13. 4. E-İş Modelleri İş modeli; işletmenin piyasada gelir ve kar elde etmek, yatırımın geri dönüşünü sağlamak için gerçekleştireceği tüm faaliyetleri, stratejileri, yönetimin işlevlerini planlaması ve kilit iş süreçlerini belirlemesi şeklinde tanımlanabilir. “ E-iş modeli ” ise iş süreçlerini; bilgisayar, mobil iletişim cihazları, bilişim ve ağ teknolojileri kullanarak sahibine ve kullanıcısına değer yaratacak şekilde tasarlamaktır. 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
14. E-İş Modelleri 2005 2006 1,65 milyar $ 2007 240 milyon $ (%1,6 ) 2008 4,36 milyon € 2002 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
15. E-İş Modellerinin Değerlendirme Kriterleri Kaynak: Tapscon, Don, David, Ticoll; Alex, Lowy, Digital Capital, Harnessing the Power of Business Webs, Harward Business Scholl Pres, Boston, 2000, sf.18 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
16.
17.
18.
19.
20. E-İş Modellerinde Temel Başarı Faktörleri Kaynak: Burak Büyükdemir, Kümesteki Kartal Neden Uçamaz, Neden Kitap, 2005, sf.48. 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
21. E-İş Modelinin Temel Öğeleri Kaynak: Özmen, Şule. 2009. Ağ Ekonomisinde Yeni Ticaret Yolu: E-Ticaret, 3.Baskı ,İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, sf.121 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
22. E-İş Modellerinin Sınıflandırılması İşlem Taraflarına Göre Sınıflandırma B2B (Business to Business): İşletmeler arası işlemlerin gerçekleştiği iş modelleri B2C (Business to Customers): İşletmenin son kullanıcıya ürün veya hizmet sunduğu iş modelleri C2B (Customers to Business): Tüketiciden işletmeye yönelik e-ticaret. Kullanıcının işletmeye teklif sunması biçiminde oluşturulan model. C2C (Customers to Customers): Son kullanıcıların birbirleri arasında iletişim kurmalarını ve işlem yapmalarını sağlayan iş modelleri. P2P (Peer to Peer): Arkadaşlar, dostlar, paylaşacakları ortak alanları olan kişiler. G2C (Government to Citizen): Vatandaş devlet arası e-işlemler. G2G (Government to Government): Devlet kurumlarının kendi aralarında veya devletler arasında yapılan e-işlemler için kullanılmaktadır. 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
23.
24. İşleyişlerine Göre Sınıflandırma Elektronik (Sanal) Pazaryerleri Kaynak: http://phx.corporate-ir.net/phoenix.zhtml?c=72780&p=irol-IRHome Kaynak: www.gittigidiyor.com/main/basin/basin_main.php?cat=d Kaynak: http://www.ebayinc.com/ 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
25.
26.
27.
28.
29. İşleyişlerine Göre Sınıflandırma Sanal Aracılar: Sanal Alışveriş Merkezleri Kaynak: http://www.garantialisveris.com/MallContent.aspx?contentID=2 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
30.
31.
32.
33.
34.
35.
36.
37.
38.
39.
40.
41.
42.
43.
44.
45. Müşteri Arayüzü İçin 7 Tasarım Elementi 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
46.
47.
48. 6. E-Dönüşüm ve SWOT Analizi E-Dönüşümün Stratejik Önemi Kaynak: Özmen, Şule. 2009. Ağ Ekonomisinde Yeni Ticaret Yolu: E-Ticaret, 3.Baskı ,İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, sf.210 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
49. İşletmelerin E-Dönüşüm Süreci Kaynak: Özmen, Şule. 2009. Ağ Ekonomisinde Yeni Ticaret Yolu: E-Ticaret, 3.Baskı ,İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, sf.215 «dünyadaki tüm bilgileri organize etmek ve evrensel olarak erişilebilir ve kullanışlı kılmak " 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
50. E-Dönüşümde İşletmenin Yeniden Tanımlanması Kaynak: Özmen, Şule. 2009. Ağ Ekonomisinde Yeni Ticaret Yolu: E-Ticaret, 3.Baskı ,İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, sf.222 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
51.
52.
53.
54.
55.
56.
57.
58.
59.
60.
61.
62.
63.
64.
65.
66.
67.
68.
69.
70. E-Pazarlama Uygulamaları 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :) Forrester’ın 2009 yılı için ABD’nin en büyük interaktif pazarlama hizmeti veren 41 kuruluşla yaptığı araştırmanın sonucuna göre, çoğu büyük firmalar olan müşterilerine en fazla önerdikleri pazarlama hizmetleri şunlardır: Drego, Vidya L. Where To Find Help For Web Design Projects, 2009, May 8, 2009 “ Müşterilerinize düzenli olarak sunduğunuz en önemli üç pazarlama hizmeti hangileridir? (%) Doğal arama motoru optimizasyonu 24 On-line görüntülü reklamlar 19 E-mail pazarlaması 18 Ücretli arama motoru pazarlaması 17 Veri analizi/segmentasyon 14 Mobil pazarlama 9 Veritabanı tasarımı ve yönetimi 8 Offline doğrudan pazarlama 2 Diğerleri 6
121. 12. Elektronik İşletmelerde Güvenlik Kaynak: Özmen, Şule. 2009. Ağ Ekonomisinde Yeni Ticaret Yolu: E-Ticaret, 3.Baskı ,İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, sf.415 Cookie: ziyaret edilen web sayfası tarafından ziyaretçinin web tarayıcısına internetten gönderilen bilgi paketleridir. 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
122. Elektronik Saldırılar ve Sonuçları Kaynak: Özmen, Şule. 2009. Ağ Ekonomisinde Yeni Ticaret Yolu: E-Ticaret, 3.Baskı ,İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, sf.417 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
123. Saldırılar ve Güvenliği Tehdit Eden Diğer Unsurlar Kaynak: www.lostar.com 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
125. Elektronik ve Fiziksel Güvenlik Önlemleri Kaynak: Özmen, Şule. 2009. Ağ Ekonomisinde Yeni Ticaret Yolu: E-Ticaret, 3.Baskı ,İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, sf.423 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
126. Elektronik İşletmelerde Güvenliğin Üç Boyutu Kaynak: Özmen, Şule. 2009. Ağ Ekonomisinde Yeni Ticaret Yolu: E-Ticaret, 3.Baskı ,İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, sf.425-428 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
127. Elektronik İşletmelerde Güvenlik Politikaları Kaynak: Özmen, Şule. 2009. Ağ Ekonomisinde Yeni Ticaret Yolu: E-Ticaret, 3.Baskı ,İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, sf.431 22/01/12 e-ticaret: zengin olma sanatı :)
İnternetten yapılan işlemlerden, dolaşılan sayfalardan da çok sayıda veri elde etmek mümkündür. Tıklama analizlerinden (clickstream analysis) elde edilen veriler müşterilerin beklenti, beğeni ve tercihlerini belirlemek için kullanılabilecek önemli verilerdir.
Verilerin toplandıktan sonra sınıflandırılması, ortalama, mod, standart sapma ve benzeri istatistiksel ölçümlerle özetlenmesi, grafiksel olarak sunulması, istatistiksel ve matematiksel yöntemlerle analiz edilerek anlamlandırılması, çeşitli değişkenlerin birbirleriyle ilişkisi olup olmadığının tespit edilmesidir.
Müşterilerin gelecekteki tutum ve davranışlarına ilişkin bilgi sahibi olmak, hangi müşteri kitlesine hangi kampanyanın uygun olacağını tespit edebilmek ancak bilgi sahibi olarak gerçekleştirilebilir.
Bu sayede hangi müşterinin elde edilmesi, hangilerinin elde tutulası gerektiği ve karlı olup olmadıkları hakkında bilgi sahibi olunur. Veri ambarları, müşteri sadakatini kazanmak için geliştirilecek stratejiler için bir bilgi kaynağıdır.
Örneğin, “cinsiyeti şu olan”, “gelir seviyesi şunun üstünde olan”, “ödemelerini düzgün gerçekleştirmiş olan” vb. özellikler şekliden tanımlanmış kuralları karşılayan bir grup müşterinin daha önceki bir kampanyaya olumlu cevap vermiş olduğunu biliyorsak, bu bilinenden yola çıkarak oluşturulan yeni kuralları yeni bir kampanyada hedef müşteri seçmek için kullanmak mümkündür. İlişkilerin ortaya çıkarılması ve bir kural haline dönüştürülen bu bilgiler, artık eyleme yönelik olarak kullanılacak bilgilerdir. Yeni hedeflenecek müşteri gruplarının tanımlanması ve ayrıştırılması için kullanılır. Kampanyanın hangi müşteriye uygulanacağı konusunda yön gösteren karar destek bilgisi haline dönüşür.
Elektronik ticaretin ilk yaygınlaştığı dönemlerde internet üzerinden yapılan ve kredi kartı numaralarının verildiği alışverişlerde, güvenlik konusunun yeterince sağlanamadığı durumlarda, gerek firmalar gerekse kullanıcılar bazı zararlar görmüştür. Bu olumsuzlukların basına yansıyan bölümleri nedeniyle, güvenlik ve güvenli ödeme konuları e-ticarette gündemi en çok meşgul eden konulardan biri olmuştur. Genelde kredi kartı ile yapılan sanal alışveriş ödemelerinde nihai tüketicinin en büyük korkusu, kredi kartı numaralarının sanal işlem esnasında çalınarak kötü niyetli kişiler tarafından kullanılmasıdır.
Her iki kuruluşu da finansal işlem aracısı olarak tanımlamak mümkündür. Bu aracılar bir ihtiyaç sonucu ortaya çıkmıştır. Bu aracı kuruluşlar, örneğin iki banka arasında gerçekleşen işlemlere tarafsız olarak aracılık yapar. İki bankanın kredi kartlarının ve bu kartların manyetik bantlarının okutulduğu POS (Point of Scale) cihazlarının kullanıldığı işlemlerde bir aracıya ihtiyaç bulunmaktadır. A bankasına ait kredi kartı, B bankasının POS cihazında kullanıldığında VISA veya MasterCard aracı olarak işlemin gerçekleşmesini ve paranın hesaplar arasında aktarılmasını sağlar.
Sanal ticarette alım-satım işlemi ve ödeme bilgi akışı, ilgili taraflar arasında sanal bir ortamda gerçekleşmesine rağmen süreç olarak gerçek alışveriş işlemleri ile aynı yolu izler. Gerçek ortamda müşteri kredi kartını kullanarak alışveriş yaparken, satıcı kredi kartını kabul edebilmek için POS cihazını kullanır. Sanal ortamda ise müşteri kredi kartı numarasını kullanırken satış yapan sanal ticaret sitesi, kartı kabul edebilmek için sanal POS yazılımı kullanır. Sanal ticarette kredi kartı kullanımının nedenleri şöyle sıralanabilir: Güvenilir bir üçüncü tarafa ihtiyaç duyulması: Banka, alışverişe ait kaydı tutabilir. Yasal finansal işlemler için bir finansal kurumun gerekliliği: Yasal bir kredi kartı işleminin gerçekleşebilmesi için VISA veya MasterCard tarafından izin verilmiş bir finansal kuruluşun aracı olması gereklidir. VISA ve MasterCard’ın ağlarının bankalar tarafından erişilebilir olması: Değişik bankalara ait değişik kredi kartlarının, yine değişik bankaların POS cihazlarında kullanılabilmesi için VISA ve MasterCard’ın ağlarından yararlanmak gerekmektedir. Bu ağlara giriş kapıları ise yine bankalardır.
Bankamatik kartları sadece bağlı bulundukları bankanın sanal pos’ları üzerinden provizyon alabilir. Üye işyerleri tarafından “Bin numarası” kontrolü yapılarak ilgili bankanın Sanal Pos’una yönlendirilmelidir (Bin Numarası ( Bank Identification Number): Kart Numaralarının ilk 6 hanesi).
Kombinasyon sayılarının büyüklüğünden de anlaşılacağı gibi, bu şifreleri kırmak için oldukça fazla sayıda kombinasyonu çok kısa süre içinde denemek gerekir ki bu da çok maliyetli bir işlemdir. Örneğin 128 bit şifrelemeyi kırmak için son yılların olanaklarıyla 1 milyon dolar yatırım ve 67 yıl gerekir. Bu miktar elbette teknolojinin ilerlemesiyle her geçen gün daha da azalacaktır, çünkü teknolojik ilerlemeler olumlu amaçlar kadar olumsuz amaçları için de aynı olanakları sağlamaktadır.
Set sistemlerinin dört bileşeni vardır: Elektronik Cüzdan (Electronic Wallet): Müşterinin bilgisayarına kurulan bir güvenlik yazılımıdır. Sistemde müşterinin kimliğinin belirlenmesini (authentication) sağlar. Sanal POS (Virtual POS): Sanal güvenlikle birleştirilmiş sanal ödeme yazılımıdır. Hem güvenli kart kabulünü, hem de satıcının kimliğinin belirlenmesini sağlar. Ödeme Ağ Geçidi (Payment Gateway): Bir bankanın finansal hizmetlerine eriğimi sağlayan kapıdır. İşlemler için güvenlik ve kimliğinin belirlenme işini sağlar. Sertifika Sağlayıcısı (Certificate Authority): Genel güvenlik gözlemcisi olarak da adlandırılabilir. Taraflarca kullanılan bütün güvenlik anahtarlarının doğruluğunun ve sahibi tarafından kullanıldığının garantörüdür.
Tam SET sisteminde dört bileşen de kullanılır. Oldukça yüksek güvenliğe sahip olmasından dolayı sanal ticarette mevcut sistemler arasında taraflara en güvenli işlem ortamını sağlayan sistemdir. Ancak sanal ticarette kullanımı yaygın bir yöntem değildir. Bunun sebebi, kurulmasının ve kullanılmasının zor olmasıdır. Maliyeti yüksek bir ödeme sistemidir. Son kullanıcılara sanal cüzdan dağıtımını gerektirir. Bu da elbette hem zor hem de çok maliyetlidir. Yarım SET, melez bir çözümdür. Bu sistem hem SSL hem SET olarak kullanılır. Müşteri ile satıcı arasındaki kısımda SSL kullanılır, dolayısıyla bu kısımda kimlik belirleme aşaması yoktur. Satıcı ve banka arasındaki işlemlerde ise SET kullanılır ve kimlik belirleme vardır. Bu çözümde tam SET sistemindeki gibi müşteri tarafında sanal cüzdan bulundurma zorunluluğu olmadığından bazı fonksiyonlardan feragat edilerek (müşteri kimlik belirlemesinden) daha kullanışlı bir yapı elde edilmiştir.
Yarım SET sisteminde gerçekleşen satın alma işlemi: Müşteri, kredi kartı numarasını vererek sanal ticaret sitesinden seçtiği ürünü satın alma talimatı verir. Kredi kartı numarası, işlem tutarı ve satın alınan ürün bilgisi, sanal dükkan yazılımına internet üzerinden SSL güvenliği ile gider. Dükkan yazılımı ise kredi kartı ve tutar bilgilerini POS yazılımına transfer eder. Sanal POS kredi kartı ve tutar bilgilerini bankanın ödeme geçidine SET güvenliği ile gönderir. Bankanın güvenli ödeme geçidi, anlaşmalı olduğu satıcıyı tanır (kimlik belirleme) ve banka sistemi, kart işlemine izin verir (otorizasyon). Sonuçta, işlemdeki satış tutarına karşılık gelen miktar kadar para, alıcının kredi kartı hesabından alınarak satıcının bankadaki hesabına aktarılır. Ödeme geçidi sanal POS’a SET güvenliği ile kredi kartının ve istenilen tutarın onaylandığına dair mesaj yollar. Bu, otorizasyon cevabıdır. Sanal POS, dükkan yazılımına cevabı iletir. Dükkan yazılımı, müşteriye SSL güvenliği ile işlemin gerçekleştiğine dair mesaj yollar. Son olarak da bütün işlemin tek fiziksel parçası olan ürün, kurye ile müşteriye teslim edilir. Bu işlem bir hizmet için gerçekleştirilirse hizmet ile ilgili bir belgeyi, müşteri yazıcısından elde edebilir veya bu belge müşteriye e-posta ile yollanır.
Kayıt işleminde kartına bir şifre, bir güvenlik sorusu ve cevabı tanımlar.
Şekil. 3D Secure Sistemi Cep Telefonu Numara Seçimi Ekranı Bu sistemi kullanan sanal alışveriş sitesinde, kişi işlemini tamamlayıp ödeme aşamasında gelince kredi kartı numarası, son kullanma tarihi ve güvenlik kodu gibi gerekli olan kredi kartı bilgilerinin girişini yaptıktan sonra ekrana şifresini ve kişisel güvenlik mesajını soran bir pop-up ekran açılır.
Kart sahibi ekranda ilgili kutulara şifresini girer ve şifre banka tarafından doğrulanınca işlem tamamlanır. Kart numarası, son kullanma tarihi ve kredi kartının arkasında bulunan güvenlik kodu, kartın veya kart bilgilerinin çalınması durumunda, başkaları tarafından biliyor olsa bile şifreyi sadece kart sahibi bildiği için sanal platformda güvenliği sağlanmış olur. Sistemin VISA kredi kartı kullanımı için hazırlanan uygulamasına “Verified by Visa”, MasterCard kredi kartı kullanımı için hazırlanan uygulamasın ise “SecureCode” isimleri verilmektedir. Bu logoların bulunduğu sanal işyerlerinden yapılan online alışverişler, bu sistemlerin güvencesi altındadır.