1. TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ HỒ CHÍ MINH
KHOA TOÁN THỐNG KÊ
KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
Đề tài:
“Phân tích rủi ro tín dụng tại Ngân Hàng Á Châu (ACB)
- Sử dụng mô hình : Value at Risk, Conditional Value at Risk
và các mô hình mở rộng”
Giáo viên hướng dẫn : ThS. Trần Gia Tùng
Sinh viên thực hiện : Hoàng Như Thịnh
Lớp sinh viên : Toán Tài Chính I
Mã số sinh viên : 31091021500
Niên khóa : 2009 - 2013
Thành phố Hồ Chí Minh
Năm 2013

2. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI
----------------------
Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đang gặp nhiều khó khăn như hiện nay, thị
trường tài chính của mỗi quốc gia cũng đang đối diện với nhiều bất ổn và tiềm ẩn
nhiều rủi ro. Theo đó, các vấn đề về mặt định lượng đặc biệt trong việc quản trị rủi ro
tài chính đang là “điểm nóng” mà mỗi quốc gia, doanh nghiệp hay cá nhân quan tâm.
Sau cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, những ảnh hưởng của nó vẫn còn,
biểu hiện là số lượng các doanh nghiệp vỡ nợ và phá sản đang tăng rất nhanh trong
những năm gần đây. Vì vậy việc đo lường rủi ro tín dụng là một phương pháp cần
thiết trong việc nhận diện, đánh giá và dự báo tình hình tài chính của mỗi doanh
nghiệp.
Việc đo lường rủi ro tín dụng không phải là vấn đề xa lạ ở Việt Nam, đặc biệt
trong bộ phận các định chế tài chính - ngân hàng. Phương pháp Value at Risk (VaR)
được đại bộ phận các doanh nghiệp sử dụng để tính toán và đưa ra những ngưỡng mà
các doanh nghiệp có thể chấp nhận được và dựa vào nó để điều hành, quản trị công ty.
Tuy nhiên, như đã nói bên trên, VaR chỉ cho chúng ta các ngưỡng và dựa vào nó lập
ra các quy tắc, các mức độ mang tính hệ thống để làm tiêu chuẩn khi đánh giá tình
hình hoạt động, tài chính của doanh nghiệp trong những kỳ tiếp theo nhưng lại không
cho biết được những biến động của những giá trị vượt ngưỡng chấp nhận đó như thế
nào. Conditional Value at Risk (còn gọi là Expected Shortfall) ra đời giúp cho việc đo
lường rủi ro hiệu quả hơn, nó là một thước đo rủi ro chặt chẽ với các thuộc tính như
tính đơn điệu, tính lồi là những đặc điểm rất được quan tâm hiện nay. Không những
thế CVaR còn xác định được tổn thất có thể gặp phải trong phần đuôi phân phối của
dữ liệu hay lượng hóa được rủi ro tín dụng cực biên, đặc điểm mà VaR không hề làm
được.
Do đó việc kết hợp VaR và CVaR sẽ giúp cho các nhà quản trị, nhà kinh tế có thể
quản trị rủi ro được hiệu quả hơn. Đó chính là lý do tôi chọn đề tài: “Phân tích rủi ro
tín dụng tại Ngân Hàng Á Châu (ACB) - Sử dụng mô hình : Value at Risk,
Conditional Value at Risk và các mô hình mở rộng”.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 2

3. LỜI MỞ ĐẦU
----------------------
Bài khóa luận này phát triển từ các bài luận về quản trị rủi ro danh mục cho vay
hay chấm điểm tín dụng khách hàng … Kế thừa những kết quả từ các bài luận đó, bài
luận này dùng để phân tích một cách tổng quát không đi sâu vào những vấn đề cụ thể
như quản trị rủi ro danh mục, đánh giá khách hàng … chỉ phần nào giúp cho người sử
dụng số liệu có một cái nhìn toàn cảnh tình hình quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân Hàng
Á Châu.
Bên cạnh đó khai thác những đặc điểm giúp nâng cao các tiêu chuẩn Ngân
hàng Châu Á - Basel II là Hiệp ước quốc tế về tiêu chuẩn an toàn vốn, tăng cường
quản trị toàn cầu hóa tài chính cũng như việc khai thác tối đa tiềm năng lợi nhuận và
hạn chế rủi ro. Hiệp ước đã được Joel Bessis phân tích có chiều sâu và giúp cho người
đọc có thể hiểu được trong cuốn “Quản trị rủi ro trong Ngân Hàng”. Kết hợp những
tài liệu như thế này có thể giúp những nhà kinh tế, những nhà quản trị có thể hiểu và
nắm bắt những kỹ thuật tân tiến hiện nay.
* * * LỜI CẢM ƠN * * *
-----------------------
Lời đầu tiên, em xin được gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến ba mẹ em, người
đã sinh ra, nuôi dạy và dành hết tình thương cho đứa con này.
Em xin chân thành cảm ơn Quý Thầy, Cô ở Trường Đại Học Kinh Tế Thành
Phố Hồ Chí Minh đã trang bị cho em những kiến thức, kỹ năng quý báu giúp em có
thể vững bước trên con đường sự nghiệp sau này.
Em xin chân thành cảm ơn ThS. Trần Gia Tùng, là người thầy đã tận tình chỉ
bảo cho em trong suốt bốn năm đại học, là giáo viên hướng dẫn đã giúp đỡ em trong
quá trình nghiên cứu và viết báo cáo này.
Em xin chân thành cảm ơn bạn bè mình, và cả những đối thủ cạnh tranh nữa.
Bốn năm đại học của tôi sẽ tẻ nhạt lắm và những danh hiệu, những thành tích mà tôi
đạt được sẽ khó mà có được nếu không có các bạn.
Lời cuối cùng, cho phép em gửi lời cảm ơn chân thành tới các anh, chị trong
phòng Khách hàng Doanh nghiệp nói riêng và trong Chi Nhánh Lê Văn Sĩ của Ngân
Hàng Á Châu nói chung đã giúp đỡ em trong giai đoạn thực tập vừa qua.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 3

4. GIỚI THIỆU CHUNG
----------------------
Tên đề tài nghiên cứu.
“Phân tích rủi ro tín dụng tại Ngân Hàng Á Châu (ACB) - Sử dụng mô hình :
Value at Risk, Conditional Value at Risk và các mô hình mở rộng”
Vấn đề nghiên cứu.
Ứng dụng các mô hình định lượng vào việc phân tích rủi ro tín dụng tại Ngân
Hàng Á Châu.
Phạm vi nghiên cứu.
Từ Quý IV của Năm 2009 đến Quý III của Năm 2012
Cấu trúc đề tài. Gồm 7 chương.
“ Chương 1: Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
Chương 2: Tình hình hoạt động và thực trạng quản trị rủi ro tín dụng của
NHTM Việt Nam trong những năm gần đây.
Chương 3: Phân tích hiệu quả hoạt động tại Ngân Hàng Á Châu.
Chương 4: Phân tích rủi ro tín dụng tại Ngân Hàng Á Châu.
Chương 5: Giảm thiểu rủi ro tín dụng theo Hiệp ước Basel II
Chương 6: Kiến nghị một số giải pháp nhằm giảm thiểu rủi ro tín dụng
tại các NHTM Việt Nam nói chung và Ngân Hàng Á Châu nói riêng.
Chương 7: Kết luận. ”
SVTH: Hoàng Như Thịnh 4

5. MỤC LỤC
----------------------
Chương 1. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ....................................... 10
1.1 Phương pháp luận ........................................................................................... 10
1.1.1 Ngân hàng thương mại (NHTM). ............................................................ 10
1.1.2 Những rủi ro mà NHTM gặp phải............................................................ 11
1.1.3 Đôi nét rủi ro tín dụng trong NHTM. ....................................................... 11
1.1.4 Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động và đo lường rủi ro tín dụng. ... 16
1.2 Phương pháp nghiên cứu ................................................................................ 18
1.2.1 Các mục tiêu cụ thể - các câu hỏi nghiên cứu. ......................................... 18
1.2.2 Cơ sở khoa học của nghiên cứu. .............................................................. 18
1.2.3 Phạm vi nghiên cứu và thu thập dữ liệu. .................................................. 25
Chương 2. Tình hình hoạt động và thực trạng quản trị rủi ro tín dụng của NHTM
Việt Nam trong những năm gần đây ............................................................................ 26
2.1 Tình hình hoạt động của các NHTM Việt Nam trong những năm gần đây. .. 26
2.1.1 Lịch sử phát triển ngành ngân hàng ở Việt Nam ..................................... 26
2.1.2 Mạng lưới hoạt động ................................................................................ 26
2.1.3 Quy mô vốn điều lệ .................................................................................. 27
2.1.4 Hệ số an toàn vốn ..................................................................................... 28
2.1.5 Môi trường hoạt động............................................................................... 28
2.2 Thực trạng hoạt động đo lường rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam. ..... 30
2.2.1 Tầm quan trọng của hoạt động cho vay đối với NHTM Việt Nam ......... 30
2.2.2 Thực trạng hoạt động đo lường rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam
31
2.2.3 Những hạn chế trong hoạt động đo lường rủi ro tín dụng tại NHTM Việt
Nam 36
Chương 3. Phân tích hiệu quả hoạt động tại Ngân Hàng Á Châu ............................. 39
3.1 Đôi nét về Ngân Hàng Á Châu. ...................................................................... 39
3.1.1 Bối cảnh thành lập. ................................................................................... 39
3.1.2 Lĩnh vực hoạt động. ................................................................................. 39
3.1.3 Tầm nhìn. ................................................................................................. 39
3.1.4 Chiến lược. ............................................................................................... 39
SVTH: Hoàng Như Thịnh 5

6. 3.1.5 Quá trình phát triển. ................................................................................. 41
3.1.6 Định hướng phát triển .............................................................................. 43
3.2 Cơ cấu tổ chức và hoạt động của Ngân Hàng Á Châu. .................................. 44
Chương 4. Phân tích rủi ro tín dụng tại Ngân Hàng Á Châu ..................................... 45
4.1 Phân tích rủi ro tín dụng tại Ngân Hàng Á Châu. ........................................... 45
4.2 Đánh giá hiệu quả hoạt động tín dụng tại Ngân Hàng Á Châu trong thời gian
gần đây ...................................................................................................................... 52
4.3 Các chính sách về quản lý rủi ro tín dụng tại Ngân Hàng Á Châu ................. 57
4.3.1 Đo lường rủi ro tín dụng xác định tổn thất và lập dự phòng .................... 57
4.3.2 Các chính sách kiểm soát và giảm thiểu rủi ro tín dụng .......................... 58
4.3.3 Tổng mức tối đa có rủi ro tín dụng chưa tính đến tài sản thế chấp hoặc
các biện pháp giảm thiểu rủi ro tín dụng ............................................................... 59
Chương 5. Giảm thiểu rủi ro tín dụng theo Hiệp ước Basel II................................... 61
5.1 Giảm rủi ro tín dụng: đảm bảo và phái sinh tín dụng ..................................... 61
5.2 Giảm rủi ro tín dụng: xử lý thế chấp ............................................................... 61
5.3 Thế chấp: tính toán haircut ............................................................................. 64
Chương 6. Kiến nghị một số giải pháp nhằm giảm thiểu rủi ro tín dụng tại các
NHTM Việt Nam nói chung và Ngân Hàng Á Châu nói riêng .................................... 65
Chương 7. Kết luận .................................................................................................... 67
SVTH: Hoàng Như Thịnh 6

7. PHỤ LỤC BẢNG
Bảng 1: So sánh ưu, nhược điểm một số phương pháp tính VaR
Bảng 2: Số lượng chi nhánh và phòng giao dịch của một số NHTM đến cuối năm
2010
Bảng 3: Quy mô vốn của các NHTM một số quốc gia trong khu vực ASEAN
Bảng 4: Tỷ lệ thu nhập lãi trên tổng thu nhập của các ngân hàng
Bảng 5: Bảng xếp hạng tín nhiệm khách hàng
Bảng 6: Phâm loại nhóm nợ.
Bảng 7: Thành tựu đạt được của Ngân hàng Á Châu
Bảng 8: Bảng kết quả các phương pháp VaR
Bảng 9: Chi phí dự phòng rủi ro tín dụng tại Ngân Hàng Á Châu
Bảng 10: Bảng tống hợp các chỉ tiêu DNNH/TDN, DNTH/TDN, và DNDH/TDN
Bảng 11, 12: Trích từ BCTC Năm 2011- Ngân Hàng Á Châu
-------------------------
PHỤ LỤC BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 1: Nợ xấu tại Ngân Hàng Á Châu từ Quý 4 Năm 2009 - Quý 3 Năm 2012
Biểu đồ 2: Tổng cho vay (tổng nợ) tại Ngân Hàng Á Châu
Biểu đồ 3: Thu nhập lãi thuần và nợ xấu tại Ngân Hàng Á Châu
Biểu đồ 4: Nợ có khả năng mất vốn tại Ngân Hàng Á Châu
Biểu đồ 5: Chi phí dự phòng rủi ro tín dụng tại Ngân Hàng Á Châu
Biểu đồ 6: Tình hình cho vay ngắn hạn tại Ngân Hàng Á Châu
Biểu đồ 7: Tình hình cho vay trung hạn tại Ngân Hàng Á Châu
Biểu đồ 8: Tình hình cho vay dài hạn tại Ngân Hàng Á Châu
SVTH: Hoàng Như Thịnh 7

8. NHẬN XÉT CỦA CƠ QUAN THỰC TẬP
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
SVTH: Hoàng Như Thịnh 8

9. NHẬN XÉT CỦA GIÁO VIÊN HƯỚNG DẪN
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
....................................................................................................................................
SVTH: Hoàng Như Thịnh 9

10. Chương 1 - Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
Chương 1. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
1.1 Phương pháp luận.
1.1.1 Ngân hàng thương mại (NHTM).
1.1.1.1 Ngân hàng thương mại là gì ?
Ngân hàng thương mại là một doanh nghiệp đặc biệt, hoạt động kinh doanh tiền
tệ, với nghiệp vụ thường xuyên là nhận tiền gửi, cấp tín dụng và cung ứng dịch vụ liên
quan đến lĩnh vực tài chính - ngân hàng nhằm mục tiêu lợi nhuận.
1.1.1.2 Đặc điểm của NHTM.
 Hoạt động trong lĩnh vực tài chính tiền tệ.
 Sản phẩm mang tính dịch vụ, gắn liền với phân phối và sử dụng vốn, tư vấn tài
chính.
 Hoạt động phụ thuộc nhiều vào lòng tin & tín nhiệm của khách hàng.
 Hoạt động kinh doanh có nhiều rủi ro tiềm ẩn.
 Hoạt động kinh doanh mang tính hệ thống, chịu ảnh hưởng dây chuyền lẫn
nhau.
1.1.1.3 Vai trò của NHTM trong nền kinh tế.
Đối với bất kỳ một quốc gia nào, để có sự phát triển toàn diện và bền vững thì
không thể thiếu sự có mặt của Ngân hàng thương mại. Ngân hàng thương mại có 3
chức năng chính. Đó là: Trung gian tín dụng; Tạo bút tệ và Trung gian thanh toán.
 Chức năng trung gian tín dụng: Trung gian tín dụng được xem là chức năng
quan trọng nhất của NHTM. Khi thực hiện chức năng trung gian tín dụng, NHTM
đóng vai trò là cầu nối giữa người thừa vốn và người có nhu cầu về vốn.
 Chức năng trung gian thanh toán: Ở đây NHTM đóng vai trò là thủ quỹ cho
các doanh nghiệp và cá nhân, thực hiện các thanh toán theo yêu cầu của khách hàng
như trích tiền từ tài khoản tiền gửi của họ để thanh toán tiền hàng hóa, dịch vụ hoặc
nhập vào tài khoản tiền gửi của khách hàng tiền thu bán hàng và các khoản thu khác
theo lệnh của họ. Chức năng này vô hình chung đã thúc đẩy lưu thông hàng hóa, đẩy
nhanh tốc độ thanh toán, tốc độ lưu chuyển vốn, từ đó góp phần phát triển kinh tế.
 Chức năng tạo bút tệ (còn được gọi là “Chức năng tạo tiền”): Tạo bút tệ cũng
là một chức năng quan trọng, phản ánh rõ bản chất của ngân NHTM. Với mục tiêu là
tìm kiếm lợi nhuận như là một yêu cầu chính cho sự tồn tại và phát triển của mình,
các NHTM với nghiệp vụ kinh doanh mang tính đặc thù của mình đã vô hình chung
thực hiện chức năng tạo tiền cho nền kinh tế. Chức năng tạo bút tệ được thực thi trên
cơ sở hai chức năng khác của NHTM là chức năng tín dụng và chức năng thanh toán.
Với chức năng này, hệ thống NHTM đã làm tăng tổng phương tiện thanh toán trong
nền kinh tế, đáp ứng nhu cầu thanh toán, chi trả của xã hội.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 10

11. Chương 1 - Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
1.1.2 Những rủi ro mà NHTM gặp phải.
Những rủi ro mà NHTM gặp phải có thể chia thành 4 loại chính bao gồm: Rủi ro
thị trường; Rủi ro tín dụng; Rủi ro thanh khoản; Rủi ro vận hành.
 Rủi ro thị trường (Market risk) : ví dụ rủi ro về lãi suất, ngoại hối, chứng
khoán.
Ta cần lưu ý đây là rủi ro thị trường trong những lĩnh vực ngân hàng tham gia
kinh doanh và phân biệt nó với một loại rủi ro thị trường khác: rủi ro thị trường trong
những lĩnh vực khách hàng của ngân hàng tham gia kinh doanh dẫn đến khách hàng
không trả được nợ.
 Rủi ro tín dụng (Credit risk) : là rủi ro khi người vay vốn vỡ nợ hay các sự cố
tín dụng, kết quả của nó là khoản nợ khó đòi (nợ xấu).
 Rủi ro thanh khoản (Liquidity risk): là rủi ro khi ngân hàng không đáp ứng
được cam kết khi đến hạn do thiếu tiền, một trong những lý do thiếu tiền thường gặp
là người gửi tiền rút tiền ồ ạt.
 Rủi ro vận hành (Operational risk) : là rủi ro do các lý do công nghệ (hacker
đánh sập hệ thống tin học), nhân viên (lừa đảo, cố tình làm trái, phạm sai sót do mệt
mỏi: nhiều ngân hàng nước ngoài có những quy định bắt buộc nhân viên phải nghỉ
phép đủ số ngày quy định để đảm bảo sự minh mẫn trong xử lý công việc đồng thời
nhân viên làm việc thay nhân viên nghỉ phép có thể phát hiện ra những sai sót của
nhân viên nghỉ phép), tài sản vốn, các lý do bên ngoài (chiến tranh, thị trường sụp
đổ…)
1.1.3 Đôi nét rủi ro tín dụng trong NHTM.
Trước khi đề cập đến rủi ro tín dụng trong NHTM, ta nên điểm qua lại đôi nét về
khái niệm.
 Tín dụng Ngân hàng (TDNH) là gì ? Đó là quan hệ chuyển nhượng quyền sử
dụng vốn tín dụng từ Ngân hàng (NH) sang Khách hàng (KH) với cam kết khách hàng
phải trả nợ gốc và lãi đúng hạn thỏa thuận.
 Đặc điểm TDNH: Chuyển giao quyền sử dụng vốn; Vốn TDNH đa dạng: tiền
tệ, tài sản thực, chữ ký; TDNH có tính hoàn trả, tính thời hạn và có chi phí; Rủi ro
mang tính tất yếu.
 Quy trình tín dụng (QTTD) : Đó là quá trình tố chức thực hiện cấp TD một
cách khoa học và hợp lý phù hợp với năng lực và khả năng quản trị rủi ro TD nhằm
tạo điều kiện thuận lợi cho NH thu hồi nợ đúng hạn.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 11

12. Chương 1 - Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
Đối với mỗi NHTM khác nhau sẽ có QTTD khác nhau, tuy nhiên trên lý thuyết
QTTD sẽ bao gồm các bước như sau:
 Hướng dẫn khách hàng và tiếp nhận hồ sơ.
 Thẩm định tín dụng.
 Ra quyết định tín dụng.
 Thực hiện thủ tục ký hợp đồng tín dụng.
 Tổ chức giải ngân.
, , ,  Kiểm tra, thu nợ, tất toán và xử lý
Trong quan hệ tín dụng có hai đối tượng tham gia là ngân hàng cho vay và người
đi vay. Nhưng người đi vay sử dụng tiền vay trong một thời gian, không gian cụ thể,
tuân theo sự chi phối của những điều kiện cụ thể nhất định mà ta gọi là môi trường
kinh doanh, và đây là đối tượng thứ ba có mặt trong quan hệ tín dụng.
Rủi ro tín dụng xuất phát từ môi trường kinh doanh gọi là rủi ro do nguyên nhân
khách quan. Rủi ro xuất phát từ người vay và ngân hàng cho vay gọi là rủi ro do
nguyên nhân chủ quan.
1.1.3.1 Rủi ro tín dụng do nguyên nhân khách quan.
1.1.3.1.1 Rủi ro do môi trường kinh tế không ổn định.
1.1.3.1.1.1 Sự biến động quá nhanh và không dự đoán được của thị
trường thế giới.
Nền kinh tế VN vẫn còn lệ thuộc quá nhiều vào sản xuất nông nghiệp và công
nghiệp phục vụ nông nghiệp (nuôi trồng, chế biến thực phẩm và nguyên liệu), dầu thô,
may gia công, … vốn rất nhạy cảm với rủi ro thời tiết và giá cả thế giới, nên dễ bị tổn
thương khi thị trường thế giới biến động xấu.
Không chỉ xuất khẩu, các mặt hàng nhập khẩu cũng dễ bị tổn thương không kém.
Mặt hàng sắt thép cũng bị ảnh hưởng lớn của giá thép thế giới. Việc tăng giá phôi thép
làm cho một số doanh nghiệp sản xuất thép trong nước phải ngưng sản xuất do chi phí
giá thành rất cao trong khi không tiêu thụ được sản phẩm.
1.1.3.1.1.2 Rủi ro tất yếu của quá trình tự do hóa tài chính, hội nhập
quốc tế.
Quá trình tự do hoá tài chính và hội nhập quốc tế có thể làm cho nợ xấu gia tăng
khi tạo ra một môi trường cạnh tranh gay gắt, khiến hầu hết các doanh nghiệp, những
khách hàng thường xuyên của ngân hàng phải đối mặt với nguy cơ thua lỗ và quy luật
chọn lọc khắc nghiệt của thị trường. Bên cạnh đó, bản thân sự cạnh tranh của các ngân
hàng thương mại trong nước và quốc tế trong môi trường hội nhập kinh tế cũng khiến
cho các ngân hàng trong nước với hệ thống quản lý yếu kém gặp phải nguy cơ rủi ro
nợ xấu tăng lên bởi hầu hết các khách hàng có tiềm lực tài chính lớn sẽ bị các ngân
hàng nước ngoài thu hút.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 12

13. Chương 1 - Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
1.1.3.1.1.3 Sự tấn công của hàng nhập lậu.
Với hàng trăm km biên giới trên bộ và trên biển cùng địa hình địa lý phức tạp và
tình hình đời sống nghèo khó của dân cư vùng biên giới, cuộc chiến đấu với hàng lậu
đã kéo dài dai dẳng từ rất nhiều năm nay mà kết quả là hàng lậu vẫn tràn lan tại các
thành phố lớn, làm điêu đứng các doanh nghiệp trong nước và các ngân hàng đầu tư
vốn cho các doanh nghiệp này. Các mặt hàng kim khí điện máy, gạch men, đường cát,
vải vóc, quần áo, mỹ phẩm,… là những ví dụ tiêu biểu cho tình hình hàng lậu ở nước
ta.
1.1.3.1.1.4 Thiếu sự quy hoạch, phân bổ đầu tư một cách hợp lý đã dẫn
đến khủng hoảng thừa về đầu tư trong một số ngành.
“Nền kinh tế thị trường thị trường tất yếu sẽ dẫn đến cạnh tranh”, các nhà kinh
doanh sẽ tìm kiếm ngành nào có lợi nhất để đầu tư và sẽ rời bỏ những ngành không
đem lại lợi nhuận cho họ và do đó có sự chuyển dịch vốn từ ngành này qua ngành
khác và đây cũng là một hiện tượng khách quan. Tuy nhiên ở nước ta thời gian qua, sự
cạnh tranh đã phát triển một cách tự phát, hoàn toàn không đi kèm với sự quy hoạch
hợp lý, hợp tác, phân công lao động, chuyên môn hoá lao động, sự bất lực trong vai
trò của các hiệp hội nghề nghiệp và sự điều tiết vĩ mô của Nhà nước. Điều này dẫn
đến “sự gia tăng quá đáng vốn đầu tư vào một số ngành”, dẫn đến khủng hoảng
thừa, lãng phí tài nguyên quốc gia.
1.1.3.1.2 Rủi ro do môi trường pháp lý chưa thuận lợi.
1.1.3.1.2.1 Sự kém hiệu quả của cơ quan pháp luật cấp địa phương.
Trong những năm gần đây, Quốc hội, Ủy ban thường vụ quốc hội, Chính phủ,
Ngân hàng Nhà nước (NHNN) và các cơ quan liên quan đã ban hành nhiều luật,văn
bản dưới luật hướng dẫn thi hành luật liên quan đến hoạt động tín dụng ngân hàng.
Tuy nhiên, luật và các văn bản đã có song việc triển khai vào hoạt động ngân hàng thì
lại hết sức chậm chạp và còn gặp phải nhiều vướng mắc bất cập như một số văn bản
về việc cưỡng chế thu hồi nợ.
Những văn bản này đều có quy định: “Trong những hợp khách hàng không trả
được nợ, NHTM có quyền xử lý tài sản đảm bảo nợ vay”. Trên thực tế, các NHTM
không làm được điều này vì ngân hàng là một tổ chức kinh tế, không phải là cơ quan
quyền lực nhà nước, không có chức năng cưỡng chế buộc khách hàng bàn giao tài sản
đảm bảo cho ngân hàng để xử lý hoặc việc chuyển tài sản đảm bảo nợ vay để Tòa án
xử lý qua con đường tố tụng… cùng nhiều các quy định khác dẫn đến tình trạng
NHTM không thể giải quyết được nợ tồn đọng, tài sản tồn đọng.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 13

14. Chương 1 - Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
1.1.3.1.2.2 Sự thanh tra, kiểm tra, giám sát chưa hiệu quả của NHNN
Nội dung và phương pháp thanh tra, giám sát lạc hậu, chậm đựơc đổi mới. Vai trò
kiểm toán chưa đựơc phát huy và hệ thống thông tin chưa được tổ chức một cách hữu
hiệu. Thanh tra tại chỗ vẫn là phương pháp chủ yếu, khả năng kiểm soát toàn bộ thị
trường tiền tệ và giám sát rủi ro còn yếu. Thanh tra ngân hàng còn hoạt động một
cách thụ động theo kiểu xử lý vụ việc đã phát sinh, ít có khả năng ngăn chặn và
phòng ngừa rủi ro và vi phạm. Mô hình tổ chức của thanh tra ngân hàng còn nhiều
bất cập. Do vậy mà có những sai phạm của các NHTM không được thanh tra NHNN
cảnh báo, có biện pháp ngăn chặn từ đầu, để đến khi hậu quả nặng nề đã xảy ra rồi
mới can thiệp.
1.1.3.1.2.3 Hệ thống thông tin quản lý còn bất cập
Hiện nay ở VN chưa có một cơ chế công bố thông tin đầy đủ về doanh nghiệp và
ngân hàng. Trung tâm thông tin tín dụng ngân hàng (CIC) của NHNN hoạt động đã
quá một thập niên và đã đạt được những kết quả bước đầu rất đáng khích lệ trong việc
cung cấp thông tin kịp thời về tình hình hoạt động tín dụng nhưng chưa phải là “cơ
quan định mức tín nhiệm doanh nghiệp” một cách độc lập và hiệu quả, thông tin
cung cấp còn đơn điệu, thiếu cập nhật và ngoài ra việc kết nối thông tin với trang Web
- CIC qua đường X25 của Chi cục tin học ngân hàng còn nhiều trục trặc, chưa đáp
ứng được đầy đủ yêu cầu tra cứu thông tin tại TP.HCM.
1.1.3.2 Rủi ro tín dụng do nguyên nhân chủ quan.
1.1.3.2.1 Rủi ro do các nguyên nhân từ phía khách hàng vay.
1.1.3.2.1.1 Sử dụng vốn sai mục đích, không có thiện chí trong việc trả
nợ vay.
Đa số các doanh nghiệp khi vay vốn ngân hàng đều có các phương án kinh doanh
cụ thể, khả thi. Số lượng các doanh nghiệp sử dụng vốn sai mục đích, cố ý lừa đảo
ngân hàng để chiếm đoạt tài sản không nhiều. Tuy nhiên những vụ việc phát sinh lại
hết sức nặng nề, liên quan đến uy tín của các cán bộ, làm ảnh hưởng xấu đến các
doanh nghiệp khác.
1.1.3.2.1.2 Khả năng quản lý kinh doanh kém
Khi các doanh nghiệp vay tiền ngân hàng để mở rộng quy mô kinh doanh, đa phần
là tập trung vốn đầu tư vào tài sản vật chất chứ ít doanh nghiệp nào mạnh dạn đổi mới
cung cách quản lý, đầu tư cho bộ máy giám sát kinh doanh, tài chính, kế toán theo
đúng chuẩn mực. Quy mô kinh doanh phình ra quá to so với tư duy quản lý là nguyên
nhân dẫn đến sự phá sản của các phương án kinh doanh đầy khả thi mà lẽ ra nó phải
thành công trên thực tế.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 14

15. Chương 1 - Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
1.1.3.2.1.3 Tình hình tài chính doanh nghiệp yếu kém, thiếu minh bạch.
Quy mô tài sản, nguồn vốn nhỏ bé, tỷ lệ nợ so với vốn tự có cao là đặc điểm
chung của hầu hết các doanh nghiệp VN. Ngoài ra, thói quen ghi chép đầy đủ, chính
xác, rõ ràng các sổ sách kế toán vẫn chưa được các doanh nghiệp tuân thủ nghiêm
chỉnh và trung thực. Do vậy, sổ sách kế toán mà các doanh nghiệp cung cấp cho ngân
hàng nhiều khi chỉ mang tính chất hình thức hơn là thực chất. Khi cán bộ ngân hàng
lập các bản phân tích tài chính của doanh nghiệp dựa trên số liệu do các doanh nghiệp
cung cấp, thường thiếu tính thực tế và xác thực.
“Đây cũng là nguyên nhân vì sao ngân hàng vẫn luôn xem nặng phần tài sản
thế chấp như là chỗ dựa cuối cùng để phòng chống rủi ro tín dụng.”
1.1.3.2.2 Rủi ro do các nguyên nhân từ phía ngân hàng cho vay.
1.1.3.2.2.1 Lỏng lẻo trong công tác kiểm tra nội bộ các ngân hàng.
Kiểm tra nội bộ có điểm mạnh hơn thanh tra NHNN ở tính thời gian vì nó nhanh
chóng, kịp thời ngay khi vừa phát sinh vấn đề và tính sâu sát của người kiểm tra viên,
do việc kiểm tra được thực hiện thường xuyên cùng với công việc kinh doanh. Nhưng
trong thời gian trước đây, “công việc kiểm tra nội bộ của các ngân hàng hầu như
chỉ tồn tại trên hình thức”. Kiểm tra nội bộ cần phải được xem như hệ thống “thắng”
của cỗ xe tín dụng. Cỗ xe càng lao đi với vận tốc lớn thì hệ thống này càng phải an
toàn, hiệu quả thì mới tránh cho cỗ xe khỏi đi vào những ngã rẽ rủi ro vốn luôn luôn
tồn tại thường trực trên con đường đi tới.
1.1.3.2.2.2 Bố trí cán bộ thiếu đạo đức và trình độ chuyên môn nghiệp
vụ
Một số vụ án kinh tế lớn trong thời gian vừa qua có liên quan đến cán bộ NHTM
đều có sự tiếp tay của một số cán bộ ngân hàng cùng với khách hàng làm giả hồ sơ
vay, hay nâng giá tài sản thế chấp, cầm cố lên quá cao so với thực tế để rút tiền ngân
hàng.
Đạo đức của cán bộ là một trong các yếu tố quan trọng để giải quyết vấn đề hạn
chế rủi ro tín dụng. Một cán bộ kém về năng lực có thể bồi dưỡng thêm, nhưng “một
cán bộ tha hóa về đạo đức mà lại giỏi về mặt nghiệp vụ thì thật vô cùng nguy hiểm”
khi được bố trí trong công tác tín dụng.
1.1.3.2.2.3 Thiếu giám sát và quản lý sau khi cho vay
Các ngân hàng thường có thói quen tập trung nhiều công sức cho việc thẩm định
trước khi cho vay mà lơi lỏng quá trình kiểm tra, kiểm soát đồng vốn sau khi cho vay.
Khi ngân hàng cho vay thì khoản cho vay cần phải được quản lý một cách chủ động
để đảm bảo sẽ đựơc hoàn trả. Theo dõi nợ là một trong những trách nhiệm quan
trọng nhất của cán bộ tín dụng nói riêng và của ngân hàng nói chung. Việc theo
SVTH: Hoàng Như Thịnh 15

16. Chương 1 - Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
dõi hoạt động của khách hàng vay nhằm tuân thủ các điều khoản đề ra trong hợp đồng
tín dụng giữa khách hàng và ngân hàng nhằm tìm ra những cơ hội kinh doanh mới và
mở rộng cơ hội kinh doanh. Tuy nhiên trong thời gian qua các NHTM chưa thực hiện
tốt công tác này. Điều này một phần do yếu tố tâm lý ngại gây phiền hà cho khách
hàng của cán bộ ngân hàng, một phần do hệ thống thông tin quản lý phục vụ kinh
doanh tại các doanh nghiệp quá lạc hậu, không cung cấp được kịp thời, đầy đủ các
thông tin mà NHTM yêu cầu.
Trong tình hình cạnh tranh giữa các NHTM ngày càng gay gắt như hiện nay, vai
trò của CIC là rất quan trọng trong việc cung cấp thông tin kịp thời, chính xác để các
ngân hàng có các quyết định cho vay hợp lý. Đáng tiếc là hiện nay ngân hàng dữ liệu
của CIC chưa đầy đủ và thông tin còn quá đơn điệu, chưa được cập nhật và xử lý kịp
thời.
 Tóm lại, rủi ro tín dụng có thể phát sinh do rất nhiều nguyên nhân chủ
quan hoặc khách quan. Các biện pháp phòng chống rủi ro có thể nằm trong tầm tay
của các NHTM nhưng cũng có những biện pháp vượt ngoài khả năng của riêng từng
ngân hàng, liên quan đến vấn đề nội tại của bản thân nền kinh tế đang chuyển đổi,
đang định hướng mô hình phát triển ở VN. Biện pháp phòng ngừa rủi ro tín dụng sâu
sắc nhất vẫn là các biện pháp liên quan đến việc đào tạo, bố trí cán bộ và cơ chế kiểm
tra, giám sát hành vi của cán bộ trong quá trình xử lý công việc. Thực hiện tốt các
biện pháp này có thể cho rằng con đường quản lý rủi ro tín dụng của ngành ngân
hàng coi như đã đi được hơn một nửa.
1.1.4 Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả hoạt động và đo lường rủi ro tín dụng.
Tín dụng là nghiệp vụ kinh doanh chủ yếu của NHTM. Do đó, đo lường chất
lượng tín dụng là một nội dụng quan trọng trong việc phân tích hiệu quả hoạt động
kinh doanh của NHTM. Tuỳ theo mục đích phân tích mà người ta đưa ra nhiều chỉ
tiêu khác nhau, tuy mỗi chỉ tiêu có nội dung khác nhau nhưng giữa chúng có mối liên
hệ mật thiết với nhau.
Trong phạm vi bảng báo cáo tổng hợp kết quả hoạt động kinh doanh, ta có thể áp
dụng các chỉ tiêu sau để đánh giá tình hình chất lượng tín dụng của ngân hàng.
1.1.4.1 Các chỉ tiêu định lượng.
Chỉ tiêu sử dụng vốn.
Đây là chỉ tiêu hiệu quả phản ánh chất lượng tín dụng, cho phép đánh giá tính
hiệu quả trong hoạt động tín dụng của một ngân hàng. Chỉ tiêu này càng lớn thì càng
chứng tỏ ngân hàng đã sử dụng một cách hiệu quả nguồn vốn huy động được.
Chỉ tiêu dư nợ.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 16

17. Chương 1 - Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
Đây là một chỉ tiêu định lượng, xác định cơ cấu tín dụng trong trường hợp dư nợ
được phân theo thời hạn cho vay (ngắn, trung, dài hạn). Chỉ tiêu này còn cho thấy biến
động của tỷ trọng giữa các loại dư nợ tín dụng của một ngân hàng qua các thời kỳ
khác nhau. Tỷ lệ này càng cao chứng tỏ mức độ phát triển của nghiệp vụ tín dụng
càng lớn, mối quan hệ với khách hàng càng có uy tín.
Chỉ tiêu nợ quá hạn.
Chỉ tiêu nợ quá hạn là một chỉ số quan trọng để đo lường chất lượng nghiệp vụ tín
dụng. Các ngân hàng có chỉ số này thấp đã chứng minh được chất lượng tín dụng cao
của mình và ngược lại.
Thông thường thì tỷ lệ nợ quá hạn tốt nhất là ở mức ≤ 5%. Tuy nhiên, chỉ tiêu này
đôi khi cũng chưa phản ánh hết chất lượng tín dụng của một ngân hàng. Bởi vì bên
cạnh những ngân hàng có được tỷ lệ nợ quá hạn hợp lý do đã thực hiện tốt các khâu
trong qui trình tín dụng, còn có những ngân hàng có được tỷ lệ nợ quá hạn thấp thông
qua việc cho vay đảo nợ, không chuyển nợ quá hạn theo đúng qui định,…
Chỉ tiêu về tốc độ chu chuyển vốn tín dụng (Vòng quay vốn tín dụng).
Chỉ tiêu này phản ánh một đồng vốn của ngân hàng được sử dụng cho vay mất lần
trong một năm. Chỉ tiêu này càng lớn càng tốt, nó chứng tỏ nguồn vốn của ngân hàng
đã luân chuyển nhanh, tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất kinh doanh.
Chỉ tiêu lãi treo. Đó là khoản lãi tính trên nợ quá hạn mà ngân hàng chưa thu
được và như vậy chỉ số này càng thấp càng tốt.
Ngoài việc sử dụng các chỉ tiêu định lượng trên, hiện nay nhiều ngân hàng cũng
đã sử dụng các chỉ tiêu định tính để đánh giá chất lượng tín dụng như việc tuân thủ
các quy chế, chế độ thể lệ tín dụng, lập hồ sơ cho vay, phương án sản xuất kinh doanh
có hiệu quả,…
SVTH: Hoàng Như Thịnh 17

18. Chương 1 - Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
1.1.4.2 Các chỉ tiêu định tính.
 Mức độ phân bố các khoản tín dụng giữa các khách hàng thuộc các nhóm khác
nhau.
 Sự tuân thủ các quy định và các chính sách tín dụng của NHNN và của chính
Ngân hàng.
 Sự đáp ứng các yêu cầu của khách hàng về chất lượng dịch vụ cung cấp cho
khách hàng.
1.2 Phương pháp nghiên cứu.
1.2.1 Các mục tiêu cụ thể - các câu hỏi nghiên cứu.
 Mục tiêu nghiên cứu của bài luận này:
Kết hợp kiến thức kinh tế và sử dụng các mô hình, phần mềm hỗ trợ để phân tích
rủi ro tín dụng trong Ngân hàng, đồng thời kiến nghị một số giải pháp nhằm giảm
thiểu rủi ro tín dụng cho các nhà quản lý.
 Các câu hỏi nghiên cứu đặt ra:
Mức rủi ro tín dụng tối đa tại mức ý nghĩa 5% là bao nhiêu ? - Hay ngưỡng mà
Ngân hàng có thể chấp nhận được là bao nhiêu ?
Mức rủi ro tín dụng vượt mức tối đa có giá trị trung bình bao nhiêu ? (CVaR)
…
1.2.2 Cơ sở khoa học của nghiên cứu.
1.2.2.1 Các lý thuyết, mô hình sử dụng trong đề tài.
Phương pháp Value at Risk là phương pháp vô cùng phổ biến dùng để đo lường
tổn thất trong các lĩnh vực khoa học, tự nhiên và kỹ thuật. Với một bài nghiên cứu gói
gọn trong khuôn khổ một bài luận văn, phương pháp Value at Risk được chọn kết hợp
với các phương pháp có liên quan như CVaR (Conditional Value at Risk), …
Phương pháp thống kê mô tả để phân tích các yếu tố bên ngoài như tình hình hoạt
động, chi phí bỏ ra bao nhiêu …
1.2.2.1.1 Tổng quan về Value at Risk
Độ bất ổn (Volatility) là một khái niệm hoàn toàn không xa lạ đối với các nhà kinh
tế nói chung và các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực rủi ro nói riêng.
Bên cạnh phương pháp độ bất ổn, VaR cũng được xem là một phương pháp phổ
biến.
Value at Risk (VaR) được xem là độ đo rủi ro phần dư bên trái của chuỗi dữ liệu.
Giá trị này chính là lượng mất mát tối đa có thể xảy ra được cho bởi trục hoành với
một mức độ tin cậy cho trước.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 18

19. Chương 1 - Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
Thí dụ: Mức lỗ tối đa trong một ngày của công ty A vào khoảng 47 triệu $ tại mức
độ tin cậy là 95%.
F: Hàm phân phối tích lũy sao cho F (VaR)   .
Với α là xác suất tương ứng với mức độ tin cậy đã xác định. Nghĩa là với độ tin
cậy 95% tương ứng với mức α = 0.05.
VaR
f : F-1 tương ứng với    f ( x)dx .

Tính toán VaR cần trải qua 3 bước. Đầu tiên, xác xuất của việc gia tăng mức thua
lỗ VaR cần được chỉ định rõ ràng; thông thường mức xác suất được chỉ định là p=1%.
Trên lý thuyết, nó cung cấp một vài hướng dẫn về việc lựa chọn p. Phần lớn nó được
xác định bằng cách mà các nhà nghiên cứu và sử dụng hệ thống quản trị rủi ro mong
muốn giải thích con số VaR. Phải chăng nó là một mức lỗ to lớn mà xảy ra với xác
suất là 1% hay 5% hay thậm chí chỉ 0.1%. Và mức xác suất p được chọn để thực hành
là khoảng từ 1% - 5%. Lưu ý một điều đó là xác suất này không thể là 1 con số hơi
cao. (Thí dụ: 10% chẳng hạn)
Bước thứ hai là tính toán VaR phải được xác định trong 1 khoảng thời gian nhất
định. (Thí dụ là khoảng thời gian mà có thể xảy ra thua lỗ). Thường thì có thể là 1
ngày nhưng cũng tùy trường hợp cụ thể để xác định. Trong bài luận này, thời gian sẽ
được sử dụng là theo quý.
Bước thứ ba cũng là bước cuối cùng chính là xác định xem phân phối xác suất của
mức lời và lỗ của danh mục. Đây là một vấn đề khó và quan trọng nhất trong mô hình
quản trị rủi ro. Phương pháp thực hành chuẩn là ước lượng xem phân bổ là như thế
này từ các quan sát trong quá khứ và một mô hình thống kê nào đó.
VaR có nhiều cách tiếp cận để tính toán. Đó là historical - phương pháp lịch sử,
modified - phương pháp đã được điều chỉnh, gaussian - phương pháp Gauss và
phương pháp Kernel, RistMetric, Monte Carlo … Các phần mềm hỗ trợ việc tính toán
như Eview, Excel hay R …
 Phương pháp lịch sử (Historical Method)
Phương pháp đơn giản này đưa ra giả thuyết rằng sự phân bố tỷ suất sinh lợi trong
quá khứ có thể tái diễn trong tương lai. Nói cụ thể, VaR được xác định như sau :
 Tính giá trị hiện tại của danh mục đầu tư
 Tổng hợp tất cả các tỷ suất sinh lợi quá khứ của danh mục đầu tư này theo từng
hệ số rủi ro (giá trị cổ phiếu, tỷ giá hối đoái, tỷ lệ lãi suất, …)
 Xếp các tỷ suất sinh lợi theo thứ tự từ thấp nhất đến cao nhất
 Tính VaR theo độ tin cậy và số liệu tỷ suất sinh lợi quá khứ.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 19

20. Chương 1 - Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
Ví dụ: Nếu ta có một danh sách bao gồm 1400 dữ liệu quá khứ (Historical Data)
và với độ tin cậy là 95%, thì VaR là giá trị thứ 70 trong danh sách này = (1 − 0.95) ×
1400. Nếu độ tin cậy là 99% thì VaR là giá trị thứ 14. (Đã được sắp xếp theo thứ tự ở
bước 3)
 Phương sai - Hiệp phương sai (Variance - Covariance Method)
Phương pháp này đưa ra giả thuyết rằng các tỷ suất sinh lợi và rủi ro tuân theo
phân bố chuẩn. Đường cong màu xanh dương ở Hình 1 dưới đây là phân bố chuẩn của
những dữ liệu trên :
Hình 1
VaR được tính cụ thể như sau :
 Tính giá trị hiện tại V0 của danh mục đầu tư
 Từ những dữ liệu quá khứ, tính tỷ suất sinh lợi kỳ vọng m và độ lệch chuẩn
suất sinh lợi σ của danh mục đầu tư
 VaR được xác định theo biểu thức sau đây : VaR  V0 x(m   ( z) )
Với  ( z ) bằng 1.65 nếu mức độ tin cậy là 95% và bằng 2.33 nếu độ tin cậy là
99%.
Khi biết giá trị của độ lệch chuẩn σ là khoảng 2.64, và đồng thời tỷ suất sinh lợi
trung bình xấp xỉ là 0 (phân phối chuẩn), vậy thì với mức tin cậy 95% ta có thể tin
rằng khoản lỗ tối đa sẽ không vượt quá 1.65×2.64 = 4.36%, và với mức tin cậy 99%,
khoản lỗ tối đa sẽ không lớn hơn 2.33×2.64 = 6.16%
 Phương pháp RiskMetrics
Nguyên tắc tính VaR của phương pháp RiskMetrics tương tự với nguyên tắc tính
VaR của phương pháp Phưong sai - hiệp phương sai, nhưng thay vì tính độ lệch chuẩn
SVTH: Hoàng Như Thịnh 20

21. Chương 1 - Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
σ cho tất cả các tỷ suất sinh lợi, ta tính σ theo những suất sinh lợi mới nhất. Phương
pháp này cho ta phản ứng nhanh chóng khi thị trường thay đổi đột ngột và đồng thời
cho ta quan tâm đến những sự kiện cực kỳ quan trọng có thể gây ảnh hưởng tiêu cực
đến giá trị của danh mục đầu tư. Nói cụ thể, thuật toán tính VaR là như sau :
 Tính độ lệch chuẩn quá khứ  0 (Historical Volatility) của danh mục đầu tư
 Dùng các tỷ suất sinh lợi xếp theo thứ tự thời gian, tính độ lệch chuẩn bằng công
thức sau đây :
 n   n1  (1   )rn21
2 2
với  n1 là độ lệch chuẩn, rn 1 là tỷ suất sinh lợi ở thời điểm n-1 hằng số  được cố
định là 0.94.
 Dùng giá trị ước tính mới nhất của độ lệch chuẩn  n , tính VaR theo biểu thức của
phương pháp Phương sai - Hiệp phương sai.
 Phương pháp Monte Carlo
Sau đây là cách tiếp cận toàn cầu để tính VaR :
 Mô phỏng một số lượng rất lớn N bước lặp, ví dụ N > 10.000.
 Cho mỗi bước lặp i, i < N.
+ Tạo ngẫu nhiên một kịch bản được căn cứ trên một phân bố xác suất về
những hệ số rủi ro (giá trị cổ phiếu, tỷ giá hối đoái, tỷ suất, …) mà ta nghĩ rằng chúng
mô tả những dữ liệu quá khứ (Historical Data). Ví dụ ta giả sử mỗi hệ số rủi ro được
phân bố chuẩn với kỳ vọng là giá trị của hệ số rủi ro ngày hôm nay. Và từ một tập hợp
số liệu thị trường mới nhất và từ mô hình xác suất trên ta có thể tính mức biến động
của mỗi hệ số rủi ro và mối tương quan giữa các hệ số rủi ro.
+ Tái đánh giá danh mục đầu tư Vi trong kịch bản thị trường trên.
+ Ước tính tỷ suất sinh lợi (khoản lời/lỗ) ri  Vi  Vi 1 (giá trị danh mục đầu
tư ở bước i - 1).
 Xếp các tỷ suất sinh lợi ri theo thứ tự giá trị từ thấp nhất đến cao nhất.
 Tính VaR theo độ tin cậy và tỷ lệ phần trăm (Percentile) số liệu ri. Ví dụ: nếu ta mô
phỏng 5000 giá trị và nếu độ tin cậy là 95%, thì VaR là giá trị thứ 250. Nếu độ tin cậy
là 99%, VaR là giá trị thứ 50.
 Đồng thời tính sai số tương ứng cho mỗi VaR, nếu số lượng N càng cao thì sai số
càng nhỏ.
 Trên đây là một vài phương pháp để tính toán Value at Risk. Để hiểu rõ thêm
phần nào hãy xem xét ưu, nhược điểm của 1 vài phương pháp đó.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 21

22. Chương 1 - Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
Bảng 1 - So sánh ưu, nhược điểm một số phương pháp tính VaR
Phương pháp Ưu điểm Nhược điểm
 Thiết kế và áp dụng dễ dàng  Đòi hỏi một số liệu cực lớn
Quá khứ  Không cần giả thuyết về  Tương lai có thể không
quy luật phân bố giống quá khứ
 Tính VaR không tốt cho
những chứng khoán phi
 Thiết kế và áp dụng dễ dàng tuyến (quyền chọn)
Phương sai - Hiệp  Áp dụng cho danh mục đầu  Ít quan tâm đến trường hợp
phương sai tư bao gồm chứng khoán xấu nhất và như vậy không
tuyến tính (như cổ phiếu) chứng minh được giả thuyết
về phân bố chuẩn của các
dữ liệu
 Có khả năng tính VaR rất  Không dễ chọn một phân bố
chính xác xác suất
Monte Carlo  Áp dụng cho danh mục đầu  Chi phí tính toán rất cao
tư bao gồm chứng khoán (thời gian thực thi, bộ nhớ
phi tuyến (quyền chọn) máy vi tính mạnh, …)
1.2.2.1.2 Các giả thiết của mô hình VaR
Thông thường giá trị rủi ro (VaR) phụ thuộc vào các giả định sau đây (trừ một số
phương pháp tiếp cận VaR phi tham số có những điểm khác):
 Tính dừng: Trong mô hình hồi quy cổ điển chúng ta đã giả thiết rằng các yếu tố
ngẫu nhiên có kỳ vọng bằng không, phương sai không đổi và chúng không có tương
quan với nhau. Nếu chúng ta tiến hành ước lượng một mô hình với chuỗi thời gian,
khi đó giả thiết của OLS bị vi phạm. Một chuỗi được gọi là dừng nếu kỳ vọng,
phương sai và hiệp phương sai không thay đổi theo thời gian. Điều này cũng có nghĩa
là phân bố xác suất của chuỗi là không thay đổi theo thời gian.
 Bước ngẫu nhiên: Một biên Yt được định nghĩa là một bước ngẫu nhiên nếu
Yt  Yt 1  ut mà trong đó ut là nhiễu trắng (nghĩa là có trung bình = 0, phương sai
không đổi và hiệp phương sai bằng 0)
o Khi đó E (Yt )  E (Yt 1 )  E (ut )  E (Yt 1 )
o Điều này có nghĩa là kỳ vọng của Yt không đổi.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 22

23. Chương 1 - Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
 Thời gian cố định: Giả thiết này cho rằng, điều gì đúng trong một khoảng thời
gian cũng đúng cho nhiều khoảng thời gian. Thí dụ, khoảng thời gian một tuần cũng
có thể mở rộng cho một năm.
 Phân phối chuẩn: Trong đa phần các phương pháp tính VaR, thì giả thiết dữ
liệu phân tích mang quy luật phân phối chuẩn, trừ một vài phương pháp tiếp cận khác
như Monte Carlo chẳng hạn - phi tham số.
1.2.2.1.3 Khái niệm về Conditional Value at Risk (CVaR)
Kỹ năng đánh giá rủi ro thường được sử dụng để giảm thiểu xác suất mà 1 danh
mục sẽ gánh chịu mức lỗ lớn. Và nó sẽ được thực hiện bằng các đánh giá khả năng
xảy ra (mức độ tin cậy) mà một mức lỗ cụ thể sẽ vượt quá VaR. Theo lời lẽ toán học
thì CVaR được bắt nguồn từ việc lấy giá trị trung bình có trọng số giữa VaR và những
mức lỗ vượt quá giá trị VaR này.
CVaR cũng còn được nhắc đến với nhiều cái tên như Expected Shortfall (ES)
(Lưu ý: ES = CVaR+) hay Average Value at Risk (AvaR), Expected Tail Loss (ETL).
Nói chung CVaR cao cấp hơn VaR bởi tính thỏa mãn các yêu cầu đặt ra cho một
phương pháp đo lường rủi ro có tính gắn kết trong khi VaR còn những hạn chế trên cả
phương diện lý thuyết lẫn thực tiễn.
Nói một cách không chính xác, CVaR là giá trị trung bình của tổn thất biết rằng
tổn thất đó vượt qua VaR (về giá trị tuyệt đối).
Cũng như VaR thì ES cũng có nhiều cách tiếp cận bằng các phương pháp tham số
hoặc phi tham số.
 Phương pháp tham số dựa trên giả định về phân phối lợi suất r: chẳng hạn phân
phối chuẩn, t-student, Pareto, … Sau đó từ số liệu quá khứ của r, sử dụng các phương
pháp ước lượng trong thống kê, kinh tế lượng để ước lượng các tham số đặc trưng của
phân phối và suy ra các ước lượng của VaR.
 Phương pháp phi tham số không đưa ra giả định về phân phối lợi suất r mà chỉ
dùng các phương pháp ước lượng thực nghiệm, mô phỏng và bootstraps cùng các kỹ
thuật tính toán xấp xỉ thí dụ Mô hình mạng Notron nhân tạo để ước lượng
Sau đây là 1 công thức tính:
VaR ( p )
ES   xfVaR ( x)dx

1 VaR ( p ) 1  1 x2 
p 
 exp  
22
x dx
2 2
 
VaR ( p )
1 2  1 x2  
  exp   2 
p  2 2  2    
SVTH: Hoàng Như Thịnh 23

24. Chương 1 - Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
1  x2   2 x(VaR( p))
Với ( x)  exp    ta thu được ES  
2  2 p
Bên cạnh đó cũng có 1 công thức tính toán ES bằng thực nghiệm. Công thức ước
lượng ES như sau: Cho mức ý nghĩa   (0,1) , thông thường mức  chọn là 1% hoặc
5%. Lập mẫu kích thước n: ( X1 , X 2 ,..., X n ) . Ký hiệu X i:n là thống kê thứ tự thứ I của
mẫu, tức là: X1:n  X 2:n  ...  X i:n  ...  X n:n . Gọi k là phần nguyên của n , đặt
p  n  k . Nếu n là số nguyên thì p = 0. Ta tính thống kê trung bình mẫu của các
thống kê thứ tự từ 1 đến k:
X1:n  X 2:n  ...  X k:n
X k:n 
k
Ta có các công thức ước lượng thực nghiệm cho VaR và ES
VaR( )   X k:n
ES ( )  (1  p) X k:n  p X k 1:n nếu n không nguyên và ES ( )   X k:n nếu n
nguyên.
Cách tính toán được hầu hết người sử dụng phương pháp CVaR dùng đó là trung
bình cộng có trọng số của VaR và CVaR+.
CVaR  VaR  (1   )CVaR 
  ((VaR)   ) / (1   ) và (VaR) là xác suất để khoảng lỗ không vượt qua
hoặc bằng giá trị VaR.
Để hiểu rõ phần nào những khái niệm, ý nghĩa cơ bản hãy xem hình dưới đây:
Hình 2
SVTH: Hoàng Như Thịnh 24

25. Chương 1 - Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu.
Như đã đề cập ở trên thì: “CVaR chính là trung bình của những giá trị vượt quá
giá trị VaR.”
1.2.2.2 Cơ sở thực tiễn của vấn đề nghiên cứu.
Với bất kỳ doanh nghiệp nào thì khủng hoảng kinh tế toàn cầu, và bất ổn vĩ mô
trong nước đã ít nhiều khiến các doanh nghiệp trở nên “bối rối”. Song chính sự non
yếu về chiến lược, kỹ năng và kinh nghiệm quản trị rủi ro là một trong những “chân
trong” hậu thuẫn cho những điều kiện bất lợi bên ngoài xâm lấn doanh nghiệp.
“Ủy ban Chứng khoán Nhà nước nhận định, các khuyết điểm trong quản trị rủi ro
là nguyên nhân khiến nhiều Doanh nghiệp không đo lường được mức độ ảnh hưởng
của môi trường hoạt động đến hiệu quả kinh doanh, dẫn đến những hậu quả tiêu cực
như suy giảm lợi nhuận, mất khả năng thanh toán...”
Với đối tượng đang xét đến ở đây là ngân hàng cũng vậy, “nếu các nhà quản lý,
điều hành và quản trị rủi ro không đo lường được mức độ ảnh hưởng của các yếu
tố bên ngoài tác động vào thì sẽ dẫn đến nguy cơ làm các ngân hàng điêu đứng”.
Và trên thực tế, sẽ có nhiều cách để đo lường rủi ro, và cách sử dụng trong bài
luận này không quá xa lạ đối với các nhà kinh tế hiện nay, nhưng phần nào nó cũng có
thể cho chúng ta biết được khả năng và mức thua lỗ mà các ngân hàng có thể nhìn
nhận để đánh giá và phân bổ nguồn vốn cho hợp lý, …
1.2.3 Phạm vi nghiên cứu và thu thập dữ liệu.
1.2.3.1 Phạm vi nghiên cứu.
Phạm vi nghiên cứu trong khuôn khổ bài luận này là chỉ riêng cho Ngân Hàng Á
Châu nói riêng và các Ngân hàng trong nước Việt Nam nói chung.
1.2.3.2 Nguồn dữ liệu.
Dữ liệu được lấy để đem ra nghiên cứu là các chỉ số tài chính, các chỉ số về các
loại nợ theo nhiều cách phân loại, chỉ số doanh thu, chi phí dự phòng …
1.2.3.3 Phương pháp thu thập số liệu.
Các số liệu được thu thập từ các Báo cáo thường niên theo Quý, theo Năm của
Ngân Hàng Á Châu (ACB) từ Quý IV năm 2009 đến Quý III năm 2012 tại website
chính thức của Ngân Hàng Á Châu: “www.acb.com.vn”
SVTH: Hoàng Như Thịnh 25

26. Chương 2 - Tình hình hoạt động và thực trạng quản trị rủi ro tín dụng của
NHTM Việt Nam trong những năm gần đây.
Chương 2. Tình hình hoạt động và thực trạng quản trị rủi ro tín dụng của
NHTM Việt Nam trong những năm gần đây.
2.1 Tình hình hoạt động của các NHTM Việt Nam trong những năm gần đây.
2.1.1 Lịch sử phát triển ngành ngân hàng ở Việt Nam.
Ngày 6/5/1951, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã ký sắc lệnh số 15/SL thành lập Ngân
hàng Quốc gia Việt Nam - Ngân hàng của Nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở
Đông Nam Châu Á. Sự kiện này đã đánh dấu một bước ngoặc lịch sử trong hoạt động
ngân hàng tại Việt Nam. Sau khi hai Pháp lệnh ngân hàng ra đời, hệ thống ngân hàng
chính thức chuyển sang hoạt động theo mô hình hai cấp; theo đó, lần đầu tiên đối
tượng, nhiệm vụ và mục tiêu hoạt động của mỗi cấp được luật pháp phân biệt rạch ròi:
“Ngân hàng nhà nước thực thi nhiệm vụ quản lý nhà nước về hoạt động kinh
doanh tiền tệ, tín dụng, thanh toán, ngoại hối và ngân hàng; thực thi nhiệm vụ của
một và là ngân hàng của các ngân hàng. Ngân hàng nhà nước là cơ quan tổ chức việc
điều hành chính sách tiền tệ, lấy nhiệm vụ giữ ổn định giá trị đồng tiền làm mục tiêu
chủ yếu và chi phối căn bản các chính sách điều hành cụ thể đối với hệ thống các
ngân hàng cấp hai. Ngân hàng nhà nước là ngân hàng duy nhất được phát hành
tiền.”
2.1.2 Mạng lưới hoạt động.
Mạng lưới ngân hàng thương mại có bước phát triển rộng khắp tất cả các tỉnh
thành trên cả nước kể cả ở những vùng nông thôn xa xôi. Hiện nay với số lượng là
2300 chi nhánh (CN) và phòng giao dịch (PGD) trên cả nước (theo thống kê năm
2009), Ngân hàng Nông nghiệp và Phát Triển Nông Thôn Việt Nam (Agribank) đang
dẫn đầu hệ thống ngân hàng thương mại về độ phủ sóng của mạng lưới chi nhánh và
phòng giao dịch.
Bảng 2: Số lượng CN và PGD của một số NHTM đến cuối năm 2010
Ngân hàng Số lượng CN và PGD Ngân hàng Số lượng CN và PGD
ABBank 85 MB 111
ACB 285 Sacombank 284
Agribank 2300 Techcombank 188
BIDV 603 Vietinbank 944
Eximbank 151 Vietcombank 328
Nguồn: Website của các NHTM
SVTH: Hoàng Như Thịnh 26

27. Chương 2 - Tình hình hoạt động và thực trạng quản trị rủi ro tín dụng của
NHTM Việt Nam trong những năm gần đây.
2.1.3 Quy mô vốn điều lệ.
Quy mô vốn điều lệ của các ngân hàng thương mại không ngừng được nâng cao.
Tuy nhiên khi so sánh quy mô vốn của các ngân hàng thương mại trong nước với các
nước trong khu vực thì vẫn ở mức thấp. Tính đến cuối năm 2010 thì có 4 ngân hàng
thương mại có mức vốn điều lệ trên 10.000 tỷ đồng (khoảng trên 500 triệu USD với tỷ
giá thời điểm đó), 15 ngân hàng trên 3000 tỷ (khoảng 160 triệu USD), số còn lại ớ
mức dưới 3.000 tỷ đồng, thấp nhất là 1.000 tỷ.
Bảng 3: Quy mô vốn của các NHTM một số quốc gia trong khu vực ASEAN
Đơn vị: Triệu dollar
Quốc gia Vốn Quốc gia Vốn
INDONESIA MALAYSIA
Bank Mandiri 2.122 Maybank 4.102
Bank BNI 1.499 Public bank (PBB) 2.382
Bank central Asia 1.304 Commerce Asset 1.695
bank Rakyat Indonesia 1.070 AMMB Holding 1.476
Bank Danamon Indonesia 807 RHB Bank Berhad 1.179
Panin Bank 363 Hong Leong Bank 1.128
VIETNAM THAILAND
Vietinbank 577 Bangkok Bank 3.178
BIDV 724 Siam Commercial Bank 2.189
Vietcombank 621 Kasikornbank 1.996
Agribank 1.062 Krung Thai Bank 1.837
Sacombank 344 Siam City Bank 853
ACB 401 Thai Military Bank 802
Techcombank 355 Bank of Ayudhya 771
PHILIPINES SINGAPORE
Bank of Philippine Islands 975 DBS Bank 9.623
Metropolitan Bank 704 United overseas Bank 6.297
Oversea – Chinese Banking
Equitable PCI Bank 464 5.589
Corporation
Nguồn: www.thebanker.com
SVTH: Hoàng Như Thịnh 27

28. Chương 2 - Tình hình hoạt động và thực trạng quản trị rủi ro tín dụng của
NHTM Việt Nam trong những năm gần đây.
Những số liệu này cho thấy có sở để xem xét lời nhận định là số lượng ngân hàng
thương mại tại Việt Nam hiện nay quá nhiều nhưng quy mô của từng ngân hàng lại
quá nhỏ, trong mối tương quan với quy mô trung bình của các ngân hàng thương mại
tại các nền kinh tế trong khu vực ASEAN.
Chính phủ cũng đã ban hành nghị định 141/2006/NĐ-CP yêu cầu tăng vốn điều lệ
lên tối thiểu 3.000 tỷ đồng vào cuối năm 2010 và dự tính sẽ ớ mức 5.000 tỷ đồng
cuối năm 2012 ở mức 10.000 tỳ đồng và cuối năm 2015 nhằm đảm bảo cho các ngân
hàng đủ vốn hoạt động, nâng cao sức cạnh tranh của hệ thống ngân hàng và đảm bảo
trên thị trường không có những ngân hàng nhỏ hoạt động không hiệu quả vì quy mô
vốn thấp.
“Chính vì thế có thể nhận thấy rằng cơ quan quản lý nhà nước cũng đã có những
bước nỗ lực để rút dần khoản cách về quy mô vốn của hệ thống ngân hàng thương
mại Việt Nam với các nước trong khu vực. Đây là dấu hiệu tích cực thúc đầy sự phát
triển của hệ thống trong tương lai.”
2.1.4 Hệ số an toàn vốn.
Hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam đang hướng đến mục tiêu an toàn và
lành mạnh hơn, với sự tăng cường hoạt động giám sát từ phía các cơ quan quản lý nhà
nước và sự tự nguyện giảm bớt các mục tiêu lợi nhuận để dành ưu tiên cho các mục
tiêu an toàn từ phía chủ sở hữu các ngân hàng. Nhiều động thái của cơ quan quản lý
nhà nước nhằm xác lập tính an toàn cho hệ thống ngân hàng như ban hành thông tư 13
yêu cầu tỷ lệ vốn trên tài sản có rủi ro (hệ số CAR) phải đạt tối thiểu là 9%, nhằm mục
tiêu hướng tới các chuẩn mực quản trị ngân hàng quốc tế và nhất là đáp ứng được các
yêu cầu của Basel.
“Hệ số an toàn vốn là một chỉ tiêu quan trọng phản ánh năng lực tài chính
của các ngân hàng.” Chỉ tiêu này được dùng để xác định khả năng chịu đựng không
những rủi ro tín dụng mà còn rủi ro thị trường, rủi ro vận hành của các ngân hàng. Hệ
số an toàn vốn của các ngân hàng thương mại Việt Nam nhìn chung có sự cải thiện
trong những năm qua đặc biệt một số ngân hàng có hệ số CAR cao nhiều so với mức
quy định của Ủy ban Basel.
 Tuy nhiên do các chuẩn mực kế toán của Việt Nam hiện nay vẫn chưa tiếp cận
hoàn toàn với các chuẩn mực kế toán quốc tế do đó các chỉ số này một phần nào đó
vẫn chưa phản ánh chính xác mức độ an toàn vốn thật sự của các ngân hàng.
2.1.5 Môi trường hoạt động.
Môi trường hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam trong những năm
gần đây liên tiếp chịu tác động bất lợi từ những điều kiện kinh tế vĩ mô. Cuộc khủng
hoảng kinh tế toàn cầu ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động của các ngân hàng
SVTH: Hoàng Như Thịnh 28

29. Chương 2 - Tình hình hoạt động và thực trạng quản trị rủi ro tín dụng của
NHTM Việt Nam trong những năm gần đây.
thương mại trong nước. Bên cạnh đó nền kinh tế Việt Nam trải qua gian đoạn lạm
phát cao ở mức 2 con số là 12.36%, 22.97%, 11.75%, 18.15% lần lượt ở các năm
2007, 2008, 2010, 2011. Chính sách tiền tệ trong thời kỳ lạm phát được thắt chặt, lãi
suất huy động và cho vay ở mức cao và tình hình thanh khoản của các ngân hàng cũng
gặp khó khăn.
Cuối năm 2010 và những tháng đầu năm 2011, dấu hiệu thắt chặt tiền tệ của ngân
hàng nhà nước đã biểu hiện rõ thông qua việc nâng lãi suất tái cấp vốn và giảm mức
tăng trưởng tín dụng. Chính vì thế ngân hàng thương mại ở Việt Nam sẽ gặp khó khăn
trong việc đạt được các mức lợi nhuận đề ra trong bối cảnh thắt chặt tiền tệ nhất là khi
nền kinh tế vừa vượt qua những ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới.
Yếu tố tỷ giá trong thời gian gần đây cũng là một nhân tố ảnh hưởng không nhỏ
đến hoạt động ngân hàng. Chỉ trong vòng năm 2010, ngân hàng nhà nước đã hai lần
điều chỉnh tỷ giá VND/USD liên ngân hàng lần lượt ở mức tăng 3% và 2.1%, và trong
vòng quý 1 năm 2011 đã điều chỉnh tăng thêm 9.3%. Sau những lần điều chỉnh tỷ giá,
công thêm tình hình nhập siêu, lạm phát ở mức hai con số, giá vàng có xu hướng
tăng…làm thị trường ngoại hối có dấu hiệu căng thẳng. Chênh lệch giữa tỷ giá thị
trường tự do và niêm yết có lúc lên tới gần 2000 VND/USD gây khó khăn không nhỏ
cho hoạt động mua bán ngoại tệ của các ngân hàng.
Hoạt động kinh doanh vàng trong thời gian qua cũng chịu sự quản lý chặt chẽ từ
phía ngân hàng nhà nước, nhiều văn bản pháp luật được ra đời siết chặt hoạt động huy
động, cho vay và kinh doanh vàng miếng như thông tư 01/2010/TT- NHNN,
10/2010/TT-NHNN, 22/2010/TT-NHNN. Bên cạnh đó thị trường bất động sản và
chứng khoán là hai lĩnh vực có thể nói là chiếm tỷ trọng khá lớn trong danh mục cho
vay của ngân hàng đặc biệt trong những năm 2007, 2008 cũng bị những hạn chế cho
vay từ cơ quan quản lý nhà nước cụ thể như ở thông tư 13/2010/TT- NHNN áp đặt hệ
số rủi ro cho các khoản vay bất động sản, chứng khoán tới 250%, chị thị 03 về cho
vay kinh doanh chứng khoán, nghị quyết số 11/NQ-CP yêu cầu giảm dư nợ cho vay
bất động sản.
 Như vậy có thể thấy rằng hoạt động kinh doanh của các ngân hàng đang đối
mặt với những biến động không thuận lợi từ tình hình kinh tế vĩ mô trong khoản 4 năm
trở lại đây và nhiều quy định từ phía Ngân hàng nhà nước cho thấy rõ xu hướng thắt
chặt quản lý nhằm nâng cao tính an toàn của hệ thống ngân hàng thương mại, nhất là
sau những bài học kinh nghiệm từ sự đỗ vỡ của hàng loạt ngân hàng tại Mỹ trong
cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu vừa qua.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 29

30. Chương 2 - Tình hình hoạt động và thực trạng quản trị rủi ro tín dụng của
NHTM Việt Nam trong những năm gần đây.
2.3 Thực trạng hoạt động đo lường rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam.
2.3.1 Tầm quan trọng của hoạt động cho vay đối với NHTM Việt Nam.
Tại quốc gia có thị trường tài chính phát triển nhu cầu vốn của doanh nghiệp được
đáp ứng bởi nhiều kênh khác nhau của thị trường tài chính. Nhu cầu vốn trung dài hạn
thông thường được huy động từ thị trường chứng khoán thông qua phát hành các công
cụ nợ. “Nguồn vốn ngắn hạn cụ thể là nhu cầu vốn lưu động thiếu hụt thường
được đáp ứng thông qua các ngân hàng.”
Tại Việt Nam, thị trường tài chính đang ở giai đoạn phát triển thấp. Thị trường
chứng khoán Việt Nam được thành lập cách đây khoảng 12 năm, tuy nhiên hoạt động
trên thị trường này chỉ mới diễn ra sôi nổi trong khoản thời gian vài năm trở lại đây và
hiện tại cũng đang trong giai đoạn khó khăn do đó doanh nghiệp Việt Nam khó có thể
huy động vốn qua kênh này một cách dễ dàng. Ngân hàng vẫn là nơi cung cấp vốn chủ
yếu cho các doanh nghiệp Việt Nam đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ.
Thu nhập của các ngân hàng Việt Nam có từ nhiều nguồn khác nhau. Căn cứ theo
bảng báo cáo kết quả kinh doanh của các ngân hàng thì thu nhập chủ yếu đến từ các
nguồn sau đây: thu nhập từ lãi, thu nhập từ dịch vụ, thu nhập từ hoạt động kinh doanh
ngoại tệ và vàng, thu nhập từ mua bán chứng khoán và thu nhập từ đầu tư góp vốn liên
kết, liên doanh. Theo số liệu thống kê từ khoảng 10 ngân hàng Việt Nam có thể thấy
rằng tại các ngân hàng lớn nhất Việt Nam hiện nay thu nhập từ lãi vẫn chiếm tỷ trọng
cao nhất trong tổng thu nhập. Mức phổ biến trong các ngân hàng được khảo sát là
trong khoảng từ 60% cho đến 75%, cá biệt một số ngân hàng trên 80% thu nhập
đến từ hoạt động tín dụng.
Thông thường tại các ngân hàng của các quốc gia phát triển trên thế giới có xu
hướng giảm dần thu nhập từ hoạt động cho vay, tăng dần thu nhập từ dịch vụ và hoạt
động đầu tư. Tuy nhiên các ngân hàng tại Việt Nam hiện nay vẫn lệ thuộc rất lớn vào
hoạt động cho vay đặc biệt tại các ngân hàng nhỏ không đủ điều kiện đa dạng hóa các
loại hình dịch vụ do đó lợi nhuận vẫn phải trong chờ từ hoạt động cho vay mang lại.
Cho vay là hoạt động sinh lời nhưng tiềm ẩn rủi ro rất cao. Một danh mục tài sản với
tỷ trọng các khoản cho vay lớn càng tiềm ẩn nhiều rủi ro cho ngân hàng.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 30

31. Chương 2 - Tình hình hoạt động và thực trạng quản trị rủi ro tín dụng của
NHTM Việt Nam trong những năm gần đây.
Bảng 4: Tỷ lệ thu nhập lãi trên tổng thu nhập của các ngân hàng
Tỷ lệ thu nhập lãi trên tổng thu
nhập (Đ/v: %)
STT Ngân hàng
2008 2009 2010
1 ABBank 80.04 82.27 89.07
2 ACB 62.05 60.93 75.84
3 Agribank 73.90 67.08 -
4 BIDV 68.53 70.27 -
5 DongA Bank 57.08 66.53 63.10
6 Eximbank 69.76 76.65 79.32
7 MB 86.73 69.26 81.46
8 Sacombank 46.72 56.19 76.94
9 Vietcombank 67.68 73.05 73.15
10 Vietinbank 81.87 83.95 82.00
Nguồn: Báo cáo Tài Chính của các Ngân Hàng
Một danh mục sử dụng vốn với hơn phân nữa là cho vay và hơn 60% thu nhập từ
lãi có thể thấy rằng đối với các ngân hàng thương mại Việt Nam thì hoạt động cho vay
vẫn là hoạt động quan trọng bậc nhất. Chính vì thế đòi hỏi áp dụng những kỹ thuật
quản trị rủi ro hiện đại cho hoạt động tiềm ẩn nhiều rủi ro này là yêu cầu tất yếu đối
với các ngân hàng thương mại Việt Nam.
2.3.2 Thực trạng hoạt động đo lường rủi ro tín dụng tại các NHTM Việt Nam.
Quản trị rủi ro luôn là hoạt động trung tâm trong các ngân hàng. Trong thực tiễn,
nội dung của các hoạt động quản trị rủi ro phụ thuộc vào một số yếu tố cơ bản như:
trình độ phát triển của thị trường tài chính tiền tệ, các nguồn lực mà đặc biệt ở đây
là nguồn lực tài chính và nguồn lực con người.
So với các nước đã có thị trường tài chính phát triển hàng trăm năm thì rõ ràng
trình độ phát triển của “thị trường tài chính Việt Nam” mới đang ở “trình độ thấp”.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 31

32. Chương 2 - Tình hình hoạt động và thực trạng quản trị rủi ro tín dụng của
NHTM Việt Nam trong những năm gần đây.
Nghèo nàn về sản phẩm và dịch vụ tài chính, nhỏ bé về quy mô và nguồn vốn kinh
doanh, phạm vi hoạt động của thị trường chủ yếu ở trong nước, trình độ quản lí tài
chính hiện đại còn yếu kém và hệ thống tài chính hoạt động chưa minh bạch, cởi mở
là những hạn chế chung của thị trường tài chính - tiền tệ tại Việt Nam.
Ngân hàng là một bộ phận của hệ thống tài chính. Hệ thống ngân hàng thương
mại tại Việt Nam đã hình thành và phát triển hơn 20 năm, nhưng so với lịch sử ngân
hàng trên thế giới thì đây vẫn là một hệ thống non trẻ. Hoạt động quản trị rủi ro nói
chung và hoạt động quản trị rủi ro tín dụng nói riêng tại các ngân hàng còn lạc hậu,
chưa tiếp cận sâu sắc với các chuẩn mực quốc tế.
Trong quy trình quản trị rủi ro tín dụng thì đo lường rủi ro là một bước quan trọng
và ngày càng trở nên quan trọng hơn trong quản trị rủi ro hiện đại. Không chỉ dừng lại
ở mức độ nhận biết, đo lường rủi ro giúp nhà quản trị định lượng một cách chính xác
rủi ro mà ngân hàng gặp phải trong hoạt động cấp tín dụng Trong khi trên thế giới, các
ngân hàng đã nỗ lực nghiên cứu cách thức lượng hóa rủi ro từ rất lâu thì tại Việt Nam
hoạt động này mới chập chững tiến hành.
2.3.2.1 Thực trạng đo lường rủi ro tín dụng.
Rủi ro tín dụng là điều không thể tránh khỏi trong hoạt động cho vay bởi nó thuộc
về bản chất của chất của hoạt động này. Rủi ro tín dụng có thể được phân chia thành
hai phần là rủi ro danh mục và rủi ro giao dịch. Nhìn chung công tác quản trị rủi ro
tín dụng cũng giống như quản trị các loại rủi ro khác là cũng phải trải qua 4 giai đoạn
là nhận biết, đo lường, kiểm soát và tài trợ rủi ro. Tuy nhiên, vì một số nguyên
nhân nào đó, hoạt động đo lường rủi ro tín dụng tại các ngân hàng hiện nay vẫn chưa
được quan tâm đúng mức. Một số phương pháp đo lường rủi ro tín dụng được các
ngân hàng thương mại Việt Nam đang áp dụng có thể kể đến đó là phương pháp
phán đoán, phương pháp xếp hạng tín nhiệm, phương pháp điểm số.
 Phương pháp phán đoán
Trong phương pháp phán đoán, ngân hàng sẽ phân tích các thông tin định tính và
định lượng của khách hàng để ra quyết định cấp tín dụng. Quá trình đánh giá này này
phụ thuộc vào ý chí chủ quan của cán bộ tín dụng trong việc lựa chọn các yếu tố để
phân tích, mức độ quan trọng của từng yếu tố. Như vậy thông qua phân tích các thông
tin từ khách hàng, cán bộ tín dụng sẽ đánh giá được mức độ rủi ro của từng khách
hàng từ đó xem xét từ chối hoặc chấp nhận khoản vay.
Nhìn chung phương pháp này tận dụng được kinh nghiệm của từng nhân viên
tín dụng nhưng chất lượng đánh giá không rõ ràng vì nặng tính chủ quan. Nó
thường được được áp dụng trong trường hợp xem xét những khoản vay có tính chất
đặc thù riêng biệt mà các phương pháp đo lường khác tỏ ra không hiệu quả. Một mô
hình phán đoán mà được các ngân hàng áp dụng phổ biến nhất hiện nay là mô hình
SVTH: Hoàng Như Thịnh 32

33. Chương 2 - Tình hình hoạt động và thực trạng quản trị rủi ro tín dụng của
NHTM Việt Nam trong những năm gần đây.
“5C”. Trong mô hình này ngân hàng sẽ phân tích năm yếu tố sau đây để đánh giá rủi
ro của khách hàng từ đó tiến tới quyết định cấp tín dụng:
o Character: Thể hiện danh tiếng, thiện chí trả nợ và lịch sử trả nợ của khách
hàng. Đây là một yếu tố vô hình rất khó phán đoán, đánh giá và nó đòi hỏi kinh
nghiệm trong nhìn nhận khách hàng của người phân tích
o Capital: Thể hiện năng lực tài chính của khách hàng. Phân tích tình hình tài
chính trong quá khứ như lợi nhuận hàng năm, khả năng tạo tiền cũng là một dự báo
đáng chú ý cho tình hình tài chính trong tương lai của khách hàng.
o Capacity: Thể hiện tư cách đi vay (tư cách pháp lý), khả năng trả nợ của khách
hàng
o Collateral: Đây là nguồn trả nợ thứ hai trong trường hợp khách hàng không trả
được nợ. Tài sản đảm bảo tốt phải thỏa mãn 3 điều kiện: pháp lý rõ ràng, dễ định
giá và có thị trường giao dịch.
o Cycle Condition: Thể hiện dự đoán về điều kiện kinh tế vĩ mô, xu hướng ngành
nghề mà người đi vay hoạt động ảnh hưởng đến khả năng trả nợ của người đi vay
như thế nào.
Thông qua phân tích “ 5C ” trên ngân hàng đánh giá mức độ rủi ro của từng khách
hàng qua đó đưa ra mức lãi suất tương ứng với từng cấp độ rủi ro và những biện pháp
quản lý đi kèm.
 Phương pháp cho điểm
Mô hình điểm số được thiết lập từ các chỉ tiêu tài chính quan trọng được phản ánh
từ các số liệu thống kê trong lịch sử. Tầm quan trọng của từng chỉ tiêu được thể hiện
bằng trọng số của chúng trong mô hình. Khi điểm số của khách hàng trong mô hình
lớn hơn một mức nào đó thì được chấp nhận cho vay, còn nhỏ hơn một mức điểm nào
đó thì không đủ điều kiện để được chấp nhận khoản vay.
Một mô hình điểm số khá nổi tiếng là mô hình điểm số Z của Alman ra đời năm
1968. Dựa theo số liệu thống kê của các doanh nghiệp trong lĩnh vực sản xuất ông đã
cho ra đời một mô hình điểm số sau:
Z = 1.2X1 + 1.4X2 + 3.3X3 + 0.6X4 + 1.0X5
Với X1: Tài sản lưu động thuần/Tổng tài sản
X2: Lãi chưa phân phối/Tổng tài sản
X3: Lợi nhuận trước thuế và lãi/Tổng tài sản
X4: Giá trị thị trường của vốn chủ sở hữu/Giá trị bút toán của tổng số nợ
X5: Doanh thu/Tổng tài sản
Nếu doanh nghiệp có điểm số Z lớn hơn 2.99 thì có tình hình tài chính tốt, nhỏ
hơn 1.81 là có tình hình tài chính không tốt, từ 1.81 đến 2.99 thì thuộc vùng không
xác định được tốt hay không.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 33

34. Chương 2 - Tình hình hoạt động và thực trạng quản trị rủi ro tín dụng của
NHTM Việt Nam trong những năm gần đây.
 Mô hình điểm số Z chỉ là một trong những mô hình tiêu biểu cho phương pháp
chấm điềm. Trong quá trình sử dụng người ta nhận thấy rằng nó dự đoán khá chính
xác tới 97% khả năng vỡ nợ trước khi nó xảy ra khoảng 1 tới 2 năm. Tuy nhiên với
nền kinh tế ngày càng phức tạp và cạnh tranh nhiều hơn, một mô hình đơn giản như
mô hình điểm số Z dư báo càng kém hiệu quả. Do đó ngày nay người ta đã nỗ lực đưa
ra nhiều mô hình phức tạp hơn để cố gắng lượng hóa được rủi ro của khách hàng.
 Phương pháp xếp hạng
Ở phương pháp xếp hạng, ngân hàng xếp khách hàng vào các hạng tín dụng khác
nhau. Mỗi hạng tín dụng thể hiện xác suất vỡ nợ khác nhau của khách hàng từ đó có
những yêu cầu về tỷ lệ cho vay, mức dự phòng tương ứng. Căn cứ đề ngân hàng xếp
hạng khách hàng là dựa vào kết quả chấm điểm các thông tin tài chính và phi tài chính
do khách hàng cung cấp và ngân hàng thu thập được. Tầm quan trọng của từng chỉ
tiêu đươc thể hiện bằng trọng số của nó khi tính toán ra điểm số cuối cùng của khách
hàng. Điểm số của từng chỉ tiêu được ngân hàng xây dựng từ dữ liệu thống kê trong
lịch sử. Sau khi tổng hợp điểm số có trọng số của các chỉ tiêu riêng lẻ, mô hình sẽ đưa
ra điểm số cuối cùng của khách hàng và một vị trí trong bảng xếp hạng sẽ được gán
ghép tương ứng với mức điểm đó. Dưới đây là ví dụ về bảng xếp hạng tại ngân hàng.
Bảng 5: Bảng xếp hạng tín nhiệm khách hàng
Quyết định
Hạng tín dụng Số điểm Độ rủi ro
cấp tín dụng
AAA > 400 Thấp Tối đa
AA 351 - 400 Thấp Tối đa
A 301 - 350 Thấp Tối đa
BBB 251 - 300 Thấp Tùy thuộc tài sản
BB 201 - 250 Trung bình đảm bảo
B 151 - 200 Trung bình Không cấp thêm
CCC 101 - 150
CC 51 - 100
Cao Không cấp tín dụng
C 0 - 50
D <0
Nguồn: Giáo trình xếp hạng tín nhiệm - TS. Lê Thị Hiệp Thương.
SVTH: Hoàng Như Thịnh 34