15. กาลามสูตร
สมัยหนึ่ง พระพุทธเจาเสด็จไปเยือนนิคมแหงหนึ่ง เรียกชื่อวา เกสปุตตะ๑
ในแควนโกศล
ชาวนิคมนี้รูจักกันโดยชื่อสามัญวา กาลามะ เมื่อพวกกาลามะเหลานั้นไดสดับวา พระพุทธเจา
ประทับอยูในนิคมของตนชาวกาลามะทั้งหลายจึงไดมาเฝาพระองคแลวกราบทูลพระองควา :-
“ขาแตพระองคผูเจริญ มีสมณะและพราหมณบางพวกที่มาเยี่ยมเยือนเกสปุตตะนิคม สมณ
พราหมณเหลานั้นอธิบายและยกยองคําสอนของตนเองฝายเดียวเทานั้น และดูถูก ประณาม
เหยียดหยามหลักธรรมของสมณพราหมณเหลาอื่น ตอมาก็มีสมณพราหมณเหลาอื่นมาอีก สมณ
พราหมณเหลานั้นก็เชนเดียวกันเมื่อถึงทีของตนบางก็อธิบายและเชิดชูแตคําสอนของตนฝายเดียว
และดูถูกประณามเหยียดหยามคําสอนของสมณพราหมณเหลาอื่นขาแตพระองคผูเจริญ สําหรับ
พวกขาพระองคนั้น พวกขาพระองคมีความสงสัยและคลางแคลงใจอยูเสมอในขอที่วา “ในบรรดา
สมณพราหมณผูนาเคารพเหลานี้ ใครกันหนอกลาวคําสัตยจริง และพวกไหนกลาวคําเท็จ”
ลําดับนั้น พระพุทธองคไดทรงประทานคําแนะนําอันเปนคําแนะนําที่ยอดเยี่ยมใน
ประวัติศาสตรศาสนาทั้งหลาย แกกาลามะชนเหลานั้นวา “ถูกแลวกาลามะทั้งหลาย เปนการ
สมควรที่เธอทั้งหลายมีความสงสัย มีความคลางแคลงใจ เพราะวาเปนเรื่องที่ควรแกความสงสัย
ดูกรชาวกาลามะที่นี้ พวกทานจงพิจารณาอยางนี้วา : พวกเธอ
๑.Do not be led by reports.
- จงอยาเชื่อโดยการบอกเลา
๒. Do not be led by tradition.
- จงอยาเชื่อโดยการนําสืบๆ กันมา
๓. Do not be led hearsay.
- จงอยาเชื่อโดยการเลาลือ
๔. Do not be led by authority of Religious texts.
- จงอยาเชื่อโดยการอางคัมภีร (ตํารา)
๑
อง. ติก. ๒๐/๕๐๕/๒๔๑.
5
16. ๕. Nor by mere logic.
- จงอยาเชื่อโดยตรรก
๖. Or inference.
- จงอยาเชื่อโดยอนุมานตามนัยะ
๗. Nor by considering appearances.
- จงอยาเชื่อโดยเพียงเห็นกิริยาอาการภายนอก
๘. Nor by the delight in speculative opinions.
- จงอยาเชื่อโดยความชอบใจในความคิดเห็นของตน
๙ . Nor by seeming possibilities.
- จงอยาเชื่อโดยเห็นวาความนาจะเปนไปได
๑๐.Nor by the idea : This is our teacher.
- จงอยาเชื่อโดยคิดวานี้เปนครู อาจารยของเรา
ดูกรกาลามะชนทั้งหลาย แตเมื่อใดทานทั้งหลายรูประจักษดวยตนเองวาธรรมทั้งหลายเหลา
ใดเหลาหนึ่งเปนอกุศล ผิดพลาด ชั่วราย เมื่อนั้นจงละทิ้งธรรมเหลานั้นเสีย และเมื่อใดทานทั้งหลาย
รูประจักษดวยตนเองวา ธรรมทั้งหลายเหลาใดเหลาหนึ่งเปนกุศล ดีงาม เมื่อนั้นจงยอมรับเอาและ
ปฏิบัติตามธรรมเหลานั้นเถิด
พระพุทธเจายังตรัสยิ่งไปกวานั้นอีก คือพระองคตรัสบอกแกภิกษุทั้งหลายวา “สาวกควร
พิจารณาตรวจสอบแมแตองคพระตถาคตเอง เพื่อวาสาวกจะไดมีความมั่นใจโดยสมบูรณในคุณคา
ที่แทจริง ของศาสดาที่ตนประพฤติปฏิบัติตาม”๑
ความสงสัย (DOUBT)
ตามคําสอนของพระพุทธเจา ความสงสัย (วิจิกิจฉา) เปนขอหนึ่งในนิวรณ ๕ ประการ ที่
ขัดขวางตอความเขาใจสัจธรรมและขัดขวางตอความกาวหนาทางจิตใจ (ดวยเหตุนั้นจึงขัดขวาง
ความกาวหนาใดๆ ทั้งสิ้น) อยางไรก็ดีความสงสัยมิใช (บาปในศาสนาคริสต) เพราะไมมีความเชื่อ
อยาง
๑
ม.มู. ๑๒/๕๓๕-๙/๕๗๖–๕๘๐.
6