1. MELKWEGSTELSELS Ontstaan en ontwikkeling van galaxies C. de Jager

2. Een voorbeeld: ons eigen Melkwegstelsel (galaxis) De naam verwijst naar de Melkwegband ( gala (gr) = melk ). De melkweg is vooral op het zuidelijk halfrond fraai zichtbaar

3. De melkweg gezien vanuit Mauna Kea (Hawaii; 4200 meter hoogte)

4. Een detail: sterren, gas- en stofwolken

5. In de Melkwegband zien we het Melkwegstelsel: een kern en (spiraal-)armen

6. Meer gedetailleerd: ons Melkwegstelsel heeft een balkvormige kern

8. Er zijn veel meer stelsels; NGC1512 lijkt op ons stelsel

9. Galaxies in soorten Edwin Hubble (1936) deed een eerste poging tot classificatie: spiralen, balkspiralen, elliptische en onregelmatige stelsels

10. De draaikolk (NGC5194 = M51a); een spiraalstelsel

11. NGC3370 een andere spiraal

12. Spiraalstelsel NGC123: roodachtige kern bevat oude sterren; armen bevatten gas en jonge sterren

13. Spiraalstelsel M81

14. Een bijzonder stelsel: M64 – het ‘Blauwe oog’. Bevat heel veel stof- en gaswolken

15. Balkspiraal NGC130

16. Elliptisch stelsel ESO-325G004; verder weg zien we nog enkele ellipsen en een balkspiraal Afstand: 450 Mlj lj; massa 100 miljard zonsmassa’s

17. Enkele onregelmatige stelsels

18. Hubble’s ‘stemvork’; een eerste poging tot classificatie (ca. 1930). Ellipsen worden spiralen en onregelmatig stelsels

19. Groepen van stelsels Een extragalactisch stelsel (galaxie) komt zelden alleen voor

20. Een klein groepje: de Locale Groep met ons Melkwegstelsel, M31, M33 en een 45-tal kleinere stelsels

21. Locale groep driedimensionaal; zie ook de schaal (1 Miljoen lichtjaren)

22. Barnard’s stelsel is een van de leden van de Locale Groep

23. De Sculptor Groep , een van onze naaste buren, op ca. 10 Mljn lj, bevat minstens 15 leden

24. Enkele leden van de Sculptorgroep

25. Het Seyfert sextet, op 190 Mljn lj

26. De Virgo cluster, op ca. 60 Mljn lj, bevat ca. 2000 leden

27. Enkele leden van de Virgo cluster

28. De Coma cluster, op 300 Mljn lj, met ca. 1000 leden

29. Een deel van Coma

30. De Grote Aantrekker (the Great Attractor) Met 600 km per seconde beweegt de Locale Groep zich naar de Grote Aantrekker ... of naar iets anders?

32. Deel van de Grote Aantrekker

33. Ruimtelijk: clusters, Grote Aantrekker en het melkwegvlak

34. Superclusters in ‘nabij’ heelal

37. Naar het begin – 13,7 miljard jaar geleden Microgolfmetingen met de WMAP satelliet en diepe opnamen met de Hubble telescoop

38. WMAP toont het eerste heelal; fluctuaties in de gasdichtheid maar (nog) geen sterren of stelsels

39. ‘ Hubble deep field ’ toont verre stelsels

42. Vorming van spiraalstelsels Probleem: jonge armen om een oude kern

44. Een elliptisch stelsel (weinig afgeplat) bestaat uit ‘oude’ sterren – leeftijden tot 13 miljard jaar

46. Spiraalarm – tijdelijk verschijnsel

48. Rood: gasrijke gebieden van stervorming

49. Sombrero stelsel toont gas in evenaarvlak

51. Antenne stelsels – twee botsende stelsels: rijke stervorming

53. Presentatie nog eens zien? Zie www.cdejager.com Ga daar naar ‘presentaties’