyalarını təyin etmək üçün istifadə etmək Məqsəd və hədəflərə çatmaq üçün ən yaxĢı metodları araĢdırmaq, təyin etmək ġirkət mədəniyyətini və idarəetmə prinsiplərini dəyiĢdirmək və ya gücləndirmək ġirkətin stratejik idarə etməsini təmin etmək və buna kömək göstərmək. ġirkət içində nümunəvi tədbiqləri araĢdırmaq, aĢkar etmək. Maliyyətləri azaltmaq, optimizasiya fəaliyyətlərini araĢdırmaq, performans və qazancı araĢdırmaq.
  • 163. 2.BENCHMARKING NƏ DEYİLDİR?       Hər hansı bir Ģirkətin həyatını davam etdirmək üçün bütün problemlərinin həlli və ya həllinə yol tapmaq deyildir. Heç bir yaradıcılığa yer verməyən və ya praktik əsası olmayan teorik məlumatlarla dolu bir əl kitabı deyildir! ĠĢləri baĢqasına gördürmək (Outsourcing) deyildir. Sadəcə tək istiqamətli informasiya axıĢı deyildir, Bir proekt kimi baĢlayan və bitən deyildir Bir növ sənayə cəsusluğu, bilgi oğurluğu deyildir!
  • 164. BENCHMARKING NÖVLƏRİ  Benchmarking növləri ilə əlaqədar Biznes və bazar araĢdırmalarında bir neçə benchmarkinq növündən bəhs edilir. 1. Proses benchmarkinqi Hər hansı sahədə və tədbiqdə uğur qazanmıĢ və təcrübələrlə öz tısdiqini tapmıĢ bir metodu baĢqa bir qurumda tədbiq etməkdir. 2. Rəqabət əsaslı benchmarking Rəqib bir Ģirkətin müqayisə edilməsi ilə aparılan araĢdırma və analizi əhatə edir.
  • 165. ƏSAS AYIRIMLAR Ġnternal Benchmarking- ġirkət daxilində fikirlərin paylaĢımı  External Benchmarking- Kənardan öyrənmə  General Benchmarking- Ümumi, mütərəqqi fikirlərin mənimsənməsi 
  • 166. PROSES BENCHMARKING FƏALİYYƏTLƏRİ  Daxili benchmarking : Bu benchmarking növündə bir qurumun daxilində, departmanlar, Ģöbələr, proseslər, fəaliyyətlər və s. arasında müqayisələr aparılaraq ən yaxĢı olan təyin edilir və bu qurumun digər sahələrinə, fəaliyyətlərinə tədbiq edilir.  Rəqabətçi benchmarking: Bu metodda rəqib Ģirkətlərlə müqayisələr edilərək, ən yaxĢı tədbiqatlar təyin edilir və Ģirkətə adaptasiya edilir
  • 167. PROSES BENCHMARKING FƏALİYYƏTLƏRİ NÖVLƏRİ   Fonksional benchmarking : Bu metod, rəqabətçi benchmarkingdə olduğu kimi, qurum xaricində edilən bir benchmarking texnikasıdır. Fonksional benchmarking-də bazarda Ģirkətə rəqib olmayan fərqli bir sahədə fəaliyyət göstərən və prosesləri irəli səviyyədə düzənlənmiĢ, sistemli bir fəaliyyətləri, prosesləri, funksiyaları araĢdırılır və araĢdırma nəticəsində təyin edilən ən yaxĢı nümunələr Ģirkətdə adaptasiya edilərək istifadə edilir. Ümumi benchmarking : Bu metodda dünya səviyyəsində uğur qazanmıĢ Ģirkət və qurumların, struktur, sistem və prosesləri haqqlnda ümumi məlumatlar əldə edilir və bunların quruma adaptasiya ilə tədbiqinə çalıĢılır.
  • 168.  Proses əsaslı benchmarking: Bir-birindən fərqli iĢ prosesləri və ya fəaliyyətlər üzərinə fokuslanmağı ifadə edir. Bu benchmarkinqdə bənzər iĢləri ən effektiv tədbiq edən Ģirkətlər araĢdırılır və onların aranır ve təcrübələrindən faydalanır.  Performans benchmarkingi : Ən çox istifadə edilən benchmarking fəaliyyətidir. Məhsul və ya xidmətlərin müqayisəsi bu benchmarkingin əsasını təĢkil edir.  Stratejik benchmarking: Ümumi olaraq Ģirkətibən necə rəqabət edəcəyini araĢdıran və ortaya qoyan benchmarking fəaliyyətidir.
  • 169. BENCHMARKING MÖVZULARI: NƏLƏR BENCHMARKING EDİLİR?    1. Ġdarəetmə faəliyyətləri:, insan texnoloji, sistem, proses... 2. Kritik Uğur Faktorları: MüĢtəri razılığına, loyallığına birbaĢa təsir edən faktorlar 3. ĠĢ Fəaliyyətlər: Bir prosesin həyata keçirilməsi üçün lazımi metodlar
  • 170. HANSI ŞİRKƏTLƏRLƏ BENCHMARKING FƏALİYYƏTİ APARILIR?    Ġdarəetmənin bu mövzuda diqqətli olması vacibdir. Əvvəlcə benchmarking aparılacaq Ģirkətlər haqqında məlumat toplanır. Bu müxtəlif yollarla, bu Ģirkəti araĢdıraraq, Ģirkət haqqında yazılanlar, Ģirkətin fəaliyyətləri müxtəlif yazılı məlumatlar və ya ekspertlər vasitəsilə öyrənilir.
  • 171. BENCHMARKING TƏDBİQ QAYDALARI          Qanunlara uyğun fəaliyyət Ġnformasiya mübadiləsi qarĢılıqlı olmalıdır, tək tərəfli deyil. Gizlilik prinsipinə riayət etmək Ġnformasiyanı Ģirkət daxilində tutmaq- Ġnsider tradingləri önləmək. Benchmarking əlaqələrini yaratmaq və bunlardan istifadə etmək. Ġcazəsiz istifadə etməmək. Hər iki tərəfin gözləntilərini əsas almaq. Hədəf istiqamətində fəaliyyət göstərmək Düzgünlük.
  • 172. BENCHMARKING TƏDBİQ PLANI Benchmarking planı aĢağıdakıları əhatə etməlidir:  Benchmarking siyasəti  Benchmarking fəaliyyətlərində iĢtirak edəcək üzvlərin məsuliyyət –səlahiyyət diaqramı  Benchmarking üçün bir model proses  Təlim və təkmilləĢdirmə fəaliyyətləri  Arxiv və sənədləĢmələrin nizamlılığı və istifadə edilmə mümkünlüyü  Proses və səlahiyyətlər  Əsas benchmarking mövzuları, sahələri  Digər Ģirkətlərdən gizli tutulacaq sənədlərin və arxivin ayrılması
  • 173. BENCHMARKING TƏDBİQ PROSESİ Benchmarking tədbiq mərhələləri:       • Benchmarking mövzusunun müəyyənləĢdirilməsi • Benchmarking komandasının yaradılması • Benchmarkingdə bu və ya digər Ģəkildə əlaqədar faktorların müyyənləĢdirilməsi • Ġnformasiyaların toplanması və analiz edilməsi • Hədəflərin müəyyənləĢdirilməsi və tədbiq planın hazırlanması • Tədbiq və dəyərləndirmə
  • 176. BENCHMARKINGIN MÜŞTƏRIYƏ YANSıMASı MARKET SPACE MARKET NEEDS MARKET NEEDS MARKET SPACE ORG CAPABILITIES ORGANIZATIONAL CAPABILITIES BENCHMARKING AND CONTINUOUS IMPROVEMENT
  • 177. EXAMPLRY SPIDER CHART FOR BENCHMARKING
  • 178. GAP ANALYSIS (SPIDER CHART) Total customer satisfaction Current performance of the host for variable ‘K’. Best of the best (current performance of the partner for variable ‘A’. Current performance of the host Current performance of the partner
  • 179. BENCHMARKING SUALLARI Benchmarking üçün mövzu və sahə seçilən zaman aĢağıdakı sualları soruĢmaq lazımdır: Xerox’ un istifadə etdiyi suallar:  • ġirkətin uğurunda ən kritik faktorlar hansılardır?  • Ən çox problemə yol açan faktorlar hansılardır?  • Məhsul və xidmətlərə yönəlik suallar: Hansı məhsul və xidmətlər təklif edilir?  • MüĢtəri məmnuniyyətini hansı faktorlarlar yaratmaqdadır?  • ġirkət içində hansı problemlər vardır?  • ġirkətdə hansı sahələrdə rəqabətqabiliyyətlilik zəifdir və rəqib təsiri hiss edilir? Və s..  ġirkətin əsas xərc ünsürləri nələrdir?  Maliyyətdə hansı faktorların ağırlığı daha yüksəkdir?  Hansı funksiyalar təkmilləĢmə üçün uyğundur?  ġirkəti bazarda rəqiblərdən fərqləndirən ən önəmli faktorlar nələrdir?
  • 180. BENCHMARKINGIN ÜSTÜNLÜKLƏRİ  Stratejik tərəflər, yəni Ģirkətlər, vasitəçilər , müĢtərilər ya da ortaya çıxan təkmilləĢmə və inkiĢafdan faydalanırlar  Benchmarking fəaliyyətləri zamanı iki Ģirkət arasında əlaqələr geniĢlər.  Proseslə maraqlananlar (iĢtirakçılar) və onlar arasında əlaqələr geniĢləyər.  Hədəflərdə xarici baxıĢ Ģirkət içindəki dəyiĢikliklərə qarĢı olan dirənci zəiflədər.  Qərarlar məlum kantitativ rəqəmlərə əsaslanır.  Məhsuldarlıq və texnolojik ilərləyiĢ nöqteyi nəzərindən rəqabətüstünlüyü yaradar.  Ən mütərəqqi tədbiqatların Ģirkətdə istifadəsinə yol açar  ƏməkdaĢların motivasiyası və performansına müsbət təsir edər  Yeni və faydalı professional əlaqələrin qurulmasına kömək göstərər.  Yeni teknolojik yeniliklərin Ģirkətdə tədbiqinə Ģərait yaradar.
  • 181. DƏRS... SATIŞDA ARAŞDIRMALAR VƏ SATIŞ TƏXMİNLƏMƏ (FORCASTING)
  • 182. SATIŞDA ARAŞDIRMA NÖVLƏRİ                   SatıĢ fəaliyyətləri ilə əlaqədar həyata keçirilən bütün növ araĢdırmaları əhatə edir və çox zaman bazar araĢdırmaları ilə iç-içə xüsusiyyət göstərir. Ölkə, bölgə araĢdırması SatıĢ kanalları araĢdırması Rəqib araĢdırması Məhsul, qiymət, xidmət araĢdırmaları StimullaĢdırma tədbirləri araĢdırmaları SatıĢ kanalları daxili araĢdırmaları SatıĢ təxminləmə və buna görə edilən araĢdırmalar Retail satıĢda mağaza yer /seçim araĢdırması Konsept test araĢdırmaları Mağaza testi araĢdırması Merchandising araĢdırmaları Shopper index Shopper insight Pərakəndəci omnibusu HoReCa –Yerində istehlak panelləri Chain Insight (Böyük pərakəndəci fəaliyyət araĢdırmaları) Fərdi və Ġstehlakçı (qrup) panelləri
  • 183. SATIŞ KANALLARI ARAŞDIRMASI  AraĢdırmadan əldə edilən informasiyaya və bilgiyə görə bir Ģirkət distribusiya siyasətini müəyyənləĢdirər və satıĢ kanalları metodunu seçər. SATIġ KANALLARI ĠLƏ ƏLAQƏDAR AġAĞIDAKI SUALLARA CAVAB AXTARILIR:        Təklif olunacaq məhsul və ya xidmət bazarının ümumi xarakteristikası nədir? Təklif olunan məhsul və ya xidmət standart məhsul vəya xidmət tipidir? Deyilsə fərqli tərəflər nələrdir? Təklif olunan məhsul və ya xidmət ənənəvi (mövcud) satıĢ kanalları vasitəsilə həyata keçiriləck yoxsa yeni satıĢ kanallarına ehtiyac duyulur? Bu mövcud satıĢ kanalları müəyyən bir məhsul ağırlıqlıdır yoxsa sərbəstdir? SatıĢ kanalları hər hansı bor monopol xüsusiyyətə malikdirmi? Monopol xüsusiyyəti varsa alternativ bir satıĢ kanalı qurmaq imkanı varmı? SatıĢ kanalları növlərinin hansından istifadə olunacaq? Topdancı, Agent, Retail(pərakəndə)
  • 184.        Ġstifadə olunacaq satıĢ kanallarının xüsusiyyətləri və fəaliyyətləri nələrdir? Misal üçün texniki xidmət göstərirlər ya yox? Reklam xərclərini öhdələrinə götürə bilərlər ya yox? Bəzi maliyyə məslələrinə necə baxırlar? Texniki (anbar, logistika) imkanları nələrdir? MüĢtəri portfeli və xüsusiyyətləri haqqında məlumat, Əlavə xidmətləri varmə və nələrdir? SatıĢ kanallarının fəaliyyəti ilə əlaqədar coğrafi, hüquqi olaraq hansı problemlər var? SifariĢ vermə sıxlığı Ödəmə imkanları və Ģəkilləri SatıĢ kanallarının hər səviyyəsində gəlir nisbətləri necə tənzimlənir?, necə qurulmalı və hər səviyyədə gəlir dərəcələri nə qədər olmalıdır? SatıĢ kanalları xüsusuiyyətlərində vaxtaĢırl baĢ verən xüsusiyyətlər nələrdir? Bu dəyiĢikliklərə qarĢı hansı tədbirlər alınmalıdır? Retail kanallarda merchandising fəaliiyətlərininraĢdırılması
  • 185. SHOPPER INDEX (ALICI İNDEKSİ) ■ Shopper Index araĢdırması – Ġstehlakçıların müəyyən məhsul qrupunda alıĢveriĢ etmə və alım davranıslarını mütəmadi olaraq izləyən və araĢdıran və bu yolla alıĢveriĢ trendlərini daha operativ təqib edərək bu trendləri öyrənmək və buna görə fəaliyyətləri düzənləmək üçün aparılmaqdadır.  ■ Hər bir sektor məhsullarına yönəlik aparılan araĢdırmaları əhatə edir.
  • 186. SHOPPER INSIGHT         Shopper Insight modeli, hədəf istehlakçı kütləsinin pərakəndə kanallarındakı alıĢ-veriĢ davranıĢlarını incələyərək, seçilən pərakendə kanalında “kategori və brendi” idarə etmək üçün ən doğru strategiyaların müəyyənləĢdirilməsinə kömək edər. Bir pərakəndə kanalında daha çox ciro və qazanc əldə etmək üçün iki yoldan birini birini seçmək lazımdır. 1) daha çox müĢtəri və ya 2) əldə edilən müĢtəriyə daha çox satmaq . Shopper Insight modeliylə, Ģirkətlər bu iki yoldan hansını seçmək lazım olduğunu görə bilirlər. Shopper Insight modeli, bu fəaliyyətləri ön görər: Hədəf istehlakçılar qrupunda “dəyərli istehlakçı” kitləsi kimlərdir, profili necədir, hansı brendləri və məhsulları seçər? Qiymət elastikiyyəti necədir? BaĢqa kateqoriyalarda promothion inkanlarına nə dərəcədə açıqdır? BaĢqa hansı kanalları seçər? Bu hədəf kütləyə necə çatmaq lazımdır? Optimal brend və SKU (Stock Keeping Unit) sıralaması necə olmalıdır?
  • 187. SATIŞ TƏXMİNLƏMƏ (SALES FORCASTING)       SatıĢlarin təxmini, satıĢların idarə edilməsinin və ümumiyyətlə idarə etmənin ən çətin sahələrindən biridir. Marketinq quruları hələ də təxminləmənin bir elm və ya sənət olması haqqında mübahisə edirlər. Deyə bilərik ki, təxminləmə hem bir elm, həm də bir sənətdir. Təxmin- fəaliyyətlərin nəticəsini təyin etməyə çalıĢan ehtimalların ve ekspert rəylərinin fəaliyyətin özünün həyata keçirilmə yolu və trendi və ya gözlənən nəticələrin rəqəmlərlə ifadə edilməsidir. Təxminlər qısa-müddətli (adətən 3 aylıq zaman ərəfəsini), orta müddətli (normalda 1 vəya 2 ili əhatə edən) və uzun müddətli (3 ildən çox müddət) olmaqdadır. Bazarın təxmini, əldə olan informasiyanın nə qədər düzgün olmasına baxmayaraq, marketoloqların ən çətin vəzifələrindən biridir. Mal və xidmətlər istehsalına qoyulacaq investisiyalara bazar təxminlərinə dayanaraq qərar verilməkdədir. Təxminləmə- investisiya və biznes planların hazırlayıĢında rol oynayacaq faktorların təyin edilməsi və onların təsirinin hesablanmasıdır. Təxminləmə metodu özündə gələcək üçün obyektiv(kantitatif) və subyektif(kalitatif) ehtimalları birləĢdirməkdədir
  • 188. MAKRO VƏ MİKRO TƏXMİNLƏMƏ  Təxminləməni makro təxminləmə və mikro təxminləmə olaraq iki hissəyə ayırmaq mümkündür:  Makro təxminləmə: bazarı bütün olaraq təxmin etmək etməkdir. Bu mövcud bazar tələbinin öyrənilməsini və gələcəkdəki bazar tələbinin hesablanmasını özündə birləĢdirir.  Mikro təxminləmə: mal və xidmət əsasında təxminləmədir. Bu bir malın vəya xidmətin bazardakı, sektordakı mövcud payınının hesablanması və gələcəktə bazardan və sektordan ala biləcəyi payın təxmin edilməsi fəaliyyətidir
  • 189. SATIŞ TƏXMİNLƏMƏNİN ƏHƏMİYYƏTİ  Təxminləmə ona görə çox önəmlidir ki, gələcəkdəki satıĢ rəqəmlərinə görə Ģirkət mənfəətini təxmin edir və istehsalını və maddi və bəĢəri qaynaqlarını ona görə planlaĢdırır.  SatıĢ təxmini, müəyyən bir zaman bölümü içində planlanan satıĢın dəyər (pulla) və miqdar olaraq əvvəlcədən təxmin edilməsidir.  SatıĢ təxmininə dayanaraq satıĢ hədəfləri təyin edilir, hədəflərə çatmaq üçün strategiyalar və proqramlar seçilir və satıĢ büdcəsi hazırlanır.  SatıĢ təxminləri bütün marketinq investisiyaları üçün çox önəmlidir. Bu özündə tarixi günləri və layihələr axıĢını; məsələn, gələcək satıĢ rəqəmlərini, hərəkət ortalamalarını, mövsümi analizi, dövrü dalğalanmaları əhatə edən zaman trendləri modelləridir.  Bu həmdə səbəb-nəticə modellərini; məsələn, satıĢ rəqəmlərinə qiymətin təsiri, mal satıĢlarının və promosyon reklamçılığının bir bütün içində görülməsini özündə cəmləĢdirir. Bunlar kantitatif təxminləmə metoduna aid edilir.  Kantitatif təxmin modellərindən baĢqa kalitatif modellər də praktikada mövcuddur. Müxtəlif ekspert fikirlərinə etimad göstərərək gələcək barədə qərar vermək kalitatif təxmin modellərinə misal göstərilə bilər
  • 190. ƏSAS KANTITATIV (KƏMIYYƏT) TƏXMINLƏMƏ NÖVLƏRI Trend analizi- KeçmiĢ illərin (dövrlərin) satıĢları diqqətə alaraq gələcək il üçün (dövr üçün) satıĢ təxminlərinin aparılması. SatıĢZaman əlaqəsi  Bazar testləri –Mövcud bazar çərtləri altında alıcıların hər hansı bir məhsula dair tutumları  Poisson and Exponential smoothing-Poisson və Üstlü dağılım metodları... 
  • 191. QUALITATIVE FORECASTING TECHNIQUES –Keyfiyyət yönlü təxminləmə yolları  • Top menecerlərin fikirlərinin alınması  • Delfi Texnikası- bir qrup daxili və/və ya xarici ekspertlərin rəyinin öyrənilməsi  • SatıĢ gücünün fikir və təklifləri.  • Mövcud və/və ya potansial müĢtəri qruplarının fikirləri
  • 192. SATIġ TƏXMĠNLƏRĠNĠN TƏYIN EDILMƏSI ZAMANI DĠQQƏT EDĠLƏCƏK ġĠRKƏT DAXĠLĠ VƏ XARĠCĠ FAKTORLAR:  KeçmiĢdə həyata keçən satıĢ göstəriciləri, bu günün iqtisadiyyatında tez-tez riskli olduğu kimi, gələcək üçündə real göstərici ola bilməz.  - Ġqtisadi mühit, investisiya və iqtisadi artım və inkiĢafa təsir edən faktörlər ya da tələbə təsir edən faktorlar direkt və ya endirekt olaraq mal satıĢına da təsir etməkdədir.  - Marketinq araĢdırmasının nəticələri və müəyyən zaman bölümündə alıcı istək və tələblərinin araĢdırılması.  - SatıĢ təxminləmənin əhatə etdiyi zaman çərçivəsi: Təxminləmə hansı müddəti əhatə edir? Bir həftəlik, bir aylıq və ya bir ildən çox zamanı?  - Büdcə periyodu dövründə satıĢ üçün nəzərdə tutulan reklamların və büdcəsinin öncədən təyin edilməsi.  - SatıĢ qüvvələrinin təyin edilmiĢ bazarlardakı rəqabət və onun Ģiddəti.  - Ġstehlakçı zövqlərinin dəyiĢməsi: müĢtəri və istehlakçıların keçmiĢdəki zövqlərinə dayanaraq modelləmə satıĢ təxminlərini tamamilə alt-üst edə bilər.
  • 193.      - Yeni texnologiyalar: hansi ki, mövcud tələbləri dəyiĢdirə bilər ya da yeni tələb yarada bilər. - SatıĢ mərkəzləri və satıĢ nümayəndələrinin distribusiyası və keyfiyyəti: məsələn, direkt ve endirekt satıĢlardakı keyfiyyət və dəyərin artması, toplam satıĢ miqdarına müsbət effekt göstərməkdədir. - Təklif edilən qiymət politikaları və endirimlər: yaradıcı qiymətləndirmə və endirimlər gəlirləri hər zaman artırmasa da satıĢ miqdarını artıra bilər. - Yerli və beynəlxalq qanunlar. - Ətraf mühit faktorları: məsələn, organik qidalardan istifadənin çoxalması pərakəndə satıĢ mərkəzlərinin artmasına səbəb olmaqdadır
  • 194. SATIŞ TƏXMİNLƏMƏNİN DÜZGÜNLÜYÜNÜ ARTIRAN ELEMENTLƏR:      Dəqiq təxminlər əldə etmək üçün ən son yenilənən daxili məlumat bazası və xarici resurslardan istifadə edərək bazar haqqında əldə edilən məlumat bazasına (marketing intellgence) ehtiyac vardır. - SatıĢ statistikaları asan baĢa düĢülən və uyqun formatda olmalıdır. - Məhsulun həyat(yaĢama) xəttindəki mövcud yeri: Məsələn, bazara giriĢ dövründəki bir məhsul üçün satıĢ data və məlumatları, yetiĢkinlik dövründəki bir məhsula nəzərən daha azdır və buna görə də zaman trendiylə təxminləmə analizi mümkün olmayacaqdır. - Təxminləmə sürəcində iĢtirak edən Ģəxslər, satıĢa xarici bazar Ģərtləri də daxil olmaqla bütün faktorların təsir etdiyini bilməli və bunu nəzərə almalıdırlar. - Fərqli təxminləmə modellərinin hər biri, istər kantitatif, istərsə də kalitatif model ayrı ayrılıqda və ya birlikdə istifadə edilməlidir.
  • 195.     - SatıĢ təxminləmə zamanı inflyasiya, valyuta kursları, malın uyqunluq ölçüsü, rəqiblərin promosiya və reklam fəaliyyətləri kimi faktorlardan da istifadə edilir. Bu faktorların çox düzgün təyin edilməsi, faktorlarda meydana gələn dəyiĢmələrin satıĢ təxminlərinə göstərdiyi təsiri asan Ģəkildə izah etməyə kömək göstərir. - SatıĢ təxminləri mütəmadi olaraq gözdən keçirilməli və əldə edilən yeni informasiyalar da əlavə edilərək yenidən dəqiqləĢdirilməlidir. - ġirkətin marketinq strategiyası təxminləmə zamanı mütləq hesablamaya alınmalıdır. Reklamların çoxalması, satıĢ promosyonları və yeni qiymət listləri diqqətdə saxlanmalıdır. - Təxminləmə müxtəlif metodlar vasitəsilə : kantitatif modeller (keĢmiĢ satıĢ göstəricilərinin analizi kimi) və kalitatif modellər (mühakimə və Ģəxsi analiz və izahlar) ilə təkmilləĢdirilməlidir.
  • 196. YANLIŞ SATIŞ TƏXMİNLƏRİ  YanlıĢ satıĢ təxminlərinin nəticəsi olduqca ağır və cəzalandırıcı olmaqdadır. Məsələn, yanlıĢ satıĢ təxminləri, satıĢdan məsul insanların real olmayan satıĢ hədəflərinin təyininə və bunun da iĢ axıĢı zamanı stres və gərginliklərin ortaya çıxıĢına səbəb olmaqdadır.  YanlıĢ satıĢ təxminləmə, Ģirkət idarəçiləri üçün səhv qərar qəbul etməsinə gətirib çıxarmaqla bərabər, qoyulacaq investisiyaları da düzgün istiqamətləndirməyəcəktir.  Buna görə də, Ģirkətlər illik və daha qısa periyodlu büdcələrini hazırlayarkən həmin zaman peryoduna görə planlanan kantitatif və kalitatif satıĢ təxminlərini mütləq nəzərə almalıdırlar. Bu Ģirkətlərin həmin dövr üçün uğur qazanmasına kömək göstərən efektiv bir vasitədir.

Notas do Editor

  1. Deprecate-etirazetmek, substantive-esas
  2. Determine what to benchmark—where do comparisons matter? Where have we tried to improve and it’s not working?What type of benchmarking will you use? ID the stakeholders and staff involved. Form the project team, including stakeholders. Prepare team for research: measurement, surveys, workflow diagramming.Review current state. In the area to be benchmarked, ID key performance measures, and your current performance level. Compare to what you know about best-practice level. ID the greatest opportunities for improvement.Review relevant orgs, networks (e.g., WSQA, Baldrige winners); prepare and visit/gather dataAnalyze costs, quality and outcomes of partner(s). Does it “translate”? What would need to be changed? Set new performance targets and service standards using the benchmarked data.Of the alternatives, which have the best chance of working/greatest impact on key measures/most visible? Who needs to approve and coordinate? Cooperation? Plan communication & change management planning.Involve the work group. Implement training. REMEASURE/rebaseline. Link to business/strategic plan.Finally, monitor KPIs to see if changes are impacting. Rebenchmark—others are moving ahead too (GSA Customer sat example). Consider “fresh partnerships.”
  3. The concept of the PDCA Cycle was originally developed by Walter Shewhart, the pioneering statistician who developed statistical process control in the Bell Laboratories in the US during the 1930's. It is often referred to as `the Shewhart Cycle'. It was taken up and promoted very effectively from the 1950s on by the famous Quality Management authority, W. Edwards Deming, and is consequently known by many as `the Deming Wheel'.Use the PDCA Cycle to coordinate your continuous improvement efforts. It both emphasises and demonstrates that improvement programs must start with careful planning, must result in effective action, and must move on again to careful planning in a continuous cycle.Here is what you do for each stage of the Cycle:Plan to improve your operations first by finding out what things are going wrong (that is identify the problems faced), and come up with ideas for solving these problems. Do changes designed to solve the problems on a small or experimental scale first. This minimises disruption to routine activity while testing whether the changes will work or not. Check whether the small scale or experimental changes are achieving the desired result or not. Also, continuously Check nominated key activities (regardless of any experimentation going on) to ensure that you know what the quality of the output is at all times to identify any new problems when they crop up. Act to implement changes on a larger scale if the experiment is successful. This means making the changes a routine part of your activity. Also Act to involve other persons (other departments, suppliers, or customers) affected by the changes and whose cooperation you need to implement them on a larger scale, or those who may simply benefit from what you have learned (you may, of course, already have involved these people in the Do or trial stage).
  4. Accuracy-dəqiqlik, inteqrity-bütünlük, quality-keyfiyyət, consistency-davamlılıq, price-qiymət, speed-sürət zaman, innovation-innovasiya yenilik