1. ‫1‬
‫د لوړو زدکړو وزارت‬
‫د کندهار پوهنتون‬
‫د طب پوهنځی‬
‫د درماتولوژی دیپارتمنت‬
‫ترتیب کونکی : پوهنیار داکتر خوشحال فاروقی مجددی‬
‫کال : ۸۸۳۱- ۹۸۳۱‬
‫لوم ړي فصل‬
‫1‬

2. ‫2‬
‫درماتولوژی‬
‫تعریف : د پوستکی او د پوستکی دناروغیو ساینس ته درماتولوژی وایی.‬
‫درماتولوجست:‬
‫‪According to the American Academy of Dermatology, “A dermatologist is a physician who‬‬
‫‪has expertise in the diagnosis and treatment of pediatric and adult patients with benign and‬‬
‫‪malignant disorders of the skin, mouth, external genitalia, hair and nails, as well as a‬‬
‫”.‪number of sexually transmitted diseases‬‬
‫د پو ستکی ا نا تو می ا و فز یو لو ژی:‬
‫پو ستکی د ا نسا ن د عضو یت ترټولو لوي غړی ده ، د بدن ۶۱٪ وزن تشکیلوی چی د لسو نو په‬
‫ورغیو او د پښو په تلو کی ترټولو ضخیم او په جیږمو کی تر تولو نازک وی.‬
‫1.‪) Glabrous Skin‬ښویي او بي وی ښتو جلد(: د لسونو د ورغیو او د پ ښو د تلو‬
‫پوستکی ویښتان او د هنیه غد وات نلری خو حسی جسیماتو په کی ښه انکشاف کړی دی‬
‫او کپسول لرونکی وی.‬
‫2.‪) Hairy skin‬ویښته لرونكي جلد(: د و یښتانو فالیکلونه او د هنیه غدوات لر ی ولی‬
‫کپسول لرونکی حسی ا عضا نلري.‬
‫جلد د دریو طبقو څخه جوړشویدی:‬
‫اپی درمیس، درمیس ،او تحت الجلد چی درمیس او اپی درمیس ته په یوځایی ډول ‪ Cutis‬وایي.‬
‫اپی درمیس یو مطبق اپیتیلیم) ‪ ( stratified epithelium‬دی چي ضخامت یی د ۱،۰ ملی مترو څخه‬
‫بیا تر ۱ ملی مترو پوری رسیږی او د د ننه پلوه څخه د با ندی پلو ته ) د جلد سطحي( ته د لندی طبقو‬
‫څخه جوړشویدی.‬
‫• قاعدوي طبقه ‪ :(Basal cell layer (stratum germinatum‬د استوانه یی اپیتیل یوی طبقی‬
‫څخه جوړه شوی چی د اپی درم اپیتل ددی طبقی څخه تولیدیږی او دا حجرات چی کله دباندی او‬
‫پورته خواته په حرکت کی وی ورو ورو او تدریجی شکل سره اواریږی او استحاله کوی.‬
‫•‪ :(Prickle cell layer (stratum malpigii‬د ا طبقه د څو ضلعی خشت فرشي حجراتو د څو‬
‫طبقو څخه جوړه شویده چي دا حجرات یود بل سره د بین الجحروی ا ړیکو یا اغزي ماننده‬
‫ساختمانونو )‪ (prickles‬په و سیله نښتی دی.‬
‫• ‪ (Granular cell layer (stratum granulusm‬دانه لرونكي طبقه: ددی طبقی حجرات‬
‫ماکوشکله وی او ددی حجراتو هستی د ‪ keratoheyalin‬په گرینولز )دانو( باندی ټوټی شوی‬
‫وی.‬
‫1. روڼ ه طبقه )‪ :(Stratum lucidum‬یواځی د پښو په تلو او د لسونو په ورغیو کی چی پڼډ‬
‫پوستکی لري لیدل کیږی او دا حجرات منظم او څرګند شكل نه لري )‪.(amorphous‬‬
‫2‬

3. ‫3‬
‫•‪ (Horny layer (stratum corneum‬قرني طبقه: تر ټ ولو سطحی طبقه ده ، ددی طبقی‬
‫حجرات ‪ cornified‬وی او د کارنیوسایتونو په نوم یادیږی دا حجرات هستی نلری.‬
‫په اپیدرمیس کی كیراتینوسایتونه ) ‪ ،(keratinocytes‬میلنوسایتونه ، لنګرهانز )‪(Langerhans‬‬
‫حجرات او ‪ Merckle‬حجرات موجود وی.‬
‫کیراتینوسایت حجرات له یو پلوه کیراتین جوړوی او دبل پلوه جوړ شوي كیراتین ذخیره کوی او د اپی‬
‫درم د ۰۸٪ څخه تر ۵۸٪ پوری برخه جوړوی. کیراتین په اوبو کی یو منحل پرو تین دی.‬
‫میل نو سا یتونه ترشحی د ندرایت لرونکی حجرات دی چی د میل نین صباغ د خپلو دندرایتونو په‬
‫ذریعه اپی درم اود ویښتانو حجراتو ته انتقالوي.د اپی درم په قاعدوی برخه کی ددی حجراتو توزیع‬
‫د کیراتینوسایت سره ۱: ۵ څخه بیا تر ۰۱:۱ پوری ده.یوه میلنوسایت حجره ۶۳ کیراتینوسایت حجرو‬
‫ته میلنین صباغ اماده کوی.‬
‫لنگرها نز حجرات هم دندرایتونه لری او د دوی مهمه دنده د تماسي الرجنونو نیول او ‪ T‬لمفوسایتونو‬
‫ته د هغوی پیش کول دی. دا حجرات د لمفاتیک چینلونو په ذریعه په متداوم ډول د جلد او د لمف‬
‫نوډونو ترمنځ په حرکت کی دی. ددی سربیره دا حجرات د خشت فرشي اپي درم په اداره او تنظیم‬
‫)اورگانیزیشن( او دنده کی هم ونډه لری او معمولً د اپی درم په منځنی برخه کی وی او د اپی درم په‬
‫یو ملی متر مربع سطحه کی ۰۰۸ لنګر هانز حجرات وجود لری.‬
‫ډواړه نوعه میل نوسا یت او لنگرها نس حجرات د ‪ haematoxylin eosin stain‬په وسیله‬
‫خالیګاوي لرونكي )‪ ( vacuolated‬ښکاری او د ځانګړو رنگونو په ذریعه سره رنگ کیږی.‬
‫میرکل حجرات اپی درمیس لندی واقع دی او د تماس د اخذو په ډول دنده سرته رسوي .‬
‫‪ :Basement membrane zone‬د درمیس او اپیدرمیس د یوځای کیدو برخه په متناوب شکل سره‬
‫په درمیس کی د اپیدرمیس د طبقی د داخیلیدو په وسیله منځ ته راځی چی د دغه جوړښت د درمیس‬
‫برخی ته درمل پاپیل )‪ (dermal papilla‬ا ود اپي درم برخی ته ‪ rete ridges‬وایی چی دا ځانګړی‬
‫جوړښت د درمیس او د اپیدرمیس د دغه اتصالی برخی د ل ډیر تیګښت باعث ګرځی.دا زون‬
‫لندی برخی لری:‬
‫‪ :Basal lamina‬ددی زون لومړنی برخه ده چی د قاعدوی غشا لندی موقعیت لری.‬
‫‪ :Lamina lucida‬ددی زون دوهمه برخه ده چی د لومړی برخی سره په یوځای ډول ددی برخی‬
‫په جوړښت کی ونډه لری.‬
‫‪ :Lamina densa‬د کولجن زیات الیاف لری او د درم علوی برخی سره په تماس کی وی.‬
‫‪ :Sub lamina densa‬د لمینا ډینسا څخه لندی پرته برخه ده چی د درم د حجراتو سره ګډه‬
‫وی.‬
‫دا برخه د پوستکی د ځینو ایمینولوژیک ناروغیو ) ‪ (‌Bullous diseases‬لپاره ډیر داهمیت وړ ده.‬
‫درمیس :‬
‫د درمیس ضخامت د 3,0 ملی مترو څخه تر 3ملی مترو پوری رسیږی او لندی دوه برخی لری.‬
‫1.‪ Papillary dermis‬د درمیس علوی برخه‬
‫3‬

4. ‫4‬
‫2.‪ The reticular dermis‬د درمیس جال ماننده او سفلی برخه.‬
‫د د رمیس په طبقه کی ل ند ی سا ختما نو نه و جو د لری:‬
‫•‪ Connective tissue fibers‬د منضم نسج فایبرونه‬
‫•‪ Cellular elements‬حجروي عناصر‬
‫•‪ Blood vessels and lymphatics‬د ویني او لمفاتیك رګونه‬
‫•‪ Nerves‬اعصاب‬
‫•‪ Muscles‬عضلت‬
‫•‪ Epidermal appendages‬د اپي درم ضمایم‬
‫د منضم نسج فا یبرونه په زیاته اندازه د کولجن فا یبرونو څخه جوړشویدی ولی په کمه اندازه د‬
‫الستیک یا ارتجاعي فایبرو او ریتکولریا جال ماننده فا یبرونو څخه جوړ دی، دوی ټول د څو قیمته‬
‫قندو او پروتینو څخه جوړی ځمكني مادي) ‪ (ground substance‬کی د بنډلونو په شکل و جود لری.‬
‫په درمیس کی فا یبرو بل ست، ما ست حجرا ت ،او ‪ histiocytes‬موجود وی. د ‪fibroblast‬‬
‫حجرات د منضم نسج فایبرونه او ځمكني ماده جوړوی ، د ماست حجرات هستا مین ازادوی او‬
‫هستوسایت حجرات په حقیقت کی فا گو سایت حجرات دي.‬
‫د درمیس په پورتنی برخه یا درمل پاپیل کی د ویني درګونو سطحی جال ته ورته جوړښت )‬
‫‪ (Subpapillary plexus‬او د درمیس په عمیقه برخه كي د ویني درګونو عمیق جال ماننده‬
‫جوړښت )‪ (deep reticular plexus‬مو قعیت لری چي لمفاتیك جریان هم ددوي سره ملګري وي‬
‫ولی په ‪ Subpapillary plexus‬کی ‪ capillary beds‬نظر ‪ deep reticular plexus‬ته زیات وی.‬
‫د درمیس په عمیقه برخو کی شریانونه د وریدونو سره د کپیلریو د جوړیدو څخه بغیر خوله په خوله‬
‫وی چی دا تفمومونه د یو ګروپ بیضوی شکله ملسا عضلتو په وسیله راچارپیر شوی دی او په‬
‫حقیقت کی د وینی د جریان لپاره د معصری دنده سرته رسوی او د اړتیا پر وخت تقلص او استرخا‬
‫کوی.ددی معصری عصبی کنترول د سیمپاتیک سیستم په وسیله ترسره کیږی. دغه کانال شکله‬
‫مخصوص جوړښتونه د ٍ‪ Sucquet – Hoyer Canal‬په نوم یادیږی او هغه حجرات چی ددی‬
‫تفمماتو په چارپیر راتاو شوی دی د ‪ Glomus cells‬په نوم یادیږی.‬
‫د پوستکی ملسا عضلت عبارت دی له ‪ dartose muscle‬په جفن کی، ‪ erector pili muscle‬د‬
‫ویښتانو په فالیکول کی، او د تی د څوکی په چارپیر ملسا عضلت. همدارنګه مخطط او غیر ارادی‬
‫عضلت په مخ کی ‪ muscle of facial expression‬او په غاړ ه کی د ‪ platysma‬غضلتو څخه‬
‫عبارت دی.‬
‫د پوستکی حرکی تعصیب د اتونوم سیستم په وسیله ترسره کیږی.ا درینرجیک اعصاب ملسا عضلت،‬
‫شریانچي ، د ویښتانو نیغونكي ), ‪(erector pilli muscle‬عضلت او دواړ ه ډوله عرقیه غدوات‬
‫) ‪ apocrine‬او ‪ (eccrine‬تعصیبوی. کولینرجیک فایبرونه یواځی ا کرین غدوات تعصیبوی.‬
‫د درد حرارت او خارښت ا حسا س د غیر میالیني فایبرونو په و سیله چی د و یښتا نو د فالیکول په‬
‫گردچارپیر کی مو قعیت لری انتقال مومی.‬
‫4‬

5. ‫5‬
‫.‪ Vater Pacinian corpusle‬په هایپودرم کی موقعیت لری او د فشار د احساس دنده په غاړه لری،‬
‫‪ Ruffini Corpuscle‬د درم په طبقه کی قرار لری او د حرارت حس دنده په غاړ ه لری، ‪Mekel‬‬
‫‪ Disk‬د درم په طبقه کی قرار لری او د تماس حس دنده په غاړه لری، ‪ Krause Corpuscle‬د درم په‬
‫مختلفو عمقونو کی قرار لری د یخنی د حس دنده په غاړه لری، او ‪ Meissner Corpuscles‬د درم په‬
‫پاپیلوو کی موقعیت لری دوی هم د تماس د حس دنده په غاړه لری.‬
‫د اپیدرم ضمایم : دواړه ډوله عرقیه غدوات) ‪ Ecrine‬او ‪ ،(Apocrine‬دهنیه غدوات ، ویښتان ،‬
‫او نوکان د اپیدرم د ضمایمو په ډله کی شمیرل کیږی.‬
‫عر قیه غد وات اپیدرمل منشا لری ولی په د رم کی د اپي درم د ښكته طرف نمو له كبله من ځ ته‬
‫راځي چي دا غدوات د خولو په جوړولو سره د بدن د حرارت درجه کموی. اکرین غد وات د بد ن د‬
‫ټو لو برخو په پوستکی کی سته ولی د ل سونو په ورغویو او د پښ و په تلو کی زیاد لید ل کیږی ،‬
‫عرقیه غدوات په مخاطی غشا کی نه وی ، د جوړښت له پلوه دا غدوات د درمیس په برخه کی حلقه‬
‫یي او مارپیچ سا ختما ن لری ا و فو حه یی د جلد سطحی ته خل صه د ه چی په سترگو نه لید ل کیږی.‬
‫اپوکراین غدوات لوی عر قیه غدی دی چي به تخرګونو، مقعدی جنسی برخو, د تي د څوكي، او د‬
‫تي د څوكي ګرد چارپیربرخو کی لیدل کیږی، ولی د بلوغ تروخته پوری غیرفعاله وی او تعدیل شوي‬
‫اپوكرین )‪ (Modified Apocrine‬غدوات په خارجی غو ږ او جیږمو کی وجود لری . د اپوکراین‬
‫غدواتو ترشحا ت د ویری, روحي فشار، درد اویا د جنسی فعا لیت په ځواب کی سر ته رسیږی دوی‬
‫مارپیچ- قناتي غد وا ت دی چی قنات یی د ویښتانو په هغه فالیکل کی خلصیږ ی کوم پوری چی‬
‫دوی وصل وی.‬
‫دهنیه غدوات د ورغیو, د پښو د تلو, او د پښو د ظهر ی برخود پوستکی په استثنا نور د بدن په‬
‫ټ ولو برخو کی لیدل کیږی. دا غدوات ‪ ) holocrine‬چي حجره د محتوي سره یو ځاي په مكمل ډول‬
‫سره ترشح كیږي( غدوات دی چي په زنه, تندي , مخ ,او د سرپه جلد کی زیاد لیدل کیږی د جوړښت‬
‫له پلوه لوبونه لرونكي غدوات دی او د و یښتانو د فالیکول په چارپیر زیاد لیدل کیږی.‪ sebum‬ددی‬
‫غدواتو ترشحات دی چی د ‪ pilo-sebaceous‬قنات په وسیله د پوستکی سطحی ته راوځی.د ترکیب‬
‫له پلوه سیبم د شحمی اسیدونو, کولوسترول, او نورو اجزاو لرونکی وی ، د دندی په اړه یي د نظریاتو‬
‫اختلف موجود ده ممکن په پوستکی کی د رطوبت ساتلو او د بکتر یائی او فنگسی ناروغیومخه نیول‬
‫یي دنده وي.‬
‫ون نین ښتنان ننن :‬
‫و یښتا ن د ری نو عي لری‬
‫•‪ : Lanugo hairs‬غیر مجوف ویښتان دی چی نرم او کم رنګه وی او د عمر په تیریدو سره‬
‫کمیږی . په کم او زیاته اندازه په ټول بدن کی لیدل کیږی .‬
‫• ‪ Terminal hairs‬یا نهایي ویښتان: مجوف او صباغی ویښتان دی چي د سر ،تخرګونو،‬
‫جنسي نواحیو, ږیری او بریتا نو په برخه کی لیدل کیږی.‬
‫5‬

6. ‫6‬
‫•‪ Stiff hairs‬یا سخت ویښتان: د ورځو, با ڼو, د پوزی او د غوږ و یښتا ن دی.‬
‫په یو میا شت کی اوسط ډول د یو سانتی متر په اندازه و یښتان لویږی او هر ځا نگړی ویښته د یو‬
‫څخه بیا تر شپږ و کالو پوری د زرغونیدو په مرحله )‪ (anagen phase‬کی وی یعنی ددي مرحلی‬
‫دوام په مختلفو خلکو کی مختلف وی بعضی و یښتان لکه د وروځو او د لینګیو و یښتان شپږ میا‬
‫شتی د زرغونیدو مرحله لری لدی مرحلی نه پس و یښتا ن د استراحت مرحلی یا ‪ telogen‬ته‬
‫داخلیږی او باالخره توئږي.‬
‫هره ورځ یو شخص په نورمال ډول د 02څخه تر 001 پوری و یښتان له ل سه ورکوی د دوی ځای‬
‫نور ویښتا ن چی تازه د زرغونیدو مرحلی ته داخل شوی وی نیسی نو ځکه جلد بي ویښتانو نه‬
‫پاتي كیږي. د ښځ و او نا رینه وو د و یښتا نو توزیع د دوی د بدن په مختلفو بر خو کی د جنسی‬
‫هارمونو تر تاثیر ل ندی صورت نیسی.‬
‫و یستان د بدن د تودوخی په کنترولو کی مهمه و نډ ه لری یعنی د تبخیر اوبړاس په پرمخ وړلو او‬
‫پورته كولو كي مهم رول لري. لد ی څخه علوه د حسی عضوی په حیث او د ثانوی جنسی خواصو له‬
‫جملی څخه شمیرل كیږي. د پوزی ویښتان هوا فلتر کوی او وروځ ی او با ڼ ه د خولو او اجنبی‬
‫اجسامو سترگوته داخلیدلو څخه مخه نیسی.‬
‫د درمیس هغه متبارزه برخه چی د ویښتانو غوټي یا پیاز طرف ته داخل شو یده د ‪ papilla‬په نوم‬
‫یاد یږی. پدی پا پیل کی د و یښتا نو لپاره وینی رگ ونه ، او تعص یب موجود د ی. د و یښتانو‬
‫روغتیا د شخص په روغتیا پوری اړ ه لری. د و یښتانو لیدونکی برخه د ویښتا نو مړ ه بر خه ده‬
‫غوړول او ږمنځول یي په نمو کی کوم تغیر نه راولی تنها ښ ه ښکاره کیدو کی ورسره مر سته‬
‫کوی.‬
‫نو کا ن:‬
‫د گوتو خلفی سطحه د یو قوی او قسما نه كږیدونكي نس ج په وسیله پوښل شویده چی نوکان ورته‬
‫وایی. د نوکانو اسا سی دنده د خارجی صدماتو څخه د گوتو ساتنه ده برعلوه لدی څخه د کوچنیو او‬
‫ظریفو شیانو پورته کول او د نورو لطیفو او نفیسو او دقیقو دندو سرته رسول دی.د نوکانو َلی ټ د‬
‫پ‬
‫نوکانو د بستر د پاسه وا قع وی، د نوکانو لندینی قسمت ازاد وی او دوه جوانب او علوی قسمت یی په‬
‫ترتیب سره د جا نبی او علوی )‪ (nail folds‬په ذریعه پو ښل شویدی.د نوکانو ‪ lanula‬د علوی‬
‫قات څخه لندی مو قعیت لری او دا په حقیقت کی د نوكانو د ‪ matrix‬تر ټولو اخري قسمت څخه‬
‫عبارت ده متبا قی ‪ matrix‬عمیقا د نوكانو د علوي قات ) ‪ (proximal fold‬لندی موقعیت لری او نه‬
‫لیدل کیږی. نوکان د نوكانو د ‪ matrix‬څخه نشونما کوی ، د لس د ګوتو نوکان په ۵ – ۶ میاشتو کی‬
‫عوض کیږی او دپښو د ګوتو نوکان د یو نیم کال په موده کی بدلیږی.ولی که نوکان د جراحی دعمل‬
‫په وسیله وویستل شی نو د لسونو نوکان په یوه نیمه میاشت او د پښو نوکان د ۳ میاشتو په موده کی‬
‫بیرته راځی ولی نوک یی نازک وی.‬
‫د نوكانوعلوي قات د وه ا پیتیلمی پوښونه یا ك َرونه لری یو یی هغه ده چی د لید لو وړ ده دی ته‬
‫َو‬
‫ظهري پوښ ) ‪ (Dorsal cover‬وایی او بل یی هغه چی د لیدلو و ړ نده او د ظهري پو ښ ل ندی‬
‫6‬

7. ‫7‬
‫قرار لری دی ته بطني پو ښ ) ‪ (Ventral cover‬وایی. ددی دوه سطحو د یوځایوالی په برخه کی‬
‫‪ Cuticle‬د نوکانو په سطحه باندی لیدل كیږي او دغه کیوتیکل د نوکانو دماتریکس د ساتلو دنده په‬
‫غاړه لری.‬
‫تحت الجلد:‬
‫تحت الجلد دریمه او د پوستکی تر ټولوعمیقه برخه ده، او اساسا دا طبقه د شحمی حجراتو د لوبیولونو‬
‫څخه جوړه شویده چی دا لوبیولونه د فایبري نازكه پردو یا سیفتاوو په ذ ریعه یو د بل څخه جدا کیږی‬
‫چی د کولجن فایبر او غټ و دموی اوعیو لرونكي دی چی د دي نازكه پردو یا سیفتا کولجن د‬
‫درمیس د طبقی د کولجن سره تړاو لری. د بدن په مختلفو برخو کی تحت الجلد د جسامت په لحاظ‬
‫فرق لری ، په جیږمو کی دا طبقه وجو د نلری. تحت الجلد د محافظوي، عایق او د انرژي د ذخیري‬
‫دندی سر ته رسوی.‬
‫د پوستکی دندی:‬
‫1.د خارجی موادو څخه محا فظه کول: مثل تشعشع ، میخا نیکی صدمي‬
‫2.د حرارت کنترول.‬
‫3.د ویتامن ډی تر کیب.‬
‫4.حسي عضوه.‬
‫5.د عضویت د مایعاتو د ضایع کیدو مخنیوی کول.‬
‫6.جذب او زغمیدنه‬
‫7.د جلد د ښكاره كیدني ،احساس او بوي په وسیلي سره د جنسي – اجتماعي مفاهمي او‬
‫ارتباط عضوه.‬
‫8.د سمي موادو اطراح كول‬
‫د پوستکی دناروغیو اتیولوژی‬
‫لومړی : خارجی سببونه :‬
‫7‬

8. ‫8‬
‫1.پتوجن میکروبونه: کیدای شی پوستکی سره د میکروب د مستقیم تماس له کبله پوستکی منتن شی‬
‫او یا هم د وینی دجریان له لیاری پوستکی ته راورسیږی. مثلً د پوستکی توبرکلوز ، ویروسی‬
‫ناروغی او نور.‬
‫2.حیوانی پرازیتونه لکه ‪ ، Sarcoptes scabies، Lice, Leishmania tropica‬حشرات کولی‬
‫شی مختلف درماتوزیس رامنځ ته کړی.‬
‫3.نباتی پرازیتونه: سطحی او عمیق فنګسونه، او کاندیدیا. دا ګروپ میکروبونه د پوستکی او‬
‫مخاطی غشا د منتن کولو لپاره ډیر زیات مسول دی.‬
‫4.فزیکی اسباب: په دی ډله کی ډیر زیات جلدی تشوشات شامل دی مثلً تروما، تودوخه، یخه اب‬
‫او هوا، او نور ، چی مختلفی جلدی ناروغی رامنځ ته کولی شی.‬
‫5.کیمیاوی عوامل: مثلً اسیدونه ، قلویات ، عضوی محللت، د ویښتانو رن ګ او نور رنګونه، د‬
‫ارایش مواد پورتنی ټول مواد د پوستکی سره د تماس په طریقه جلدی درماتوزیس رامن ځ ته‬
‫کوی.‬
‫دوهم : داخلی اسباب: په دی جمله کی هم ډیر تعداد ناروغی شاملی دی د مثال په ډول:‬
‫•هغه ناروغی چی د په بدن کی د ویتامینونو دکمښت له کبله پیداکیږی.‬
‫•سیستمیک تشوشات‬
‫•میتابولیک او اندوکراینولوژیک تشوشات‬
‫•حساسیتونه‬
‫•روحی اسباب‬
‫دریم : ولدی او ا ٍثی اسباب: دی ګروپ ناروغیو ته ‪ Genodermatosis‬وایی.څرنګ ه چی دا‬
‫ر‬
‫ګروپ ناروغی ا ٌثی دی نو ځکه د ژوندانه په لومړیو کلونو کی ښکاره کیږی.‬
‫ر‬
‫څلورم: ‪ Focal infection‬یا ستوماتولوژیک اسباب: د خولی د مخاطی غشا تشوشات ، او محراقی‬
‫انتانات کیدای شی د جلدی ناروغیو لپاره سبب شی، مثلً د علوی تنفسی سیستم انتانی ناروغیو پسی‬
‫ځینی جلدی ناروغیو رامنځ ته کیدل لکه سوریازیس ، ارتیکاریا ، عمیقه مایکوزیس ، ایمینولوژیک بی‬
‫نظمی ، او الرژیک حالت کولی شی جلدی ناروغی رامنځ ته کړی.‬
‫پنځم :درماتولوژیک اسباب: ځینیی داسی جلدی ناروغی شته چی اسباب یی واضح نه دی چی هغه په‬
‫دی کتګوری کی راځی مث ً بولس ناروغی ، غیر وصفی جلدی التهابونه.‬
‫ل‬
‫شپږم: تومورال او میتاستازیک اسباب: چی په دی جمله کی یو تعداد مختلف سلیم او خبیث تومورونه‬
‫چی د مختلفو عواملو په وسیله رامنځ ته کیږی شامل دی.‬
‫دوهم فصل‬
‫8‬

9. ‫9‬
‫د جلد معا ینه كول:‬
‫ت ا ر ی خ چ ه : د پ و س ت ک ی د ن ا ر و غ ل پ ا ر ه د د ا خ ل ی ن ا ر و غ ت ه و ر ته ت ا ر ی خ چ ه ا خ س ت ل ک ی ږی‬
‫و ل ی د پو س ت ک ی ا ف ت ب ا ی د په ډی ر د ق ت س ر ه ت ف ت ی ش او م ع ا ی ن ه ا و ی و ځغ ل ن د ه ا ر ز ی ا ب ی ی ی‬
‫وشی. په دي كار سره معاینه كونكي ددی چانس پیداكوي چي په پاي كي د افت په‬
‫ا ړو ن د پ ه خ ا ص ډو ل وپ و ښت ي . ا ع ر ا ض ب ا ی د پ ه ت ر ت ی ب س ر ه ی ع ن ي د وخ ت ا و ز م ا ن پ ه‬
‫ن ظ ر ك ي ن ی و لو س ر ه ) ‪ (chronological‬ډو ل س ر ه ت و ض ی ح ش ی .‬
‫د پو س ت ک ی د ا ف ت د م ع ا ی ن ی پ ر وخ ت ب ا ی د ل ن د ی ټک و ته ښه ز ی ر ن ه و ش ی :‬
‫1. د افت ځ ای او کرکتر خاصت اً په هغه وخت کی چي افت نوی ښ کاره شی.‬
‫2.د ا فت افاتو وسعت، تداوی )د خودسره درملنو په نظر کی نیولو سره(، او د درملنی‬
‫پایلی چی افت د ښه والی په لور و ړ ي او که د خرابیدو په لور ؟ همدارنگه که د پوستکی‬
‫ماوفه برخه لمر ته ښ کاره شی څ ه ډ ول عکس العمل رامن ځ ته کی ږ ی او که نه ؟ وا ضح‬
‫شی. په همدی ډ ول د الرژ ی په باره کی معلومات واخستل شی.‬
‫3.د جلدی تاریخچی په تعقیب د سیستیمیک ناروغیو باید مکمله او خلص تاریخچه واخستل‬
‫شی. د تاریخچی د تکمیل څخه ورسته عمومی فزیکی معاینات اجراشی او بیا مشرح‬
‫موضعی معاینات تر سره شی. په یاد مووی چی دلته هم لکه د یوی سیستسمیک ی ناروغی‬
‫لپاره ،سیستسمیک معاینات ا ړ ین او د اهمیت و ړ دی.‬
‫4. د جلد معا ینه کول باید په طبعی ر ڼ ا یعنی لمر او یا یو ښ ه مصنوعی رو ښ نایی كي‬
‫چي د جلد طبعي رن ګ ته تغیر ورنك ړ ي تر سره شی. په هم دی ډ ول د امکان ترحده پوری‬
‫ناروغ باید لو څ ک ړ ل شی او د ماوفه پوستکی معا ینه کول باید د ټ ول پوستکی د معاینی‬
‫په اخر کی ترسره شی .‬
‫ل ندی ا صطل حا ت د جلدی ا فا تو د تو ضیح په غر ض ا ستعما لیږییی:‬
‫ی‬
‫1.‪ : Macula‬د جلد د یوي برخي په رنگ کی تغیر چی ‪ infiltration‬او د جس و ړ ضخامت‬
‫په كي ونه لیدل شي لکه ‪ purpura, freckle‬او داسی نو ر.‬
‫2.‪ : Patch‬یو غت ما کیو ل ته و ا یی لکه ‪Melasma‬‬
‫3.‪ : Papule‬پاپیول د جس و ړ یو مح اط شوي برامد ګي ده چي د یوسانتي متر څخه كم قطر‬
‫ولري لكه ذخي او د لیكن پلن س ناروغي پاپیولونه.‬
‫4.‪ :Plaque‬د پوستکی هغه برخه چی په قوام کی فرق راشی کیدای د پوستکی د سطحی‬
‫څ خه لو ړ وی یا ک ښ ته وی یا اوار وی پلك یو دسك شكله افت دي چي د پاپیولونو د‬
‫غ ټوالی او یا د څو پاپیولونو د یو ځای کیدو څ خه په لس را ځی لكه دسوریازیس د‬
‫ناروغي پلك )‪.(Psoriatic plaque‬‬
‫9‬

10. ‫01‬
‫5.‪ : Wheal‬ویل یا تغمي د درمیس او یا د رمو- هایپودرمل ازیما ده چی د تخته كولو یا فشا‬
‫ر پري واردلو قا بلیت لری مثا ل یی ‪ urticaria‬ده.‬
‫6.‪ :Vesicle‬په اپی درمیس کی او یا د اپی درمیس لن دی د مایعاتو تجمع ته وایی لکه‬
‫تماسي درماتیت ‪ contact dermatitis‬او ‪.herpes simplex‬‬
‫7.‪ : Bullae‬د مایعاتو تجمع چي په سایزكي غټ ه وي د بول یا ټ ناكي په نوم یادی ږ ي لکه‬
‫‪ pemphigoid‬ناروغي.‬
‫8.‪ : Pustule‬د وزیكول په شان افات چي د شفافي مایع په عوض د چرك څ خه ډ ك وي لکه‬
‫‪ staphylococcal‬انتاني حالت وكي او ‪ pustular psoriasis‬كي.‬
‫9. ‪ :Erosions‬د جلد د یوي برخي سطحی له من ځه تگ ته وایی. چي قرحه د جلد عمیقي‬
‫زیان له كبله رامن ځ ته كی ږ ي.‬
‫01.‪ : Scale‬ب څ ري او پتري ډوله افات چي د جلد د ښ كاره پوست كییدو یا ‪ shedding‬څ خه‬
‫نمایدند ګ ي كوي. یا په بل عبارت کو چنی وچ ‪ exfoliation‬چی د جلد د علوی طبقی‬
‫څ خه رژی ږ ی لکه د سر پ ښ ه ) ‪.(dandruff‬‬
‫11.‪ : Crusts‬ارچق د ا ګزودیت د وچیدو له كبله رامن ځ ته كی ږ ي لكه د مرداردانو یا امفیتی ګ و‬
‫ناروغي.‬
‫21. ‪ : Excoriations‬د جلد د گرولو په ذریعه د اپی درم له من ځ ه تگ ته وایي.‬
‫31.‪ :Atrophy‬د نورمال جلد خطوط یا ‪ marking‬او شکل له من ځه تگ ته وایی چي د‬
‫انساجو د له لس ه وركولو له كبله رامن ځ ته كی ږ ي.‬
‫41.‪ : Fissure‬د جلد دسطحي په تسلسل کی ‪ crack‬یا درز را پیدا كیدو ته وایي.‬
‫51.‪ :Sclerosis‬د درمیس او تحت الجلد ‪ indurations‬او یا سخت والي ته وایی چي په‬
‫ځان ګړ ی ډ ول د فایبروزي نسج د زیاد تكثر له كبله رامن ځ ته كی ږ ئ لکه ‪scleroderma‬‬
‫61. ‪ : Lichenification‬د اپی درمیس ضخیم کیدلو ته وایی چي د جلد ماركین ګ زیا د او صبا‬
‫غي كی ږي او د گرولو او م ښ ولو په ذریعه منځځ ته را ځی لکه ‪ lichen simplex‬او‬
‫‪chronic eczema‬‬
‫71. ‪ : Purpura‬پرپورا یو محاط ماكیول او یا پچ ده چی په درمیس کی د اوعیو څ خه د وینی‬
‫‪ extravasations‬له کبله من ځ ته را ځي چی د شیش ئی سلی د په وسیله باندی د فشار په‬
‫وارد ولو سره له من ځه نه ځی كه چیرته سا یز یي كوچني وي د ‪ Petechiae‬په نو م‬
‫یادی ږ ي.‬
‫81. ‪ : Echymosis‬درمیس طبقي ته په زیاته پیمانه سره دویني لیکاژ ته وایی چی ابی رن ګ ه‬
‫ښکاری.‬
‫91.‪ :Telangectasia‬د اوعیو د دایمی توسع څ خه عبارت د ه لکه په روزیاسي )‬
‫‪ ( Rosacea‬په ناروعي كي.‬
‫02.‪ :Comedo ne‬سپین یا تور پل ګ څ خه عبارت دي چي د دهنیه غدواتو فوحي بندوي لکه‬
‫ځوان داني )‪ (Acne‬او د پوخ عمركمیدونونه ) ‪.(Senile comedos‬‬
‫با الخاصه پل ټ ني:‬
‫01‬

11. ‫11‬
‫1. : غ ټ ښ ودونكي عدسیه: د غ ټ ښ ودونکو عد سیو په وسیله د جلد د معا ینه کول یو‬
‫سا ده ولی کو مک کو نکی میتو د دی.‬
‫2.) ‪ (Diascopy‬یا شیشه سل ید په وسیله تست اجراكول.‬
‫3.‪ : Wood light‬ماوارابنفش شعاع د نیکل د اوکسایدو د فلتر څخه د تیریدو په صورت کی‬
‫تشخیص وضع کی ږی دا هم یو ساد ه ولی مهم تشخیصیه میتود ده. ددی معاینی په وسیله‬
‫فنگسی ناروغی او اریتراسما تشخیصی ږی ) ا ړ وند چپترونه وگوری(.همدارنگه په‬
‫ادرارکی دپورپا یرین د تشخیص لپا ره هم استعمالیری. ‪ Porphyria Cutana tarda‬بله‬
‫ناروغی ده چی ددی د تشخیص لپاره هم ددی معاینی څ خه استفاده کی ږی برعلوه په‬
‫غا ښ ونو کی د ‪ erythropietic Porphyria‬په حال تو کی او وینه كي د ‪proto‬‬
‫‪ Porphyria‬په حالت و کی هم ‪ fluorescence‬ښ ی.‬
‫د جلد تو ږ ل یا ‪:Skin scraping‬‬ ‫4.‬
‫‪.a‬د سكبیس د ناروغي لپاره: د بد ن هغه برخی چی هلته سکبیس تمایل لری لکه د‬
‫گوتو من ځونه اود بدن قات ځایونه لوم ړی د پوتاسیم پراوکساید په وسیله خشتی ږ ی‬
‫او ورسته د یو پس او کند چا ړه یا سکالپال په ذ ریعه تراش کی ږ ی. تراش شوی‬
‫مواد د یوسلی د د پاسه هواری ږ ی اود میکروسکو پ دکم طاقت لن د ی لیدل کی ږ ی‬
‫چی د سکبیس عامل اویا یي ه ګ ي وپل ټ ل شی‬
‫‪ .b‬د فن ګ سي ناروغیو لپاره: د فنگسی نا روغیو فصل مطالعه ك ړ ي.‬
‫‪ :Patch testing‬تماسی درماتیت مبحث مطا لعه ك ړ ي.‬ ‫5.‬
‫6.‪ :Biopsy‬دپوستکی د نا روغیو د تشخیص د پاره د پوستکی بیوپسی ته زیاتره ضرورت‬
‫پی ښ ی ږ ی.‬
‫د ا ډ یره مهه ده چی د پو ستکی د ناروغیو هستوپتالوژی ، تشخیص او تشخیص تفر یقی په‬
‫ا ړ وند پوره پوره معلومات ولرو . لدی څ خه علوه د افت ځ ای او د بیوپسی توضیح ضروری‬
‫ده. که چیرته بیو پسی د ‪ ,cautry , punch, curette‬او یا ‪ excision‬په و سیله شوی وی‬
‫ورسره با ید ذکرشی . د تومورونو په واقعاتو کی ددی ذکرهم مهه د ه چی د تومور مکمل‬
‫شکل اخستل شوی او که قسم اً اخستل شویده.‬
‫7. ‪ : Punch biopsy‬یو کوچنی افت او یا تازه كوچني ‪ Bulla‬کولی شو په مكمل ډ ول سره‬
‫وویستل شي )‪ .(excised‬غټځ افات باید په قایمه زاویی سره ‪ biopsy‬شی چی د افت‬
‫څ ن ډ ی او نورمال جلد به په کی شامل وی دا سپیسمین په 01% فورملین کی دمعمولي‬
‫پارپین په وس یله د ‪ paraffin sectioning‬په منظوراستول کی ږ ی. داسامپل یا نمونه د‬
‫ایمینوفلوروسینس معایناتو لپاره یخ ک ړل شوی )‪ (frozen‬لی ږل کی ږی او یا په خا صو‬
‫محلولو کی استو ل کی ږ ی.‬
‫د پوستکی د ناروغیو درملنه‬
‫11‬

12. ‫21‬
‫د پوستکی د ناروغیو تداوی په دوه ډوله باندی ترسره کیږی.؛‬
‫1.د درملو په وسیله یا ‪Medical options‬‬
‫‪.a‬موضعی درملنه‬
‫‪.b‬سیستمیک درملنه‬
‫2.‪ Physical option‬یا فزیکی طریقی‬
‫‪.a‬جراحی میتود‬ ‫‪Phototherappy.e‬‬
‫‪Electortheraphy.b‬‬ ‫‪/photochemtherapy‬‬
‫‪Chemical therapy.c‬‬ ‫‪Laser therapy.f‬‬
‫‪Cryotherapy.d‬‬ ‫‪Radiotherap.g‬‬
‫لومړی ؛ طبی درملنه یا ‪medical treatment‬‬
‫د پوستکی د ناروغیو لپاره استعمال کیدونکی درمل کیدای شی یواځي په موضعی ډول استعمال وړ‬
‫وی، یا ممکن یواځي په سیستمیک ډول د استعمال و ړ وی ، او یا هم کیدای شی درمل په دواړو‬
‫سیستمیک او موضعی طریقو سره مستعمل وی.چی البته د درملو په استعمال کی د ناروغی شدت په‬
‫نظر کی نیول کیږی.‬
‫موضعی درملنه‬
‫د موضعی درملنی ګټی :‬
‫•د ضرورت ځای ته درمل مستقیماً رسیږی.‬
‫•تاثیرات یی ژر شروع کیږی.‬
‫•جانبی عوارض یی کمیږی.‬
‫د موضعی درملنی تاوانونه:‬
‫1. ناروغان یی نه خوښوی.‬
‫2.قیمته تمامیږی. په ځانګړی ډول که دبدن زیاته برخه ماوفه وی.‬
‫د موضعی درملو اجزاوی:‬
‫1. ‪Active agent‬‬
‫2. ‪(Vehicle (base‬‬
‫3. ‪Additives‬‬
‫د موضعی مستحضراتو تصنیف: لندی جدول د موضعی مستحضراتو انواعی راښیی:‬
‫‪Liquid‬‬
‫‪Wet dressings‬‬
‫‪Soaks‬‬
‫‪Baths‬‬
‫‪Aerosole‬‬
‫‪Paints‬‬
‫‪Litions‬‬
‫21‬

13. ‫31‬
‫‪Semisolid‬‬
‫‪Creams‬‬
‫‪Ointments‬‬
‫‪Pasts‬‬
‫‪Gels‬‬
‫‪Solids‬‬
‫‪Powders‬‬
‫‪Miscellaneous‬‬
‫‪Colloidon‬‬
‫‪ :solutions‬په دی ډول مستحضراتو کی فعاله ماده په مکمل ډول سره په محلول کی حل شوی وی‬
‫او په فزیکی ډول سره نه معلومیږی. محلولونه کیدای شی د لوند پانسمان په شکل ، د ‪ Soaks‬په‬
‫شکل ، د ‪ medicated baths‬په شکل ، او د سپری په شکل استعمال شی.‬
‫‪ :Paints and tinctures‬پینټونه هایدرو-الکهولیک محلولونه دی او تنکچرونه یواځ ی الکهولیک‬
‫محلولونو څخه عبارت دی. پینټونه په برس او تنکچرونه په سواب سره تطبیق کیږی. په دی ډول‬
‫سره ترکیب شوی مستحضرات د ‪ cooling agent، Astringent‬او ‪antiseptic‬‬
‫‪ (agents(Castellani,s paint‬په شکل استعمالیږی.‬
‫‪ : Lotions‬لوشنونه کیدای شی په مایع او یا هم نیمه مایع شکل سره وی، او بیس یی ممکن اوبه ،‬
‫الکهول، تیل ، ګلسیرول او یا هم ددوی مخلوط وی.‪ shake lotions‬یواځی اوبلن محلولت دی.‬
‫کریمونه: کریمونه په حقیقت کی ‪ oil-in-water‬مستحلب څخه عبارت دی. کریمونه هم د یخ کونکو یا‬
‫کولنګ مستحضراتو، مرطوب کونکی مستحضراتو، او یا هم د ملیناتو په منظور استعمالیږی.‬
‫ملهمونه : ملهمونه نیمه جامد ، نرم څخه تر سخت قوام لرونکی غو ړ مستحضرات دی چی فعاله ماده‬
‫یی تر ۰۴٪فیصده پوری رسیدلی شی.‬
‫د ملهمونو بیس یا ‪ vehicle‬په څلورو ډولونو ویشل شویدی.‬
‫•‪(Water repellent hydrocarbons ( e.g., petrolatum based‬‬
‫•‪Absorptive bases‬‬
‫•‪.Water-in-oil emulsions‬‬
‫•‪.(Water-soluble ointments (polyethylene glycol based‬‬
‫ملهمونه د خپل ‪ occlusive‬خاصیت له مخی نظر کریمونو ته د فعالی مادی په ښه ډول جذب زمینه‬
‫برابروی.‬
‫‪ :Pastes‬هرکله چی پودر شکله درمل په ‪ oil‬یا غوړ کی جوړ شی ورته ‪ pastes‬وایی نن سبا دا نوعه‬
‫درمل ډیر نه استعمالیږی.‬
‫‪ :Gels‬جیلونه شفاف او بي رنګه نیمه جامد، کولویدی مستحضرات دی. هرکله چی په ګرم پوستکی‬
‫باندی استعمال شی تمیع کیږی او کله چی وچ شی نو یو ‪ non – occlusive film‬جوړوی. جیل غوړ‬
‫31‬

14. ‫41‬
‫مستحضرات ندی او په اوبو باندی پاک کیږی . معمول ً د بدن په ویښته لرونکو برخو کی‬
‫استعمالیږی.‬
‫‪ :Powders‬پوډرونه کیدای شی ‪ hydrophobic‬وی لکه ټالک پوډر اویا هم ‪ Hydrophilic‬وی لکه‬
‫‪ .starch‬د زینک اوکساید پوډر د پورته دوه تقسیماتو ترمنځ خاصیت لری. پوډر د بدن په قابضه‬
‫برخو کی د ‪ friction‬د مخ نیوی په منظور استعمالیږی.‬
‫‪ :Colloidon‬کولویدون هم مایع مستحضرات دی چی د فعالی مادی په سر یو نازکه فلم جوړوی چی په دی‬
‫ترتیب فعاله ماده د پوستکی سره په تماس کی ساتی . مثال یی نایتروسیلولوز دی .‬
‫‪ :Percutaneous Absorption‬دا چی پوستکی له لیاری یو درمل څنګه جذبیږی په څو عواملو پوری اړه‬
‫لری‬
‫1.د فعالی مادی په غلظت پوری .‬
‫2.د بیس په نوعی پوری : ځینی ‪ base‬مواد جذب تسریع کوی او ځینی نور بیا برعکس جذب بطی کوی.‬
‫3.د قرنی طبقی ضخامت.‬
‫4.د قرنی طبقی رطوبت او هایدریشن درجه‬
‫5.د پوستکی د حرارت درجه‬
‫6.د ‪ occlusive‬موادو استعمال‬
‫د تطبیق طریقه :‬
‫•‪Simple application‬‬
‫•‪Baths‬‬
‫•‪(Wet dressings(compresses‬‬
‫‪Open dressing‬‬ ‫‪.i‬‬
‫‪Closed dressing‬‬ ‫‪.ii‬‬
‫• ‪Occlusive therapy‬‬
‫• ‪Sprays‬‬
‫‪ :Quantity of application‬دا چی په کومه اندازه باندی درمل په پوستکی باندی تطبیق شی په څو‬
‫فکتورونو پوری اړه لری. د مثال په ډول د ناروغی د شدت اندازه ، د فعالی مادی شکل چی د کریم ،‬
‫لوشن ، ملهم یا نورو شکلونو باندی دی، او هم یی د استعمال ځای پوری اړه لری. ددی مقصد لپاره د‬
‫‪ (FTU(finger tip unit‬چی د ۵،۰ ګرام ملهم سره معادل دی هم استفاده کولی شو. لندی جدول‬
‫وګوری.‬
‫په یو کاهل انسان کی د یو ځل د کریم د استعمال اندازه‬
‫مقدار‬ ‫ځای‬
‫۱ ګرام‬ ‫مخ‬
‫۵،۱ ګرامه‬ ‫یو مټ‬
‫۴،۱ ګرامه‬ ‫لسونه‬
‫۵،۳ ګرامه‬ ‫د تنی قدامی/خلفی برخه‬
‫۳ ګرامه‬ ‫یو سفلی طرف‬
‫۵۱ ګرامه‬ ‫ټول بدن‬
‫41‬

15. ‫51‬
‫د موضعی درملنی لپاره استعمال کیدونکی درمل :‬
‫د موضعی مستحضراتو له جملی څخه یواځ ی د کورتیکوستیرویدونو تصنیف بندی ذکر کوو. چی دا‬
‫تصنیف بندی د کورتیکوستیرویدونو د ‪ potency‬په حساب شویده.‬
‫‪ Class 1 (super potent) e.g. clobetasol propionate‬‬
‫)‪ Class 2 (potent‬‬ ‫.‪e.g‬‬ ‫,‪Betamethasone dipropionate‬‬
‫%50,0‬
‫‪‬‬ ‫)‪Class 3 (potent‬‬ ‫.‪e.g‬‬ ‫‪Betamethasone valerate‬‬ ‫,‬
‫%71,0‬
‫.‪ Class 4 (mid strength) e.g‬‬ ‫‪flucinolone acetonide‬‬ ‫,‬
‫%2,0‬
‫.‪ Class 5 (mid strength) e.g‬‬ ‫‪Hydrocortisone valerate‬‬ ‫,‬
‫%2,0‬
‫)‪ Class 6 (mild‬‬ ‫.‪e.g‬‬ ‫‪Desonide‬‬ ‫,‬
‫%50,0‬
‫)‪ Class 7 (less potent‬‬ ‫.‪e.g‬‬ ‫‪Hydrocortisone‬‬ ‫,‬
‫%5,0‬
‫‪:Systemic therapy‬‬
‫دا نوعه درملنه په خلصه ډول په لندی حالتو کی استعمالیږی.‬
‫•هرکله چی د پوستکی زیاته برخه ماوفه وی : په داسی حالتو کی د پرکتیک له نظره موضعی‬
‫درملنه عملی نه ده او د بله پلوه ناروغ لپاره هم قیمته تمامیږی.‬
‫•په هغه صورت کی چی ناروغ د موضعی درملنی په مقابل کی تحمل ونه لری.‬
‫•په هغه صورت کی چی موضعی درملنه بی اثره وی لکه د ګراسوفولوین استعمال.‬
‫•په هغه صورت کی چی جلدی ناروغی یوازی نه وی بلکه سیستمیک ماوفیت هم ورسره ملګری‬
‫وی. نو په دی صورت کی لوکل مستحضرات ناروغی نه شی کنترولوی.‬
‫51‬

16. ‫61‬
‫دریم فصل‬
‫بكتریایي ناروغي‬
‫‪ Impetigo‬یا مردار داني:‬
‫امفیتی ګو یا مردار داني د پوستکی یوه سطحی ، ساری ناروغی ده چی دوه کلینیکی نوعی‬
‫لری.‬
‫‪Impetigo contagiosa‬‬
‫‪.Bullous impetigo‬‬
‫ا سبا ب: د اولی نوعی عا مل طلی ي ستافلوك، ‪ streptococcus‬ا و یا دوا ړه وی ولی‬
‫دوهمی نو عی عامل یو ا ځی طل یي ستا فلوكوك ) دوهم گروپ ‪ (phage type‬وی. د‬
‫‪ streptococcus‬په واقعاتو کی د ‪ A‬ګ روپ پی ښ ی ډ یری دی، په داسی حال کی چی ‪B,C‬‬
‫او ‪ G‬گرو پونه کله کله د ناروغی باعث گر ځ ی. داسی نظریه موجوده ده چی په ابتدایی‬
‫وزیکولر مرحله کی ‪ streptococcus‬او په ثانوی شکل سره طلی ي ستافلیكوك من ځ ته را ځ ی.‬
‫ا پید یمیا لو ژی : د مرداردانو ‪ contagiosa‬نوعه په ماشومانو کی د دوبی په موسم کی‬
‫باالخصو ص په ډ یره گڼ ه گو ڼ ه کی چی د نظافت مراعت هم پک ښ ی نه کی ږ ی لیدل کی ږ ی.‬
‫خفیفه تروما د حشراتو وخذه او پرازیتی جلدی ناروغي یی د مساعد کونکو فکتورونو په جمله‬
‫کی را ځ ی.د پوستکی هغه ناروغی چی خار ښت ورسره وی په ثانوی ډ ول په مرداردانو‬
‫منتن کیدای شی) ‪ .(impetiginized‬کیداشی ناروغی په روغ رم ټ و ماشومانو او حتی په‬
‫کاهل نو کی هم پید اشی .‬
‫دو همه نوعه په شیر خوارانو او ماشومانو کی معموله ده، ولی په کاهلن و کی هم رامن ځ ته‬
‫کیداشی ددی ناروغی شیوع په و ړ كتونونو، روغتونونواو نورو داسی ځ ایونو کی چی ګڼه‬
‫ګ و ڼ ه په کی ډ یره وی لیدلی شو ولی زیاتره دا ناروغی ‪ sporadic‬ب ڼ ه لری.‬
‫پتالوژی : په دی ناروغی کی د پوستکی بولونه سب کرنیل منشا لری کی. په ماوفه پوستکی‬
‫کی د نیوتروفیلونو زیاته ارتشاح، ‪ spongiosis‬او یو څه ‪ acantholytic‬حجرات هم لیدل‬
‫کی ږ ی. په درمیس کی نیوتروفیلونه او لمفوسایتونه یو ځ ای لیدلی شو.‬
‫سریری منظره : وزیکولونه چی نازک جدار لری د پوستکی په احمراری سطحه باندی لیدل‬
‫کی ږ ی. د وزیکولونو څ خه ‪ exudates‬خارجی ږی چی د وچیدو ورسته وصفی شهدو رنگ ته‬
‫ورته ارچقونه جو ړ وی. کیدای شی چی څ و کوچنی افتونه سره یو ځ ای شی او مرکزی بر خه‬
‫یی پا که شی او پولی سایکلیک منظره ورک ړ ی. که د ماوفه ناحیی څ خه ارچقونه لری ک ړ و‬
‫تری ل ندی جلد یی احمراری ښ کاری چی اهسته اهسته م ړ اوی کی ږ ی.‬
‫ناروغی پخپله کنترولی ږ ی، په تصبغی نژادونو کی د التهاب د ختمیدو نه پس په ماوفه برخه‬
‫کی زیاد یا کم صباغات لیدلی شو.‬
‫61‬

17. ‫71‬
‫معمول افات په مخ ،د پوزی او خولی په چارپیر اوعلوی اطرافو کی لیدل کی ږ ی. د‬
‫‪ pedicullosis‬په حالت و کی د سرجلد او د ‪ scabies‬په ناروغي او د حشراتو د وخذی په‬
‫حالت و کی دبدن د پوستکی هر ه برخه ماوف ه کیدای شی. ندبه په دی ناروغی کی نه پاتی کی ږ ی‬
‫نادرا تبه ، توكسیك حالت، او د لمفاوی غوټ و نوالتهاب لیدل کی ږی‬
‫د مرداردان و په بولس نوعه ) ‪ (Bullous impetigo‬کی ت ڼ ا کی یا بولونه په اسانی سره نه‬
‫څ یری کی ږی او د ۲ یا ۳ ور ځو لپاره په جلد باندی پاتی کی ږی چی ورسته بیا د وزیکول‬
‫شفافه مایع چرکی کی ږ ی. د مردار دانو بولس نوعه د بدن د پوستکی په هره برخه کی )د‬
‫لس ونو د ورغیو او د پښو د تلو د پوستکی په ګډون( من ځ ته راتللی شی او وسعت یی‬
‫نسبت لو م ړ نی نوعی ته کم وی.‬
‫ا ختل طا ت : ناروغی نادرا اختلط ات ورکوی مگر بیا هم ,‪cellulites, nephritis‬‬
‫,‪ urticaria‬او په یو وخت کی د ‪streptococcal infection‬‬ ‫‪erythema- multiform‬‬
‫په تعقیب ‪ rheumatic fever‬من ځ ته راتللی شی.‬
‫تداوی: گرچه خفیف کیسونه په موضعی مستحضراتو سره تداوی کولی شو ولی ترجیح اً‬
‫باید سیستمیك انتی بیوتیکون ه استعمال شی. ناروغان باید مکرراً د صابون او اوبو په ذریعه‬
‫منتی برخی ووین ځی ولی موضعی انتی سیپتیک باید استعمال نشی. د خفیفو واقعاتو لپاره د‬
‫‪ cliquinol, bacitracin, povidon iodine‬او موضعی ‪ polymaxin‬څخه استفاده‬
‫کولی . په موضعی ډول سره د ‪ fusidic acid‬استعمال ډیر موثر یت لری.‬
‫او‬ ‫مکرولید ونه‬ ‫په سیستمیک ډ ول ‪ cloxacillin ، , erythromycin‬او نور‬
‫سفالوسفورینونه استعمالولی شو .د مردار دانو درملنی سره په یوه وخت د مساعد کونک و‬
‫فکتورونو لکه سکابیس او ‪ pedicullosis‬درملنه باید و شی.‬
‫‪Ecthyma‬‬
‫اکتیمیا د پوستکی عمیقه پایودرمل ناروغی ده چی ارچق او قرحه ورسره ملګری وی د اکتیماعامل‬
‫‪ streptococcus‬دی ولی کیدای شی دواړه ‪ staphylococcus‬او ‪ streptococcus‬د افت څخه‬
‫تجرید شی. مساعد کونکی فکتورونه یی ترو ما او د حشراتو وخذی دی، اکتیما معمول د ماشومانو په‬
‫لینګیو کی لیدل كیږي.‬
‫کلینکی منظره: ا فات د وزیکولونو په شکل شروع كوي چی بیا په ‪ pustule‬باندی بدلیږی ، له دی‬
‫ورسته د افت په مرکزی برخه کی )‪ (scab‬رامن ځ ته کیږ ی او په اسانی سره نه جدا کیږ ی او ددی‬
‫سکب ل ندی یو تقیحی احمراری او ګرنولومایي افت وی او په چارپیر یی یو التهابی هاله لیدل‬
‫کیږی.اکتیما د مرداردانی په مقا یسه په ځنډځ سره جوړیږی او د شفا څخه ورسته یو اتروپیک )‬
‫‪ (atrophic‬ند به په ځا ی پریږدی.‬
‫تد اوی: موضعی او عمو می انتی بیوتیک په یو ځای ډول لکه په مرداردانه کی چي ذکر شول ا ستعما‬
‫لولی شو.‬
‫71‬

18. ‫81‬
‫‪Folliculitis‬‬
‫د ویښتانو د فالیکول منتن کیدل چی په سطحی او عمیق دوه ډولو باندی ویشل شویدی.‬
‫‪.Follicular impetigo‬یا ‪ Borkhart’s impetigo‬د یو سطحی یا سربیرن فالیکولیت څخه‬
‫عبارت دی چی پدی حالت کی د و یښتانو د فالیکولو نو په د هنو کی کو چنی ‪ pustules‬لیدل‬
‫کیږی. معمولً دا ناروغی د ماشومانو د سر په پوستکی کی رامن ځ ته کیږی . افت په منتشر ډول‬
‫منځ ته راځی او د 7- 01 ورځو په موده کی شفا مومی . مزمن کیدل ، د پوستکی ښکته لور ته د‬
‫افت حمله او ا نتشا ر ، او ‪ follicular abscesses‬چی ‪ lymphadenitis‬هم ورسره ملگری وی‬
‫د ناروغی د اختل طا تو له جملی څخه دی. د ناروغی په ابتدایی حالتو کی موضعی انتی بیو تیک‬
‫کفا یت کوی ولی په مزمنو واقعاتو کی عمومی ا نتی بیوتیکونو ته ضرورت دی. ددی ناروغی‬
‫مزمن او متکرر حمل ت د سطحی او عمیق ‪.follicular postulations‬په شکل هم واقع کیدای‬
‫شی. د لینګیو په قدامی سطحه په ځانګړ ی ډول د نارینه وو په نزد لید ل کیږی. د لته هم مو‬
‫ضعی انتی بیوتیکونه موثریت لری.‬
‫‪Deep Folliculitis‬‬
‫1.‪ :Furunculosis‬په نو بالغانو او نوی ځوانانو کی ‪ furuncles‬او ‪ Boils‬عام وی خاصتاً د‬
‫‪ Acne‬په عمر هلکانو کی زیاد لیدل کیږی . د ناروغی لپاره ، ‪ seborrhoeic‬حالت ، ګرول،‬
‫ترضیض، د شکری ناروغی،سو تغذی ، روحي فشارونه او خستگی مساعد کونکی فکتورونه‬
‫شمیرل کیږی.‬
‫د ناروغي عامل )‪ ( staphylococci‬معمول په پوزه او عجان کی موجود وی او د گوتو په وسیله‬
‫انتقا لیږی.‬
‫سریری منظره: فیورانکل کیدای شی په ځانګړي ډول او یا په منتشر او متعدد ډول سره وی. معمو ً‬
‫ل‬
‫افات په مخ ، مټو، ل سو نو ، كوناټیو ،او عجان کی لید ل کیږی. دناروغی تکراری حمل ت هم‬
‫واقع کیداشی . په دی ناروغی کی التهابی فالیکولر پاپیولونه لیدل کیږی چی په تعقیب یی ‪ pustules‬او‬
‫نیكروزیس رامنځ ته کیږی.کله چی فیورانکل له منځه لړشی ند به پر ځای پریږدی. که چیرته ‪boil‬‬
‫په غوږ او پوزه کی رامنځ ته شی نو ډ یر شدید درد ورسره ملگری وی او که چیرته مکمله درملنه یی‬
‫ونه شی نو د اوریدو د کانال تضیق هم منځ ته راتللی شی.په موضعی ډول د لمفاوی عقداتو التهاب په‬
‫ځانګړي ډول د غوږ او پوزی په افاتو کی لید لای سو. د ‪ cavernous sinus thrombosis‬د ویری‬
‫د پوزی او د خولی په چا پیر افت باید هیڅکله كښینكاږل شی.‬
‫تفریقی تشخیص : ‪ herpes simplex, vaccinia, acne, Hidradenitis‬څخه با ید تفریق شی. د‬
‫‪ vaccinia‬او ‪ herpes simplex‬ا فت ثره لرونكي وی په د ا سی حا ل کی چی ‪ Acne‬پولی‬
‫مورفیک وی . په ‪ Hidradenitis‬کی تخرګ او مقبني نواحي د نوډولو او ابسي ګانو په شكل ماوفه‬
‫كیږي او اعراض یی نسبتا شد ید وی .‬
‫81‬

19. ‫91‬
‫تد اوی: مو ضعی او سیستمیك ا نتی بیو تیکونه توصیه کیږی ته ، همدارنګه بند پانس مان څخه با ید‬
‫ډډه وشی ځکه چی د ماوفه برخی خوړین كیدل) ‪ (maceration‬افت مجاورو فا لیکولونو ته منتشر‬
‫کوی.‬
‫مو ضعی ‪ Echthyol‬د مو ضعی ا نتی بیوتیکو په ا ند ا زه مو ثریت لری .د غو ږ دکانال د‬
‫تضیق د مخنیوی په منظور یو گا ز چی په ‪Echthyol‬یا موضعی انتی بیوتیکو باندي ډ ك او لوند‬
‫شوي وي با ید د غو ږ په خارجی کانال کی تطبیق شی. ددی سره سره مساعدکونکی فکتورونه باید‬
‫لری شی . زیاد غسل کول او په عجا ن او پوزه کی د انتیبیوتیکو وقایوی تطبیق د میکروب د ا نتفا ل‬
‫چا نس کموی د دی سره سره په پو زه کی ل س وهل باید بند شی او د هر ځل پوزی سون کولو ورسته‬
‫لسو نه با ید و مینځل شی . د ا لکهو لو ، شحمی غد ا وو، او خوږو خوړو استعما ل با ید تر ممکنه‬
‫حده پوری محد ود کړا ی شی. د دی په څنگ کی شکره ا و کمخو نی با ید ا صل ح شی.‬
‫‪ Flucloxacillin, cephalosporin‬او ‪ Quinolon‬معمو ل مو ثر وی په مو ضعی ډول ,‪Polyfax‬‬
‫‪ Fucidine‬او ‪ gentycin‬کریمونه ا ستعما لولی شو.‬
‫2.‪ :Carbuncle‬د یو گروپ مجا و رو فا لیکو لو نو عمیق ‪ folliculitis‬څخه عبا رت دی چی د‬
‫‪ staphylococci‬وسیله منځ ته راځی. پدی نا رو غی کی د یر شدید ا لتها ب موجو د وی چی د‬
‫رمیس او تحت الجلد هم ور سره ماوف وی . نا روغی په متو سط عمره ، معمرو او ضعیفو خلکو‬
‫کی زیاد لیدل کیږی په ځانګړی ډول چی د شکری, سو تغذی, د زړه, ا و پښتو رگو د مزمنو نا‬
‫روغیو څخه چی ش کا یت لری. ا فت ډیر زیات حساس او درد نا ک وی چی معمو ل په څټ او‬
‫د ورنونو په خلفی سطحه کی لیدل کیږی . په نا روغ کی تبه ا و ‪ toxicity‬لیدل کیږی او معمول‬
‫شد ید ه وی. په ا بتدا کی ساحه احمراری وی او بیا د مختلفو فالیکو لونوڅخه چرك د خارجید و په‬
‫حا ل کی لید ل کیږی. د پوستكي د غورځیدني په تعقیب تقرح چی په ا هسته ډول شفا مومی ا و ند‬
‫به په ځای پریږدی منځ ته را ځی.‬
‫د ‪ anthrax‬څخه با ید فرق وشی چی په هغه کی وینه لرونكي ارچقونه او د افت په څن ډوکی‬
‫وزیکولونه لید ل کیږی. په تو لو مشکو کو حا ل تو کی د کلچر لپا ره با ید ‪ swab‬و ا خستل شی‬
‫تد اوی : ‪ cloxacillin, flucloxacillin‬او یا نور ‪ penecillinase‬ته مقاوم انتی بیتیکونه استعما‬
‫لولی شو ‪quinolones, lincomycin, clindamycin‬او ‪ erythromycin‬په هغو حا ل تو کی‬
‫چی د پنسیلینو نو سره الرژی مو جوده وی ا ستعما لوو. په مو ضعی ډول د ا نتی بیتیکو ملهم ،او یا‬
‫گاز چی په ا نتی بیو تیکو ككړشوی وی با ید ا ستعما ل شی. تمو جی ا و نیکرو تیک نو ا حی با ید د‬
‫رینا ژ شی ا و مسا عد کونکی فکتو رونه باید تد اوی شی.‬
‫91‬

20. ‫02‬
‫‪ :Sycosis barbae‬سایکوزیس باربی د فالیکولونو د چارپیر یا ‪ perifollicular‬یو تقیحی انتا ن دی چی‬
‫د مخ په ږیره لرونکی برخو کی منځ ته راځی. د بدن نوری هغه برخی چی لنډ و یښتا ن لری لکه‬
‫وروځي ،باڼه او ورنونه هم ما وف کول ی شی. افت د بلو غ د سن څخه پس لید ل کیږی ا و عا مل‬
‫یی طلیي ستافلوكوك دی کوم چی په پوزه کی د نا رمل فلورا په شکل مو جو د وی. سیبوریک حا ل‬
‫ت ، خستگی ، او روحی فشارونه یی مسا عد کونکی فکتو رونه دی.‬
‫سریری منظره : ا فت په احمرار، خارش، او سطحی ‪ pustules‬سره شروع کوی چی د ږیری د‬
‫خریلو او وینځلو په وخت کی ا فت عمیقاً ا نتشا رکوی. ا سا سا د ا نا رو غی مزمن سیر لری ا و‬
‫عمیق پسچیولونه منځ ته راوړی چی کله کله کلونه دوام مومی. د ند بی په و سیله ‪ allopecia‬منځ ته‬
‫راځی چی په څنډو کی یی ارچق او ‪ pustules‬ل موجود وی د نا روغی د تما یل ځای پو رتنی شونډه‬
‫ده.‬
‫تشخیص تفر یقی : ‪ tinea barbae‬ا و ‪ kerion‬د هغو کسانو په زنه ا و رخسار چی څارویو سره سر‬
‫ا و کا ر لری لید ل کیږی . حا ده حمله او د پاسچیولونو گروپی پلك یی د ا سا سی اوصافو د جملی‬
‫څخه دی. ‪ Pseudo folliculitis barbae‬د ‪) in growing‬د پوستکی داخل لوری ته د ویښته‬
‫غټیډنه ) و یښتانو کی منځ ته را ځی. د غټ ښودونكي عدسیي په وسیله په دقیق ډول معا ینه‬
‫کو ل د جلد داخل طرف ته نموكونكي و یښته معلو موی.‬
‫‪ Lupus vulgaris‬د ‪ Sycosis barbae‬څخه په ا سا نی سره تفریق کیږی. خو بیا هم ممکن بیوپسي‬
‫ته ضرورت شی.‬
‫‪ ) Scarlet fever‬د مخملك تبه(‬
‫د مخملك تبه یوه حاده ا نتا ني ناروغي ده چی د ‪ ) streptococcus pyogen‬معمو ل د ‪ A‬گرو پ‬
‫ولی کله ‪ C‬ا و ‪ G‬گروپ( په و سیله چی ‪ erythrotoxin‬تو لید وی منځ ته راځی . ا نتا ن معمو ل د‬
‫علوی تنفسی سیستم له لیا ری عضو یت ته داخلیږی، دا د ناروغي د توكسین پرضد انتي بادي په سویي‬
‫یا اندازي پو ری اړه لری چی د شخص په نزد ‪ tonsillo-pharyngitis‬منځ ته راځی او که د مخملك‬
‫تبه . د دی دو ه حا لتو فرق دادی چی د مخملك په تبه کی اندفاعات او د ناروغي قوي توكسیسیتي‬
‫موجوده وی. یو ځل ماوف کیدل د ټو ل عمر لپا ره معافیت من ځ ته راوړی ځکه چی په عضو یت‬
‫کی د توكسین پرضد انتي بادي من ځ ته راځ ی . په نادرو حا ل توکی دوباره منتن کیدل د ناروغي د‬
‫عامل د بل مختلف ي نوعي په ذ ریعه منځ ته راځی. د نا روغی وقوعات د 1- 01 کالو د عمر ترمنځ‬
‫عمومیت لری.ناروغی کله کله د جراحی زخمونو له لری بدن ته داخلیږی .‬
‫کلینکی منظره: د تفریخ دوره یی 2—4 و رځو پوری ده. د تفر یخ د د وری څخه ورس ته تبه‬
‫‪ ، ,toxicity‬د لب د ی، او استفراغ د ‪ tonsillo-pharyngitis‬او د لمفاوي عقداتو د التهاب سره یو ځا‬
‫ی لید ل کیږی. که چیرته انتان د زخم له لیاری داخل شی نو د زخم چه نا حیه کی تندرنیس یا حساس‬
‫وال ي ا و د سیروزي مایع د سچارج یا خارجیدل لید ل کیږی. جلدي اندفاعات په دوهمه ورځ شروع‬
‫کوی چی د سینی څخه شروع کیږی او ورسته عمو می کیږی او دا اندفاعات د نقطوي احمرار په شكل‬
‫وي . په مخملک تبه کی مخ سور رنګی شی ولی دا سوروالی د احمرار له کبله نه وی ، همدارنګه‬
‫02‬

21. ‫12‬
‫ددی سوروالی په چارپیر جلدی خسافت هم لیدلی شو . ر شو نه په 7—01 ورځو کی د تفلساتو سره‬
‫یوځای مړاوی کیږی.‬
‫په اختلطاتوكي یي د مایوكارد التهاب، د مفاصلو التهاب، د سحایاوو التهاب، اوستیومیالیت،‬
‫روماتیزمل تبه، او ګلومیرولونفریت شامل دي.‬
‫کلچر، د ‪ streptolysin-O‬لو ړ تیتر ، مثبت ‪ ، Dick test‬او ‪ Schultz Charlton test‬تست چي‬
‫دلته د انتي توكسین د انترادرمل زرق څخه ورسته په اړونده ناحیه كي د رشونو او اندفاعاتو رنګ‬
‫سپین ګرځي. ډا ټول ټسټونه په تشخیص کی کمک کوی.‬
‫تشحیص تفر یقی : ‪ rubellae‬ا و د درملي رشونه با ید د ستوني د درد د نه مو جو د یت او د رشونو د‬
‫مخصوصي توزیع د موجودیت په سبب تفر یق شی. د ‪ Infectious mononucleosis‬ناروغي د‬
‫ویني د وصفی منظري او ‪ agglutination test‬په سبب فرق کیږی.‬
‫تد ا وی: پنسیلین ، اریترومایسین ، ماکرولیدونه ‪ ) ( macrolids‬او نور موثر انتی بیتیکو نه د نا‬
‫روغی انزار ته په ډراماتیک ډول تغیر ورکوی.‬
‫‪) Erysipelas‬سرخ باد(‬
‫د درمیس او د تحت الجلد د علوی برخي انتا ن د ‪ A‬گروپ هیمول یتیک ‪ streptococci‬په ذریعه‬
‫من ځ ته راځی. کله کله ‪ B، C‬او ‪ G‬گروپ ‪ Pneumococci‬او طلیی ‪ staphylococcus‬هم عامل‬
‫کیدای شی. په جلد كي یو درز یا چاود د میکروب لپاره باب دخول ګرځي . کله کله یو جزوي زخم ا‬
‫و یا یو جراحی زخم هم باب د خول جوړوی. په مسا عد کونکو فکتورونو کی سو تغذی ، ثانوی‬
‫انتانات، الکولیزم, د معا فعیت فقدان او د کلیوی او لمفاتیک اسبا بو له کبله ا زیما شا مل دی.‬
‫کلینیکی منظره : د ۲- ۵ ورځ و د تفریخ دوري په تعقیب د لوړ ي تبي او ‪ toxicity‬من ځ ته راتلل د‬
‫ناروغي وصفي مشخصه ده . ماوف جلد حساس او كش شوي معلومیږي ،احمراری او په کمه اندازه‬
‫برجسته وی . احمرار په واضح ډو ل سرحد لری او په حوافیو کی یی وزیکولونه هم لیدل کیری. په‬
‫شیرخورانوکی افت د بطن په جدار کی وی، همدارنګه په ماشومانو کی معمولُ په مخ ، سکلپ یا د‬
‫سرجلد او مټو کی په برخه کی وی، او په کاهلنو کی سفلی ا طر ا ف زیا تره ماوفه کیږی.‬
‫‪ ،Cellulitis‬د ابسی جوړیدل، ‪،septicemias‬او ‪ nephritis‬یی عام اختل طا ت دی. په مسا عد و‬
‫خلکو کی د ناروغي بیا بیا واقع كیدل یوه ستونځه وی او دا حالت په هغه كسانو كي چي په لمفا تیک‬
‫تخلیه کی اختل ل ولري عمومیت لري.‬
‫تد اوی: پنسلین ،سفا لو سفو ر ین ،ا ر یتر و ما یسین ‪ ,quinolones‬ټو ل مو ثر دی. په هغو واقعا تو‬
‫کی چي بیا بیا منځ ته راځي د څو درملو یو ځا ی ا ستعما ل ته ضرورت سته ، ا نتی بیو تیک با ید د‬
‫لس ورځو لپا ره ا ستعما ل شی.‬
‫‪Cellulitis‬‬
‫د تحت ا لجلد ی ا نسا جو ا لتها ب چی د ‪ streptococcus A‬په ذریعه ا و یا طل یی ستا فلو کو ک‬
‫په ذ ر یعه منځ ته را ځی .همدرانګه ‪ Erysipelas‬هم ممکن په سیلولیت باندي اختلط ورکړی ا و‬
‫12‬

22. ‫22‬
‫یا ‪ cellulitis‬سره یو ځا ی وی. سلولیت معمول د یو زخم یا قرحی اختلط د ه ولی په نورمال جلد کی‬
‫هم منځ ته را تللی شی چی پا ړسو ب ورسره ملگری وی.‬
‫کلینیکی منظره: په حا د و واقعا تو کی ا حمرار چی د یو قر حی یا ز خم څخه ا نتشا ر مو می لید ل‬
‫کیږی چی ورسره مو ضعی حساسیت ، پا ړسوب د تبی سره یوځاي ملگری وی. اعراض په تحت ا‬
‫لحا د و ا قعا تو کی لږشدید وی، او د افت څن ډ ی ل ږ وضاحت لری. لدی سره سره د لمفاوي اوعیو‬
‫التهاب او د لمفاوي عقداتو التهاب هم ملگری وی.‬
‫تد اوی: مساعد کونکی فکتورونه با ید رفع شی ا و لکه د ‪ erysipelas‬په شا ن د لته هم ا نتی بیو تیک‬
‫تو صیه شی.‬
‫‪Anthrax‬‬
‫د ا نا رو غی د كسبي او حرفوي خطرونو په وسیله رامنځ ته كیږي او په هغو ا شخا صو کی چی د‬
‫حیو انا تو او د د وی د تو لید ا تو سره سر او کار لری لید ل کیږی. د ا نا رو غی نن سبا په پرمخ‬
‫تلونکو هیوادونوکی هم نا د را لید ل کیږی.‬
‫ا سبا ب: ‪ bacillus anthracis‬یی عا مل دی چی یو قوی پتو جینیک کپسو ل لرونکی گرا م مثبت ،ا‬
‫وږده، ا و سپور لرونکی اورگا نیزمونه دی چی د حیوا نا تو په زیا تو ا نوا عو کی پیدا کی ږ ی په‬
‫ځانګړی ډول اوزی ، رمی ، پسو نه ،او اسونو کی. میکروب د سپورپه شکل د حیوا نا تو په محصو‬
‫ل تو لکه وړی او پو ستکی او داسی نورو کی موجود وی . چی دا سپورونه ا نسانی جلد ته د یو کو‬
‫چنی خرا شید گی له لیا ری داخلیږی ا و د جلدی انتر ا کس د منځ ته راتلو باعث گرځی. د سږو په و‬
‫سیله د سپو رونو ا خستل د تنفسی نا روغیو ا و د سپورونو ا خستل د ها ضمی سیستم له لیا ری د ها‬
‫ضمی سیستم د ما و فیت با عث گرځی.‬
‫کلینیکی منظره: د څو ورځو د تفریخ دوری نه پس جلدی انتراکس شروع کیږی او په لو مړی سرکی‬
‫په لوڅو او ښکاره برخو د بدن کی د پاپیولر افاتو په شکل تظا هر کوی چی په تعقیب یی ‪ bulla‬منځ‬
‫ته راځی ا و د دی بول په چارپیر احمراری جل تینی رنگه پاړسوب چي د ښكته كیدو قابلیت نه لري‬
‫لید ل کیږی.لدی نه پس بو ل هیموراژیک کیږی او نیکروز من ځ ته راوړی. د جلدی ا فت په مقا یسه‬
‫درد او د لمفاوي عقداتو التهاب دومره زیا ت څرګند نه وی‬
‫د ‪ pustules‬د منځ ته را تگ څخه دری یا څلور ورځی ورسته عمو می اعراض شرو ع کیږی. که ا‬
‫فت تدا وی شوی نه وی لوړه تبه ، تو کسیمیا ، ‪ ،tachy cardia‬او د فشار ټیټوا لی لید ل کیږی ا و‬
‫د 5—02% و ا قعا تو کی د مړینی با عث گرځی.‬
‫تفر یقی تشخیص : باید د ستافلوكوكل انتان څخه تفریق شی. همدارنگه د , ‪ cowpox vaccinia‬او‬
‫‪ cat scratch fever‬څخه یی با ید فر ق وشی.‬
‫و قا یه : ناروغی با ید په لو مړی سر کی په حیو ا نا تو کی کنتر و ل شی ا و حیوا نی محصول ت د ل‬
‫س و هنی څخه د مخه با ید پا ك كړل شی. واکسین یو څه معا فی ت ورک وی او هغه ا شخا ص چی د‬
‫ناروغي په خطر کی وی با ید و ر ته تطبیق شی.‬
‫22‬

23. ‫32‬
‫تد ا وی: مخکی لدی چی د کلچر نتیجی ته ا نتظاروكړو تداوی چی هرڅومره ژرکیږ ی شروع شی .‬
‫پنسیلین د 7—41 ورځو لپاره ترجیحا زرقی شکل سره د لومړنیو پنځو ورځو لپاره توصیه شی. چی‬
‫په دی طریقی سره د نا روغی د پیشرفت او سرعت کی کمخت راځی. پنسلین ته حساس کسا نو ته تترا‬
‫سا یکلین ، کلو رم فینی کا ل ، او اریترومایسین هم په عو ضی شکل ا ستعما لو ل ی شو .‬
‫‪Erythrasma‬‬
‫د جلد یو خفیف ، سطحی ،او موضعی انتان دی چی عامل یی یو هوازی بکتریا ده چي د‬
‫‪ corynebacteria minutissimum‬پنوم یادیږي . دا بکتریا د جلد یو نورمال ‪ commensal‬ده او د‬
‫عضویت په قات لرونكو)‪ (intertriginous‬برخو لکه د پښ و د گو تو منځ و نه ، مقبني ناحیه ،‬
‫تخر ګ ، د ثد ی ل ندی قاتونه او داسی نورو برخو کی لید ل کیږی دا حالت په کاهلنو کی په‬
‫ځانګړی ډول چی چاغ وي او یا د شكري په ناروغي اخته وي لیدل کیږی.‬
‫کلینیکی منظره: ا فت د غیرمنظمو پچونو په شکل لیدل کیږی همدارنگه ژیړ نصواری رنگ لرو نکی‬
‫وی ا و حو ا فی یی ښه و ا ضح وی. ا فت ممکن اعراض ونه لری ا و یا ممکن د جلد ضخیموالی او‬
‫خارښت ورسره ملگری وی. د ‪ wood’s light‬په ذریعه یی سور رنګي فلوریسنس لیدلي شو.‬
‫تفر یقی تشخیص: د ‪ p.versiculor‬څخه باید فرق وشی کوم چی هغه د تنی په پورته بر خه کی‬
‫وی ، همدارنګه كم صباغه وي او کم کم تفلسا ت هم لری. همد ا رنگه ‪ tinea cruris‬زیات ا لتها بی‬
‫وی . د پو تا شیم ها یدرواکسا ید په ذریعه د مافه توږل شوي جلد معا ینه کو ل تشخیص و ا ضح کوی‬
‫یعنی په دی نا رو غی کی و صفی ا و مشخص سپورونه لید لی شو‬
‫تد اوی : د کم او محدود افت لپاره ‪ Azole‬ا نتی فنگل د رمل لکه کلوترایما زو ل )‪ ( Canesten‬یا‬
‫‪ miconazole‬په موضعی شکل د د و ه هفتو لپا ره کفا بت کوی . مو ضعی ‪ Fucidine‬هم مو ثریت‬
‫لري . د ډیرو وسیع افا تو لپا ره عمومی ا نتی بیو تیک لكه اریتروماسین باید اضا فه شی لدی څخه‬
‫علوه نور ما کرو لید ونه هم مو ثر دی.‬
‫د پوستكي توبركلوز‬
‫د پوستکی د توبرکلوز پیښی د سږ و د توبرکلوز په پرتله کمی. د توبرکلوز د ناروغی عامل‬
‫‪ mycobacterium tuberculosis‬دی چی سلندری شکله ، غیر متحرک ، هوازی ، سپور نه‬
‫لرونکی ا و ضعیف گرا م مثبت راډونه دی چی د موم وزمه پوښ لرونکی وی چی دا پوښ دوی د‬
‫اکثرو تلوینونو په مقابل کی مقاوم ګرځوی.ولی یو ځ ل چی میکرو ب تلو ین شی نو بیا په ا سا نی‬
‫سره رنګ له لسه نه وركوي چی په همدی لحاظ ورته ‪ acid fast‬یا د تیزابي رنګونو په مقابل كي‬
‫پوخ و ا یی.‬
‫ا پید یمیا لو ژی: میكروب معمولً انسان ته د سږ له لیاري داخلیږي. ولی د تا نسلونو او د کلمو له لیا‬
‫ری هم د اخلیداي شي. ناد ًا جلد او مخا طی غشا هم ماو فه کوی. د لمفااتیک سیستم په و سیله یی لو‬
‫ر‬
‫مړ ی ا نتشار لمفا وی عقداتو ته او ورسته د وینی دوران ته کیږی. په هغو ځایونو کی چی غربت ،او‬
‫32‬

24. ‫42‬
‫سو تغذی وی اوهمدارنګه حفظ الصحی ته پاملرنه نه کیږی یعنی خراب او غیر صحی ماحول وی او‬
‫هم پوره روغتیایی څارنی نه وی موجودی ناروغی زیاته لیدل کیږی.‬
‫تشخیص: د تو بر کلو ز د تشخیص لپا ره معیارونه په ل ند ی جدو ل کی ذکر شو یدی.‬
‫1.بشپړ اومطلق معیارونه:‬
‫‪.a‬ذرع یا كلچر‬
‫‪.b‬په ‪ Guinea pig‬كي تلقیح‬
‫2.نسبي معیارونه:‬
‫‪.a‬تاریخچه او علیم‬ ‫‪.d‬هستوپتالوژیك‬
‫‪.b‬د عضویت په‬ ‫معاینات‬
‫نورو برخو كي د‬ ‫‪.e‬د توبركلوین تست‬
‫توبركلوز‬ ‫فعال‬ ‫په مقابل كي مثبت‬
‫موجودیت.‬ ‫عكس العمل‬
‫‪.c‬په افت كي د ‪acid‬‬ ‫‪.f‬د توبركلوز ضد‬
‫باسیل‬ ‫‪fast‬‬ ‫درملو د استعمال‬
‫موجودیت‬ ‫مثبت اغیز‬
‫تصنیف: ل ند ی جد و ل و گو ری.‬
‫1.تلقیح شوي توبركلوز) خارج المنشا توبركلوز(‬
‫‪Tuberculous chancre.a‬‬
‫‪Warty tuberculosis.b‬‬
‫‪ .c‬د ‪ Lupus volgaris‬بعضي انواعي‬
‫2.ثانوي توبركلوز) دا خل المنشا توبركلوز(‬
‫‪ Contiguous spread.a‬یا په ساري ډول انتشار‬
‫‪Scrofuloderma.b‬‬
‫‪ Auto inoculation.c‬یا د عضویت دیوي برخي څخه بلي ته تلقیح كیدل‬
‫‪Orificial tuberculosis.d‬‬
‫3.هغه توبركلوز چي د دموي انتشا رپه وسیله رامنځ ته شوي وي.‬
‫‪Acute military tuberculosis.a‬‬
‫‪.b‬د ‪ Lupus volgaris‬بعضي انواعي‬
‫‪Tuberculous Gumma .c‬یا توبركلوزیك ابسیس‬
‫4.اندفا عي توبركلوز )‪(the tuberculides‬‬
‫‪Lichen scrofulosorum.a‬‬
‫‪.Popular or papulonecrotic tuberculides.b‬‬
‫سریری منظره:‬
‫1.‪ :Tuberculous chancre‬توبرکلوزیک شانکر په پوستکی کی د ابتدایی تلقیح له کبله منځ ته‬
‫راځی یعنی د لته با سیل جلد ته د یو کو چنی زخم له لیاری داخلیږی. په دی حا لت کی یو بی‬
‫درد ه قر حه چی څن ډ ی یی ‪ ) undermined‬چي قاعده یی نظر سطحی ته پراخه وی( او‬
‫قاعده یی هیمو را ژیک وی لید ل کیږی. نا حیوی لمفاوی غوټی غتیری ولی تبه ورسره‬
‫غیر معمو له وی.که درملنه یی ونه شی نادراً اختلطات هم ورسره لیدل کیږی.‬
‫42‬