Matkop en Glanskop: een lastig maar boeiend duo
•Transferir como PPTX, PDF•
3 gostaram•5,759 visualizações
Lezing Hidde Bult, vwg Bergen op Zoom Landelijke Dag 2015 Ede
Recomendados
Mais conteúdo relacionado
Destaque
Destaque (20)
Mais de Sovon Vogelonderzoek
Mais de Sovon Vogelonderzoek (20)
Matkop en Glanskop: een lastig maar boeiend duo
- 1. Matkop en Glanskop: een lastig maar boeiend duo Hidde Bult
- 2. • Naar vermeende Glanskoppen • En verdwenen Matkoppen • Eerst: hoe herken je ze ? © Ran Schols Matkop en Glanskop, zoektochten in West-Brabant:
- 3. Veldkenmerken: subtiel* Pieterbj van den Berg, waarneming.nl Twan Hak, waarneming.nl Glanskop Matkop Vorm bef: veel overlap, subjectief Kopvorm: Stierennek ronde kop Afhankelijk van houding, subjectief Kruin: mat of glanzend. Lastig; glans bij 28% Matkoppen, dof bij 7% Glanskoppen. Dof bij alle juvenielen * Broughton , Br. Birds 102 (2009) 604-16
- 4. Pieterbj van den Berg, waarneming.nl Twan Hak, waarneming.nl Glanskop Matkop Licht vleugelpaneel (Matkop) Randen armpennen en tertials. Maar, verdwijnen door sleet. En, verse slagpennen Glanskop ook met lichte rand. Reflecties Vleugelpaneel Vorm bef: veel overlap, subjectief Kopvorm: Stierennek ronde kop Afhankelijk van houding, subjectief Kruin: mat of glanzend. Lastig; glans bij 28% Matkoppen, dof bij 7% Glanskoppen. Dof bij alle juvenielen Witte wangvlek Matkop: wit loopt door tot nek, Glanskop: grijs achter oorstreek, maar soms lastig te zien Wit Grijzig Vlekje bovensnavel (Glanskop) Lastig te zien in ‘t veld, reflecties Vlekje Gidsen onbetrouwbaar Kenmerken overlappen* Veldkenmerken: subtiel* * Broughton , Br. Birds 102 (2009) 604-16
- 5. * Broughton , Br. Birds 102 (2009) 604-16Twan Hak, waarneming.nl Matkop Licht vleugelpaneel (Matkop) ±± Randen armpennen en tertials, maar verdwijnt door sleet. Verse slagpennen Glanskop ook met lichte rand. Reflecties Vleugelpaneel Vorm bef: veel overlap, subjectief Kopvorm: Stierennek ronde kop Afhankelijk van houding, subjectief Kruin: Lastig; glans bij 28% Matkoppen, dof bij 7% Glanskoppen Dof bij alle juvenielen Wit Vlekje Renee de Kleijn , waarneming.nl Glanskop Grijzig ± Vlekje bovensnavel (Glanskop) √√ Lastig te zien in ‘t veld, reflecties Witte wangvlek √√ Matkop: wit loopt door tot nek, Glanskop: grijs achter oorstreek, maar soms lastig te zien Lichte randen Gidsen onbetrouwbaar, Kenmerken overlappen* Veldkenmerken: subtiel*
- 6. Otte Zijlstra, waarneming.nl 0 kHz 10 0 2 4 6 s Explosief “pie-TJA” of “psie-Tjoe”, hoog-laag. Soms scheldende ratel als Pimpelmees Verschillen in geluiden: roep Glanskop
- 7. “(zie-zie)-DEH-DEH-DEH” 3-5 nasale noten 0 kHz 10 0 2 4 6 s Carel vd Sanden, waarneming.nl Verschillen in geluiden: roep Matkop
- 8. Samenvatting onderscheid Matkop/Glanskop • Herkenning lastig, soms onmogelijk * • Geluiden onderling karakteristiek * – Maar, onderscheid met andere mezensoorten ? • Zoektochten in West-Brabantse bossen naar: – Glanskop – Matkop • Waar vind je ze ? * Broughton , Br. Birds 102 (2009) 604-16
- 9. Glanskop Poecile palustris • Habitat: eiken-beukenbossen in gematigde streken – Eiken: rupsen in voorjaar – Beuken: noten in winter (hamstert) • Veel natuurlijke holen – Kool- en Pimpelmees zijn dominant • Uitgesproken standvogel – dispersie jongen veelal binnen 1 km • Bos moet minimaal 4ha meten – Bosfragmentatie heeft grote invloed – Trage kolonisatie van nieuw habitat
- 10. Broedende Glanskoppen in Noord-Brabant ? Van Erve et al. (1967): • Drie zangmeldingen • Waarschijnlijk geen broedvogel 1962-1965 H? ? ? mogelijk waarschijnlijk zeker 1973-1975 Teixeira (1979): • Broedt waarschijnlijk / zeker in 42 atlasblokken Brabantse Wal • Brabantse Wal: 11 Snelle expansie is vreemd: nauwelijks dispersie van jongen
- 11. Glanskop: “pie-Tja” Vogels per Atlasblok op Brabantse Wal: sommatie maart, april en mei in 1978-83 Per atlasblok slechts 1- 2x gehoord in 5 jaar! ex., 1-5 pr. ex., 6-50 pr.
- 12. Veel intensiever onderzoek voor West-Brabantse broedvogelatlas 1990-96: Glanskop • Wel “pie-Tja” roep door: – Koolmees (frequent), Pimpelmees , Zwarte Mees, Matkop (soms), Kuifmees en Eekhoorn (frequent) • “klepperzang” door: – Pimpelmees (frequent), Winterkoning • Hidde Bult is tot 1990 gefopt door “Pseudoglanskoppen” – 0,1-1 “paar” per 100ha oud bos Brabantse Wal Glanskop onvindbaar op Brabantse Wal
- 13. Veel intensiever onderzoek voor West-Brabantse Broed- vogelatlas 1990-96: Glanskop in Baronie ? • Oudere loofbossen • Rapporten: 24 territoria in 3 boswach- terijen in 1989-95 • Met cassetterecorder op jacht bij 24 stippen in 1996-97 Brabantse Wal
- 14. Veel intensiever onderzoek voor West-Brabantse Broed- vogelatlas 1990-96: Glanskop in Baronie ? • Oudere loofbossen • Rapporten: 24 territoria in 3 boswach- terijen in 1989-95 • Met cassetterecorder op jacht bij 24 stippen • Glanskop onvindbaar in Baronie in 1996-97 • Wel “Pseudoglans- koppen” Brabantse Wal • In Z. Limburg in 8/12 territoria reacties binnen twee uur !
- 15. Jacht op Glanskop: besluiten • Methode met cassetterecorder werkt prima • Roep en zang diagnostisch voor Glanskop ? • Nee – o.a. Kool-, Pimpel- en Zwarte Mees maken soms geluid dat sterk op roep of zang van Glanskop lijkt (“Pseudoglanskoppen”) • Hidde (allochtoon in West-Brabant) werd gefopt – “mijn” stippen in de Atlas waren onjuist • Glanskopmeldingen in Noord-Brabant meestal door: – “Allochtonen”, onbewust van zeldzaamheid in Noord-Brabant – Competente karteerders, maar alert op “Peudoglanskoppen”? • Kun je die valkuilen in Limosa publiceren?
- 16. • Had dit artikel gevolgen voor hun verspreidingsbeeld? Jacht op Glanskop: vervolg
- 17. Verspreiding en broedzekerheid Glanskop 1973-77 mogelijk waarschijnlijk zeker 640 blokken (38%)
- 18. Impact publicatie Glanskopperikelen op verspreiding Rivierengebied, Voorne-Putten, Noord-Brabant, NW Limburg “verlaten” Delen Drenthe en veenkoloniën “verlaten” Veranderingen na 1973-77: Verspreiding -18% BMP-index +40%
- 19. Verspreiding en broedzekerheid Glanskop 1998-2000 mogelijk waarschijnlijk zeker 501 blokken (30%) Voorkomen in België en Nederland is identiek aan verspreiding Beuk (stapelvoedsel) bij begin jaartelling! Nooit in Brabant? Balans: -108 (-18%)
- 20. Belgische Kempen ook onbewoond Glanskop honkvaste juvenielen (dispersie veelal <1 km): raadsel van Herdgang en avonturiers in Noord-Brabant Herdgang (Landgoed de Utrecht, Esbeek): – † Vondst 18-9-59 – Territoria tot 1990 Mierlo: – † Ringvondst 6-11-66 Brabantse Biesbosch Breda Vlaamse introductie: W. Paulussen (Turnhout): brengt legsels uit Ardennen naar Nederland in 1948/49! M†H† Feb. 2015 zingend (J. Frijters) Tilff, 23-5-66, 98 km B BB Territorium 1986-88 (R. Meijer) Permanente kolonisatie van geschikt habitat in Noord-Brabant blijft lastig. Zijn ze anno 2015 opgerukt?
- 21. Voorlopige verspreiding Glanskop 2013-15 Wat expansie ten W. van Maas (), verder identiek aan 1998-2000 Landelijke trend: ± stabiel Nog altijd dubieuze meldingen op wrn.nl, admins zeer alert
- 22. Matkop Poecile montanus • Allerlei bostypen, vooral: – Nat elzen- of berkenbroek – Dennenbos • Overvloed dood, zacht hout: – berken, wilgen – Paar hakt zelf holtes verder uit • Uitgesproken standvogel – Alleen wat dispersie van jongen • Enorme territoria: 4-15 ha • Foerageert in struiken of lage boompjes Grove dennen Broekbos
- 23. Verspreiding en broedzekerheid Matkop 1973-77 mogelijk waarschijnlijk zeker 1131 blokken (68%) Bijna elk atlas- blok met meer dan 100 ha bos buiten Wadden- eilanden en zeekleistreken
- 24. Verspreiding en broedzekerheid Matkop 1998-2000 mogelijk waarschijnlijk zeker 1083 blokken (65%) Balans: 5% afname o.a. in duinstreek
- 25. Voorlopige verspreiding Matkop 2013-15 Verspreiding krimpt verder: • Duinstreek en Voorne compleet verlaten • Laagveen & zeeklei: o.a. Friesland, Zeeuws-Vlaanderen, West-Brabant • Achterhoek, Zuid- Limburg Inventarisatieperikelen rondom de Matkop in Meijendel Hooijmans & Remeeus, 2010 In 1999 laatste Matkop, daarna verwarring met Glanskop….
- 26. Matkop trend Nederland (Rode lijst) en Brabantse Wal NL NL: 52 % afname sinds 1990 cf. Grutto, Spreeuw, Huismus.. UK: 82 % afname sinds 1994 Afname sneller dan landelijk: in 25 jaar van 10,6 0,0 paar/km2! Speelt verdroging een rol? Brabantse Wal, zes bossen (649 ha) 69 50 9 0 NL ↓ Jacht op Matkop
- 27. Afname Matkop: impact verdroging bossen1 Broekbos Groot Schietveld, 1538 ha Afname in droge bostypen, stabiel in vochtige bossen1 Ringgegevens (CES)2: als juli en augustus nat zijn, meer jongen per adulte vogel “Bij nat weer meer voedsel (insecten) beschikbaar voor uitgevlogen jongen” 1 Bulteel 2013 ; cf Boele et al. 2014, Lewis et al. 2009; 2Schekkerman & Van der Jeugd, 2014
- 28. Afname Matkop: impact opwarming klimaat ? 1 Bult 2002; 2Schekkerman & Van der Jeugd, 2014 Ringgegevens (CES)2: in warme winters stijgt overlevingskans adulte vogels Hypothese1: Minder overleving in warme vochtige winters, b.v. door bederf hamstervoorraad Invloed op voedsel (geleedpotigen) is onbekend
- 29. Afname Matkop: meer nestpredatie door Grote Bonte Specht ? Legsel verorberd door Grote Bonte Specht1. In 1UK 28%, in 2Duitsland 62% April 2013 Mei 2013Allan Rustell • Grote Bonte Specht neemt sterk toe • Speelt géén rol: vergelijkende studies in Vlaanderen3 en UK4 • Neststudie1 : “Eén specht kan kleine populatie voor altijd uitroeien” 1Rustell, Br. Birds 108 (2015) 37-41, 2BWP; 3Bulteel 2013, 4Lewis et al. 2009
- 30. • Toegenomen nestpredatie Grote Bonte Specht ? • Verdroging bossen op zandgronden1: – Cf afname Nachtegaal, Grote Lijster, Spotvogel, Wielewaal, Zomertortel • Klimaatverandering ? – Adulte vogels overleven beter in zachte winters3 – Invloed op insectenfauna onbekend • Veranderd bosbeheer: – Minder kapvlaktes minder kavels in struikfase – Minder dennenakkers • Veroudering bossen: areaal jong bos daalt – Cf afname Spotvogel, Zomertortel Matkop: mogelijke verklaringen voor afname 1 Boele et al. 2014, 1,2Bulteel 2013, 1,2 Lewis et al. 2009, 3 Schekkerman & Van der Jeugd, 2014; 4Rustell 2015;
- 31. • Herkenning – Combinatie van visuele kenmerken en geluid geeft meeste zekerheid – Pas op valkuil: Kool- en andere mezen maken geluiden die aan Glanskop doen denken – Nog steeds actueel: dubieuze meldingen (Admins alert ) • Glanskop – Verspreiding vertroebeld tot 2000, nu goed in beeld – Populatie min of meer stabiel – Extreem honkvast: trage kolonisatie van nieuw habitat • Matkop – Verspreidingsbeeld was altijd goed, profiteerde van dennenakkers – Populatie nam na 1990 meer dan 50% af ( Rode lijst) – Meerdere oorzaken, o.a. verdroging en veroudering van bossen • Met dank voor uw aandacht Matkop en Glanskop: samenvatting
- 32. Bronnen • Baillie S. R., Crick H. Q. P., Balmer D. E., Bashford R. I., Beaven L. P., Freeman S. N., Marchant J. H., Noble D. G., Raven M. J., Siriwardena G. M., Thewlis R. & Wernham C. V. 2001. Breeding birds in the wider countryside: their conservation status 2000. BTO, Thetford, England. • Bult H. 1999. Glanskop Parus palustris perikelen in West-Brabant. Limosa 72: 85-88. • Bult H. 2002a. Glanskop Parus palustris. pp. 416-417 in Sovon Vogelonderzoek Nederland, Atlas van de Nederlandse broedvogels 1998- 2000. - Nederlandse Fauna 5. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & European Invertebrate Survey- Nederland, Leiden. • Bult H. 2002b. Matkop Parus montanus. pp. 418-419 in Sovon Vogelonderzoek Nederland, Atlas van de Nederlandse broedvogels 1998- 2000. - Nederlandse Fauna 5. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & European Invertebrate Survey- Nederland, Leiden. • Bulteel G. 2013. Teloorgang en vernauwde habitatvoorkeur van de Matkop, een voorbeeld uit de Noorderkempen. Natuur. oriolus 79: 1-9. • Devillers P., Roggeman W., Tricot J., del Marmol P., Kerwijn C., Jacob J.-P., Anselin A. 1988. Atlas van de Belgische broedvogels. Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, Brussel. • Hagemeijer E. J. M. & Blair M. J. 1997. The EBCC atlas of European breeding birds: Their distribution and abundance. T & AD Poyser, London. • Hooijmans F. & Remeeus A. 2010. Inventarisatieperikelen rondom de Matkop in Meijendel. Intern rapport • Lewis A.J.G., Amar A., Charman E.C. & Stewart F.R.P. 2015. The decline of the WillowTit in Britain. British Birds 102: 386-393. • Lewis A.J.G., Amar A., Cordi-Piec D. & Thewlis R.M. 2007. Factors influencing Willow Tit Poecile montanus site occupancy: a comparison of abandoned and occupied woods. Ibis 149 (Suppl. 2): 205-213. • Lippens L. & Wille H. 1972. Atlas van de vogels in België en West-Europa. Lannoo, Tielt en Utrecht. • Paulussen W. 1993. De broedvogels van de Turnhoutse Kempen. Oriel Stringer, Brighton. • Rustell A. 2015. The effects of avian nest predation and competition on the Willow Tit in Britain. British Birds 108: 37-41. • Samenwerkingsverband Westbrabantse Vogelwerkgroepen 2007. Atlas van de West-Brabantse broedvogels. NPN media, Breda. • Schekkerman H. & van der Jeugd H. 2014. Matkop Poecile montanus. pp. 90-93 in Boele A., Van Bruggen J., Hustings F., Koffijberg K., Vergeer J.-W. & Plate C., Broedvogels in Nederland in 2012 Sovon Vogelonderzoek Nederland, Nijmegen. • van Beusekom R., Huigen P., Hustings F., de Pater K. & Thissen J. 2005. Rode lijst van de Nederlandse broedvogels. Tirion Uitgevers B.V., Baarn. • Vermeersch G., Anselin A., Devos K., Herremans M., Stevens J., Gabriëls J. & Van Der Krieken B. 2004. Atlas van de Vlaamse broedvogels 2000-2002. Instituut voor Natuurbehoud, Brussel.
- 33. NL Zand, zuid Bos laag Matkop trends: landelijk en regionaal Broekbos Grove dennen NL: 52 % afname sinds 1990 Sterker op droge zandgronden, minder in laaglandbos. Compleet op Brabantse Wal
- 34. Matkop: Dèh-Dèh-Dèh ex., 1-5 pr. ex., 6-50 pr. ex., 51-500 pr. Glanskop: “pie-Tja” Glanskop en Matkop op Brabantse Wal in 1978-83: raming per atlasblok, sommatie maart, april en mei ex., 1-5 pr. ex., 6-50 pr. Zeer algemeen in alle bossen Per atlasblok slechts 1- 2x gehoord in 5 jaar!
Notas do Editor
- Dank u voorzitter, goedemiddag dames en heren.
- Ik neem u mee met zoektochten in WB, eerst naar vermeende Glanskoppen en daarna naar verdwenen Matkoppen. Maar eerst moeten we weten hoe we het duo herkennen.
- En dat is niet makkelijk. Veldgidsen melden de Matte of Glanzende kop, vandaar hun naam, de vorm van de bef, en de vorm van kop: stierennek of rond. Maar die kenmerken overlappen en zijn onbetrouwbaar. Het lichte vleugelpaneel van de Matkop is wel bruikbaar. Het zijn de randen van armpennen en tertials. Maar, door sleet vervagen ze, en vers geruide slagpennen van de Glanskop hebben ook lichte randen.
- Een heel goed, recent ontdekt kenmerk, is een licht vlekje op de bovensnavel van de Glako. In het veld is het wel lastig te zien, en pas op voor reflecties. De vorm van de witte wang is een ander kenmerk. Bij de Matkop loopt de witte wang, via de oorstreek door tot in de nek. En daardoor lijkt hij ook een stierennek te hebben. Bij de Glako is de oorstreek grijs.
- Op deze foto is die grijze oorstreek beter te zien. Dit is een vers-geruide vogel, en u ziet dat dan alle slagpennen lichte randen hebben.
- Samenvattend, herkennen blijft lastig en is soms onmogelijk, maar hun geluiden zijn onderling karakteristiek. Met die kennis begon ik aan de zoektochten in West-Brabantse bossen. Maar eerst: waar moet je ze zoeken. De Glanskop bewoont .......
- Bult H. 2002. Glanskop Parus palustris. pp. 416-417 in Red. Sovon Vogelonderzoek Nederland, Atlas van de Nederlandse broedvogels 1998-2000. - Nederlandse Fauna 5. Nationaal Natuurhistorisch Museum Naturalis, KNNV Uitgeverij & European Invertebrate Survey-Nederland, Leiden.
- Die snelle expansie is verdacht: de jongen zwermen nauwelijks uit. Eén verklaring is dat ze bij ’t 1e onderzoek gemist werden.
- In 1978 ben ik verhuisd naar de BW en ben met Ray Teixeira, Ton Bakker en andere leden van de VWG op zoek gegaan naar Glanskoppen. Dat resulteerde in 10 stippen in de Atlas v.d. Nl vogels. Maar, per atlasblok werden ze hooguit 1-2 maal gehoord in 5 jaar tijd! En zien was er nooit bij..
- Daarna hebben we voor de WB Broedvogelatlas veel intensiever gezocht naar Glako’s, maar ze bleken onvindbaar. Ik hoorde weliswaar soms geluiden die sterk op Glako’s leken, maar het waren steeds andere soorten.
- Kun je die valkuilen publiceren in Limosa? Ik was niet blij met die opdracht omdat ik weet dat professionele karteerders voor wie ik veel respect heb hun best hadden gedaan bij het onderzoek van die boswachterijen. De meesten vatten het gelukkig positief op.
- Dit is het verspreidingsbeeld in de 1e broedvogelatlas.
- Na de publicatie werden er geen Glako’s meer gemeld in Rivierengebied, Voorne-Putten, N-B en N-W Limburg. Ook de Veenkoloniën en delen van Drenthe werden verlaten. De Glako was de enige soort in de 2e Broedvogelatlas waarvan de verspreiding flink kromp, terwijl de BMP-index sterk steeg.
- Sinds de eeuwwisseling is de verspreiding van de Glako perfect in beeld. De duinstreek, en hoge gronden in Zuid, Midden en Oost Nederland. Wat is heel frappant: dat komt perfect overeen met de verspreiding van de Beuk bij het begin van onze jaartelling.
- Komen ze nu nooit voor in N-B? Allereerst het raadsel van de Herdgang. Dit is een oud bos waar een dode vogel gevonden is en tot 1990 territoria waren, maar het ligt geïsoleerd van de brongebieden want ook in de Belgische Kempen ontbraken Glako’s. Toevallig vond ik een boek van Walter Paulussen, een eierverzamelaar uit Turnhout. Die verbaasde zich over de absentie van de Glako in de Kempen en heeft in 1948 en 1949 verschillende legsels uit de Ardennen gehaald en die door Koolmezen laten uitbroeden in een geschikt bos in NL. Ik vermoed dat die Vlaamse ontwikkelingshulp de oorsprong is van het voorkomen in de Herdgang. Maar ook op eigen kracht bereiken Belgische vogels soms ons land. Bij Mierlo is een vogel gevonden die in het voorjaar bij Tilff, in de Prov. Luik was geringd. De afstand van 98km is een van de grootste die van de soort bekend is. Ook in de BB is enige jaren een perfect gedocumenteerd territorium geweest en nog dit jaar is er een zingende Glako bij Breda gevonden. Kortom, individuele avonturiers bereiken weliswaar NB, maar dat leidt niet voor permanente kolonisatie.
- Hoever zijn ze in 2015 opgerukt. Uit de voorlopige Atlasresultaten blijkt idd enige expansie ten W. Van de Maas. Maar, in W. En M. Brabant zijn er nog steeds dubieuze meldingen op wrn.nl, die de Admins handen vol werk bezorgen..... Wat betreft de landelijke populatie, die is volgens de BMP-index min of meer stabiel. En daarmee ga ik overstappen naar de Matkop.
- Die bewoont allerlei bostypen, maar bij voorkeur natte broekbossen. En in tweede instantie droge dennenbossen. Voorwaarde is wel dat er overvloed is aan dood zacht hout, bijv berk of wilg is. Want het paar hakt zelf natuurlijke holtes verder uit. Het is ook een uitgesproken standvogel, en de territoria kunnen enorm zijn voor zo’n kleine zangvogel. Dat impliceert dat nestplaatsen of voedsel schaars zijn, en dat zoekt hij liefs in struiken of lage/jonge bomen
- Omdat de Matkop allerlei bostypen kan bewonen is de verspreiding ruimer dan van de Glako. In de 1e broedvogelatlas elk Atlasblok met meer dan 100 ha bos bezet; Alleen op de Waddeneilanden, en in klei- en laagveenstreken ontbrak de soort.
- Bij eeuwwisseling bleek de verspreiding 5% gekrompen, vooral de duinstreek leed verlies.
- En de voorlopige resultaten van de huidige Atlas laten zien dat Voorne en Duinstreek nu verlaten zijn is en er gaten vielen in Laagveen en Zeekleigebieden, maar ook Zuid-Limburg en de Achterhoek. Na het leeglopen van de Duinstreek kwamen ook daar verwisselingen aan het licht. In Meijendel was het laatste zekere territorium in 1999, maar daarna bleven er meldingen komen die waarschijnlijk betrekking hadden op Glako’s.
- Als een verspreiding krimpt dan neemt de populatie veel sterker af. En inderdaad is de landelijke BMP index sinds 1990 meer dan 50% afgenomen. Dat is in dezelfde grootte-orde als de afgang van Grutto, Spreeuw en Huismus. In Engeland is de afname sinds 1994 84%, te vergelijken met het verlies van de Zomertortel. Op de BW vond ik in 1990 in zes bossen 69 territoria, de blauwe staven, en na de eeuwwisseling daalde dat tot 50 pr. Die afname liep parallel aan de landelijke trend maar daar ging het snel bergafwaarts en vijf jaar geleden vond ik nog maar 9 paren. Dit voorjaar ben ik weer op jacht gegaan, en vond geen enkele Matkop terug. De afname op de BW verliep dus veel sneller dan in de rest van Nl. Zou dat komen door de ernstige verdroging van de BW?
- Daarover is net over de grens in het Groot Schietveld in de Prov. Antwerpen een mooie studie gedaan. Daar bleef de Matkop in vochtige bosjes, de bruine kolommen, stabiel, terwijl het aantal territoria in droge bostypen, de groene kolommen, sterk daalde gedurende de laatste 10 jaar. Uit ringgegevens blijkt dat de reproductie index, dat is het aantal juvenielen ten opzichte van adulte vogels stijgt naarmate er meer regen valt in de maanden juli en augustus. Dat geeft aan dat de jongen, nadat ze zijn uitgevlogen, beter overleven in natte zomers omdat ze meer voedsel vinden.
- Heeft de Matkop last van klimaat opwarming, b.v. omdat zijn hamstervoorraden verrotten in warme, vochtige winters. Dat blijkt niet het geval: uit ringgegevens blijkt dat als de gemiddelde temperatuur in dec. en jan. hoger is, de adulten meer kans maken om de winter te overleven. Wat de invloed is van opwarming op de samenstelling van zijn voedselpakket weten we niet.
- Zou nestpredatie door de GBS een rol spelen. Hier ziet u een nest van de Matkop in een rottende stronk in april, en een maand later is dat nest open gehakt door een GBS om eieren of jongen van de Matkop op te eten. In Engeland gebeurde dat bij 28% van de nesten, in Duitsland zelfs bij 62%, en de GBS neemt gestaag toe. Twee vergelijkende studies zeggen dat nest predatie geen rol speelt. Maar een nest studie suggereert dat verdroging weliswaar belangrijker is, maar dat een GBS een klein populatie Matkoppen uitroeien.
- Rol van nestpredatie is onduidelijk Verdroging speelt zeker een rol, vergelijk met de afname van andere soorten van vochtig bos als Nachtegaal, Grote Lijster, Spotvogel. Klimaat verandering: rol onduidelijk Wat wel een rol speelt: veranderd bosbeheer. Minder grote kapvlaktes, daarom ook minder kavels in stuik en jonge boomfase Tenslotte is veroudering van de NL bossen ongunstig voor de Matkop: areaal jong bos daalt.
- Wat zijn de hoofdpunten? Herkenning van het duo blijft lastig, alleen combinatie van horen en zien geeft zekerheid. Pas op valkuil: kool- en andere mezen maken geluiden die aan Glako doen denken. Probleem is nog steeds actueel, gezien dubieuze meldingen op wrn.nl. De verspreiding van de Glako was daardoor vertroebeld tot 2000, maar is nu perfect in beeld De populatie is min of meer stabiel, maar slaagt er nauwelijks nieuw habitat in b.v. NB te koloniseren door zijn honkvastheid. De Matkop profiteerde waarschijnlijk van de aanleg van dennenakkers na de 2e wereldoorlog, maar neemt de laatste decennia sterk af. Dat heeft meerdere oorzaken, o.a. verdroging en veroudering van onze bossen. Dames en heren, ik hoop dat het lastige duo u geboeid heeft. Ik dank u voor uw aandacht!
- 82%, grootte 10,2/10,2 positie 1,5/3