Tharus Community of Madhesh-Tarai

1. एक परिचय
मधेश-तराई र थारू भूममपुत्रहरू
नोट: टेक्सट डा. सी. के . िाउतको ‘मधेश का इततहास’ ककताबमा आधारित। चचत्रहरू
विभिन्न स्रोतबाट सािाि भिइएका हुन्।
1

2. मध्यदेश
• मधेश:संस्कृतको ‘मध्यदेश’वापालीको‘मज्झिमदेश’ – ‘बीचको भूज्म’
• बाबुरामआचायय,डी.आर.रेग्मी,अंग्रेजीइज्तहासकार
• बौद्धग्रन्थ(जातककथा,ज्वनयज्पटक) मनुस्मृज्त,ज्िकांडशेष,अज्भधानज्चन्तामज्ि,अमरकोष,माकयण्डेयपुराि,
बाराहज्मज्हरकोबृहत्संज्हता,महाभारत, कथासररतसागर,राजतरंज्गिी,फाज्हयान,अलबेरूनीकोभारत
2

3. प्राचीन सीमाना
 हहन्दू ग्रन्थ मनुस्मृतत (२-२१):
हहमिद्विन्ध्ययोममध्ये यत्प्प्राग्विनशनादवप।
प्रत्प्यगेि प्रयागाच्च मध्यदेशः प्रकीततमतः
 अथामत ्हहमािय ि विन्ध्य पिमत बीच,
सिस्िती नदी देखि प्रयाग बीच
 बौद्धग्रन्थ विनय-वपटक:
यो मध्यमा पदमछ, पूिममा गजङ्गि शहििारि जसको पारि महासािा छ, दक्षिणपूिममा
सल्ििती नदीिारि, दक्षिणमा सेतकग्णणक शहििारि, पग्चचममा ब्राम्हणहरूको िस्ती
थूणिारि, ि उत्तिमा उसीिद्धज पिमतिारि। मग्झिमदेशको िम्बाई तीन सय योजन,
चौडाइ दुई सय पचास योजन ि सीमाना नौ सय योजन छ।
 प्रयाग िन्दा ४०० माईि पूिम सम्म,
 अिाांश-देशान्ति सन ्१९०४ को T. W. Rhyes को िेिमा
3

4. 4

5. मुग्स्िम शासकको आगमन (~1000 ई.)
 फािसी िाषाको शब्द ‘ति’
बाट ‘तिाई’:
 'ति’ ‫تر‬( ): भिजेको
 ‘तिाई’ ‫ترائی‬( ): भिजेको
िूभम
 मध्यदेश शब्दको प्रचिन
कायमै
5

6. ितममान: िाित ि नेपािमा वििाग्जत
6

7.  अांग्रेजिे सन ्१८१६ ि १८६० मा नेपािको िाजािाई हदएको
7

8. मधेश शब्द शुरु देखि नै...
ई. १७७१ मा पृथ्वीनारायण शाहले अमभमानम िंह वस्नेतलाई
लेखेको पत्र8

9. ई. १७७४मा पृथ्वीनारायण शाहले भगवन्तनाथलाई9

10. ई. १७७४मा पृथ्वीनारायण शाहले पूवी मोर्ााका लागग
10

11. गोििा सिकाि
 गोििा सिकािद्िािा
 मधेश बन्दोिस्त अड्डा
 कु मािीचोक मधेश पहहिा फााँट
 मधेश रिपोटम तनकसािी
 विताम उन्मूिन सम्बन्धी तनयमाििी (१८६२) मा िेिी-
महाकािी िेत्रको मधेश, िोट ि पिमतको
 िाजा िाजेन्रद्िािा विजयनाथ योगीिाई १८९५ साि जेठ
सुहद ९ मा िेखिएको शाही-पत्रमा तत्प्कािीन ्प्यूठान िेत्रको
मधेश ि पहाड़ िेत्रको िेटी
 १८८२ साि असाि बदी २ मा िेखिएको शाही-पत्रमा ‘गढिाि
िेत्रको मधेश, पहाड ि िोटको एक-ततहाइको’
11

12. िाणा-काि ि तत्प्पचचात्
 ‘मधेश गोस्िािा ऐन’, ‘मधेश ग्जल्िा-ग्जल्िाको ग्जभमदाि
पटुिािीका नाउाँको सिाि’
 मुिुकी ऐन (२००५ साि): “आफ्नो आबादी विताम सिकाि
िगाई आबादी िैकि जवगा सट्टा मावन आयो िने सिकाि
साधी नेपाि पहाड मधेश जुन ठाउाँको जवगा..."
 उद्योग तथा िाखणझय मन्त्राियको सूचना (२००८ साि):
“नेपाि, मधेश, पहाड सबै ठाउाँको तनभमत्त चाहहने चाड,
गाध्रा, ककम चिे (किकच), साबिी..."
12

13. 13

14. ‘तिाई’ शब्द
 तुिनात्प्मक नयााँ शब्द
 सन्१९५० पतछ ल्याइएको नयााँ भशिा योजना ि ‘एउटै िाषा,
एउटै िेश’ नीततद्िािा प्रचभित गिाइएको
 औपतनिेभशक तनशानी
 तनिमि िा पिाचित: कहााँको तिाई?
 अन्य ठाउाँमा पतन:
 पाककस्तान, िाित, िूटान, बांगिादेश,
ईिान, यूिोप
 के िि िू-बनोटको सांके तक
 जहााँ सुकै को समति दिदि िूभमको िाचग
 मधेशिाई तिाईिे विस्थापन गनुम िनेको
नेपाििाई पहाड िेख्नु
14

15. ‘मधेश’ शब्द
 स्ितन्त्र ि आफैं मा पयामप्त शब्द
 तनग्चचत
 िौगोभिक सीमा
 एक विभशष्ट इततहास
 पहहचान
 जीिनशैिी
 सांस्कृ तत
 िाषा
 िेश
 बोिी-व्यिहाि
 िान-पान, िहन-सहन
15

16. मधेश ि मधेशी
अनेकौं धमम, जात-जातत ि आहदिासीहरू
• थारू एक िूभमपुत्र16

17. थारुको बस्ती
 नेपाि ि िाित
 बबहाि, िाििांड, उत्ति प्रदेश, उत्तिािांड ि आसाम
 बााँके , बहदमया, कै िािी, कां चनपुि: १५० िषम अति मात्र नेपािमा गाभिएको;
पहहिादेखि अिध/कोसिमा नै
 जनसांख्या
 नेपािमा १७ िाि (कु ि जनसांख्याको ६.५%)
 िाितको बबहािमा मात्र ५ िाि िन्दा बढी
17

18. 18

19. थारूको समग्र पहहचान चथएन...
 थारू: सबै आहदिासीको समग्र नामको रूपमा पहहिा
प्रचभित
 सन ्१९९० सम्म एउटै पहहचान चथएन
 अिग-अिग िाषा बोल्ने
 अिग-अिग मूि तथा जातत
 एक-अको समूहमा बबहेबािी नहुने
 पहहचानकमी
 िामानन्द भसांह थारू
 तेज नािायण पांग्जयाि
 सुिोध कु माि भसांह थारू
 ...
19

20. मध्यदेशका िाजा ओकाका (इक्िाकु )को
िांशज िा सूयम-िांशी
िामानन्द भसांह थारू: “थारु
बनािसका िाजा ओकाका ि
ओकामुिाका दुई शािा
िांशजहरू शाक्य ि कोभियाका
सन्तान हुन्”
ओकाका = मध्यदेशका िाजा इक्ष्िाकु
मध्यदेशका िाजा ओकाकाको िांशज थारु = ?
महेचिि प्रसाद चौधिी:
‘िी सूयमिांशीय सांक्षिप्त थारू इततहास’
20

21. मगधदेश सम्राट अशोकको िांशज
 िामानन्द भसांह थारू: “...[बबहािको] चम्पािण थारूहरूको
िूभम हो, जसिे सम्राट अशोकिाई पैदा गिे।”
 सुबोदकु माि भसांह थारु: ‘द रिटनम अफ मौयामज’, ‘द ग्रेट
सन्स ्अफ थारुज: शाक्यमुतन बुद्ध एन्ड अशोक’
 मगधदेश िा मध्यदेशको सम्राटको
िांशज थारु = ?
21

22. शाक्यमुतन बुद्धको जन्म मधेशमा
बौद्ध धममग्रन्थ खुद्दकननकाय:
“त्प्यसपतछ उहााँिे [कहााँ जन्मने िन्ने] ठाउाँको तनणमय गनुमियो। ‘दस हजाि
योजनको सीमाना िएको िाित [उप]महादेश (जम्बुद्िीप) त विशाि छ,
यसका कु न देशमा बुद्ध जन्मनु पदमछ?’ उहााँिे सोच्नुियो ि मग्झिमदेशमै
जग्न्मने िनेि तनणमय गनुमियो। मग्झिमदेशको िम्बाइ तीन सय योजन,
चौडाइ दुई सय पचास योजन ि सीमाना नौ सय योजनको छ। ‘...यही देशको
कवपिित्प्थुमा बुद्ध जग्न्मनु पदमछ’ िनेि उहााँिे तनणमय गनुमियो।”
बौद्धग्रन्थ िुद्दकतनकाय जातक-अट्ठकथा—“ततो ‘जम्बुदीपो नाम महा दसयोजनसहस्सपरिमाणो, कतिग्स्मां नु
िो पदेसे बुद्धा तनब्बत्तन्ती’ तत ओकासां वििोके न्तो मग्झिमदेसां पग्स्स। ... इदञ ्चेत्प्थ कवपिित्प्थु नाम नगिां, तत्प्थ
मया तनब्बवत्ततब्बग्न्त तनट्ठां अगमाभस।”22

23. बुद्धकै शब्दमा
 बुद्ध सुत्ततनपातमा: “हहमिन्त (हहमािय) को ठीक ति
धनधान्यिे सम्पन्न कोसि िाझयका तनिासी बस्छन ्।
उनीहरू कू ििे आहदच्च (अथामत ्इक्ष्िाकु िा सूयमिांशी) ि
जन्मिे शाक्य हुन ्। िौततक सुिको अभििाषा न हुनािे म
त्प्यस कू ििाई त्प्यागेि आएको हूाँ।”23

24. त्प्यसो िए बुद्धको सन्तान के ?
 बुद्ध आफैं िे
 मधेशमा जन्मेको कु िा गिेको,
 आफ्नो पूिमज इक्ष्िाकु िांशीय िएको ि साके त िा अिधबाट
आएको,
 शाक्य अिध िाझयको अधीन िएको
 आफू मध्यदेशबाट आएको
(तसथम मधेशी िएको) परिचय हदने
गिे पतछ
बुद्धका सन्तान के ?
24

25. िाजपूताना मूि (िास गिी िाना थारू)
 इनसाइक्िोवपडडया बब्रटातनका:
८० प्रततशत िाजस्थानको शाही
मूिबाट उत्प्पन्न िएको दाबी
 िुट्टाको औांिा काटेि त्प्यसको
िगतको टीका आफ्नो िाजाको
टाउकोमा िाउने, ित्री
 मुसिमानहरूिे १२औां
शताब्दीमा चचत्तौि (िाजपूताना)
माचथ हमिा गिे, िाजपूत
महहिाहरू उत्तिी पहाड़ी इिाका
तति, स्थानीय िा सेिकको
सांसगमबाट उत्प्पन्न
25

26. जैविक / जेनेहटक सम्बन्ध
26

27. िाषा
 चग्रयमसनको ‘भिांग्विग्स्टग सिे अफ इांडडया’(ई. १८९४-१९२८)
: “...थारु िन्ने कु नै िाषा हुाँदैन। िगिग जहााँपतन थारूहरू
आफ्नो सम्पकम मा िहेका आयमहरू कै िाषा बोल्छन ्।”
 फ्रे डरिक गेज (सन ्१९७५): “थारूहरू आफ्नो ििपि बोभिने
िाषाका िावषका बोल्ने गिेका छन ्।”
 क्िासकॅ फ (सन ्१९९५)—“सबै थारूहरू उत्तिी िाितसाँग
सम्बग्न्धत िािोपेिी िाषा बोल्छन ्।"
मध्यदेशीय िाषा
27

28. िेष
अरू मधेशी जस्तै धोती-कु ताम, साडी, ब्याउज, िाििा
28

29. गि-गहना
हसुिी, किा, बभिया, पाइठ ... अरू मधेशी जस्तै
29

30. सांस्काि
 जन्म, छहठहाि, वििाह ि मृत्प्यु सांस्काि: अरू मधेशी जस्तै
30

31. सांस्कृ तत
गोदनाडािी, मुजौिा ...
अरू मधेशी जस्तै
31

32. चाड-पिम
भसरुिा, चौिचन, ग्जततया, सामा-चके िा, सुििाइत,
नेमान, मािी, फगुिा (होिी), नागपांचमी, डडहीिाि (ग्राम)
पूजा, जाटजाहटन… अरू मधेशी जस्तै
32

33. िानपान
बचगया, गोजहा, पुआ, िीि, पुड़ी, ठकु िा, िुसुिा, पडूककया, ततििा,
चूडिाई, िोंिी ...अरू मधेशी जस्तै
33

34. िि
...अरू मधेशी जस्तै
34

35. एकत्प्िको आधाि
 ऐततहाभसक मूि
 जेनेहटक उत्प्पवत्त
 िूिाग
 िाषा
 िेष, गि-गहना
 सांस्कृ तत
 सांस्काि, चाडपिम
 िहन-सहन (िि, जीिनशैिी, किा)
 आचथमक जनजीिन
 मनोिैज्ञातनक आकाांिा
35

36. 36

37. नेपािी शासकको आगमन
 नेपािी शासकद्िािा थारू आहदिासीहरूको िूभम अततक्रमण
(छि-कपट ि षडयन्त्रद्िािा)
 नेपािी शासकद्िािा थारूहरूको िूभमहिण ि विस्थापन
37

38. 38

39. विस्थापन
 िािी सांख्यामा थारू विस्थावपत: जस्तै दाांगबाट बहदमया;
त्प्यस्तै िापा, चचतिन, कां चनपुि ग्जल्िामा
39

40. िूभमहीन बन्न बाध्य
40

41. 41

42. नेपािी शासकद्िािा थारू कमैया बनाइए
42

43. नेपािी शासकद्िािा थारू कमििी बनाइए
43

44. कमैयािे अिै िूभम ि अचधकाि पाएको छैन
44

45. 45

46. अचधकाि मावदा नेपािी शासकद्िािा दमन
46

47. 47

48. कमििी अिै बिात्प्कृ त हुग्न्छन्, मारिन्छन्
48

49. अचधकाि मावदा नेपािी शासकद्िािा झयादती
49

50. 50

51. िाझयद्िािा बेपत्ता, यातना ि मृत्प्यु
51

52. नेपािी शासकको नयााँ षडयन्त्र ि दमन
 अिणड सुदुिपग्चचम मााँग | मधेश फू टाऊ ि िाज गि
52

53. थारु सांग्रहाियमा आगो ।
थारू नेताहरूमाचथ
अस्पतािमा दमन
53

54. 54

55. मधेशमा १२% थारूिे एक्िै िडनु सम्िि छ?
55

56. थप समस्या
राना छु ट्टै पहहचान, कोचचला छु ट्टै पहहचान, अखण्ड चचतवनको मााँग
56

57. त्प्यसैिे एकता अपरिहायम
57

58. 58