1. Η ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΗΣ ΤΕΡΠΝΗΣ
Παράδοση είναι ό,τι μεταδίδεται από γενιά σε γενιά, κι αν μεταδίδεται χωρίς την παρέμβαση του
γραπτού λόγου, τότε είναι η λαϊκή παράδοση. Για παράδειγμα, ο παππούς μου δεν είχε δει πουθενά
γραμμένο ότι στην τοποθεσία «Ντ’ Γκατζή ντούμπα» είναι ο τάφος ενός αξιωματικού του Μεγαλέξανδρου.
Μου το είπε κάποια στιγμή, πριν ακόμα βγει στην επιφάνεια ο τάφος των στρατιωτικών αξιωματούχων
του Μακεδονικού Βασιλείου που ξέρουμε σήμερα. Προφανώς το ήξερε από την προφορική παράδοση του
χωριού. Κι όταν έγραφα τα τοπωνύμια του χωριού, ο θειος μου ο Δημητρός Σταμούλης, με ξάφνιασε
κάποια στιγμή λέγοντάς μου για την ίδια τοποθεσία: «Εκεί κανένας Γκατζής δεν έχει χωράφι, και δεν ξέρω
γιατί τη λέμε τ’ Γκατζή ντούμπα». Την απάντηση στο θειο μου που δεν ήξερε, την έδωσε το ψάξιμο.
Γκατζής στην τουρκική γλώσσα σημαίνει πολεμιστής και «ντ’ Γκατζή ντούμπα» είναι η τούμπα του
πολεμιστή, είναι ο τύμβος των αρχαίων, δηλαδή ο τάφος του πολεμιστή. Η παράδοση δηλαδή αυτού του
τόπου, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, με αφήγηση του παππού μου ή με το όνομα της τοποθεσίας, κράτησε
επί αιώνες ζωντανή την ιστορική αλήθεια για τον τάφο του πολεμιστή.
Η παράδοση έχει πολλές πλευρές, πλευρές που καλύπτουν όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες. Στην
κάθε μας στιγμή ζούμε στοιχεία από την παράδοσή μας. Το φαγητό που ετοιμάζει η γιαγιά, όπως το έμαθε
από τη μάνα της, το ονομαστό τσίπουρο του χωριού μας, το κρασί με τις παλιές ποικιλίες σταφυλιών, ο
κριτσ(ι)μάς, ο κλήδουνας, το έθιμο να πιάνουμε το φίδ(ι) την Καθαρή Δευτέρα, τα έθιμά μας για τη
γέννηση και το σαράντισμα, τα έθιμα του γάμου, τα παιχνίδια, τα κάλαντα, οι λαζαρίνες και τα τραγούδια
τους, τα δημοτικά τραγούδια, τα εικονίσματα και τα πανηγύρια μας, όλα αυτά και πολλά άλλα συνθέτουν
τη λαϊκή μας παράδοση.
Δεν είναι δυνατό μέσα στα λίγα λεπτά μιας ομιλίας να μιλήσει κανείς για όλα αυτά. Γι’ αυτό θα
αναφερθώ μόνο σε μερικά, τα οποία δείχνουν σε πόσο βάθος χρόνου ανατρέχουν τα στοιχεία της
παράδοσης του τόπου μας. Δεν μπορώ να ξέρω, από πότε οι γυναίκες του χωριού μας καθιέρωσαν την
παραδοσιακή στολή τους.
---------------------------------------------------------1-------------------------------------------------------------------

2. Oύτε ξέρω από πότε οι συγχωριανοί μας χρησιμοποιούσαν τον πρόδρομο του αλεξικέραυνου,
χρησιμοποιώντας ως ακίδες τα πόδια της πυροστιάς, που την έβαζαν στην αυλή ανάποδα όταν έπιανε
καλοκαιρινή καταιγίδα. Ξέρω όμως ότι μερικά στοιχεία της παράδοσής μας ανατρέχουν στην αρχαιότητα,
και ότι έφτασαν μέχρι τις μέρες μας χάρη στην προσήλωση των δικών μας ανθρώπων σ’ αυτά που τους
μάθαιναν οι παλιότεροι.
Η περιπλάνησή μου στο χώρο της παράδοσης ξεκίνησε σιγά-σιγά. Ξεκινώντας αυτήν την άγνωστη για
μένα ενασχόληση πριν από δεκαπέντε περίπου χρόνια, μέρα με τη μέρα γνώριζα τον κόσμο που αναδυόταν
από τις ρίζες της γλώσσας μας, γνώριζα τον κόσμο που ανακάλυπτα στις συνήθειες μας. Είδα ότι σ’ αυτόν
τον τόπο ο κόσμος κράτησε τα έθιμά του, κράτησε τις γιορτές του, έπαιζε τα ίδια παιχνίδια για χιλιάδες
χρόνια, κι ανέδειξε την πλούσια μουσική μας παράδοση.
Ξεκινώντας από ένα προσωπικό ερέθισμα, άρχισα να γράφω για τη γλώσσα μας. Κουβαλούσα από
μικρός ένα βάρος που μας φόρτωσαν οι δάσκαλοι. Το βάρος, ότι η γλώσσα που μιλούσαμε δεν ήταν καλά
ελληνικά, που μας τα βάφτισαν τα χωριάτικα. Άρχισα χωρίς να ξέρω πού θα μ’ έβγαζε αυτό το ξεκίνημα.
Βγήκε όμως στην επιφάνεια το βιβλίο μου τα ΤΕΡΠΝΙΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΑ ΝΙΓΡΙΤΙΝΑ κι ο μύθος για τα
χωριάτικα έμπαινε στις σωστές του διαστάσεις. Το βιβλίο έδωσε και δίνει την απάντηση σε μερικούς, που
ακόμη και σήμερα συνεχίζουν να λένε και να γράφουν ότι οι γηγενείς Έλληνες της Μακεδονίας είναι
δίγλωσσοι. Που συνεχίζουν και σήμερα να λένε και να γράφουν ότι τα Ελληνόφωνα χωριά του Νομού
Σερρών, κατά τον καιρό της απελευθέρωσης, ήταν μόνο τα Νταρνακοχώρια, αγνοώντας ότι εκείνον τον
καιρό οι Τούρκοι έλεγαν τη Νιγρίτα Κιουτσούκ Γιουνάν, δηλαδή Μικρή Ελλάδα.
Αποδείχτηκε, ότι τα χωριάτικά μας ήταν κληρονομιά της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, που έφτασε στις
μέρες μας με τη ζωντανή παράδοση του λαού μας. Προπάντων όμως βγήκε στην επιφάνεια αυτό που είπε
στον πρόλογο του βιβλίου ο Κώστας Σιαμάκης, ότι δηλαδή «στο γλωσσικό ιδίωμα της Τερπνής και της
Νιγρίτας βρίσκονται όχι μόνο λέξεις γνωστές και γραμμένες στα λεξικά της αρχαίας ελληνικής, αλλ’
ακόμη και τελείως άγνωστες, αδιαφιλονίκητες όμως, αρχαίες ελληνικές λέξεις και μάλιστα και
ιδιωματικές μακεδονικές δωρικές».
Οι λέξεις ασαμόραστου, ένους (που σημαίνει, μόλις πριν από λίγο), θύματα (τα πρηξίματα της
παρωτίτιδας), καθόρ(ι), κνάπ(ι), λιβάδα, λότρα, όρκους (που σημαίνει το πύον), ξαλφές, τέτα, τράβλα,
τριώρ(ι), χαχαλάς, και άλλες πολλές, έχουν την αφετηρία τους στην αρχαία ελληνική γλώσσα. Την ίδια
αφετηρία έχουν και λέξεις, που είναι γνωστές στην κοινή ελληνική γλώσσα αλλά αναφέρονται στα
σύγχρονα λεξικά ως ξένες, ενώ είναι αναμφισβήτητα ελληνικές, όπως για παράδειγμα η κουσά, το λιγέν(ι),
η κουρίτα, τα τέλια.
Αναδείχτηκε όμως μ’ αυτήν την προσπάθεια και η λαϊκή σοφία των δικών μας ανθρώπων. Οι
πολυάριθμες παροιμίες, εξακόσιες περίπου, στη τοπική μας διάλεκτο συμπυκνώνουν σε λίγες λέξεις,
νοήματα που θέλουν σελίδες για να αναπτυχθούν, όπως οι παροιμίες «Βρήκι νύφ(η) του γνι πις στην
πόρτα», ή «Διε μι μι του ένα να σι διω μι τα δυο».
Το δεύτερο μέρος της προσπάθειας για την καταγραφή της παράδοσής μας ήταν τα παιχνίδια. Δεν
επιτρέπει ο χρόνος να επεκταθώ και να σας μιλήσω για ό,τι έζησα, όταν για ατέλειωτες ώρες προσπαθούσα
να συνθέσω το μωσαϊκό αυτής της πλευράς της ζωής μας, από τις ψηφίδες που μάζευα ξεσκαλίζοντας τις
μνήμες των συνεργατών μου. Σας λέω μόνο ότι μέσα στα 220 παιχνίδια που καταγράφηκαν στο βιβλίο μου
«Τότε που παίζαμε», υπάρχουν 62 παιχνίδια που παίζονταν ίδια ή λίγο διαφορετικά από τα παιδιά της
Αρχαίας Ελλάδας.
----------------------------------------------------------2----------------------------------------------------------------------

3. Από το απλό σκαρφάλωμα στα δέντρα, που ήταν το αρχαίο δενδροβατεῖ ν, τα αραμπούδια, την
αρμυρή πλατάνα, την ιννιάρα, το παιχνίδι κάηκι τ’ παπά αχυρώνα, το κουτσουλόν(ι), τη σαταλίνα-
ματαλίνα, τη σβούρα, το στιφάν(ι), το τρυπούδ(ι), ως τη γρούνα ή το παιχνίδι ’τ’ς τρεις πέτρα, είναι όλα
παιχνίδια της αρχαίας Ελλάδας.
Το αρχαίο παιχνίδι κερητίζειν, πρόδρομος του σημερινού χόκεϊ που βλέπουμε στην τηλεόραση,
είναι η γρούνα που παίζαμε στο χωριό μας. Μόνο που όταν χτυπούσαμε το κονσερβοκούτι για να το πάμε
στην κεντρική λακκούβα, νομίζαμε ότι μαζεύαμε μια υποθετική γουρούνα για να την πάμε στο κουμάσ(ι),
κι αγνοούσαμε ότι η γρούνα μας, προέρχονταν απευθείας από την αρχαία ελληνική λέξη γρώνη, που
σημαίνει λακκούβα.
Το παιχνίδι ’τ’ς τρεις πέτρα, που έχει κοινό όνομα «τα ρούμπαλα», το ξέχασα όταν έφυγα από το χωριό.
Όταν διάβασα για πρώτη φορά την περιγραφή ενός παιχνιδιού της Αρχαίας Ελλάδας, είδα ότι ήταν ίδιο
ακριβώς με το παιχνίδι μας ’τ’ς τρεις πέτρα. Με συγκλόνισε η σκέψη, ότι το παιχνίδι αυτό, αφού πέρασε με
την παράδοση από γενιά σε γενιά για χιλιάδες χρόνια, το παίξαμε τελευταία τα παιδιά της γενιάς μας. Με
συγκλόνισε η σκέψη ότι κόπηκε μια συνέχεια αιώνων, και τότε είδα καθαρά ότι ο κόσμος άλλαξε σελίδα.
Ύστερα από τα παιχνίδια ήρθε το βιβλίο «Οι Λαζαρίνες της Βισαλτίας».
Το έθιμο της Λαζαρίνας το θυμάμαι αμυδρά, σαν ένα έθιμο συνδυασμένο με τη γιορτή της Ανάστασης
του Λαζάρου. Δεν κατάλαβα πότε χάθηκε από τη ζωή του χωριού μας. Κι όταν έμαθα ότι είχε τις ρίζες του
στην Αρχαία Ελλάδα, ένοιωσα το ίδιο που ένοιωσα με το ξεχασμένο παιχνίδι ’τ’ς τρεις πέτρα, γιατί και
στην περίπτωση αυτή κόπηκε άλλη μια συνέχεια αιώνων, γιατί σταμάτησε μια παράδοση του χωριού μας,
που κρατήθηκε ζωντανή για πάνω από 25 αιώνες.
Όταν μάζευα γλωσσικό υλικό για το βιβλίο τα ΤΕΡΠΝΙΩΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΑ ΝΙΓΡΙΤΙΝΑ, μου είπαν ένα
δημοτικό τραγούδι και μ’ αιφνιδίασαν λέγοντάς μου ότι ήταν «Λαζαριανό», ενώ εγώ ήξερα μόνο το
τραγούδι «Ήρτι Λάζαρους ήρταν τα βάγια…», που αναφέρεται στην Ανάσταση του Λάζαρου. Ο
αιφνιδιασμός έφερε την περιέργεια κι άρχισα να ψάχνω. Όσο κι αν έψαχνα όμως, μόνο δημοτικά
τραγούδια μου έλεγαν οι παλιές ντόπιες Λαζαρίνες. Μου έλεγαν και κάποια που αναφέρονταν στο Χριστό,
στην Παναγία, στον Αι-Γιώργη, όμως ήταν όλα δημοτικά και δεν αναφέρονταν στην Ανάσταση του
Λαζάρου.
Στο ερώτημα που έκανα σε ειδικούς, «πώς γίνεται σε μια θρησκευτική γιορτή να τραγουδούν σχεδόν
μόνο δημοτικά τραγούδια, χωρίς θρησκευτικό περιεχόμενο», πήρα την απάντηση που δεν υποψιαζόμουν.
«Μπορεί το έθιμο να ήταν ενταγμένο σε μια θρησκευτική γιορτή», μου είπαν, «όμως στην ουσία ήταν
συνέχεια αρχαίων εθίμων». Έτσι αποφάσισα να καταγράψω το έθιμο.
Ξεκίνησα να καταγράφω όλα όσα είχαν σχέση με το έθιμο κι από την αρχή ήθελα να πληροφορηθώ τη
σχέση του με τα αρχαία έθιμα. Εκείνον τον καιρό ο Κώστας Σιαμάκης ετοίμαζε ένα άρθρο για τα κάλαντα,
που θα δημοσιευόταν στην «Τερπνή», και στο οποίο μιλούσε για τη σχέση που έχουν τα σημερινά κάλαντα
με τα έθιμα της αρχαίας Ελλάδας. Η σχέση αφορούσε σε όλα τα κάλαντα, τα κάλαντα του Δωδεκαήμερου,
της πρώτης Μαρτίου, του Λαζάρου, τα Λαζαριανά τραγούδια δηλαδή, και άλλα κάλαντα που δεν τα είχαμε
εμείς στο χωριό μας.
Δυο λόγια γι’ αυτή τη σχέση.
Στην αρχαιότητα, εκείνοι που ασχολούνταν με το ημερολόγιο, ανακοίνωναν την αλλαγή του χρόνου, ή
του μήνα, με τα κάλαντα των παιδιών. Τα παιδιά μετέφεραν το μήνυμα της χρονικής αλλαγής με
τραγούδια, που εκτός από τα μηνύματα είχαν κι ευχές. Κι ο κόσμος έδινε στους μικρούς αγγελιοφόρους
διάφορα μικρά φιλοδωρήματα.
-----------------------------------------------------------------3----------------------------------------------------------------

4. Παλιότερα τα κάλαντα λέγονταν στην αρχή κάθε μήνα, ύστερα καθιερώθηκε να λέγονται κάθε
πρωτοχρονιά, η οποία άλλαζε κάθε τόσο για διάφορους λόγους. Όμως επειδή οι συνήθειες του λαού δεν
άλλαζαν εύκολα, σ’ αυτές τις μετακινήσεις της πρωτοχρονιάς, που πήγαιναν μια το χειμώνα και μια την
άνοιξη, είχαμε άλλους που τις ακολουθούσαν με τα κάλαντά τους κι άλλους που επέμεναν σ’ αυτό που
ήξεραν. Έτσι σκόρπισαν τα κάλαντα σε διάφορες χρονικές στιγμές. Με το Χριστιανισμό, το έθιμο με τα
κάλαντα επιβίωσε μέσα στο κλίμα του, κι έχουμε μέχρι τις μέρες μας τα κάλαντα του δωδεκαήμερου, τα
κάλαντα της 1ης Μαρτίου, τα κάλαντα του Λαζάρου. Τα κάλαντα στην αρχή ήταν χωρίς κανένα
θρησκευτικό χαρακτήρα. Τα θρησκευτικά στοιχεία, πρώτα ειδωλολατρικά κι έπειτα χριστιανικά,
έμπαιναν στα κάλαντα σιγά-σιγά, και τη θέση των αρχαίων θεών πήρε ο Χριστός και οι άγιοι της
χριστιανικής θρησκείας.
Δε θα επεκταθώ σε άλλες λεπτομέρειες για τα αρχαία κάλαντα. Θα αναφερθώ μόνο σε ορισμένα
γνωρίσματά τους που έχουν σχέση με τα κάλαντα της εποχής μας.
Στα κάλαντα της Αρχαίας Ελλάδας, τα παιδιά αφού έλεγαν το άγγελμα της πρωτοχρονιάς και τις ευχές
τους, χωρίς θρησκευτικές αναφορές, διατύπωναν τις απαιτήσεις τους για φιλοδώρημα κι ύστερα
περνούσαν στις απειλές των νοικοκυραίων.
Το ίδιο γινόταν και στα δικά μας τα κάλαντα, στα κόλιντα που θυμούνται οι παλιότεροι, τότε που τα
παιδιά της γενιάς μας, στις γιορτές του δωδεκαήμερου βροντούσαν τις εξώπορτες με τις τοπούζες.
Την παραμονή των Χριστουγέννων, για παράδειγμα, έλεγαν πρώτα το μήνυμα, Κόλιντα, μπάμπου,
κόλιντα! περνούσαν στις ευχές με τους στίχους, Τρεις χιλιάδις πρόβατα | κι άλλα τόσα γίδια, συνέχιζαν με
τις απαιτήσεις τους, Δο μ’, κυρά μ’, καρύδια, και τέλος περνούσαν στις απειλές με το στίχο, μη σι σπάσ’ τα
κιραμίδια.
Στα χελιδονίσματα των αρχαίων τα παιδιά άρχιζαν με το στίχο:
Ήρθε ήρθε η χελιδόνα …
Στα δικά μας χελιδονίσματα τα παιδιά αρχίζουν:
Χιλιδόνα έρχιτι, …
δίνουν το άγγελμα και τις ευχές τους, τραγουδώντας και περιστρέφοντας τη χελιδόνα τους, ύστερα περνούν
στην παράκληση για φιλοδώρημα, μοιράζοντας τις μάρτες, και τελειώνουν χωρίς να διατυπώνουν απειλές.
Όμως και στα λαζαριανά κάλαντα του χωριού μας φαίνονται ομοιότητες με τα αρχαία κάλαντα.
Στον πρώτο στίχο σε κάποια αρχαία κάλαντα διαβάζουμε:
Μπαίνουμε μες στ’ αρχοντικό μεγάλου νοικοκύρη,…
Σ’ ένα λαζαριανό μας τραγούδι, οι στίχοι λένε:
Σ(ι) αυτά τα σπίτια που ’ρταμι στ’ ανώια τα μιγάλα, …
Στο ’να κοιμάτι Παναγιά κι στ’ άλλου Άγιους Γιώργης,
στου τρίτου του καλύτιρου κοιμάτι νοικουκύρης ...
Πιο κάτω στο ίδιο αρχαίο τραγούδι τα παιδιά εύχονται στο παλικάρι του σπιτιού να πάρει καλή προίκα.
Στο λαζαριανό τραγούδι της Τερπνής Λιβέντη μ’ τι πυκνουπιρνάς, σε μια παραλλαγή του, οι στίχοι λένε:
Σύρι να πεις τη μάνα σου για να σ’ αρραβουνιάσει,
να φέρεις νύφ(η) απού μακριά τζιλέπη θυγατέρα.
Να φέρει χίλια πρόβατα τριακόσια δαμαλίδια,
να φέρει κι προυσκέφαλα, κιντήματα κι γράμματα.
--------------------------------------------------------------4-----------------------------------------------------------------

5. Όμως στα Λαζαριανά τραγούδια δεν εντυπωσιάζει μόνο η ομοιότητά τους με τα αρχαία κάλαντα.
Εντυπωσιάζει και το πλήθος τους. Σε μια πιθαμή τόπου, στο χωριό μας και στα διπλανά χωριά, ο λαός μας
τραγουδούσε την άνοιξη και τον έρωτα, σε μια μόνο γιορτή, με ογδόντα περίπου τραγούδια. Ανάμεσα σ’
αυτά είναι περίπου τριάντα δημοτικά τραγούδια του χωριού μας και ελάχιστα που αναφέρονται στη ζωή
του Λαζάρου. Δεν ξέρω αν υπάρχει ανάλογο φαινόμενο σε άλλη μεριά της Ελλάδας. Το σίγουρο όμως είναι
ότι αυτή η εικόνα μας είναι άγνωστη σε μας τους ίδιους, κι ακόμα πιο πολύ δεν έχει βγει προς τα έξω. Οι
φορείς του χωριού μας μπορούν να αναλάβουν πρωτοβουλίες, ίσως και σε συνεργασία με τους φορείς
άλλων χωριών της περιοχής, για αναδείξουν κι αυτήν την πλευρά του τόπου μας. Πιστεύω ότι αξίζει τον
κόπο.
Με τα Λαζαριανά τραγούδια έγινε το πρώτο βήμα για τη συνολική ηχητική αποτύπωση της μουσικής
μας παράδοσης. Το δεύτερο έγινε με την καταγραφή των δημοτικών τραγουδιών του τόπου μας, του
χωριού μας και της Βισαλτίας ευρύτερα. Έγινε μια προσπάθεια, που κράτησε 5 χρόνια, για να
καταγραφούν όλα τα δημοτικά τραγούδια του τόπου μας, από τα νανουρίσματα και τα τραγούδια των
παιχνιδιών, μέχρι τα διαμάντια της δημοτικής μας μουσικής, όπως είναι τα τραγούδια «Ο Διληγιάννης»
και «Κάτω στ’ αράπη το νερό».
Γράφτηκαν τα τραγούδια που τραγουδήθηκαν στον τόπο μας στο πρώτο μισό του περασμένου αιώνα.
Γράφτηκαν τραγούδια που είναι πασίγνωστα, γράφτηκαν όμως και τραγούδια εντελώς άγνωστα,
τραγούδια που δε βρέθηκαν ούτε στις πιο αξιόλογες καταγραφές δημοτικών τραγουδιών της χώρας μας.
Γράφτηκαν τα τραγούδια που συνόδευαν τους συντοπίτες μας, στην καθημερινή τους ζωή, στις χαρές τους,
στις λύπες και στους θρήνους τους.
Γράφτηκαν σ’ αυτήν την πενταετία πολλά τραγούδια. Τόσα πολλά που δεν το είχα φανταστεί στην
αρχή. Μαζί με τα παιδικά τραγούδια και τα κάλαντα, λαζαριανά και άλλα, έφτασαν κοντά στα 800 κι
έγιναν πάνω από 1200 ηχογραφήσεις, που καταχωρίστηκαν σε 58 δίσκους CD. Ειδικότερα στην Τερπνή
γράφτηκαν περίπου 270 τραγούδια, όπου κατατέθηκαν οι μνήμες πάνω από σαράντα συγχωριανών μας
κάθε ηλικίας, και οι ηχογραφήσεις τους καταχωρίστηκαν σε 10 CD. Σημειώνω, ότι δε στάθηκε δυνατό να
ηχογραφηθούν όλοι οι συγχωριανοί, άντρες και γυναίκες, που τραγουδούν από μεράκι δημοτικά
τραγούδια, παρόλο που το ήθελα πολύ.
Δεν έχω γνώσεις μουσικής για να αναφερθώ στην ποιότητα και τη σημασία των δημοτικών τραγουδιών
του τόπου μας, σημειώνω όμως την άποψη του πανεπιστημιακού δάσκαλου Παναγιώτη Σκούφη, ο οποίος
κατέγραψε 175 τραγούδια της Νιγρίτας. Ο Παναγιώτης Σκούφης διαπιστώνει στην έρευνά του, ότι «... τα
118 έχουν δική τους μελωδία, αριθμός εξαιρετικά μεγάλος, ο οποίος από μόνος του δείχνει το
μουσικοποιητικό πλούτο της πόλης της Νιγρίτας, την οποία θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε τυπικό δείγμα
του ελληνικού χώρου...» Και συνεχίζει πιο κάτω, «Η Νιγρίτα αποτελεί τυπικό παράδειγμα της περίπτωσης
της Μακεδονίας»1. Πιστεύω ότι η άποψη αυτή για τα τραγούδια της Νιγρίτας αφορά και σε όλη τη
Βισαλτία, φυσικά και στο χωριό μας, αφού οι στίχοι και η μελωδία τους ταυτίζονται σε μεγάλο βαθμό.
Εγώ από την πλευρά μου, θα πω μόνο ότι ένιωθα βαθιά ικανοποίηση όταν τα πρωτοάκουγα, κι ότι
νιώθω μεγάλη χαρά κάθε φορά που τα ακούω ή τα θυμάμαι. Δυστυχώς η σημερινή εποχή επέβαλε άλλες
συνθήκες στη ζωή μας και τέτοιες χαρές δε βρίσκονται εύκολα πια. Δεν είναι εύκολο ν’ ακούσει κάποιος
σήμερα ολόκληρο το τραγούδι Κάτω στ’ Αράπη το νερό. Τα τρίλεπτα της τηλεόρασης και του ραδιοφώνου
αλλά και οι ρυθμοί της εποχής δεν το επιτρέπουν.
---------------------------------------------------------------5--------------------------------------------------------------------
1
Η Νιγρίτα - η Βισαλτία δια μέσου της ιστορίας.
Πρακτικά Β΄ Επιστημονικού Συμποσίου, Νιγρίτα 1996.
Έκδοση Δήμου Νιγρίτας, Θεσσαλονίκη 2000, σ. 204, 205,
.

6. Ελπίζω ότι με την εργασία αυτή, θα μπορέσουν οι συμπολίτες μας να χαρούν και το στίχο και τη
μελωδία των τραγουδιών μας, χωρίς χρονικούς περιορισμούς ή γλωσσικά φκιασιδώματα. Ελπίζω ακόμη
ότι η εργασία αυτή, χάρη στην ανιδιοτελή προσφορά των συνεργατών μου, θα βοηθήσει και στη διαδοση
των τραγουδιών μας. Αυτοί που θέλουν να τα ακούσουν ή να τα μάθουν, θα βρουν τη λύση μέσα από αυτήν
την εργασία.
Τα δημοτικά τραγούδια του τόπου μας, εκτός από τη χαρά της μουσικής απόλαυσης που μου χάρισαν,
αποτέλεσαν για μένα κι έναν προσφιλή χώρο για την άντληση δειγμάτων της γλώσσας μας. Θα έλεγα, με
έναν τόνο υπερβολής, ότι είδα τα δημοτικά τραγούδια του τόπου μας ως ένα θησαυροφυλάκιο της τοπικής
μας γλώσσας.
Βρέθηκαν και σ’ αυτά λέξεις της αρχαίας ελληνικής που δεν επιβίωσαν στη νεοελληνική γλώσσα. Σε ένα
τραγούδι, για παράδειγμα, ο στίχος λέει «η μία ήταν μύχλα ρούσα», μιλώντας για μια ερωτιάρα
ξανθοκόκκινη γυναίκα, κι ο τραγουδιστής, χωρίς να ξέρει αρχαία ελληνικά, τραγούδησε για «μύχλα
ρούσα», μένοντας πιστός στην παράδοση.
Να συμπληρώσω δυο λόγια για την υποστήριξη των τραγουδιών μας από τα παραδοσιακά όργανα.
Στο χωριό μας, όπως και σε άλλα χωριά της Βισαλτίας, δεν είχαμε οργανοπαίχτες με νταούλια και
ζουρνάδες. Τα τραγούδια μας λειτουργούσαν σε όλες σχεδόν τις περιπτώσεις ασυνόδευτα από όργανα. Όχι
μόνο τα τραγούδια της τάβλας, που γέμιζαν νύχτες ολόκληρες στα γλέντια και στα νυχτέρια, αλλά και ένα
πλήθος από χορευτικά, γέμιζαν τις βραδιές του γάμου πριν έρθουν τα όργανα το Σάββατο βράδυ.
Παρόλα αυτά υπήρξαν κατά καιρούς λαϊκοί αυτοδίδακτοι οργανοπαίχτες στο χωριό. Στην προηγούμενη
από δική μας γενιά, ήταν ο Φίλιππας Κορύφας και ο αδερφός του Γιαννακάκης. Όμως και στη γενιά μας
και στη νεότερη γενιά υπήρξαν και υπάρχουν αυτοδίδακτοι λαϊκοί οργανοπαίκτες. Ελπίζουμε όλοι μας, ότι
η νέα γενιά θα δώσει συνέχεια στην παράδοση. Κι ευχόμαστε, οι νέοι που ασχολούνται επαγγελματικά ή
ημιεπαγγελματικά με το τραγούδι, να φυλάξουν το δημοτικό μας τραγούδι γνήσιο τόσο στη γλώσσα όσο
και στο μουσικό του ύφος. Για παράδειγμα στο τραγούδι «μήλο μου κόκκινο», το «πάισι» ας μη γίνεται
«πήγε», γιατί η μεταγλώττιση τις περισσότερες φορές δεν μπορεί να γίνει σωστά και με ενιαίο τρόπο.
Η καταγραφή της παράδοσης του τόπου μας δε σταματά εδώ. Θα συνεχιστεί για να καταγραφούν όσο
γίνεται περισσότερα στοιχεία της. Ιδιαίτερα με απασχολεί το πανηγύρι μας, το πανηγύρι της Ζωοδόχου
Πηγής, που συνδυάζει τη λατρεία με τον αθλητισμό και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις. Ξέρουμε όλοι για τα
πανηγύρια της περιοχής μας που μοιάζουν με το δικό μας. Ξέρουμε επίσης ότι σε πολλά χωριά του Νομού
μας, αλλά και σε άλλες περιοχές της χώρας μας, γίνονται ονομαστά πανηγύρια, που δεν έχουν όμως το
χαρακτήρα του δικού μας. Γίνονται αλλού πανηγύρια που κρατούν μέρες και μαζεύουν χιλιάδες κόσμου,
είναι όμως εμποροπανηγύρεις, είναι πανηγύρια χωρίς αθλητικούς αγώνες. Ξέρουμε δηλαδή, ότι αυτή η
σπουδαία παράδοσή του τόπου μας δεν είναι ένα γενικό φαινόμενο στην πατρίδα μας. Ανατρέχει κι αυτό
στην αρχαιότητα, όπως τόσες και τόσες παραδόσεις μας, ανατρέχει στην εποχή που οι Έλληνες
διοργάνωναν αγώνες προς τιμήν των θεών τους, συνδυάζοντας τη λατρεία με τον αθλητισμό. Είναι λοιπόν
και το πανηγύρι μας ένας συνδετικός κρίκος με την αρχαιότητα, και είναι μια ακόμα απάντηση σ’ αυτούς
που νομίζουν ότι στο χωριό μας δεν υπάρχουν παραδόσεις. Έχει λοιπόν παραδόσεις το χωριό μας και
μάλιστα σπουδαίες. Δεν έχουν προβληθεί όμως όσο θα έπρεπε κι όσο ίσως θα μπορούσε.
--------------------------------------------------------------------------------6---------------------------------------------------------------------------------