SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 88
Including
Bonus Tracks
Including
Bonus Tracks
Genç
Reklamcının
Başlangıç
Rehberi
Hazırlayan: Melih Cılga
Bir ajanstaki temel görev tanımlarını,
aralarındaki dayanışmayı / rekabeti anlatan
böyle bir rehber hazırlamamın nedeni basit:
“Reklamcı olmak” için yola çıkan gençlerin
önemli kısmı, bu doğal işbölümünü
bilmiyor...
Önsöz Yerine
Genç Reklamcının Kariyer Seçimi
Tabii zamanı gelince ekipler arasında
geçiş yapmak da gayet mümkün.
Reklamcılık mesleğine ilk
adımlarını atan gençlerin,
burada anlatılan temel
ekiplerden hangisinde
çalışmak istediklerine
önceden karar
vermelerinde fayda var.
Bir Ajansta Kim Ne İş Yapar?
Reklam Ajansındaki
Temel Görev Tanımları
ve Organizasyon Yapısı
Ajansın mutfağında yer alan
ya da dışarıdan organik ilişki
yürüten temel ekipler:
Müşteri İlişkileri
Stratejik Planlama
Kreatif Ekip
Prodüksiyon
(Medya Planlama)
Önce kuşbakışı bir fotoğraf
Müşteri ilişkileri:
Kimileri hala “İngilizce bilen
kurye”, kimileri de profesyonel
“marka temsilcisi”
Stratejik planlama:
Bazı ajanslara ve müşterilere bol
gelen bir gömlek. Ama stratejisiz
bir yaratıcı ekip yolda kalmaya
mahkum.
Önce kuşbakışı bir
fotoğraf
Kreatif ekip:
Disiplinlerarası dans edebilen, zeki
ve egosantrik bireyler
Prodüksiyon:
Basılı iş, TV, radyo, outdoor ve
dijital* üretiminin koordinasyonu
Dijital ajans / Geleneksel ajans*
Geleneksel mecralarda hizmet veren büyük
ajanslar, kendi içlerinde dijital (interaktif)
ajanslarını kurmuş durumda.
Tabii büyük markalara hizmet veren bağımsız
dijital ajanslar da var.
Dijital / Geleneksel ajans
Dijital (interaktif)
uygulamalar,
markanın bütünleşik
pazarlama iletişimi
ile uyumlu olması
gereken ama,
planlaması ve
prodüksiyonu başlı
başına uzmanlık
gerektiren bir konu.
Müşteri İlişkileri:
Müşteri Temsilcileri
Yaygın takma isimleriyle,
“Müş-Tem tayfası”...
Kimisi sadece brief ve toplantı
notlarını temize çeker.
Kimisi de ajanstaki yaratıcı
ekibi ve medya planlamacıları
perde arkasından yönetir...
Normal koşullarda bir müş-tem, Ajans'ı ve
müşterileri her konuda, zamanında ve doğru bir
şekilde bilgilendirir
Taraflar arasında
“iletişim/muhaberat”
sağlamak, yaptığı işlerin en
basitidir
Müşteri Temsilcisi'nin görevleri
Müş-tem, ajans ile
müşteri arasındaki
canlı bağı oluşturur
Ajansta müşteriyi,
müşteride ajansı
temsil eder.
Müşteri Temsilcisi'nin görevleri
İşler onun tarafından başlatılır, onun
sorumluluğunda yapılır ve yine onun
kontrolünde müşteriye sunulur.
Ama müş-tem
kullanmaya gerek
görmeyen bazı
ajanslar, doğrudan
doğruya kreatif ekibi
müşteri ile yüz yüze
buluşturabiliyor.
Adı üzerinde, “müşteri”yi temsil ettiği için,
“işin sahibi” müş-tem'dir. Yapılacak işleri,
öncelik sırasına göre kalem kalem belirleyip
ajanstaki ilgili departmanlara sipariş eder.
ÇOK
ACİL
!
BU
DAHA
ACİL
!
Bazı müş-tem’ler,
aslında var olmayan
“sözde acil işler”
yaratarak mutlu olur!
İşlerin üretim sürecini anlamaya / kontrol
etmeye çalışırken sürekli tuhaf sorular
sorarak, kreatif ekibi ve prodüksiyonu taciz
etmekten de zevk alır (hepsi değil tabii).
Bir çocuğa anlatır gibi anlat bana!
Henüz kreatif direktöre sunulacak hale
gelmemiş ham yaratıcı fikirlere müş-tem’lerin
verdiği ilk tepkileri dinlemek, bazen çok
eğlenceli olabilir...
“... Biraz karmaşık gibi bu fikir...
Daha basit bir şey yapsak, böyle
şey gibi yani... Anladın sen ne
demek istediğimi!..”
Müş-tem’ler ve kreatifler farklı
gezegenlerden gelmiş, farklı
canlı türleridir.
Hayatı “kolay anlaşılır”
seviyede basitleştirmek ise,
her iki tarafın da üzerinde
çalıştığı bir konu hala.
Müşteriyi temsil ettiği için,
ajansta “işin sahibi” müş-tem'dir.
Müş-tem’lerin isteklerine
biraz ironik biraz da
eleştirel gözlerle bakmak,
kreatiflerin en büyük
eğlencelerinden biridir
belki ama, tekrarlamakta
fayda var:
Müş-tem’in bir görevi de, ajansa
yeni müşteriler kazandırmaktır
Müş-tem, her projede ajansın
kârlılığından, faturaların
zamanında kesilip tahsil
edilmesinden sorumludur.
Müş-tem Direktörlüğü’ne terfi
ederek rutin işlerden
kurtulabilirlerse, ajansın
müşteri portföyünü
geliştirmesi ve mevcut
ilişkilerin güçlenmesi için
çalışırlar.
Ajans-reklamveren ilişkilerinin
geleceği
Ajans-reklamveren ilişkileri, bugünkü
mevcut durumdan daha fazla stratejik
ortaklık / daha fazla bilgi ve sorumluluk
paylaşımı yönünde gelişecek; daha
doğrusu bu yönde gelişmek zorunda...
Ajans - reklamveren ilişkilerini geliştirmek için
müş-tem direktörlerine büyük sorumluluk düşüyor:
Örneğin, reklamveren tarafında “pazarlama
planının optimizasyonu” çalışması yapıldığında,
pazar araştırma şirketi ve reklam ajansı da davet
edilebilmeli birgün.
Stratejik Planlama
Bir Stratejik Planlamacı ne iş yapar?
Stratejik Planlamacı “marka
konumlandırması” yapabilmek amacıyla,
öncelikle orijinal ve gerçekçi “içgörü”
saptamaları arar, markanın kategorisindeki
rekabeti analiz eder.
İçgörü nedir, neye yarar?
Tüketici davranışları çerçevesinde
daha önce ifade edilmemiş ya da
fark edilmemiş bir durumu, arka
plandaki bir neden-sonuç ilişkisini
ve bir eğilimi gözlemleyip açığa
çıkararak, pazarlama
faaliyetlerinin önünde yeni bir
kapı açmaya yarayan saptamaları
“içgörü / insight” olarak
adlandırabiliriz.
Ortaya çıkardığınız içgörünün
derinliğine bağlı olarak, bazen
sadece küçük ve geçici bir
promosyon kampanyası
yapılabilir, bazen de uzun
soluklu bir marka stratejisi bu
saptamaya dayanarak
kurgulanabilir.
İçgörü nedir, neye yarar?
Stratejik Planlamacı ne iş yapar?
Hedef kitledeki tüketicilerin davranışlarını,
beklentilerini, ihtiyaçlarını, alışveriş ve
tüketim alışkanlıklarını ve bunların hangi
doğrultuda değiştirilmesi gerektiğini belirler.
Markanın içinde bulunduğu pazarı, tüketici
eğilimlerini, rakip markaları ve onların
reklamlarını inceler... Ekonomik ve toplumsal
gelişmeleri takip eder, bunların pazarı nasıl
etkileyebileceğini araştırır.
Stratejik Planlamacı ne iş yapar?
Ardından, “Bütünleşik Pazarlama İletişimi”
planı ve yaratıcı fikirlerin dayanacağı sağlam
bir “kreatif brief” için kolları sıvar.
“Reklamveren,
pazar araştırması
yaptırmış mı?”
Stratejik planlamacı,
reklamverenin önceden
pazar araştırması
yaptırmış olması için
dua eder ama,
genellikle ya böyle bir
araştırma yoktur ya da
o rapora kimse
ulaşamaz...
“Reklamveren,
pazar araştırması
yaptırmamış!”
Artık ajans içinde fokus
gruplarla basit kalitatif
araştırmalar yaparak ya da
kendisi desk-research
yaparak, el yordamıyla
ilerlemeye çalışır.
Stratejik Planlamacı,
kreatif brief’i oluşturur
Sonuçta masasına oturur ve hedef kitleye en
etkili biçimde ulaşma yollarını içeren “kreatif
brief”i yazar, bunu Müşteri İlişkileri, Medya
ve Yaratıcı Ekip’le tartışıp son haline getirir.
Strateji ve Hayatın Acı Gerçekleri
Her bir mecra için kampanyanın ana
kalemlerini hazırlayan yaratıcı ekiple
beraber çalışmayı deneyen stratejik
planlamacı, bazen kreatiflerin eğlence
konusu olur.
Yaratıcı işler müşteriye sunulmadan önce,
“Marka Stratejisi ve Bütünleşik Pazarlama
İletişimi” sunumunu gerçekleştirir.
(O anda “Benim planım çok iyiydi ama, kreatifler
işi çözemedi” diye içinden geçirmeyi de ihmal
etmez)
Stratejik Planlamacı...
Yayından sonra, reklamın etkisinin ölçülmesi
için yeni araştırmalar yapılmasını ister,
genellikle bunu da kabul ettiremez.
Oturup kendi başına post-test yapamayacağı
için, “Kampanyamız başarılı olmuştur umarım!”
diyerek hayatına devam eder.
(Pre-test / Post-test: Reklamın performans ölçümünün
yayından önce ya da sonra yapılması)
Reklamın etkisinin
ölçülmesi
Yayınlanmakta olan ya da
henüz ajansta imalat
aşamasında olan bir
reklamın performansı,
araştırma şirketleri
tarafından offline ya da
online fokus gruplara
seyrettirilerek, uzmanlık
gerektiren bazı özel
tekniklerle ölçülebilir.
Bir marka pazarlama iletişimine milyonlarca dolar
yatırım yapmış olsa bile, sonuçta “markanın
değeri”, tüketicilerin zihnindeki “marka algısında”
saklıdır...
Pazar araştırmaları ve reklam araştırmaları,
tüketicinin aklında ve kalbinde saklı olan bu
“algılar ve deneyimler bütününü" ölçer.
Bazı yaratıcı ajanslar,
özellikle reklamın etkisini
yayından önce ölçmeye
yarayan “pre-test”e pek sıcak
bakmayabiliyor:
Kendileri zaten prodüksiyonu
yetiştirmek için
reklamverenle ciddi bir savaş
içerisindeyken, bir de
dışarıdan üçüncü aktör olarak
araştırma şirketinin olaya
dahil olmasını "işlerine
müdahale" olarak algılıyorlar.
Özellikle de imalat aşamasındaki yaratıcı
konseptlerin tüketici deneklere sorularak elenmesini
/ geliştirilmesini, bazı yaratıcılar pek içlerine
sindiremiyorlar.
Kimi ajans da açıkça, reklamverenin ayırdığı
bütçenin bir kısmını araştırma şirketine
kaptırmamak uğruna karşı çıkıyor bu konuya.
Çözüm, reklamverenin bu konuda bilinçli ve ısrarcı
olmasından geçiyor.
Kreatif Ekip
Kreatif Direktör, her biri
“reklam yazarı, art direktör
ve grafik uygulamacı”dan
oluşan ekipler kurar ve
müşterileri bu ekiplere
dağıtır.
Kimi ajanslarda havuz
sistemi vardır, kreatifler
kendi aralarında paslaşarak
bütün müşterilere birden
hizmet verebilir.
Kreatif Direktör
Eskiden, özellikle de küçük ve orta boy
ajanslarda, dışarıdan kreatif direktör alınmaz,
o dükkanda çıraklıktan yetişmiş mevcut yazar
ya da art direktör’lerden birisi bu göreve terfi
ettirilirdi.
Kreatif Direktör
Şimdilerde, yöneticilik ve müşteriye işi satma
yeteneği gibi konularda kreatif direktörlere daha
fazla iş düştüğü için, ajans dışından (ama yine
sektör içinden) seçkin isimler bu göreve
atanabiliyor.
İyi bir kreatif direktör, ekibini motive edebilmeli
ve onların yaratıcılığını daha ileri taşıyabilmeli.
Hem çalışkan bir takım üyesi hem de zor
beğenen, mükemmeliyetçi bir yönetici olmalı.
En önemlisi, hizmet verdiği markaları
bulundukları yerden alıp daha ileriye
taşıyabilmeli.
Kreatif Direktör'ün özellikleri
Muhtemelen çok yüksek olan egosunu medeni bir
şekilde kontrol edebilmeli: Kendisine karşı
çıkılmasına tahammülsüz, kendi otoritesini her
an tehdit altında gören bir zihniyette olmamalı.
Reklam Yazarı
Reklam Yazarı'ndan öncelikle
markanın iletişim stratejisine
ve “kreatif brief”e uygun bir
yaratıcı fikir oluşturması ve
bunu yazıya dökmesi
beklenir.
İyi bir yazarın “hikaye anlatma
sanatı / art of storytelling”
kavramına hakim olması ve
bunu marka stratejisine
bağlayabilmesi beklenir.
Basın ilanı, TV reklamı, web
sitesi, mobil, outdoor, her biri
farklı tekniklerde metin
yazmayı gerektirdiğinden, her
mecranın hedef kitleyle
etkileşimini ayrı ayrı hesaba
katabilmesi gerekir.
Yazar, strateji çalışmalarına da katkıda
bulunabilir bazen ama, sonuçta kendisine
verilen “kreatif brief”e göre hareket eder.
Ekip arkadaşı art direktörle birlikte,
tüm mecralarda kullanılacak işlerin
yaratıcı fikrini belirler.
Art Direktör (Sanat Yönetmeni)
Art Direktör'den yazarla uyum
içinde çalışması, kampanya
bütçesi dahilinde “uygulamaya
dökülebilir” bir yaratıcı fikir
oluşturması ve bunu taslak
çizimler halinde Kreatif
Direktör'e sunması beklenir.
Art direktör, ilandan mikro-site’ye,
videodan outdoor’a kadar, bütün
görsel işlerin fikir bulma, tasarım ve
uygulama aşamasında etkin rol oynar.
Yaratıcı tasarımlar yaparken
markanın kurumsal kimliği ile
uyumlu kalmaya ve markaya yeni
değerler katmaya özen gösterir.
Art Direktör
Hayalperest müş-tem’lerle
mücadele ederek, işin
gerçekten hangi tarihte
teslim edileceğini belirler.
Prodüksiyon aşamasındaki
teknik detayları önceden
planlayarak, ajans
prodüktörü ve müş-tem’le
birlikte işi hayata geçirir.
Art direktör, ajanstan giden orijinalin ve gelen
provanın hatasız olmasını sağlar. Yayımlanan
işin kalitesini kontrol eder, varsa hataların
düzeltilmesini sağlar.
Hepsi değil ama, şanslı olan bazı art direktörler
kendilerine boş zaman yaratabilir, mesleği ile ilgili
yeni gelişmeleri ve güncel yayınları takip edebilir.
Prodüksiyon bölümünün amacı, reklamlarda
kullanılacak filmlerin (ya da diğer mecra
işlerinin) kalite ve maliyet açısından “optimum
güzellikte” üretilmesini sağlamaktır.
Prodüksiyon Sorumlusu
(Ajans Prodüktörü)
Prodüksiyon sorumlusu, onaylanan senaryo ve
“storyboard”un üzerinde çalışır; senaryonun
gerektirdiği teknik ve sanatsal kapasitelere
sahip prodüksiyon şirketleri ve yönetmenler
arasından kendisine bir “short list” hazırlar.
Bu şirketlerden fiyat teklifi almadan önce,
kreatif ekiple ve yönetmenle konuşarak işin
teknik detayları üzerinde anlaşmaya varır:
Oyuncu sayısı, mekan,
dekor ve kostüm detayları,
post prodüksiyonda
yapılacak özel efektler,
sesli çekim mi dublaj mı,
jingle bestelenecek mi
stok müzik mi olacak, ...
Prodüksiyon Sorumlusu
Bu bilgilere uygun olarak,
yönetmenlerden ve
prodüksiyon şirketlerinden
fiyat ister, teklifleri
değerlendirir, ön pazarlığını
yapar; fakat seçim
konusunda karar yetkisi
Kreatif Direktör’dedir.
Prodüksiyon Sorumlusu
Müşterinin onayından
sonra projeye start
verilince, film ya da
fotoğraf çekiminde
mutlaka sette bulunur;
hesapta olmayan bin bir
türlü sürpriz aksaklığı
çözmeye çalışır.
Medya Planlama ve Satın Alma
Medya Planlama Sorumlusu,
Müşteri İlişkileri’nden “medya
briefi”ni alır.
Reklamı yapılacak ürünü,
pazarlama stratejisini, hedef
kitlesini, kullanabileceği
bütçeyi göz önünde
bulundurur ve kabaca bir
“yayın planı” yapar.
Medya Planlama ve Satın Alma
Strateji aşamasında belirlenen
mecraların hedef kitle bazında
hangi dönemde, hangi
yoğunlukta, hangi erişim
maliyetiyle ve hangi satın alma
avantajlarıyla kullanılacağına
karar verilir.
Medya Planlama ve Satın Alma
Bazen birden fazla “medya planı teklifi”yle
müşteriye gidilir. Müşteriye sunulan
planlardaki son düzeltmeler ve kesin onaydan
sonra, nihai satın alma kararı verilir.
Yayın kuruluşlarında saniye, sütun santim
rezervasyonu yapılır (dijital medya ise
CPM, CPA konuşulur) ve indirim almak için
pazarlıklar başlar.
Satın alma sözleşmesi yapılır.
Müşteriye nihai bütçe ve ödeme
planı verilip onayı alınır.
Yapılan rezervasyonlar ve
kullanılacak materyaller için son
teslim tarihleri ajans içinde
duyurulur.
Medya Planlama Sorumlusu
Yayınların hatasız biçimde ve zamanında
yapılmasını takip eder. Tüm kampanyanın
bitiminde, faturalama işlemlerini yapar.
Medya Planlama Sorumlusu
Ayrıca biten her kampanyanın
ardından, rakip markalar
hakkında “karşılaştırmalı
medya kullanım raporu”
hazırlaması da beklenir.
Butik Ajans ve Tam Hizmet
Ajansı Arasındaki Fark
Butik ajans: Genellikle patronun arkadaş
çevresindeki küçük işletmelere hizmet veren,
çizgi-altı mecralara iş üreten, kadrosunda bir
kreatif direktör, stratejist ya da medya
planlamacı barındırmayan ajanslardır.
(Bu görevlerin tümü ajans patronu ya da
onun eşi tarafından yapılır)
Tam Hizmet Ajansı
Tüm mecralarda geniş kapsamlı hizmet
verir. Fakat son yıllarda, “direct
marketing” ya da “interaktif/dijital” alt
ajansları kendi bünyelerinde kurarak
işleri dağıtıyorlar ki, doğrusu da budur.
Bir reklam ajansının organizasyon yapısı ve
görev tanımları hakkında bu kadar söz yeter.
Şimdi de özellikle reklam yazarlığına ilgi
duyanlar için birkaç tavsiye:
Bonus Track
Reklam Yazarı Olmak
Üniversitede reklamcılık
ya da pazarlama iletişimi
eğitimi almadıkları halde
“Reklam Yazarı” olmak
isteyen gençler için
başlangıç tavsiyeleri...
Bonus Track
Eğer en çok zaman ayırdığınız ve sizi
heyecanlandıran şeyler arasında “okumak, yazmak,
seyretmek ve merak etmek” öncelikli yer
tutmuyorsa, reklam yazarı olmak kararınızı yeniden
gözden geçirin, başka bir mesleğe yönelin.
Tarihi kendinizle başlatmayın!
Henüz yapmadınızsa, reklamcılığın tarihsel
gelişimi hakkında araştırma yapmaya hemen
başlayın.
Modern reklamcılığın kurucu babaları kabul
edilen Rosser Reeves, William Bernbach, David
Ogilvy, Leo Burnett, Lester Wunderman ve
kitle iletişim kuramlarının kırılma noktası olan
Marshall McLuhan hakkında bilgilenin.
Bugünün ustalarını keşfedin, işlerini analiz
edin, mümkünse iletişime geçin.
Türkiye’deki reklam sektörünün
son 30-40 yılına yön veren Attila
Öğüd (Marketing Türkiye
dergisini kurduğu 1991 yılında
benim reklamcılık mesleğinde ilk
ustam olmuştur), Ege Ernart,
Yavuz Turgul, Atilla Aksoy, Ersin
Salman, Haluk Mesci gibi ustaları
(ve kuşkusuz, diğer tüm ustaları)
keşfedin, derinlemesine araştırın,
hayat hikayelerini ve yaptıkları
işleri bulun, oturun ders çalışın.
Entelektüel
altyapı...
Uzun vadede bilimsel bakış
açınızı “normal ve ortalama
bir reklamcı”dan daha fazla
geliştirmek istiyorsanız,
sosyolojinin alt
disiplinlerinden “Cultural
Studies” hakkında araştırma
yapın, Dick Hebdige ve
Stuart Hall okuyarak işe
başlayın mesela.
Henüz yapmadınızsa,
analitik psikolojiye
Carl Jung’un kattığı
‘kolektif bilinçaltı’ ve
‘arketip’ kavramlarını
öğrenin...
Jacques Lacan’ın
yapısalcı dilbilim,
göstergebilim ve
antropoloji üzerine
düşüncelerini
okuyarak işe
başlayın...
Unutmayın, henüz
yolun çok başındasınız.
René Magritte
• Power
• Leadership
• Wisdom
• Technology
• R+D
• Self-confidence
• Charisma
• Courage
• Originality
• Differentiation
• Opposition
• Persuasion
• Temptation
• Sensuality
• Play
• Humour
• Joy
• Imagination
• Fantasy
• Creativity
• Beauty
• Internal values
• Purity
• Loyalty
• Honesty
• Authenticity
• Unconditional love
• Nutrition
• Care
İleride çok işinize yarayacak: Arketipler
Henüz yapmadınızsa, yaratıcılığınızı
sürekli beslemek için şu siteleri takip
etmeye başlayın. Site arşivlerini okuyun,
yazın çizin, katkıda bulunun, sorular
sorun, medeni biçimde tartışın:
Bigumigu – elma+alt+shift - Ortak Defter -
Derdim Var – Arkamarka - Reklam
Yazıları – Viral:Plog – PSFK - Ads of the
World – AdAge – Marketing Türkiye –
MediaCat - Marketallica – batislam der ki
– Verve Digital - ...
Reklam yazarlığı bir mesleki disiplin
olarak edebiyat, güzel sanatlar,
popüler kültür, göstergebilim,
sosyoloji ya da psikoloji ile doğrudan
ilişkili olsa bile, aslında “pazarlama
iletişimi” sektöründe çalıştığınızı asla
unutmayın.
Pazarlama iletişimi, pazarlamanın
neresinde durur?
Bir ürünün pazarlama stratejisi, o ürünün
markasının pazarlama iletişimi stratejisinden daha
geniş kapsamlıdır.
Bir reklamcı genellikle üretim, fiyatlandırma ve
dağıtım problemleriyle uğraşmaz, bu aşamalardan
geçip market raflarına ulaşmayı başarmış markaları
tutundurma problemiyle uğraşır.
Pazarlama iletişimi neyi
amaçlar?
Pazarlama iletişimi, “ikna edici”
bir iletişim sürecidir.
Sadece bilgilendirmekle yetinmez,
doğrudan doğruya algıları
değiştirmeye, markayı tüketicinin
zihninde ve gönlünde belirli bir
yere “konumlandırmaya” çalışır.
Etkili reklamın taşıması
gereken asgari üç özellik
1. Markanın reklama “hatırlanabilir”
biçimde yerleştirilmiş olması,
2. Tüketicinin zihninde markayla ilgili
mevcut hatıraları / çağrışımları
canlandırması,
3. Tüketiciyi motive etmesi ve o anki
ihtiyacıyla alakalı yeni bir haber
vermesi gerekir.
Markalı hatırlanırlık
(Branded memorability)
Reklamın satışları etkilemesi,
insanların satın alma niyeti taşıdıkları
sırada, reklamı markasıyla birlikte
hatırlamalarıyla mümkündür.
Başarısız olan reklamların çoğunun düştüğü
tuzak da burasıdır. Seyirciler belki reklamı
hatırlar ama, hikayeyi markaya bağlayamazlar.
Marka repertuarı
Alışveriş yapmak için harekete geçen /
niyetlenen her tüketicinin zihninde bir
“marka repertuarı” vardır:
Marka Repertuarı, satın alma kararı vermeye
hazırlanan bir tüketicinin alışveriş sepetinden
önce “gönül sepeti”ne girmiş olan,
çağrışımları zihninde hala canlı olduğu için
yüksek ihtimalle tercih edebileceği iki üç
markadan oluşan liste, anlamına geliyor.
Markanın Vaatleri:
Rasyonel ve Duygusal Faydalar
Sunduğu rasyonel ve duygusal faydalar ile
tüketicinin ihtiyaçları arasında anlamlı ve
inandırıcı bir bağlantı kurabilen marka, eğer
mesajını da anlaşılır ve yaratıcı biçimde
iletmeyi başarabilirse, mutlaka fark yaratır
ve bir adım öne çıkar.
Satış geliştirme süreci
Konumlandırması doğru yapılmış, kimliği
oturmuş bir markanın satış geliştirme amaçlı
yaptığı promosyon kampanyalarındaki ses
tonu, bazen “marka kimliği”nin kültürel
kodlarıyla uyuşmayabilir.
Ama hemen burada bir hata olduğunu
söylemek de pek kolay değil...
Popüler kültürde buluşmak
Çünkü “kültürel değerler” açısından birbirinden
ayrılan hedef kitleler, “popüler kültür”
çerçevesinde pekala buluşabilir.
Satış geliştirme amaçlı promosyon iletişiminden
sorumlu reklamcı, tıpkı Venn diyagramlarındaki
“kesişim kümesi” gibi, farklı hedef kitleler
arasında paylaşılan geçici bir ortak bölge
tanımlayabilir.
Reklam her şeyden daha çok
popüler kültürden beslenir,
bazen de alt kültürlerden fikir
ödünç alarak, popüler kültüre
öncülük eder.
Teşekkürler
Biraz ironik biraz da eğlenceli bir bakışla
yazmaya çalıştığım bu Başlangıç Rehberi,
umarım genç reklamcı adaylarının işine yarar...
Daha fazla bilgi için lütfen iletişime geçiniz:
melihcilga@gmail.com

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

Tüketici Davranışlarında MOTİVASYON (Bahman Huseynli)
Tüketici Davranışlarında MOTİVASYON (Bahman Huseynli)Tüketici Davranışlarında MOTİVASYON (Bahman Huseynli)
Tüketici Davranışlarında MOTİVASYON (Bahman Huseynli)Bahman Huseynli
 
Reklamciligin duayenleri
Reklamciligin duayenleri Reklamciligin duayenleri
Reklamciligin duayenleri AycaKandemir
 
Halkla i̇lişkiler sunu
Halkla i̇lişkiler sunuHalkla i̇lişkiler sunu
Halkla i̇lişkiler sunuademkr61
 
Müşteriler için değer yaratma
Müşteriler için değer yaratmaMüşteriler için değer yaratma
Müşteriler için değer yaratmasedadoc
 
Reklamda etik ve çocuklara yönelik reklamlar
Reklamda etik ve çocuklara yönelik reklamlarReklamda etik ve çocuklara yönelik reklamlar
Reklamda etik ve çocuklara yönelik reklamlarOZDEN OZLÜ
 
8. bölüm pazarlama ilkeleri dağitim kanallari
8. bölüm pazarlama ilkeleri dağitim kanallari8. bölüm pazarlama ilkeleri dağitim kanallari
8. bölüm pazarlama ilkeleri dağitim kanallariSuleyman Bayindir
 
Müşteri ilişkilerinde boyutlar ve ilgili temel kavramlar
Müşteri ilişkilerinde boyutlar ve ilgili temel kavramlarMüşteri ilişkilerinde boyutlar ve ilgili temel kavramlar
Müşteri ilişkilerinde boyutlar ve ilgili temel kavramlarsedadoc
 
Dijital Strateji
Dijital StratejiDijital Strateji
Dijital StratejiBigumigu
 
2 hedef pazar seçimi-konumlandırma-serkan
2 hedef pazar seçimi-konumlandırma-serkan2 hedef pazar seçimi-konumlandırma-serkan
2 hedef pazar seçimi-konumlandırma-serkancll-o
 
Turk Hava Yolları - Marka İncelemesi
Turk Hava Yolları - Marka İncelemesiTurk Hava Yolları - Marka İncelemesi
Turk Hava Yolları - Marka İncelemesiSenay Karaotmarlı
 
Tutundurma..aylin
Tutundurma..aylinTutundurma..aylin
Tutundurma..aylinserkan1999
 
BAÜ / Apple - Marka Pazarlaması Sunumu (Melis Çavuş_Zahide Balbay)
BAÜ / Apple - Marka Pazarlaması Sunumu (Melis Çavuş_Zahide Balbay)BAÜ / Apple - Marka Pazarlaması Sunumu (Melis Çavuş_Zahide Balbay)
BAÜ / Apple - Marka Pazarlaması Sunumu (Melis Çavuş_Zahide Balbay)Melis Çavuş
 
Lipid metabolizmasi
Lipid metabolizmasiLipid metabolizmasi
Lipid metabolizmasiEthem Ekinci
 
Etkili İletişim Becerileri
Etkili İletişim BecerileriEtkili İletişim Becerileri
Etkili İletişim BecerileriUniverist
 
MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ VE İLETİŞİM
MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ VE İLETİŞİMMÜŞTERİ İLİŞKİLERİ VE İLETİŞİM
MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ VE İLETİŞİMsedadoc
 
1 pazarlama-cevre
1 pazarlama-cevre1 pazarlama-cevre
1 pazarlama-cevrecll-o
 

Mais procurados (20)

Tüketici Davranışlarında MOTİVASYON (Bahman Huseynli)
Tüketici Davranışlarında MOTİVASYON (Bahman Huseynli)Tüketici Davranışlarında MOTİVASYON (Bahman Huseynli)
Tüketici Davranışlarında MOTİVASYON (Bahman Huseynli)
 
Reklamciligin duayenleri
Reklamciligin duayenleri Reklamciligin duayenleri
Reklamciligin duayenleri
 
Halkla i̇lişkiler sunu
Halkla i̇lişkiler sunuHalkla i̇lişkiler sunu
Halkla i̇lişkiler sunu
 
Etkili İletişim Becerileri
Etkili İletişim BecerileriEtkili İletişim Becerileri
Etkili İletişim Becerileri
 
Stratejik Planlama
Stratejik PlanlamaStratejik Planlama
Stratejik Planlama
 
Müşteriler için değer yaratma
Müşteriler için değer yaratmaMüşteriler için değer yaratma
Müşteriler için değer yaratma
 
Reklamda etik ve çocuklara yönelik reklamlar
Reklamda etik ve çocuklara yönelik reklamlarReklamda etik ve çocuklara yönelik reklamlar
Reklamda etik ve çocuklara yönelik reklamlar
 
8. bölüm pazarlama ilkeleri dağitim kanallari
8. bölüm pazarlama ilkeleri dağitim kanallari8. bölüm pazarlama ilkeleri dağitim kanallari
8. bölüm pazarlama ilkeleri dağitim kanallari
 
Müşteri ilişkilerinde boyutlar ve ilgili temel kavramlar
Müşteri ilişkilerinde boyutlar ve ilgili temel kavramlarMüşteri ilişkilerinde boyutlar ve ilgili temel kavramlar
Müşteri ilişkilerinde boyutlar ve ilgili temel kavramlar
 
Dijital Strateji
Dijital StratejiDijital Strateji
Dijital Strateji
 
2 hedef pazar seçimi-konumlandırma-serkan
2 hedef pazar seçimi-konumlandırma-serkan2 hedef pazar seçimi-konumlandırma-serkan
2 hedef pazar seçimi-konumlandırma-serkan
 
Apple pazarlama stratejisi
Apple pazarlama stratejisiApple pazarlama stratejisi
Apple pazarlama stratejisi
 
Turk Hava Yolları - Marka İncelemesi
Turk Hava Yolları - Marka İncelemesiTurk Hava Yolları - Marka İncelemesi
Turk Hava Yolları - Marka İncelemesi
 
Tutundurma..aylin
Tutundurma..aylinTutundurma..aylin
Tutundurma..aylin
 
BAÜ / Apple - Marka Pazarlaması Sunumu (Melis Çavuş_Zahide Balbay)
BAÜ / Apple - Marka Pazarlaması Sunumu (Melis Çavuş_Zahide Balbay)BAÜ / Apple - Marka Pazarlaması Sunumu (Melis Çavuş_Zahide Balbay)
BAÜ / Apple - Marka Pazarlaması Sunumu (Melis Çavuş_Zahide Balbay)
 
Lipid metabolizmasi
Lipid metabolizmasiLipid metabolizmasi
Lipid metabolizmasi
 
Etkili İletişim Becerileri
Etkili İletişim BecerileriEtkili İletişim Becerileri
Etkili İletişim Becerileri
 
MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ VE İLETİŞİM
MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ VE İLETİŞİMMÜŞTERİ İLİŞKİLERİ VE İLETİŞİM
MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ VE İLETİŞİM
 
Yeni Medya
Yeni MedyaYeni Medya
Yeni Medya
 
1 pazarlama-cevre
1 pazarlama-cevre1 pazarlama-cevre
1 pazarlama-cevre
 

Destaque

2010 Yılında Ödül Almış Reklamlarla Yaratıcı Kalıplar
2010 Yılında Ödül Almış Reklamlarla Yaratıcı Kalıplar2010 Yılında Ödül Almış Reklamlarla Yaratıcı Kalıplar
2010 Yılında Ödül Almış Reklamlarla Yaratıcı KalıplarNecati Turan
 
Sosyal Medya Kullanım Kılavuzu
Sosyal Medya Kullanım KılavuzuSosyal Medya Kullanım Kılavuzu
Sosyal Medya Kullanım KılavuzuTugce Esener
 
Comic objetivos del milenio (AECIi)
Comic objetivos del milenio (AECIi)Comic objetivos del milenio (AECIi)
Comic objetivos del milenio (AECIi)Geohistoria23
 
Mobil pazarlama i̇letişimi
Mobil pazarlama i̇letişimiMobil pazarlama i̇letişimi
Mobil pazarlama i̇letişimiilker Şin
 
Dijital Strateji Nedir, Nasıl Uygulanır?
Dijital Strateji Nedir, Nasıl Uygulanır?Dijital Strateji Nedir, Nasıl Uygulanır?
Dijital Strateji Nedir, Nasıl Uygulanır?Melih Cılga
 
Vr voor kerkbezoek onderzoeksrapport versie-2
Vr voor kerkbezoek   onderzoeksrapport versie-2Vr voor kerkbezoek   onderzoeksrapport versie-2
Vr voor kerkbezoek onderzoeksrapport versie-2rloggen
 
Progama de formación tecnico en sistemas 865244
Progama de formación tecnico en sistemas 865244Progama de formación tecnico en sistemas 865244
Progama de formación tecnico en sistemas 865244David Rojas
 
Magazine Het Ondernemersbelang de Baronie 0212
Magazine Het Ondernemersbelang de Baronie 0212Magazine Het Ondernemersbelang de Baronie 0212
Magazine Het Ondernemersbelang de Baronie 0212HetOndernemersBelang
 
Interacciones farmaco-alimento
Interacciones farmaco-alimentoInteracciones farmaco-alimento
Interacciones farmaco-alimentoGénesis Cedeño
 
Ruby Enterprises, Roorkee, Hydraulic Pumps & Valves
Ruby Enterprises, Roorkee, Hydraulic Pumps & ValvesRuby Enterprises, Roorkee, Hydraulic Pumps & Valves
Ruby Enterprises, Roorkee, Hydraulic Pumps & ValvesIndiaMART InterMESH Limited
 
Metodología de la investigacióm
Metodología de la investigaciómMetodología de la investigacióm
Metodología de la investigaciómPaul Itusaca Canaza
 
Training Schrijven voor het Web
Training Schrijven voor het WebTraining Schrijven voor het Web
Training Schrijven voor het WebSimone Levie
 
Marco del buen desempeño docente
Marco del buen desempeño docenteMarco del buen desempeño docente
Marco del buen desempeño docente0013
 
De Reis van de Heldin december 2015
De Reis van de Heldin december 2015De Reis van de Heldin december 2015
De Reis van de Heldin december 2015Peter de Kuster
 

Destaque (20)

2010 Yılında Ödül Almış Reklamlarla Yaratıcı Kalıplar
2010 Yılında Ödül Almış Reklamlarla Yaratıcı Kalıplar2010 Yılında Ödül Almış Reklamlarla Yaratıcı Kalıplar
2010 Yılında Ödül Almış Reklamlarla Yaratıcı Kalıplar
 
Sosyal Medya Kullanım Kılavuzu
Sosyal Medya Kullanım KılavuzuSosyal Medya Kullanım Kılavuzu
Sosyal Medya Kullanım Kılavuzu
 
Comic objetivos del milenio (AECIi)
Comic objetivos del milenio (AECIi)Comic objetivos del milenio (AECIi)
Comic objetivos del milenio (AECIi)
 
2º fundamentos3
2º fundamentos32º fundamentos3
2º fundamentos3
 
Mobil pazarlama i̇letişimi
Mobil pazarlama i̇letişimiMobil pazarlama i̇letişimi
Mobil pazarlama i̇letişimi
 
Dijital Strateji Nedir, Nasıl Uygulanır?
Dijital Strateji Nedir, Nasıl Uygulanır?Dijital Strateji Nedir, Nasıl Uygulanır?
Dijital Strateji Nedir, Nasıl Uygulanır?
 
Matemática básica
Matemática básicaMatemática básica
Matemática básica
 
Vr voor kerkbezoek onderzoeksrapport versie-2
Vr voor kerkbezoek   onderzoeksrapport versie-2Vr voor kerkbezoek   onderzoeksrapport versie-2
Vr voor kerkbezoek onderzoeksrapport versie-2
 
Libro el pequeño vampiro
Libro   el pequeño vampiroLibro   el pequeño vampiro
Libro el pequeño vampiro
 
Progama de formación tecnico en sistemas 865244
Progama de formación tecnico en sistemas 865244Progama de formación tecnico en sistemas 865244
Progama de formación tecnico en sistemas 865244
 
Magazine Het Ondernemersbelang de Baronie 0212
Magazine Het Ondernemersbelang de Baronie 0212Magazine Het Ondernemersbelang de Baronie 0212
Magazine Het Ondernemersbelang de Baronie 0212
 
Interacciones farmaco-alimento
Interacciones farmaco-alimentoInteracciones farmaco-alimento
Interacciones farmaco-alimento
 
Ruby Enterprises, Roorkee, Hydraulic Pumps & Valves
Ruby Enterprises, Roorkee, Hydraulic Pumps & ValvesRuby Enterprises, Roorkee, Hydraulic Pumps & Valves
Ruby Enterprises, Roorkee, Hydraulic Pumps & Valves
 
Metodología de la investigacióm
Metodología de la investigaciómMetodología de la investigacióm
Metodología de la investigacióm
 
Training Schrijven voor het Web
Training Schrijven voor het WebTraining Schrijven voor het Web
Training Schrijven voor het Web
 
Marco del buen desempeño docente
Marco del buen desempeño docenteMarco del buen desempeño docente
Marco del buen desempeño docente
 
"Protección de la salud mental luego del terremoto y tsunami del 27 de febrer...
"Protección de la salud mental luego del terremoto y tsunami del 27 de febrer..."Protección de la salud mental luego del terremoto y tsunami del 27 de febrer...
"Protección de la salud mental luego del terremoto y tsunami del 27 de febrer...
 
Relatietips
RelatietipsRelatietips
Relatietips
 
Componentes de un Plan de Negocios
Componentes de un Plan de NegociosComponentes de un Plan de Negocios
Componentes de un Plan de Negocios
 
De Reis van de Heldin december 2015
De Reis van de Heldin december 2015De Reis van de Heldin december 2015
De Reis van de Heldin december 2015
 

Semelhante a Genç Reklamcının Başlangıç Rehberi

Marka Stratejisi ve Reklamın Performansının Ölçülmesi
Marka Stratejisi ve Reklamın Performansının ÖlçülmesiMarka Stratejisi ve Reklamın Performansının Ölçülmesi
Marka Stratejisi ve Reklamın Performansının ÖlçülmesiMelih Cılga
 
Marka Stratejisinde Optimizasyon
Marka Stratejisinde OptimizasyonMarka Stratejisinde Optimizasyon
Marka Stratejisinde OptimizasyonMelih Cılga
 
شکل گیری برند شخصی
شکل گیری برند شخصیشکل گیری برند شخصی
شکل گیری برند شخصیFarzad Moghaddam
 
Stratejik İletisim ve Halkla İliskiler ( PR) Nedir?
Stratejik İletisim ve Halkla İliskiler ( PR) Nedir? Stratejik İletisim ve Halkla İliskiler ( PR) Nedir?
Stratejik İletisim ve Halkla İliskiler ( PR) Nedir? GIS Consult
 
411 pazarlama planı
411 pazarlama planı411 pazarlama planı
411 pazarlama planıAyca Krmn
 
Dijital Pazarlama Stratejisi
Dijital Pazarlama StratejisiDijital Pazarlama Stratejisi
Dijital Pazarlama StratejisiMehmet KUZU
 
Reklam kampanyasi nasil hazirlanir
Reklam kampanyasi nasil hazirlanirReklam kampanyasi nasil hazirlanir
Reklam kampanyasi nasil hazirlanirOvunc Meric
 
Goodjob Insight & Strategy Company
Goodjob Insight & Strategy CompanyGoodjob Insight & Strategy Company
Goodjob Insight & Strategy CompanyGoodjob
 
Akar Şümşet - Ürün Yönetimi ve Metotlar
Akar Şümşet - Ürün Yönetimi ve MetotlarAkar Şümşet - Ürün Yönetimi ve Metotlar
Akar Şümşet - Ürün Yönetimi ve MetotlarProductTank İstanbul
 
Perakende_icin_Vaka_Analizi_ve_Cozumu_pp.pptx
Perakende_icin_Vaka_Analizi_ve_Cozumu_pp.pptxPerakende_icin_Vaka_Analizi_ve_Cozumu_pp.pptx
Perakende_icin_Vaka_Analizi_ve_Cozumu_pp.pptxRandomSharings
 
Tasarım odaklı düşünme
Tasarım odaklı düşünmeTasarım odaklı düşünme
Tasarım odaklı düşünmeHARUN PEHLIVAN
 
İstabulwark Reklam Ajansı
İstabulwark Reklam Ajansıİstabulwark Reklam Ajansı
İstabulwark Reklam AjansıBerra Bayka
 
İstabulwark Reklam Ajansı
İstabulwark Reklam Ajansıİstabulwark Reklam Ajansı
İstabulwark Reklam AjansıBerra Bayka
 
Bilgi University ADV 179 Lecturer Presentation
Bilgi University ADV 179 Lecturer PresentationBilgi University ADV 179 Lecturer Presentation
Bilgi University ADV 179 Lecturer PresentationGözde Unver
 
Uluslararasilasma son
Uluslararasilasma sonUluslararasilasma son
Uluslararasilasma sonmustafa sarac
 
HR Marketing Presentation
HR Marketing PresentationHR Marketing Presentation
HR Marketing PresentationGulsen Kilic
 
Ncsa iletişim ajansı
Ncsa iletişim ajansıNcsa iletişim ajansı
Ncsa iletişim ajansıSerhat Çat
 
Marka ElçIsi Kimdir
Marka ElçIsi KimdirMarka ElçIsi Kimdir
Marka ElçIsi KimdirYouth Media
 
Pazarlama da başarı yöntemleri
Pazarlama da başarı yöntemleriPazarlama da başarı yöntemleri
Pazarlama da başarı yöntemleriFahri Karakaya
 

Semelhante a Genç Reklamcının Başlangıç Rehberi (20)

Marka Stratejisi ve Reklamın Performansının Ölçülmesi
Marka Stratejisi ve Reklamın Performansının ÖlçülmesiMarka Stratejisi ve Reklamın Performansının Ölçülmesi
Marka Stratejisi ve Reklamın Performansının Ölçülmesi
 
Marka Stratejisinde Optimizasyon
Marka Stratejisinde OptimizasyonMarka Stratejisinde Optimizasyon
Marka Stratejisinde Optimizasyon
 
شکل گیری برند شخصی
شکل گیری برند شخصیشکل گیری برند شخصی
شکل گیری برند شخصی
 
Stratejik İletisim ve Halkla İliskiler ( PR) Nedir?
Stratejik İletisim ve Halkla İliskiler ( PR) Nedir? Stratejik İletisim ve Halkla İliskiler ( PR) Nedir?
Stratejik İletisim ve Halkla İliskiler ( PR) Nedir?
 
411 pazarlama planı
411 pazarlama planı411 pazarlama planı
411 pazarlama planı
 
Stratejik Pazarlama
Stratejik PazarlamaStratejik Pazarlama
Stratejik Pazarlama
 
Dijital Pazarlama Stratejisi
Dijital Pazarlama StratejisiDijital Pazarlama Stratejisi
Dijital Pazarlama Stratejisi
 
Reklam kampanyasi nasil hazirlanir
Reklam kampanyasi nasil hazirlanirReklam kampanyasi nasil hazirlanir
Reklam kampanyasi nasil hazirlanir
 
Goodjob Insight & Strategy Company
Goodjob Insight & Strategy CompanyGoodjob Insight & Strategy Company
Goodjob Insight & Strategy Company
 
Akar Şümşet - Ürün Yönetimi ve Metotlar
Akar Şümşet - Ürün Yönetimi ve MetotlarAkar Şümşet - Ürün Yönetimi ve Metotlar
Akar Şümşet - Ürün Yönetimi ve Metotlar
 
Perakende_icin_Vaka_Analizi_ve_Cozumu_pp.pptx
Perakende_icin_Vaka_Analizi_ve_Cozumu_pp.pptxPerakende_icin_Vaka_Analizi_ve_Cozumu_pp.pptx
Perakende_icin_Vaka_Analizi_ve_Cozumu_pp.pptx
 
Tasarım odaklı düşünme
Tasarım odaklı düşünmeTasarım odaklı düşünme
Tasarım odaklı düşünme
 
İstabulwark Reklam Ajansı
İstabulwark Reklam Ajansıİstabulwark Reklam Ajansı
İstabulwark Reklam Ajansı
 
İstabulwark Reklam Ajansı
İstabulwark Reklam Ajansıİstabulwark Reklam Ajansı
İstabulwark Reklam Ajansı
 
Bilgi University ADV 179 Lecturer Presentation
Bilgi University ADV 179 Lecturer PresentationBilgi University ADV 179 Lecturer Presentation
Bilgi University ADV 179 Lecturer Presentation
 
Uluslararasilasma son
Uluslararasilasma sonUluslararasilasma son
Uluslararasilasma son
 
HR Marketing Presentation
HR Marketing PresentationHR Marketing Presentation
HR Marketing Presentation
 
Ncsa iletişim ajansı
Ncsa iletişim ajansıNcsa iletişim ajansı
Ncsa iletişim ajansı
 
Marka ElçIsi Kimdir
Marka ElçIsi KimdirMarka ElçIsi Kimdir
Marka ElçIsi Kimdir
 
Pazarlama da başarı yöntemleri
Pazarlama da başarı yöntemleriPazarlama da başarı yöntemleri
Pazarlama da başarı yöntemleri
 

Genç Reklamcının Başlangıç Rehberi

  • 2. Bir ajanstaki temel görev tanımlarını, aralarındaki dayanışmayı / rekabeti anlatan böyle bir rehber hazırlamamın nedeni basit: “Reklamcı olmak” için yola çıkan gençlerin önemli kısmı, bu doğal işbölümünü bilmiyor... Önsöz Yerine
  • 3. Genç Reklamcının Kariyer Seçimi Tabii zamanı gelince ekipler arasında geçiş yapmak da gayet mümkün. Reklamcılık mesleğine ilk adımlarını atan gençlerin, burada anlatılan temel ekiplerden hangisinde çalışmak istediklerine önceden karar vermelerinde fayda var.
  • 4. Bir Ajansta Kim Ne İş Yapar? Reklam Ajansındaki Temel Görev Tanımları ve Organizasyon Yapısı
  • 5. Ajansın mutfağında yer alan ya da dışarıdan organik ilişki yürüten temel ekipler: Müşteri İlişkileri Stratejik Planlama Kreatif Ekip Prodüksiyon (Medya Planlama)
  • 6. Önce kuşbakışı bir fotoğraf Müşteri ilişkileri: Kimileri hala “İngilizce bilen kurye”, kimileri de profesyonel “marka temsilcisi” Stratejik planlama: Bazı ajanslara ve müşterilere bol gelen bir gömlek. Ama stratejisiz bir yaratıcı ekip yolda kalmaya mahkum.
  • 7. Önce kuşbakışı bir fotoğraf Kreatif ekip: Disiplinlerarası dans edebilen, zeki ve egosantrik bireyler Prodüksiyon: Basılı iş, TV, radyo, outdoor ve dijital* üretiminin koordinasyonu
  • 8. Dijital ajans / Geleneksel ajans* Geleneksel mecralarda hizmet veren büyük ajanslar, kendi içlerinde dijital (interaktif) ajanslarını kurmuş durumda. Tabii büyük markalara hizmet veren bağımsız dijital ajanslar da var.
  • 9. Dijital / Geleneksel ajans Dijital (interaktif) uygulamalar, markanın bütünleşik pazarlama iletişimi ile uyumlu olması gereken ama, planlaması ve prodüksiyonu başlı başına uzmanlık gerektiren bir konu.
  • 10. Müşteri İlişkileri: Müşteri Temsilcileri Yaygın takma isimleriyle, “Müş-Tem tayfası”... Kimisi sadece brief ve toplantı notlarını temize çeker. Kimisi de ajanstaki yaratıcı ekibi ve medya planlamacıları perde arkasından yönetir...
  • 11. Normal koşullarda bir müş-tem, Ajans'ı ve müşterileri her konuda, zamanında ve doğru bir şekilde bilgilendirir Taraflar arasında “iletişim/muhaberat” sağlamak, yaptığı işlerin en basitidir
  • 12. Müşteri Temsilcisi'nin görevleri Müş-tem, ajans ile müşteri arasındaki canlı bağı oluşturur Ajansta müşteriyi, müşteride ajansı temsil eder.
  • 13. Müşteri Temsilcisi'nin görevleri İşler onun tarafından başlatılır, onun sorumluluğunda yapılır ve yine onun kontrolünde müşteriye sunulur. Ama müş-tem kullanmaya gerek görmeyen bazı ajanslar, doğrudan doğruya kreatif ekibi müşteri ile yüz yüze buluşturabiliyor.
  • 14. Adı üzerinde, “müşteri”yi temsil ettiği için, “işin sahibi” müş-tem'dir. Yapılacak işleri, öncelik sırasına göre kalem kalem belirleyip ajanstaki ilgili departmanlara sipariş eder. ÇOK ACİL ! BU DAHA ACİL !
  • 15. Bazı müş-tem’ler, aslında var olmayan “sözde acil işler” yaratarak mutlu olur! İşlerin üretim sürecini anlamaya / kontrol etmeye çalışırken sürekli tuhaf sorular sorarak, kreatif ekibi ve prodüksiyonu taciz etmekten de zevk alır (hepsi değil tabii).
  • 16. Bir çocuğa anlatır gibi anlat bana! Henüz kreatif direktöre sunulacak hale gelmemiş ham yaratıcı fikirlere müş-tem’lerin verdiği ilk tepkileri dinlemek, bazen çok eğlenceli olabilir...
  • 17. “... Biraz karmaşık gibi bu fikir... Daha basit bir şey yapsak, böyle şey gibi yani... Anladın sen ne demek istediğimi!..” Müş-tem’ler ve kreatifler farklı gezegenlerden gelmiş, farklı canlı türleridir. Hayatı “kolay anlaşılır” seviyede basitleştirmek ise, her iki tarafın da üzerinde çalıştığı bir konu hala.
  • 18. Müşteriyi temsil ettiği için, ajansta “işin sahibi” müş-tem'dir. Müş-tem’lerin isteklerine biraz ironik biraz da eleştirel gözlerle bakmak, kreatiflerin en büyük eğlencelerinden biridir belki ama, tekrarlamakta fayda var:
  • 19. Müş-tem’in bir görevi de, ajansa yeni müşteriler kazandırmaktır Müş-tem, her projede ajansın kârlılığından, faturaların zamanında kesilip tahsil edilmesinden sorumludur. Müş-tem Direktörlüğü’ne terfi ederek rutin işlerden kurtulabilirlerse, ajansın müşteri portföyünü geliştirmesi ve mevcut ilişkilerin güçlenmesi için çalışırlar.
  • 20. Ajans-reklamveren ilişkilerinin geleceği Ajans-reklamveren ilişkileri, bugünkü mevcut durumdan daha fazla stratejik ortaklık / daha fazla bilgi ve sorumluluk paylaşımı yönünde gelişecek; daha doğrusu bu yönde gelişmek zorunda...
  • 21. Ajans - reklamveren ilişkilerini geliştirmek için müş-tem direktörlerine büyük sorumluluk düşüyor:
  • 22. Örneğin, reklamveren tarafında “pazarlama planının optimizasyonu” çalışması yapıldığında, pazar araştırma şirketi ve reklam ajansı da davet edilebilmeli birgün.
  • 23. Stratejik Planlama Bir Stratejik Planlamacı ne iş yapar?
  • 24. Stratejik Planlamacı “marka konumlandırması” yapabilmek amacıyla, öncelikle orijinal ve gerçekçi “içgörü” saptamaları arar, markanın kategorisindeki rekabeti analiz eder.
  • 25. İçgörü nedir, neye yarar? Tüketici davranışları çerçevesinde daha önce ifade edilmemiş ya da fark edilmemiş bir durumu, arka plandaki bir neden-sonuç ilişkisini ve bir eğilimi gözlemleyip açığa çıkararak, pazarlama faaliyetlerinin önünde yeni bir kapı açmaya yarayan saptamaları “içgörü / insight” olarak adlandırabiliriz.
  • 26. Ortaya çıkardığınız içgörünün derinliğine bağlı olarak, bazen sadece küçük ve geçici bir promosyon kampanyası yapılabilir, bazen de uzun soluklu bir marka stratejisi bu saptamaya dayanarak kurgulanabilir. İçgörü nedir, neye yarar?
  • 27. Stratejik Planlamacı ne iş yapar? Hedef kitledeki tüketicilerin davranışlarını, beklentilerini, ihtiyaçlarını, alışveriş ve tüketim alışkanlıklarını ve bunların hangi doğrultuda değiştirilmesi gerektiğini belirler.
  • 28. Markanın içinde bulunduğu pazarı, tüketici eğilimlerini, rakip markaları ve onların reklamlarını inceler... Ekonomik ve toplumsal gelişmeleri takip eder, bunların pazarı nasıl etkileyebileceğini araştırır.
  • 29. Stratejik Planlamacı ne iş yapar? Ardından, “Bütünleşik Pazarlama İletişimi” planı ve yaratıcı fikirlerin dayanacağı sağlam bir “kreatif brief” için kolları sıvar.
  • 30. “Reklamveren, pazar araştırması yaptırmış mı?” Stratejik planlamacı, reklamverenin önceden pazar araştırması yaptırmış olması için dua eder ama, genellikle ya böyle bir araştırma yoktur ya da o rapora kimse ulaşamaz...
  • 31. “Reklamveren, pazar araştırması yaptırmamış!” Artık ajans içinde fokus gruplarla basit kalitatif araştırmalar yaparak ya da kendisi desk-research yaparak, el yordamıyla ilerlemeye çalışır.
  • 32. Stratejik Planlamacı, kreatif brief’i oluşturur Sonuçta masasına oturur ve hedef kitleye en etkili biçimde ulaşma yollarını içeren “kreatif brief”i yazar, bunu Müşteri İlişkileri, Medya ve Yaratıcı Ekip’le tartışıp son haline getirir.
  • 33. Strateji ve Hayatın Acı Gerçekleri Her bir mecra için kampanyanın ana kalemlerini hazırlayan yaratıcı ekiple beraber çalışmayı deneyen stratejik planlamacı, bazen kreatiflerin eğlence konusu olur. Yaratıcı işler müşteriye sunulmadan önce, “Marka Stratejisi ve Bütünleşik Pazarlama İletişimi” sunumunu gerçekleştirir. (O anda “Benim planım çok iyiydi ama, kreatifler işi çözemedi” diye içinden geçirmeyi de ihmal etmez)
  • 34. Stratejik Planlamacı... Yayından sonra, reklamın etkisinin ölçülmesi için yeni araştırmalar yapılmasını ister, genellikle bunu da kabul ettiremez. Oturup kendi başına post-test yapamayacağı için, “Kampanyamız başarılı olmuştur umarım!” diyerek hayatına devam eder. (Pre-test / Post-test: Reklamın performans ölçümünün yayından önce ya da sonra yapılması)
  • 35. Reklamın etkisinin ölçülmesi Yayınlanmakta olan ya da henüz ajansta imalat aşamasında olan bir reklamın performansı, araştırma şirketleri tarafından offline ya da online fokus gruplara seyrettirilerek, uzmanlık gerektiren bazı özel tekniklerle ölçülebilir.
  • 36. Bir marka pazarlama iletişimine milyonlarca dolar yatırım yapmış olsa bile, sonuçta “markanın değeri”, tüketicilerin zihnindeki “marka algısında” saklıdır... Pazar araştırmaları ve reklam araştırmaları, tüketicinin aklında ve kalbinde saklı olan bu “algılar ve deneyimler bütününü" ölçer.
  • 37. Bazı yaratıcı ajanslar, özellikle reklamın etkisini yayından önce ölçmeye yarayan “pre-test”e pek sıcak bakmayabiliyor: Kendileri zaten prodüksiyonu yetiştirmek için reklamverenle ciddi bir savaş içerisindeyken, bir de dışarıdan üçüncü aktör olarak araştırma şirketinin olaya dahil olmasını "işlerine müdahale" olarak algılıyorlar.
  • 38. Özellikle de imalat aşamasındaki yaratıcı konseptlerin tüketici deneklere sorularak elenmesini / geliştirilmesini, bazı yaratıcılar pek içlerine sindiremiyorlar. Kimi ajans da açıkça, reklamverenin ayırdığı bütçenin bir kısmını araştırma şirketine kaptırmamak uğruna karşı çıkıyor bu konuya.
  • 39. Çözüm, reklamverenin bu konuda bilinçli ve ısrarcı olmasından geçiyor.
  • 41. Kreatif Direktör, her biri “reklam yazarı, art direktör ve grafik uygulamacı”dan oluşan ekipler kurar ve müşterileri bu ekiplere dağıtır. Kimi ajanslarda havuz sistemi vardır, kreatifler kendi aralarında paslaşarak bütün müşterilere birden hizmet verebilir.
  • 42. Kreatif Direktör Eskiden, özellikle de küçük ve orta boy ajanslarda, dışarıdan kreatif direktör alınmaz, o dükkanda çıraklıktan yetişmiş mevcut yazar ya da art direktör’lerden birisi bu göreve terfi ettirilirdi.
  • 43. Kreatif Direktör Şimdilerde, yöneticilik ve müşteriye işi satma yeteneği gibi konularda kreatif direktörlere daha fazla iş düştüğü için, ajans dışından (ama yine sektör içinden) seçkin isimler bu göreve atanabiliyor.
  • 44. İyi bir kreatif direktör, ekibini motive edebilmeli ve onların yaratıcılığını daha ileri taşıyabilmeli. Hem çalışkan bir takım üyesi hem de zor beğenen, mükemmeliyetçi bir yönetici olmalı. En önemlisi, hizmet verdiği markaları bulundukları yerden alıp daha ileriye taşıyabilmeli.
  • 45. Kreatif Direktör'ün özellikleri Muhtemelen çok yüksek olan egosunu medeni bir şekilde kontrol edebilmeli: Kendisine karşı çıkılmasına tahammülsüz, kendi otoritesini her an tehdit altında gören bir zihniyette olmamalı.
  • 46. Reklam Yazarı Reklam Yazarı'ndan öncelikle markanın iletişim stratejisine ve “kreatif brief”e uygun bir yaratıcı fikir oluşturması ve bunu yazıya dökmesi beklenir.
  • 47. İyi bir yazarın “hikaye anlatma sanatı / art of storytelling” kavramına hakim olması ve bunu marka stratejisine bağlayabilmesi beklenir.
  • 48. Basın ilanı, TV reklamı, web sitesi, mobil, outdoor, her biri farklı tekniklerde metin yazmayı gerektirdiğinden, her mecranın hedef kitleyle etkileşimini ayrı ayrı hesaba katabilmesi gerekir.
  • 49. Yazar, strateji çalışmalarına da katkıda bulunabilir bazen ama, sonuçta kendisine verilen “kreatif brief”e göre hareket eder. Ekip arkadaşı art direktörle birlikte, tüm mecralarda kullanılacak işlerin yaratıcı fikrini belirler.
  • 50. Art Direktör (Sanat Yönetmeni) Art Direktör'den yazarla uyum içinde çalışması, kampanya bütçesi dahilinde “uygulamaya dökülebilir” bir yaratıcı fikir oluşturması ve bunu taslak çizimler halinde Kreatif Direktör'e sunması beklenir.
  • 51. Art direktör, ilandan mikro-site’ye, videodan outdoor’a kadar, bütün görsel işlerin fikir bulma, tasarım ve uygulama aşamasında etkin rol oynar. Yaratıcı tasarımlar yaparken markanın kurumsal kimliği ile uyumlu kalmaya ve markaya yeni değerler katmaya özen gösterir.
  • 52. Art Direktör Hayalperest müş-tem’lerle mücadele ederek, işin gerçekten hangi tarihte teslim edileceğini belirler. Prodüksiyon aşamasındaki teknik detayları önceden planlayarak, ajans prodüktörü ve müş-tem’le birlikte işi hayata geçirir.
  • 53. Art direktör, ajanstan giden orijinalin ve gelen provanın hatasız olmasını sağlar. Yayımlanan işin kalitesini kontrol eder, varsa hataların düzeltilmesini sağlar. Hepsi değil ama, şanslı olan bazı art direktörler kendilerine boş zaman yaratabilir, mesleği ile ilgili yeni gelişmeleri ve güncel yayınları takip edebilir.
  • 54. Prodüksiyon bölümünün amacı, reklamlarda kullanılacak filmlerin (ya da diğer mecra işlerinin) kalite ve maliyet açısından “optimum güzellikte” üretilmesini sağlamaktır. Prodüksiyon Sorumlusu (Ajans Prodüktörü)
  • 55. Prodüksiyon sorumlusu, onaylanan senaryo ve “storyboard”un üzerinde çalışır; senaryonun gerektirdiği teknik ve sanatsal kapasitelere sahip prodüksiyon şirketleri ve yönetmenler arasından kendisine bir “short list” hazırlar.
  • 56. Bu şirketlerden fiyat teklifi almadan önce, kreatif ekiple ve yönetmenle konuşarak işin teknik detayları üzerinde anlaşmaya varır: Oyuncu sayısı, mekan, dekor ve kostüm detayları, post prodüksiyonda yapılacak özel efektler, sesli çekim mi dublaj mı, jingle bestelenecek mi stok müzik mi olacak, ...
  • 57. Prodüksiyon Sorumlusu Bu bilgilere uygun olarak, yönetmenlerden ve prodüksiyon şirketlerinden fiyat ister, teklifleri değerlendirir, ön pazarlığını yapar; fakat seçim konusunda karar yetkisi Kreatif Direktör’dedir.
  • 58. Prodüksiyon Sorumlusu Müşterinin onayından sonra projeye start verilince, film ya da fotoğraf çekiminde mutlaka sette bulunur; hesapta olmayan bin bir türlü sürpriz aksaklığı çözmeye çalışır.
  • 59. Medya Planlama ve Satın Alma Medya Planlama Sorumlusu, Müşteri İlişkileri’nden “medya briefi”ni alır. Reklamı yapılacak ürünü, pazarlama stratejisini, hedef kitlesini, kullanabileceği bütçeyi göz önünde bulundurur ve kabaca bir “yayın planı” yapar.
  • 60. Medya Planlama ve Satın Alma Strateji aşamasında belirlenen mecraların hedef kitle bazında hangi dönemde, hangi yoğunlukta, hangi erişim maliyetiyle ve hangi satın alma avantajlarıyla kullanılacağına karar verilir.
  • 61. Medya Planlama ve Satın Alma Bazen birden fazla “medya planı teklifi”yle müşteriye gidilir. Müşteriye sunulan planlardaki son düzeltmeler ve kesin onaydan sonra, nihai satın alma kararı verilir.
  • 62. Yayın kuruluşlarında saniye, sütun santim rezervasyonu yapılır (dijital medya ise CPM, CPA konuşulur) ve indirim almak için pazarlıklar başlar.
  • 63. Satın alma sözleşmesi yapılır. Müşteriye nihai bütçe ve ödeme planı verilip onayı alınır. Yapılan rezervasyonlar ve kullanılacak materyaller için son teslim tarihleri ajans içinde duyurulur.
  • 64. Medya Planlama Sorumlusu Yayınların hatasız biçimde ve zamanında yapılmasını takip eder. Tüm kampanyanın bitiminde, faturalama işlemlerini yapar.
  • 65. Medya Planlama Sorumlusu Ayrıca biten her kampanyanın ardından, rakip markalar hakkında “karşılaştırmalı medya kullanım raporu” hazırlaması da beklenir.
  • 66. Butik Ajans ve Tam Hizmet Ajansı Arasındaki Fark Butik ajans: Genellikle patronun arkadaş çevresindeki küçük işletmelere hizmet veren, çizgi-altı mecralara iş üreten, kadrosunda bir kreatif direktör, stratejist ya da medya planlamacı barındırmayan ajanslardır. (Bu görevlerin tümü ajans patronu ya da onun eşi tarafından yapılır)
  • 67. Tam Hizmet Ajansı Tüm mecralarda geniş kapsamlı hizmet verir. Fakat son yıllarda, “direct marketing” ya da “interaktif/dijital” alt ajansları kendi bünyelerinde kurarak işleri dağıtıyorlar ki, doğrusu da budur.
  • 68. Bir reklam ajansının organizasyon yapısı ve görev tanımları hakkında bu kadar söz yeter. Şimdi de özellikle reklam yazarlığına ilgi duyanlar için birkaç tavsiye:
  • 70. Üniversitede reklamcılık ya da pazarlama iletişimi eğitimi almadıkları halde “Reklam Yazarı” olmak isteyen gençler için başlangıç tavsiyeleri... Bonus Track
  • 71. Eğer en çok zaman ayırdığınız ve sizi heyecanlandıran şeyler arasında “okumak, yazmak, seyretmek ve merak etmek” öncelikli yer tutmuyorsa, reklam yazarı olmak kararınızı yeniden gözden geçirin, başka bir mesleğe yönelin.
  • 72. Tarihi kendinizle başlatmayın! Henüz yapmadınızsa, reklamcılığın tarihsel gelişimi hakkında araştırma yapmaya hemen başlayın. Modern reklamcılığın kurucu babaları kabul edilen Rosser Reeves, William Bernbach, David Ogilvy, Leo Burnett, Lester Wunderman ve kitle iletişim kuramlarının kırılma noktası olan Marshall McLuhan hakkında bilgilenin. Bugünün ustalarını keşfedin, işlerini analiz edin, mümkünse iletişime geçin.
  • 73. Türkiye’deki reklam sektörünün son 30-40 yılına yön veren Attila Öğüd (Marketing Türkiye dergisini kurduğu 1991 yılında benim reklamcılık mesleğinde ilk ustam olmuştur), Ege Ernart, Yavuz Turgul, Atilla Aksoy, Ersin Salman, Haluk Mesci gibi ustaları (ve kuşkusuz, diğer tüm ustaları) keşfedin, derinlemesine araştırın, hayat hikayelerini ve yaptıkları işleri bulun, oturun ders çalışın.
  • 74. Entelektüel altyapı... Uzun vadede bilimsel bakış açınızı “normal ve ortalama bir reklamcı”dan daha fazla geliştirmek istiyorsanız, sosyolojinin alt disiplinlerinden “Cultural Studies” hakkında araştırma yapın, Dick Hebdige ve Stuart Hall okuyarak işe başlayın mesela.
  • 75. Henüz yapmadınızsa, analitik psikolojiye Carl Jung’un kattığı ‘kolektif bilinçaltı’ ve ‘arketip’ kavramlarını öğrenin... Jacques Lacan’ın yapısalcı dilbilim, göstergebilim ve antropoloji üzerine düşüncelerini okuyarak işe başlayın... Unutmayın, henüz yolun çok başındasınız. René Magritte
  • 76. • Power • Leadership • Wisdom • Technology • R+D • Self-confidence • Charisma • Courage • Originality • Differentiation • Opposition • Persuasion • Temptation • Sensuality • Play • Humour • Joy • Imagination • Fantasy • Creativity • Beauty • Internal values • Purity • Loyalty • Honesty • Authenticity • Unconditional love • Nutrition • Care İleride çok işinize yarayacak: Arketipler
  • 77. Henüz yapmadınızsa, yaratıcılığınızı sürekli beslemek için şu siteleri takip etmeye başlayın. Site arşivlerini okuyun, yazın çizin, katkıda bulunun, sorular sorun, medeni biçimde tartışın: Bigumigu – elma+alt+shift - Ortak Defter - Derdim Var – Arkamarka - Reklam Yazıları – Viral:Plog – PSFK - Ads of the World – AdAge – Marketing Türkiye – MediaCat - Marketallica – batislam der ki – Verve Digital - ...
  • 78. Reklam yazarlığı bir mesleki disiplin olarak edebiyat, güzel sanatlar, popüler kültür, göstergebilim, sosyoloji ya da psikoloji ile doğrudan ilişkili olsa bile, aslında “pazarlama iletişimi” sektöründe çalıştığınızı asla unutmayın.
  • 79. Pazarlama iletişimi, pazarlamanın neresinde durur? Bir ürünün pazarlama stratejisi, o ürünün markasının pazarlama iletişimi stratejisinden daha geniş kapsamlıdır. Bir reklamcı genellikle üretim, fiyatlandırma ve dağıtım problemleriyle uğraşmaz, bu aşamalardan geçip market raflarına ulaşmayı başarmış markaları tutundurma problemiyle uğraşır.
  • 80. Pazarlama iletişimi neyi amaçlar? Pazarlama iletişimi, “ikna edici” bir iletişim sürecidir. Sadece bilgilendirmekle yetinmez, doğrudan doğruya algıları değiştirmeye, markayı tüketicinin zihninde ve gönlünde belirli bir yere “konumlandırmaya” çalışır.
  • 81. Etkili reklamın taşıması gereken asgari üç özellik 1. Markanın reklama “hatırlanabilir” biçimde yerleştirilmiş olması, 2. Tüketicinin zihninde markayla ilgili mevcut hatıraları / çağrışımları canlandırması, 3. Tüketiciyi motive etmesi ve o anki ihtiyacıyla alakalı yeni bir haber vermesi gerekir.
  • 82. Markalı hatırlanırlık (Branded memorability) Reklamın satışları etkilemesi, insanların satın alma niyeti taşıdıkları sırada, reklamı markasıyla birlikte hatırlamalarıyla mümkündür. Başarısız olan reklamların çoğunun düştüğü tuzak da burasıdır. Seyirciler belki reklamı hatırlar ama, hikayeyi markaya bağlayamazlar.
  • 83. Marka repertuarı Alışveriş yapmak için harekete geçen / niyetlenen her tüketicinin zihninde bir “marka repertuarı” vardır: Marka Repertuarı, satın alma kararı vermeye hazırlanan bir tüketicinin alışveriş sepetinden önce “gönül sepeti”ne girmiş olan, çağrışımları zihninde hala canlı olduğu için yüksek ihtimalle tercih edebileceği iki üç markadan oluşan liste, anlamına geliyor.
  • 84. Markanın Vaatleri: Rasyonel ve Duygusal Faydalar Sunduğu rasyonel ve duygusal faydalar ile tüketicinin ihtiyaçları arasında anlamlı ve inandırıcı bir bağlantı kurabilen marka, eğer mesajını da anlaşılır ve yaratıcı biçimde iletmeyi başarabilirse, mutlaka fark yaratır ve bir adım öne çıkar.
  • 85. Satış geliştirme süreci Konumlandırması doğru yapılmış, kimliği oturmuş bir markanın satış geliştirme amaçlı yaptığı promosyon kampanyalarındaki ses tonu, bazen “marka kimliği”nin kültürel kodlarıyla uyuşmayabilir. Ama hemen burada bir hata olduğunu söylemek de pek kolay değil...
  • 86. Popüler kültürde buluşmak Çünkü “kültürel değerler” açısından birbirinden ayrılan hedef kitleler, “popüler kültür” çerçevesinde pekala buluşabilir. Satış geliştirme amaçlı promosyon iletişiminden sorumlu reklamcı, tıpkı Venn diyagramlarındaki “kesişim kümesi” gibi, farklı hedef kitleler arasında paylaşılan geçici bir ortak bölge tanımlayabilir.
  • 87. Reklam her şeyden daha çok popüler kültürden beslenir, bazen de alt kültürlerden fikir ödünç alarak, popüler kültüre öncülük eder.
  • 88. Teşekkürler Biraz ironik biraz da eğlenceli bir bakışla yazmaya çalıştığım bu Başlangıç Rehberi, umarım genç reklamcı adaylarının işine yarar... Daha fazla bilgi için lütfen iletişime geçiniz: melihcilga@gmail.com