Ενότητα 6. Η μουσική εξημερώνει. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα Γ΄ Γυμνασίου

1. Η μουσική εξημερώνει
Πολύβιος, Ἱστορίαι 4.20.4-21.1

2. 1. Να αναγνωρίσουν οι μαθητές την
παιδευτική αξία που απέδιδαν οι
Αρκάδες και γενικά οι αρχαίοι
Έλληνες στη μουσική.
2. Να συσχετίσουν τη σημασία και
τον ρόλο της μουσικής στον αρχαίο
κόσμο με τη θέση της στις
μεταγενέστερες εποχές με έμφαση
στη σημερινή.
3. Να δώσουν τη δική τους
μεταφραστική εκδοχή.
4. Να ασκηθούν στην παραγωγή και
στη σύνθεση λέξεων και να
εμπλουτίσουν το λεξιλόγιό τους. Αυλητής, ερυθρόμορφος αμφορέας, περ. 510 π.Χ.,
Αρχαιολογικό Μουσείο Μονάχου
ΠΕΤΡΟΣ ΤΑΜΠΟΥΡΗΣ ΜΕΛΟΣ ΑΡΧΑΙΟΝ Vol. 1 - ΒΑΚΧΙΚΟΣ ΧΟΡΟΣ
https://www.youtube.com/watch?v=x09rLEbSPi4

3. ΑΦΟΡΜΗΣΗ

4. Η μουσική στην εκπαίδευση της αρχαίας Αθήνας
Ποιοι ασχολούνταν με τη μουσική παιδεία των νέων στην αρχαία
Αθήνα; Ποιοι ήταν οι στόχοι της μουσικής παιδείας;
Εἶτα δέ, ἐπειδὰν οἱ παῖδες εἰς ἡλικίαν
ἔλθωσιν, οἱ γονεῖς εἰς διδασκάλων
πέμπουσιν, ἔνθα οἱ μὲν γραμματισταὶ
ἐπιμελοῦνται ὅπως γράμματα μάθωσιν
καὶ τὰ γεγραμμένα ἐννοῶσι, οἱ δὲ
κιθαρισταὶ τῷ κιθαρίζειν ἡμερωτέρους
αὐτοὺς ποιεῖν πειρῶνται καὶ τὰς τῶν
παίδων ψυχὰς πρὸς τὸν ῥυθμὸν καὶ τὴν
ἁρμονίαν οἰκειοῦσι.

5. Κύλικα του Δούρι
Σκηνή σχολείου, 490-480 π.Χ.
Βερολίνο, Staatliche Museen
Preussischer Kulturbesitz,
Antikensammlung.

6. «Κιθαριστής",
καθισμένος σε "δίφρο",
διδάσκει σ' ένα μαθητή
να παίζει λύρα
Ο νέος έχει γυμνό τον ώμο
του, επειδή αυτό απαιτούσε
το ίδιο το μάθημα
«Γραμματιστής", καθισμένος σε "κλισμό" (καρέκλα με πλάτη), ξετυλίγει ένα ειλητάριο στο οποίο
διαβάζεται ένας στίχος που αποτελείται από λέξεις παρμένες από την Ιλιάδα. Ο στίχος εξυμνεί τα
κατορθώματα του Αχιλλέα στην Τροία, κοντά στο Σκάμαδρο ποταμό: ΜΟΙΣΑ ΜΟΙ ΑΜΦΙ
ΣΚΑΜΑΝΔΡΟΝ ΕΥΡΩΝ ΑΡΧΟΜΑΙ ΑΕΙΝΔΕΝ Μικρός μαθητής απαγγέλλει
όρθιος. Είναι ντυμένος με
ευπρέπεια, καθώς το ιμάτιο
καλύπτει το σώμα του ως τον
λαιμό.
«Παιδαγωγός". Ο
τρόπος που έχει
διπλωμένα τα πόδια
του δεν είναι και
τόσο ευπρεπής,
δηλωτικό της
ταπεινής, ίσως
βαρβαρικής,
καταγωγής του
Αρχαιογνωσία και Αρχαιογλωσσία στη Μέση Εκπαίδευση. Η Αρχαία Ελληνική Τέχνη και η Ακτινοβολία της,
των Μανόλη Βουτυρά & Αλεξάνδρας Γουλάκη-Βουτυρά
http://www.greek-language.gr/Resources/ancient_greek/history/art/page_069.html

7. Παιδαγωγός
Μαθητής σεμνά ντυμένος
«Γραμματιστής" διδάσκει γραφή ή
διορθώνει με τη γραφίδα του όσα είχε
γράψει ο μαθητής στο "γραμματείον".«Αυλοδιδάσκαλος»
δείχνει σ' ένα παιδί
πώς παίζουν "δίαυλο"
http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/T
heoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a02xm.htm

8. Μετά μουσικής...
Η μουσική για τους αρχαίους Έλληνες ήταν μία πολύ σημαντική
παράμετρος της ζωής τους. Παρούσα σε όλες τις πράξεις της
καθημερινής ζωής, τους γάμους, τις κηδείες, τα συμπόσια, κυρίαρχη
στις θρησκευτικές γιορτές και στις δημόσιες διασκεδάσεις, αποτελούσε
βασικό στοιχείο μιας ευνομούμενης κοινότητας σε καιρό ειρήνης.
Αυτό που θα πρέπει να επισημάνουμε είναι ότι με τον όρο «μουσική» οι
Έλληνες εννοούσαν πολύ περισσότερα πράγμα τα από όσα εμείς.
Εννοούσαν γενικά την τέχνη των Μουσών, που περιλάμβανε όχι μόνο
τη μουσική, αλλά και την ποίηση καθώς και το χορό. O μουσικός ανήρ
για τους Έλληνες των κλασικών χρόνων ήταν ο μορφωμένος άνθρωπος
που γνώριζε μουσική, χορό και ποίηση, βασικά στοιχεία της παιδείας
των ελεύθερων πολιτών.
(Ευριπίδης, Ηρακλής μαινόμενος,
στ. 673-677, απόδοση στα νέα
ελληνικά: Τ. Ρούσσος)

9. ΤΟ
ΚΕΙΜΕΝΟ

10. Ο Πολύβιος ο Μεγαλοπολίτης (περ. 200-120 π.Χ.)
καταγράφει στο έργο του Ἱστορίαι (μετά από μια σύντομη
επισκόπηση της περιόδου 264-220 π.Χ.) τα γεγονότα από το
220 έως το 146 π.Χ., επιχειρώντας να δείξει πώς η Ρώμη
μπόρεσε να κατακτήσει σημαντικό μέρος του τότε γνωστού
κόσμου σε σχετικά μικρό χρονικό διάστημα. Αναφερόμενος
στο τέταρτο βιβλίο των Ἱστοριῶν στους Αρκάδες Κυναιθείς,
παρατηρεί ότι αυτοί διαφοροποιήθηκαν από τους γενικά
φιλόξενους και πράους συμπατριώτες τους, καθώς έπαψαν
κάποια στιγμή να ασχολούνται με τη μουσική και το τραγούδι,
τα οποία συντέλεσαν στη διαμόρφωση του χαρακτήρα των
υπόλοιπων Αρκάδων.
Κείμενο - εισαγωγή
Σελ. 44

11. Ο Θουκυδίδης της Ελληνιστικής εποχής

12. Mουσικὴν [...] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν, Ἀρκάσι δὲ καὶ
ἀναγκαῖον. [...] Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ
νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς ὕμνους καὶ παιᾶνας, οἷς
ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι·
μετὰ δὲ ταῦτα [...] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατ’ ἐνιαυτὸν τοῖς
Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [...]. Καὶ τῶν μὲν ἄλλων
μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γινώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται, τήν
γε μὴν ὠδὴν οὔτ’ ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατ᾿ ἀνάγκην πάντας
μανθάνειν, οὔθ’ ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν
παρ’ αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο. [...] Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι
παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ περιουσίας χάριν, ἀλλὰ θεωροῦντες
μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον
καὶ σκληρόν, θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν, ἥτις αὐτοῖς
παρέπεται διὰ τὴν τοῦ περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν
κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν.

13. I ΜΕΡΟΣ: Αναγκαία η μουσική για τους Αρκάδες.
Ορφέας παίζειλύρα ανάμεσα σε Θράκες.
Ερυθρόμορφη πελίκη από την Αττική, περίπου 430
π.Χ. Λονδίνο, Βρετανικό Μουσείο

14. Mουσικὴν [...] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν, Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον.
Ὄφελος (ἐστί) πᾶσι μέν ἀνθρώποις
ἀσκεῖν μουσικήν
Ἀρκάσι δέ καί ἀναγκαῖον (ἐστί).

15. Mουσικὴν [...] πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελος ἀσκεῖν, Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον.
Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους
να ασκούν τη μουσική
για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαίο. [...]
Ὄφελος (ἐστί) πᾶσι μέν ἀνθρώποις
ἀσκεῖν μουσικήν
Ἀρκάσι δέ καί ἀναγκαῖον (ἐστί).

16. Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς
ὕμνους καὶ παιᾶνας, οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι·
Γάρ παρά Ἀρκάσι μόνοις
πρῶτον μέν οἱ παῖδες ἐκ
νηπίων ἐθίζονται ᾄδειν τούς
ὕμνους καί παιᾶνας κατά
νόμους
οἷς ἕκαστοι ὑμνοῦσι τούς
ἐπιχωρίους ἥρωας καί θεούς
κατά τά πάτρια·

17. Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς
ὕμνους καὶ παιᾶνας, οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι·
Γάρ παρά Ἀρκάσι μόνοις
πρῶτον μέν οἱ παῖδες ἐκ
νηπίων ἐθίζονται ᾄδειν τούς
ὕμνους καί παιᾶνας κατά
νόμους
οἷς ἕκαστοι ὑμνοῦσι τούς
ἐπιχωρίους ἥρωας καί θεούς
κατά τά πάτρια·
Γιατί μόνο στους Αρκάδες
πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη νηπιακή
τους ηλικία συνηθίζουν να τραγουδούν τους
ύμνους και τους παιάνες σύμφωνα με τους
μουσικούς ρυθμούς
με τους οποίους ο καθένας υμνεί
τους τοπικούς ήρωες και τους θεούς
σύμφωνα με τα πατροπαράδοτα·

18. μετὰ δὲ ταῦτα [...] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατ’ ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [...].
μετά δέ ταῦτα […]
(οἱ παῖδες ) χορεύουσι πολλῇ φιλοτιμίᾳ
τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς
κατ’ ἐνιαυτόν ἐν τοῖς θεάτροις.

19. μετὰ δὲ ταῦτα [...] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατ’ ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις [...].
μετά δέ ταῦτα […]
(οἱ παῖδες ) χορεύουσι πολλῇ φιλοτιμίᾳ
τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς
κατ’ ἐνιαυτόν ἐν τοῖς θεάτροις.
μετά από αυτά […]
(τα παιδιά) χορεύουν με
μεγάλοσυναγωνισμό
με τη συνοδεία των
αυλητών του Διονύσου
κάθε χρόνο στα θέατρα.

20. ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ
Παρὰ μόνοις γὰρ Ἀρκάσι πρῶτον μὲν οἱ παῖδες ἐκ νηπίων ᾄδειν ἐθίζονται κατὰ νόμους τοὺς
ὕμνους καὶ παιᾶνας, οἷς ἕκαστοι κατὰ τὰ πάτρια τοὺς ἐπιχωρίους ἥρωας καὶ θεοὺς ὑμνοῦσι·
μετὰ δὲ ταῦτα [...] πολλῇ φιλοτιμίᾳ χορεύουσι κατ’ ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν
τοῖς θεάτροις [...].

21. κατὰ νόμους
Ο νόμος ήταν μουσικό είδος προς τιμήν του
Απόλλωνα με τυπικά καθορισμένη μορφή, ένα
πρότυπο σύνθεσης και εκτέλεσης μεγάλου
αισθητικού κύρους, το οποίο όφειλε να ακολουθεί
απαρέγκλιτα ο αοιδός, ο κιθαριστής ή ο αυλητής.
Συνδύαζε μελωδία, τρόπο, είδος, κλίμακες, ρυθμό
και πολλά άλλα μουσικά στοιχεία σε ενιαία
αντίληψη και σύστημα κανόνων.
Ο Απόλλωνας κιθαρωδός.
Ερυθρόμορφη λήκυθος του Ζωγράφου του Νίκωνος, περίπου
460-450 π.Χ. Η κιθάρα αποτέλεσε την εξέλιξη της λύρας.
Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο

22. τοὺς ὕμνους:
Λατρευτικά άσματα προς τιμήν θεών ή
ηρώων που ψάλλονταν από χορό με τη
συνοδεία κιθάρας.Ο Πίνδαρος, ο
Βακχυλίδης και ο Σιμωνίδης συνέθεσαν
ύμνους προς τιμήν κορυφαίων αθλητών
αλλά και για τη συνοδεία πανηγυρικών
εορτών. Σύμφωνα με τον Παυσανία, αγώνας
ύμνων θεσπίστηκε για πρώτη φορά προς
τιμήν του Απόλλωνα στους Δελφούς.
Άνδρας προσφέρει λύρακαι σφαίρασε νέο.
Ερυθρόμορφος κιονωτός κρατήρας του Ζωγράφου του
Χοίρου, περίπου 475-465 π.Χ. Νέα Υόρκη,
Μητροπολιτικό Μουσείο

23. παιᾶνας:Ο παιάνας ήταν χορικό (δηλ.
χορωδιακό και συνοδευόμενο από
ρυθμικές κινήσεις) άσμα αρχικά
προς τιμήν του Απόλλωνα και στη
συνέχεια προς τιμήν άλλων θεών.
Περιείχε συνήθως ευχαριστίες για
τη λύτρωση από κάποιο κακό·
αργότερα χρησιμοποιήθηκε ως
θριαμβευτικό επινίκιο άσμα και
ως πολεμικό εμβατήριο.
Άνδρας με λύρα.
Εσωτερικό ερυθρόμορφης κύλικας του Ζωγράφου της Δοκιμασίας,
περίπου 480 π.Χ. Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο

24. χορεύουσι κατ’ ἐνιαυτὸν τοῖς Διονυσιακοῖς αὐληταῖς ἐν τοῖς θεάτροις:
Ιερό τραγούδι του Διονύσου ήταν ο διθύραμβος. Περί το
600 π.Χ. ο τύραννος της Κορίνθου Περίανδρος ανέθεσε
στον Αρίωνα τον Μηθυμναίο να του δώσει τεχνική
μορφή. Τελικά ο διθύραμβος παρουσιαζόταν από χορό
πενήντα ανδρών που σχημάτιζαν κύκλο· τα μέλη του
χορού εμφανίζονταν μεταμφιεσμένα σε τραγόμορφους
Σατύρους (συνήθεις ακολούθους του Διονύσου) και τα
θέματα του άσματος ήταν σχετικά με τις περιπέτειες
και το μεγαλείο του θεού. Καλλιεργήθηκε ιδιαίτερα
στις δωρικές περιοχές και αποτέλεσε το υπόβαθρο στο
οποίο βασίστηκε το λυρικό στοιχείο της αττικής
τραγωδίας.

25. II ΜΕΡΟΣ: Ντροπή η αμουσία για τους Αρκάδες.
Ο Απόλλωνας με τη λύρα.
Ερυθρόμορφη οινοχόη του Ζωγράφου του
Βερολίνου, περίπου 490-460 π.Χ. Λονδίνο,
Βρετανικό Μουσείο

26. Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γινώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται (οἱ
παῖδες ) , τήν γε μὴν ὠδὴν οὔτ’ ἀρνηθῆναι δύνανται διὰ τὸ κατ᾿ ἀνάγκην πάντας μανθάνειν,
οὔθ’ ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρ’ αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο. [...]

27. Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γινώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται (οἱ παῖδες ) , τήν γε μὴν ὠδὴν οὔτ’ ἀρνηθῆναι δύνανται
διὰ τὸ κατ᾿ ἀνάγκην πάντας μανθάνειν, οὔθ’ ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρ’ αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο. [...]
Καί οὐδέν αἰσχρόν ἡγοῦνται (οἱ παῖδες)
ἀρνηθῆναι μή γινώσκειν τί τῶν ἄλλων μαθημάτων,
γέ μην τήν ᾠδήν οὔτε δύνανται ἀρνηθῆναι
διά τό πάντας μανθάνειν κατ’ ἀνάγκην,
οὔθ’ ὁμολογοῦντες
(δύνανται) ἀποτρίβεσθαι
διά τό νομίζεσθαι τοῦτο
τῶν αἰσχρῶν παρ’ αὐτοῖς.

28. Καὶ τῶν μὲν ἄλλων μαθημάτων ἀρνηθῆναί τι μὴ γινώσκειν οὐδὲν αἰσχρὸν ἡγοῦνται (οἱ παῖδες ) , τήν γε μὴν ὠδὴν οὔτ’ ἀρνηθῆναι δύνανται
διὰ τὸ κατ᾿ ἀνάγκην πάντας μανθάνειν, οὔθ’ ὁμολογοῦντες ἀποτρίβεσθαι διὰ τὸ τῶν αἰσχρῶν παρ’ αὐτοῖς νομίζεσθαι τοῦτο. [...]
Καί οὐδέν αἰσχρόν ἡγοῦνται (οἱ παῖδες)
ἀρνηθῆναι μή γινώσκειν τί τῶν ἄλλων μαθημάτων,
Και δε θεωρούν καθόλου ντροπή (τα παιδιά)
να παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι από τα
άλλα μαθήματα ,
γέ μην τήν ᾠδήν οὔτε δύνανται ἀρνηθῆναι το τραγούδι όμως τουλάχιστον ούτε μπορούν
να αρνηθούν
διά τό πάντας μανθάνειν κατ’ ἀνάγκην, επειδή όλοι το μαθαίνουν υποχρεωτικά,
οὔθ’ ὁμολογοῦντες ούτε αν το παραδεχτούν
(δύνανται) ἀποτρίβεσθαι μπορούν να απαλλαγούν
διά τό νομίζεσθαι τοῦτο επειδή αυτό θεωρείται
τῶν αἰσχρῶν παρ’ αὐτοῖς. ντροπή στην κοινωνία τους.

29. III ΜΕΡΟΣ: Αντίδοτο η μουσική στο άξενο περιβάλλον.
Γυναίκαμε λύρα.
Ερυθρόμορφη σφαιρική λήκυθος του Ζωγράφου της
Οξφόρδης 1920, περίπου 470-460 π.Χ. Νέα Υόρκη,
Μητροπολιτικό Μουσείο

30. Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οὐ τρυφῆς καὶ
περιουσίας χάριν, ἀλλὰ θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων αὐτουργίαν
καὶ συλλήβδην τὸ τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν, θεωροῦντες δὲ
τὴν τῶν ἠθῶν αὐστηρίαν, ἥτις αὐτοῖς παρέπεται διὰ τὴν τοῦ
περιέχοντος ψυχρότητα καὶ στυγνότητα τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν
τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν.

31. Ταῦτά τέ μοι δοκοῦσιν
και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο
μέρος αυτών των τόπων.
Αυτά μου φαίνεται
οἱ πάλαι παρεισαγαγεῖν οι παλαιοί ότι τα θέσπισαν
οὐ χάριν τρυφῆς καί περιουσίας όχι για να καλλιεργήσουν την αγάπη για
πολυτέλεια και για επίδειξη πλούτου,
ἀλλά θεωροῦντες τήν
αὐτουργίαν ἑκάστων
αλλά επειδή παρατηρούσαν
το μόχθο του καθενός
καί (θεωροῦντες)
συλλήβδην τό ἐπίπονον
καί σκληρόν τῶν βίων,
και (επειδή έβλεπαν) με
λίγα λόγια την επίπονη
και σκληρή ζωή,
θεωροῦντες δέ τήν
αὐστηρίαν τῶν ἠθῶν
και επειδή έβλεπαν την
αυστηρότητα των ηθών,
ἥτις παρέπεται αὐτοῖς η οποία τους ακολουθεί
διά τήν ψυχρότητα τοῦ
περιέχοντος καί τήν στυγνότητα
εξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας
του τόπου στον οποίο ζουν
τὴν κατὰ τὸ πλεῖστον ἐν τοῖς τόποις ὑπάρχουσαν.

32. θεωροῦντες μὲν τὴν ἑκάστων
αὐτουργίαν καὶ συλλήβδην τὸ
τῶν βίων ἐπίπονον καὶ σκληρόν,
θεωροῦντες δὲ τὴν τῶν ἠθῶν
αὐστηρίαν:
ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ
Ο Πολύβιος πιστεύει ότι η μουσική ξεκουράζει
τον άνθρωπο από την καθημερινή σκληρή
εργασία, ενώ το φυσικό περιβάλλον επηρεάζει
τον χαρακτήρα του. Πρόκειται για αντιλήψεις
οι οποίες και σήμερα είναι αποδεκτές.

33. Είναι ωφέλεια για όλους τους ανθρώπους να ασκούν τη
μουσική για τους Αρκάδες όμως είναι αναγκαίο. [...]
Γιατί μόνο στους Αρκάδες πρώτα πρώτα τα παιδιά από τη
νηπιακή τους ηλικία συνηθίζουν να τραγουδούν τους ύμνους
και τους παιάνες σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς με
τους οποίους ο καθένας υμνεί τους τοπικούς ήρωες και τους
θεούς σύμφωνα με τα πατροπαράδοτα· μετά από αυτά […]
(τα παιδιά) χορεύουν με μεγάλο συναγωνισμό με τη
συνοδεία των αυλητών του Διονύσου κάθε χρόνο στα
θέατρα. Και δε θεωρούν καθόλου ντροπή (τα παιδιά) να
παραδεχτούν ότι δε γνωρίζουν κάτι από τα άλλα μαθήματα,
το τραγούδι όμως τουλάχιστον ούτε μπορούν να αρνηθούν
επειδή όλοι το μαθαίνουν υποχρεωτικά, ούτε αν το
παραδεχτούν μπορούν να απαλλαγούν επειδή αυτό
θεωρείται ντροπή στην κοινωνία τους.ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

34. i. Τα παιδιά τους από τη νηπιακή ηλικία
τραγουδούν τους ύμνους και τους παιάνες
σύμφωνα με τους μουσικούς ρυθμούς.
ii. Συμμετέχουν σε κυκλικούς χορούς και κάθε
χρόνο στα θέατρα ψάλλουν άσμα προς τιμή
του θεού με τη συνοδεία των αυλητών του
Διονύσου.
iii. Το τραγούδι συμπεριλαμβάνεται στα
υποχρεωτικά μαθήματα των παιδιών τους.
iv. Θεωρούν ντροπή να σταματήσουν να
τραγουδούν.
Ποιες συνήθειες των Αρκάδων αποδεικνύουν κατά τον Πολύβιο
τη στενή σχέση τους με τη μουσική και με το τραγούδι;

35. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ Αυτά μου φαίνεται οι παλαιοί ότι τα θέσπισαν όχι για να
καλλιεργήσουν την αγάπη για πολυτέλεια και για επίδειξη πλούτου,
αλλά επειδή παρατηρούσαν το μόχθο του καθενός και (επειδή
έβλεπαν) με λίγα λόγια την επίπονη και σκληρή ζωή, και επειδή
έβλεπαν την αυστηρότητα των ηθών, η οποία τους ακολουθεί
εξαιτίας του ψύχους και της τραχύτητας του τόπου στον οποίο ζουν
και η οποία υπάρχει στο μεγαλύτερο μέρος αυτών των τόπων.
ΕΡΩΤΗΣΕΙΣ

36. Τι ήθελαν να πετύχουν οι Αρκάδες καθιερώνοντας την
καλλιέργεια της μουσικής και του τραγουδιού;
i. Η απαλλαγή τους από τον καθημερινό μόχθο.
ii. Η απομάκρυνση από τη σκληρότητα του βίου
τους.
iii. Η εκλέπτυνση της αισθητικής τους αντίληψης.
iv. Η εξευγένιση των ηθών τους.
v. Ο γενικότερος εκπολιτισμός τους.
Συμπερασματικά, η μουσική ήταν το ευγενές
αντιστάθμισμα για να ισορροπήσουν την αγριότητα του
τόπου τους, τις αντιξοότητες της ζωής τους και την
ακαμψία του χαρακτήρα τους.

37. Συνοπτική
απόδοση
κειμένου

38. Όχι η φιληδονία και η επίδειξη πλούτου αλλά:
Η απαλλαγή τους από
τον καθημερινό μόχθο
Η απομάκρυνση από τη σκληρότητα
του βίου τους (κατοικούν σε
αφιλόξενες και ψυχρές περιοχές)
Η εκλέπτυνση της
αισθητικής τους
αντίληψης
Η εξημέρωση των
ηθών τους
Ο γενικότερος
εκπολιτισμός τους
Λόγοι θέσπισης της μουσικής στην εκπαίδευση:
Άρα η μουσική αποτελούσε σημαντικό στοιχείο της κοινωνίας τους
Γι’ αυτό ήταν υποχρεωτική η διδασκαλία της Θεωρούν ντροπή την άρνηση της μουσικής παιδείας
Με τη μουσική οι Αρκάδες
Τηρούσαν τα πατροπαράδοτα έθιμα Λάτρευαν τοπικούς θεούς και ήρωες Συμμετείχαν σε
κυκλικούς χορούς και στο
θέατρο
Απολύτως αναγκαία η ύπαρξη της μουσικής παιδείας στους Αρκάδες.

39. Mουσικὴν πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελός [ἐστι] ἀσκεῖν, Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον[ἐστί] .
Να συντάξεις τη φράση.
Την έβαψα! Ώρα για
ξύλο!

40. Mουσικὴν πᾶσι μὲν ἀνθρώποις ὄφελός [ἐστι] ἀσκεῖν, Ἀρκάσι δὲ καὶ ἀναγκαῖον[ἐστί] .
απρόσωπη έκφραση
τελικό απαρέμφατο, υποκείμενο του απρόσωπου ὄφελός [ἐστι]
Δοτική προσωπική στην απρόσωπη έκφραση ὄφελός [ἐστι]
Υποκείμενο του απαρεμφάτου ἀσκεῖν
Αντικείμενο του απαρεμφάτου ἀσκεῖν
Κατηγορηματικός προσδιορισμός στο ἀνθρώποις
Να συντάξεις τη φράση.
Την έβαψα! Ώρα για
ξύλο!

41. Νεοελληνικά ομόρριζα λέξεων του κειμένου

42. μουσικήν: να γράψετε πέντε ομόρριζες
λέξεις στα νέα ελληνικά, απλές ή σύνθετες
ᾄδειν: να γράψετε πέντε ομόρριζες λέξεις
στα νέα ελληνικά, απλές ή σύνθετες
χορεύουσι: να γράψετε πέντε σύνθετες λέξεις
στα νέα ελληνικά με α΄ συνθετικό τη λέξη χορός

43. ΠΑΡΑΛΛΗΛΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Κιθαρωδός.
Ερυθρόμορφος αμφορέας του Ζωγράφου του
Βερολίνου, περίπου 490 π.Χ. Η κιθάρα
αποτέλεσε την εξέλιξη της λύρας. Νέα Υόρκη,
Μητροπολιτικό Μουσείο

44. Στο παρακάτω απόσπασμα ο Αιλιανός
σχολιάζει τη σημασία που έδιναν οι
Μυτιληναίοι στη διδασκαλία της μουσικής.
Ἡνίκα τῆς θαλάττης ἦρξαν
Μυτιληναῖοι, τοῖς ἀφισταμένοις
τῶν συμμάχων τιμωρίαν ἐκείνην
ἐπήρτησαν, γράμματα μὴ
μανθάνειν τοὺς παῖδας αὐτῶν μηδὲ
μουσικὴν διδάσκεσθαι, πασῶν
κολάσεων ἡγησάμενοι βαρυτάτην
εἶναι ταύτην, ἐν ἀμουσίᾳ καὶ
ἀμαθίᾳ καταβιῶναι.
Αἰλιανός, Ποικίλη Ἱστορία 7.15
Πομπή θυσίας. Επικεφαλής δύο παιδιά που παίζουν αυλούς και λύρα. Ξύλινος
πίνακας από το σπήλαιο Πιτσά της Κορινθίας. Αρχαϊκή περίοδος, 540 – 530 π.Χ,
Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.

45. Όταν εξουσίαζαν τη θάλασσα οι Μυτιληναίοι, σ’
αυτούς που επαναστατούσαν από τους συμμάχους
επέβαλαν εκείνη την τιμωρία, δηλαδή να μη μαθαίνουν
γράμματα τα παιδιά τους ούτε να διδάσκονται μουσική,
επειδή θεώρησαν πως από όλες τις τιμωρίες η πιο βαριά
είναι αυτή, να περνάει (δηλαδή) κανείς τη ζωή του
χωρίς μουσική και μάθηση (γνώση).

46. Να σχολιάσετε τη σκοπιμότητα των ποινών που
επέβαλαν οι Μυτιληναίοι και να εκτιμήσετε τις
συνέπειες που θα είχαν για τους τιμωρούμενους.
Απόλλωναςκαι η Άρτεμημπροστάσε βωμό.
Ερυθρόμορφοςαμφορέας τουΖωγράφουτου Ευχαρίδη,
περίπου490π.Χ.Νέα Υόρκη,ΜητροπολιτικόΜουσείο

47. ΕΠΙΛΟΓΟΣ