Historia e se Drejtes

1. Karakteristikat e pergjithshme te
shteteve skllavopronare
-Formimi I shteteve te para skllavopronare
(mileniumi I 4 p.e.r dhe qendron diku deri ne
shek.e V te eres se re).
Apo kur behet shkaterrrimi I Perandorise Romake,
pushtimi I Romes nga barbaret.
-Shtetet skllavopronare klasifikohen ne:
1.Shtetet skllavopronare te Lindjes se Lashte (prej
mileniumit te 4 deri ne mileniumin e 1 p.e.r.)dhe
2.Shtetet skllavopronare perendimore (fundi I
mileniumit te 2 p.e.r.)

2. -Vendi I krijimit te shteteve te para
skllavopronare:
Prane luginave te lumit Nil, Eufrat, tigrisi, Indi,
Gangesi, Jangcengjangu,Hoang-ho etj.
-kushtet klimatike, plleshmeria e tokes dhe
begatite e tjera natyrore.

3. -pervec karakteristikave te vecanta, kane edhe
nje verg karakteristikash te pergjithshme.
1.Jane shtete eksploatuese, dy klasa
themelore –skllavopronare (klasa sunduese,
kane zotsine e plote juridike dhe zotsine per te
vepruar)dhe ne skllever (klasa e shtypur, jane
objekt e jo subjekt I se drejtes).
Skllaveria ka kaluar neper tri faza te zhvillimit:
1.Patriarkale (faza me e hershme prej primitiv)
2.Klasike (skllavi llogaritet ne send qe flet)
3.Postklasike (skllavi gezon nje mbrojtje
minimale juridike nga shteti)

4. -Ne disa shtete te Lindjes se Lashte kane qene
te zhvilluara edhe KASTET (ndermjetklasa).
-Shtresat shoqerore jane grupe shoqerore
pozita e te cileve ne shoqeri eshte e
percaktuar me norma juridike.
II.Karakteristik tjeter eshte edhe ekonomia
natyrale e cila eshte e bazuar ne bujqesi, e
me pak ne zejtari dhe tregti.
-Nuk ka reprodukcion te zgjeruar dhe kto
periudha zgjasin shume.(afer 4000 vjete).

5. III.Karakteristik tjeter eshte se shtetet skllavopronare
jane shtete luftarake dhe pushtuese.
-Lufta ka qene ajo qe percaktonte fatin e ekzistimit
ose te zhdukjes se shteteve skllavopronare.
-Edhe ne ate kohe kane ekzistuar traktate
nderkombetare ndermjet shteteve.
IV.Idologjia fetare-sundimtari thirej ne te drejten
hyjnore dhe ate shteterore se bashku.
-ka dominuar feja politeiste e pastaj fillon edhe
religjioni monoteist.

6. V.Reliktet e rendit te meparshem klano-fisnor.
(ekzistimi I prones kolektive te komunave
fshatare, ruajtja e gjakmarrjes etj). Keto shihen
ne organizimin e pushtetit shteteror.
VI.Pabarazia formale juridike.(psh,per te
njejten veper penale per pjestare te klasave
dhe shtresave parashihen sanksione te
ndryshme).

7. Shtetet skllavopronare te lindjes se
lashte (Egjipti dhe Babilonia)
-shtetet me te njohura te lindjes se Lashte kane qene:
Egjipti, Babilonia, Kina, India, Persia, Asiria, fenikia,
Shtetet Hebrej, Shteti I Hetiteve etj.
EGJIPTI
-Ne luginen e lumit Nil ne mileniumin e IV p.e.r u
krijuan qytet-shtetet e quajtura NOME.
Bashkimi I Egjiptit Verior me ate Jugor (viti 3200 p.e.r)
(Kurora e Faraonit perbehej nga dy pjese ne dy ngjyra e
bardhe dhe e kuqe, qe simbolizonte bashkimin e dy
shteteve ne nje shtet).

8. -Vlen te permendet zhvillimi historik I Egjiptit
sipas,,Historise se Egjiptit,, te klerikut
MANETON.
Perandoria e vjeter, mesme, e re dhe periudha e
shkaterrimit te Egjiptit.
Perandoria e re si ma e zhvillura-sundimtari
TEBA e sidomos gjate sundimit te sundimtarit
RAMZESI II.
E njohur teknika e ndertimit, shkenca dhe arti
shkalle te larte te zhvillimit.
Dobesimi nga brenda dhe me ne fund ne shek.I
p.e.r u pushtua nga ROMA.

9. -Forma e pushtetit shteteror-monarki despotike e tipit oriental.
Ne krye te shtetit ka qendruar monarku I trashegueshem I
quajtur Faraon. Kishte ne dore tre pushtete, komandant I
forcave te armatosura etj.
-Shefi I administrates se oborrit ishte XHATI, qe e emron faraoni.
-Sklleverit ishin te angazhuar ne ndertimin e piramidave,
tempujve etj.
BABILONIA
Ne Mesopotami ne mileniumin e IV p.e.r u formuan qytet-
shtetet e para te quajtura PATESIATE.
Qytet-shtetet te tilla jane paraqitur pikerisht ne Mesopotami
prane lumenje Tiger dhe Eufrat. Shtetet e vogla pushtoheshin
nga ato me te medha dhe formoheshin shtete te medha.

10. Nje shtet I tille rrethe 2000 vjet p.e.r Mesopotamia me
qender ne qytetin Babiloni.Eshte I njohur si
Perandoria Babilonase.Ma vone e pushtuan asirianet
luftarak dhe atje krijuan shtetin e tyre –Perandorine
Asiriane.
-Banoret me te hershem te Mesopotamise kane qene
SUMERET, te cilet kane formuar dysa qytet-shtete ,
ato shpiken shkrimin, qarkun e pocerise, qerren etj.
Babilonia kulmin e zhvillimit e arrine ne shek.XVIII dhe
XVII sidomos gjate sundimit te 40 vjecar te
HAMURABIT dhe birit te tij SAMSUILINIT. Ajo zgjat
deri ne shek.VI p.e.r kur bie nen sundimin e Persise.

11. -Pushteti shteteror monarki despotike, unitare dhe centraliste.
-Laicizmi I plote nuk u arrit deri ne fund te shtetit.
-Ne gurin ne te cilen eshte gdhendur Kodi I Hammurabit ne
reliev shihet perendia SHAMASHI duke ia dorzuar Hamurabit
ligjet me te cilat ky duhej te qeveriste.
-Ne krye te shtetit qendronte sundimtari I quajtr LUGAL. Kurse
pas sundimtarit ishte drejtuesi I pallatit mbreteror NUBANDA.
-Ai qe drejtonte administraten dhe gjykatat ne teritorin e shtetit
quhej ISHSHAKU.
-ketu njihet edhe pushteti lokal –krahina administrative ne krye
qendronte drejtuesi I quajtur SHAKANAKU.(shef I tre
pushteteve).

12. Shtresat shoqerore dhe pozita e
tyre juridike
-Popullsia e lire dhe jo e lire,
-Klasa skllavopronare shtresezohej ne shtresa
shoqerore ku njihej edhe juridikisht ne Babiloni.
Kodi I Hammurabit ne kuader te klases skllavopronare
njeh dy kategori:
-AVBILIUMI (aristokrate-burokrate) dhe MUSHKENU
(shtresa e ulet skllavopronare)
-Damkaret-Bankaret
-shtresa e klerikeve (shtresa me e privelegjuar).

13. -popullsia jo e lire-Sklleverit
-sklleverit e tempujve dhe
-sklleverit ne pronsi individuale private
Kodi I Hammurabit skllavi per pagimin e borxhit e
kufizon te punoje deri me 3 vjet.

14. Burimet e se drejtes
Burimet kryesore te se drejtes ne Babiloni kane
qene :
1.E drejta zakonore,(zakonet e rrethit shoqeror)
2.Ligjet,(forme gojore, pastaj te shkruara ne
pllaka argjili,guri,druri bronze etj)
3.Urdheresat e organeve administrative
qendrore dhe asaj vendore
4.Praktika gjyqesore (unifikohej ne tere shtetin)

15. Kodi I Hammurabit
-eshte nxjerre ne gjysmen e pare te shek.XVIII p.e.r
(1794-1750) vitet e sundimit te Hammurabit.
-Kete e nxori sundimtari I Babilonise Hammurabi, andaj
edhe e mori emrin.
-eshte I shkruar ne gjuhen AKADE me alfabetin
KUNEIFORM dhe eshte I perbere prej tri pjeseve:
Prologut ose Hyrjes (thirret ne fuqite hyjnore)
Tekstit normativ dhe
Epilogut ose pjeses perfindimtare (arsyetimit).
(persifikon me hyjnine e drejtesise vetveten)

16. -me e rendesishme eshte pjesa e tekstit normativ e
perbere prej 282 neneve.
Pjes mjaft e laicizuar.
-norma mbi gjyqet, te drejten reale,martesen dhe
familjen,trashigimore, drejten penale, mbi punen,
proceduren gjyqesore etj.
Kodi eshte I shkruar ne shtylle guri te bazilitit e gjate
2,25m ku eshte gdhendur edhe figura e Hamurabit, I
cili paraqitet para hyjnise se Diellit-shamashit duke e
marre prej tij Kodin. Shtylla ka qene e vendosur ne
shesh te qytetit dhe e vendosur ne dysa qytete te
Babilonise.

17. Kjo shtylle zbulohet nga arkeologu francez –De
Morgan viti 1901-1902 ne qytetin Suzi ne jug
perendim te Iranit te sotem. Tash ruhet ne
Muzeun Luver (Luvreu)-Paris.
Ky kod nje kohe te gjate ka qenduar si tradite
juridike (e drejte zakonore) por edhe sherben
si shembull dhe model per shume ligjvenes te
ardhshem.

18. Karakteristikat themelore te se drejtes
-E drejta me e zhvilluar ne Babiloni se sa ne Egjipt.
-Ne sistemin juridik te ketyre shteteve u ruajten nje
kohe te gjate RELIKTET.
-E drejta kishtare –karakter te hapet klasor, pabarazi
formale juridike.
Ne Babiloni ishte e zhvilluar e drejta penale dhe civile.
Ndersa si dege e te drejtes civile ekzistonin : e drejta
sendore, detyrimore, familjare, trashigimore etj.

19. E DREJTA SENDORE
Tre institute themelore:
Pronsine, (shteterore, tempujve, bashkesive
fshatare dhe private)
servitudin (fushore, qytetit dhe personale)dhe
hipoteken.
E DREJTA E DETYRIMEVE
Kontrata mbi shitblerjen, qirane, huane,
huaperdorjen, depoziten, ortakllekun, pune te
tjera tregtare-bankare.

20. E DREJTA MARTESORE DHE FAMILJARE
-Martesa lidhej ne forme kontrate ndermjet dhenderrit
dhe prinderve te vajzes apo kujdestarit te saj. Ajo
ishte e obligueshme, ndersa martesa pa kontrate
konsiderohej NULE.
Me lidhjen e marteses dhendri jepte TIRHATEN. Jepte
edhe bi-bla-ma apo sende te luajshtme.
Gruaja me vete mirrte SHIRITKEN kur kalonte te burri.
Martesa parimisht ka qene monogame,por nese nuk ka
femije gruaja ateher burrit I lejhej konkubinati.
Tradhetia e gruas denohej me hudhje ne uje kurse
tradhetia e burrit nuk parashifte denim.

21. -marredheniet mbrenda familjes kane qene
patriarkale.
-njihej e drejta e adoptimit.
E DREJTA TRASHIGIMORE
-trashegimtare legjitim kane qene meshkujt.
-nese nuk ka djem e trashigojne nipat, nese nuk
ka nipa e trashigojne vellezerit e pastaj
xhaxhallaret. (jane te ngjashme me te drejtat
zakonore shqipetare dhe ato te ballkanit).
-Ka qene e zhvilluar trashigimia ligjore e jo ajo
testamentale.

22. E DREJTA PENALE
-Deliktet private (vrasja, lendimet trupore, vjedhja
gjitha keto ndiqen me padi private)
-deliktet publike(cenimi I shtetit dhe rendit publik,
veprat kunder religjionit dhe moralit publik, ndiqen
zyrtarisht nga organi shteteror).
-E njohur pabarazia formale juridike ndermjet
personave….
-kishte relikte te periudhes parashteterore, madje
zbatimi I gjere I parimit te talionit (sy per sy, dhemb
per dhemb).
Ne kodin e Hammurabit njihet talioni real dhe simbolik.

23. Veprat penale ne babiloni mund te klasifikohen
ne 4 grupe:
1.Veprat penale kunder shtetit dhe
religjionit(kryengritja, tradhetia, dezertimi,
ataku ne mbretin dhe familjen e tij etj)
2.Kunder personit (vrasja, lendimi trupor,
dhunimi dhe fyerja)
3.Kunder pasurise(vjedhja dhe hajdutia)
4.Kunder familjes dhe moralit(dhunimi,
tradhetia bashkeshortore e gruas, keqtrajtimi I
prinderve etj).

24. SISTEMI I DENIMEVE
-me vdekje, denimet trupore, gjobat, ndalimi I ushtrimit
te profesionit.
Denimi me vdekje: me djegie, me vrasje, me hedhje ne
uje, hedhje ne kafaz te egersirave, ne venie ne hu etj
-prerja e duarve dhe kembeve, prerja e gjuhes, e veshit,
thyerja e dhembeve, pra keto beheshim sipas parimit
te talionit real dhe simbolik.
-denimi I rrahjes me kamxhik, shendrrimi ne skllav,
qethja e flokeve ne forme turpi etj.

25. Gjyqesia dhe procedura gjyqesore
Nuk kemi ndonjë gjzqësi të ndarë por ajo ka qenë më shumë administrative,
më tepër ka pasur edhe si gjzkata shetitëse.
Për çështje të ankesave ka pasur mundësi të dërgohen deri tek sundimtari-
pallati mbretëror. Ai vetë ka pasur të drejtë të anuloje vendimet e sjellura
nga organet tjera ose vet të gjzkoje.
Procedurat kanë qenë më shumë gojore se sa të shkruara...
Njihet pohimi i palës si mjet më i fortë apo provë....
Dënoheshin dëshmitë e rrejshme....
-Mjet irracional i provës njihet betimi.....
-Gjyqi hyjnor-ordalija....hudhja në ujë,futja e dorës në ujë të nxehtë etj...