SlideShare uma empresa Scribd logo
1 de 9
Baixar para ler offline
बच्चे काम पर जा रहे हैं
- राजेश जोशी
राजेश जोशी (जन्म १९४६) साहहत्य अकादमी द्वारा
पुरस्कृ त हहन्दी साहहत्यकार हैं। उनका जन्म मध्य प्रदेश के नरससिंहगढ़
जजले में हुआ। उन्होंने सशक्षा पूरी करने के बाद पत्रकाररता शुरू की और कु छ
सालों तक अध्यापन ककया। राजेश जोशी ने कववताओिं के अलावा कहाननयााँ,
नाटक, लेख और हटप्पणियााँ भी सलखीिं। साथ ही उन्होंने कु छ नाट्य रूपािंतर
तथा कु छ लघु किल्मों के सलए पटकथा लेखन का कायय भी ककया। उनके
द्वारा भतृहरर की कववताओिं की अनुरचना भूसमका "कल्पतरू यह भी" एविं
मायकोवस्की की कववता का अनुवाद "पतलून पहहना बादल" नाम से ककए
गए है। कई भारतीय भाषाओिं के साथ-साथ अाँग्रेजी, रूसी और जमयन में भी
उनकी कववताओिं के अनुवाद प्रकासशत हुए हैं।
राजेश जोशी के चार कववता-सिंग्रह- एक हदन बोलेंगे पेड़, समट्टी का
चेहरा, नेपथ्य में हाँसी और दो पिंजततयों के बीच, दो कहानी सिंग्रह -
सोमवार और अन्य कहाननयााँ, कवपल का पेड़, तीन नाटक - जादू
जिंगल, अच्छे आदमी, टिंकारा का गाना। इसके अनतररतत
आलोचनात्मक हटप्पणियों की ककताब - एक कवव की नोटबुक
प्रकासशत हुए हैं।उन्हें शमशेर सम्मान, पहल सम्मान, मध्य प्रदेश
सरकार का सशखर सम्मान और माखनलाल चतुवेदी पुरस्कार के
साथ के न्र साहहत्य अकादमी के प्रनतजठित सम्मान से सम्माननत
ककया गया है। राजेश जोशी की कववताएाँ गहरे सामाजजक असभप्राय
वाली होती हैं। वे जीवन के सिंकट में भी गहरी आस्था को उभारती
हैं। उनकी कववताओिं में स्थानीय बोली-बानी, समजाज़ और मौसम
सभी कु छ व्याप्त है। उनके काव्यलोक में आत्मीयता और
लयात्मकता है तथा मनुठयता को बचाए रखने का एक ननरिंतर सिंघषय
भी। दुननया के नठट होने का खतरा राजेश जोशी को जजतना प्रबल
हदखाई देता है, उतना ही वे जीवन की सिंभावनाओिं की खोज के सलए
बेचैन हदखाई देते हैं।
कोहरे से ढाँकी सड़क पर बच्चे काम पर जा रहे हैं
सुबह सुबह
बच्चे काम पर जा रहे हैं
हमारे समय की सबसे भयानक पिंजतत है यह
भयानक है इसे वववरि के तरह सलखा जाना
सलखा जाना चाहहए इसे सवाल की तरह
काम पर तयों जा रहे हैं बच्चे?
तया अिंतररक्ष में गगर गई हैं सारी गेंदें
तया दीमकों ने खा सलया हैं
सारी रिंग बबरिंगी ककताबों को
तया काले पहाड़ के नीचे दब गए हैं सारे णखलौने
तया ककसी भूकिं प में ढह गई हैं
सारे मदरसों की इमारतें
तया सारे मैदान, सारे बगीचे और घरों के
आाँगन
खत्म हो गए हैं एकाएक
तो किर बचा ही तया है इस दुननया में?
ककतना भयानक होता अगर ऐसा होता
भयानक है लेककन इससे भी ज्यादा यह
कक हैं सारी चीज़ें हस्बमामूल
पर दुननया की हज़ारों सड़कों से गुजते हुए
बच्चे, बहुत छोटे छोटे बच्चे
काम पर जा रहे हैं।
'बच्चे काम पर जा रहे हैं' यह कववता बाल मजदूरी की ओर हमारा
ध्यान आकवषयत करती है। भारत एक ववशाल जनसमूह वाला देश है।
यहााँ पर गरीबी और असशक्षा का ववस्तार है। लोग गरीबी के कारि
भूखे मरने के सलए वववश हैं। धन का अभाव असशक्षा को बढ़ावा देता
है। गरीब बच्चों को खेलने-कू दने और पढ़ने की उम्र में मजदूरी करने
के सलए वववश होना पड़ता है। गरीबी के कारि माता-वपता बच्चों से
उनका बचपना छीनकर उनके हाथों में काम सौंप देते हैं। कवव राजेश
जोशी हमारे समाज में व्याप्त इस समस्या से आहत हैं। अपनी कववता
के माध्यम से वह समाज को जागृत करना चाहते हैं ताकक बच्चों के
बचपन को काम की भट्टी में झौंकने से रोका जा सके । यह हमारे देश
के सलए बड़ी शोचनीय बात है। लेखक पूरी कोसशश करता है कक इस
कववता के माध्यम से देश और समाज के सम्मुख प्रश्न रख सके कक
यह बच्चे तयों काम पर जा रहे हैं। कहीिं न कहीिं इसमें देश और
समाज का दोष है जो कक यह बच्चे काम पर जा रहे हैं। इनके बचपने
को नठट होने से रोकने के सलए कवव ने इस कववता की रचना की है।
बाल श्रम एक भयानक सचाई
Bacchey kaam par ja rahe hain by Rajesh joshi
१.तरुि िाकु र
२.समीक्षा िाकु र
३.वप्रयािंशु िाकु र

Mais conteúdo relacionado

Mais procurados

वाक्य विचार
वाक्य विचारवाक्य विचार
वाक्य विचारARSHITGupta3
 
PPt on Ras Hindi grammer
PPt on Ras Hindi grammer PPt on Ras Hindi grammer
PPt on Ras Hindi grammer amarpraveen400
 
Gram shree by sumitranandan pant
Gram shree by sumitranandan pantGram shree by sumitranandan pant
Gram shree by sumitranandan pantRoyB
 
Ram Lakshman Parshuram Samvad PPT Poem Class 10 CBSE
Ram Lakshman Parshuram Samvad PPT Poem Class 10 CBSERam Lakshman Parshuram Samvad PPT Poem Class 10 CBSE
Ram Lakshman Parshuram Samvad PPT Poem Class 10 CBSEOne Time Forever
 
Hindi Project - Alankar
Hindi Project - AlankarHindi Project - Alankar
Hindi Project - Alankardahiyamohit
 
मुंशी प्रेमचंद
मुंशी प्रेमचंदमुंशी प्रेमचंद
मुंशी प्रेमचंदMalhar Jadav
 
विशेषण एवं उनके प्रकार
विशेषण एवं उनके प्रकारविशेषण एवं उनके प्रकार
विशेषण एवं उनके प्रकारDharmesh Upadhyay
 
कबीरदास
कबीरदासकबीरदास
कबीरदासAditya Taneja
 
Munshi premchand ppt by satish
Munshi premchand ppt by  satishMunshi premchand ppt by  satish
Munshi premchand ppt by satishsatiishrao
 
मुहावरे और लोकोक्तियाँ
मुहावरे और लोकोक्तियाँमुहावरे और लोकोक्तियाँ
मुहावरे और लोकोक्तियाँSuraj Kumar
 
समृति class 9 sanchayan with images and writer details
समृति class 9 sanchayan with images and writer detailsसमृति class 9 sanchayan with images and writer details
समृति class 9 sanchayan with images and writer detailsAyush kumar
 

Mais procurados (20)

वाक्य विचार
वाक्य विचारवाक्य विचार
वाक्य विचार
 
Surdas Ke Pad
Surdas Ke PadSurdas Ke Pad
Surdas Ke Pad
 
PPt on Ras Hindi grammer
PPt on Ras Hindi grammer PPt on Ras Hindi grammer
PPt on Ras Hindi grammer
 
Dust of snow
Dust of snowDust of snow
Dust of snow
 
upsarg
upsargupsarg
upsarg
 
Gram shree by sumitranandan pant
Gram shree by sumitranandan pantGram shree by sumitranandan pant
Gram shree by sumitranandan pant
 
रस
रसरस
रस
 
Ram Lakshman Parshuram Samvad PPT Poem Class 10 CBSE
Ram Lakshman Parshuram Samvad PPT Poem Class 10 CBSERam Lakshman Parshuram Samvad PPT Poem Class 10 CBSE
Ram Lakshman Parshuram Samvad PPT Poem Class 10 CBSE
 
Gillu
GilluGillu
Gillu
 
Alankar
AlankarAlankar
Alankar
 
Hindi Project - Alankar
Hindi Project - AlankarHindi Project - Alankar
Hindi Project - Alankar
 
मुंशी प्रेमचंद
मुंशी प्रेमचंदमुंशी प्रेमचंद
मुंशी प्रेमचंद
 
Hindi grammar
Hindi grammarHindi grammar
Hindi grammar
 
विशेषण एवं उनके प्रकार
विशेषण एवं उनके प्रकारविशेषण एवं उनके प्रकार
विशेषण एवं उनके प्रकार
 
कबीरदास
कबीरदासकबीरदास
कबीरदास
 
Munshi premchand ppt by satish
Munshi premchand ppt by  satishMunshi premchand ppt by  satish
Munshi premchand ppt by satish
 
Hindi रस
Hindi रसHindi रस
Hindi रस
 
मुहावरे और लोकोक्तियाँ
मुहावरे और लोकोक्तियाँमुहावरे और लोकोक्तियाँ
मुहावरे और लोकोक्तियाँ
 
समृति class 9 sanchayan with images and writer details
समृति class 9 sanchayan with images and writer detailsसमृति class 9 sanchayan with images and writer details
समृति class 9 sanchayan with images and writer details
 
Lost spring
Lost springLost spring
Lost spring
 

Semelhante a Bacchey kaam par ja rahe hain by Rajesh joshi

झुंझुरका पोवारी बाल इ मासिक डिसेंम्बर 2022
झुंझुरका पोवारी बाल इ मासिक डिसेंम्बर 2022झुंझुरका पोवारी बाल इ मासिक डिसेंम्बर 2022
झुंझुरका पोवारी बाल इ मासिक डिसेंम्बर 2022Kshtriya Panwar
 
Shivna sahityiki january march 2021
Shivna sahityiki january march 2021Shivna sahityiki january march 2021
Shivna sahityiki january march 2021Shivna Prakashan
 
VIBHOM SWAR OCTOBER DECEMBER 2022.pdf
VIBHOM SWAR OCTOBER DECEMBER 2022.pdfVIBHOM SWAR OCTOBER DECEMBER 2022.pdf
VIBHOM SWAR OCTOBER DECEMBER 2022.pdfVibhom Swar
 
Shivna sahityiki april june 2021
Shivna sahityiki april june 2021Shivna sahityiki april june 2021
Shivna sahityiki april june 2021Shivna Prakashan
 
झुंझुरका बाल इ मासिक जुलै 2022.pdf
झुंझुरका बाल इ मासिक जुलै 2022.pdfझुंझुरका बाल इ मासिक जुलै 2022.pdf
झुंझुरका बाल इ मासिक जुलै 2022.pdfKshtriya Panwar
 
झुंझुरका बाल इ मासिक फेब्रुवारी 2023-1.pdf
झुंझुरका बाल इ मासिक फेब्रुवारी 2023-1.pdfझुंझुरका बाल इ मासिक फेब्रुवारी 2023-1.pdf
झुंझुरका बाल इ मासिक फेब्रुवारी 2023-1.pdfKshtriya Powar
 
SHIVNA SAHITYIKI JANUARY- MARCH 2024.pdf
SHIVNA SAHITYIKI JANUARY- MARCH 2024.pdfSHIVNA SAHITYIKI JANUARY- MARCH 2024.pdf
SHIVNA SAHITYIKI JANUARY- MARCH 2024.pdfShivna Prakashan
 
Shivna sahityiki jult september 2021
Shivna sahityiki jult september 2021Shivna sahityiki jult september 2021
Shivna sahityiki jult september 2021Shivna Prakashan
 
SK Mishra, SRG, AP 9059037899
SK Mishra, SRG, AP 9059037899SK Mishra, SRG, AP 9059037899
SK Mishra, SRG, AP 9059037899rocky0987
 
पाठ 14 लोकगीत 1.pptx
पाठ 14 लोकगीत 1.pptxपाठ 14 लोकगीत 1.pptx
पाठ 14 लोकगीत 1.pptxkmangalakshmi
 
Vibhom swar april june 2021
Vibhom swar april june 2021Vibhom swar april june 2021
Vibhom swar april june 2021Vibhom Swar
 
SHIVNA SAHITYIKI JULY SEPTEMBER 2022.pdf
SHIVNA SAHITYIKI JULY SEPTEMBER 2022.pdfSHIVNA SAHITYIKI JULY SEPTEMBER 2022.pdf
SHIVNA SAHITYIKI JULY SEPTEMBER 2022.pdfShivna Prakashan
 
स्व. जयपाल सिंह पटले पोवारी साहित्य का पितामह
स्व. जयपाल सिंह पटले पोवारी साहित्य का पितामहस्व. जयपाल सिंह पटले पोवारी साहित्य का पितामह
स्व. जयपाल सिंह पटले पोवारी साहित्य का पितामहKshtriya Panwar
 
झुंझुरका बाल इ मासिक नोव्हेंबर 2022.pdf
झुंझुरका बाल इ मासिक नोव्हेंबर 2022.pdfझुंझुरका बाल इ मासिक नोव्हेंबर 2022.pdf
झुंझुरका बाल इ मासिक नोव्हेंबर 2022.pdfKshtriya Powar
 
भीष्म साहनी की प्रमुख रचनाएं.pdf
भीष्म साहनी की प्रमुख रचनाएं.pdfभीष्म साहनी की प्रमुख रचनाएं.pdf
भीष्म साहनी की प्रमुख रचनाएं.pdfSoulvedaHindi
 
Emailing Presentation1 HINDI 2 SHIVANI.pdf
Emailing Presentation1 HINDI 2 SHIVANI.pdfEmailing Presentation1 HINDI 2 SHIVANI.pdf
Emailing Presentation1 HINDI 2 SHIVANI.pdfBittuJii1
 
Vibhom swar april june 2022
Vibhom swar april june 2022Vibhom swar april june 2022
Vibhom swar april june 2022Vibhom Swar
 
Vibhom swar october december 2021
Vibhom swar october december 2021Vibhom swar october december 2021
Vibhom swar october december 2021Vibhom Swar
 

Semelhante a Bacchey kaam par ja rahe hain by Rajesh joshi (20)

Powari Sahitya Sarita
Powari Sahitya SaritaPowari Sahitya Sarita
Powari Sahitya Sarita
 
झुंझुरका पोवारी बाल इ मासिक डिसेंम्बर 2022
झुंझुरका पोवारी बाल इ मासिक डिसेंम्बर 2022झुंझुरका पोवारी बाल इ मासिक डिसेंम्बर 2022
झुंझुरका पोवारी बाल इ मासिक डिसेंम्बर 2022
 
Shivna sahityiki january march 2021
Shivna sahityiki january march 2021Shivna sahityiki january march 2021
Shivna sahityiki january march 2021
 
Devghar
Devghar Devghar
Devghar
 
VIBHOM SWAR OCTOBER DECEMBER 2022.pdf
VIBHOM SWAR OCTOBER DECEMBER 2022.pdfVIBHOM SWAR OCTOBER DECEMBER 2022.pdf
VIBHOM SWAR OCTOBER DECEMBER 2022.pdf
 
Shivna sahityiki april june 2021
Shivna sahityiki april june 2021Shivna sahityiki april june 2021
Shivna sahityiki april june 2021
 
झुंझुरका बाल इ मासिक जुलै 2022.pdf
झुंझुरका बाल इ मासिक जुलै 2022.pdfझुंझुरका बाल इ मासिक जुलै 2022.pdf
झुंझुरका बाल इ मासिक जुलै 2022.pdf
 
झुंझुरका बाल इ मासिक फेब्रुवारी 2023-1.pdf
झुंझुरका बाल इ मासिक फेब्रुवारी 2023-1.pdfझुंझुरका बाल इ मासिक फेब्रुवारी 2023-1.pdf
झुंझुरका बाल इ मासिक फेब्रुवारी 2023-1.pdf
 
SHIVNA SAHITYIKI JANUARY- MARCH 2024.pdf
SHIVNA SAHITYIKI JANUARY- MARCH 2024.pdfSHIVNA SAHITYIKI JANUARY- MARCH 2024.pdf
SHIVNA SAHITYIKI JANUARY- MARCH 2024.pdf
 
Shivna sahityiki jult september 2021
Shivna sahityiki jult september 2021Shivna sahityiki jult september 2021
Shivna sahityiki jult september 2021
 
SK Mishra, SRG, AP 9059037899
SK Mishra, SRG, AP 9059037899SK Mishra, SRG, AP 9059037899
SK Mishra, SRG, AP 9059037899
 
पाठ 14 लोकगीत 1.pptx
पाठ 14 लोकगीत 1.pptxपाठ 14 लोकगीत 1.pptx
पाठ 14 लोकगीत 1.pptx
 
Vibhom swar april june 2021
Vibhom swar april june 2021Vibhom swar april june 2021
Vibhom swar april june 2021
 
SHIVNA SAHITYIKI JULY SEPTEMBER 2022.pdf
SHIVNA SAHITYIKI JULY SEPTEMBER 2022.pdfSHIVNA SAHITYIKI JULY SEPTEMBER 2022.pdf
SHIVNA SAHITYIKI JULY SEPTEMBER 2022.pdf
 
स्व. जयपाल सिंह पटले पोवारी साहित्य का पितामह
स्व. जयपाल सिंह पटले पोवारी साहित्य का पितामहस्व. जयपाल सिंह पटले पोवारी साहित्य का पितामह
स्व. जयपाल सिंह पटले पोवारी साहित्य का पितामह
 
झुंझुरका बाल इ मासिक नोव्हेंबर 2022.pdf
झुंझुरका बाल इ मासिक नोव्हेंबर 2022.pdfझुंझुरका बाल इ मासिक नोव्हेंबर 2022.pdf
झुंझुरका बाल इ मासिक नोव्हेंबर 2022.pdf
 
भीष्म साहनी की प्रमुख रचनाएं.pdf
भीष्म साहनी की प्रमुख रचनाएं.pdfभीष्म साहनी की प्रमुख रचनाएं.pdf
भीष्म साहनी की प्रमुख रचनाएं.pdf
 
Emailing Presentation1 HINDI 2 SHIVANI.pdf
Emailing Presentation1 HINDI 2 SHIVANI.pdfEmailing Presentation1 HINDI 2 SHIVANI.pdf
Emailing Presentation1 HINDI 2 SHIVANI.pdf
 
Vibhom swar april june 2022
Vibhom swar april june 2022Vibhom swar april june 2022
Vibhom swar april june 2022
 
Vibhom swar october december 2021
Vibhom swar october december 2021Vibhom swar october december 2021
Vibhom swar october december 2021
 

Bacchey kaam par ja rahe hain by Rajesh joshi

  • 1. बच्चे काम पर जा रहे हैं - राजेश जोशी
  • 2. राजेश जोशी (जन्म १९४६) साहहत्य अकादमी द्वारा पुरस्कृ त हहन्दी साहहत्यकार हैं। उनका जन्म मध्य प्रदेश के नरससिंहगढ़ जजले में हुआ। उन्होंने सशक्षा पूरी करने के बाद पत्रकाररता शुरू की और कु छ सालों तक अध्यापन ककया। राजेश जोशी ने कववताओिं के अलावा कहाननयााँ, नाटक, लेख और हटप्पणियााँ भी सलखीिं। साथ ही उन्होंने कु छ नाट्य रूपािंतर तथा कु छ लघु किल्मों के सलए पटकथा लेखन का कायय भी ककया। उनके द्वारा भतृहरर की कववताओिं की अनुरचना भूसमका "कल्पतरू यह भी" एविं मायकोवस्की की कववता का अनुवाद "पतलून पहहना बादल" नाम से ककए गए है। कई भारतीय भाषाओिं के साथ-साथ अाँग्रेजी, रूसी और जमयन में भी उनकी कववताओिं के अनुवाद प्रकासशत हुए हैं।
  • 3. राजेश जोशी के चार कववता-सिंग्रह- एक हदन बोलेंगे पेड़, समट्टी का चेहरा, नेपथ्य में हाँसी और दो पिंजततयों के बीच, दो कहानी सिंग्रह - सोमवार और अन्य कहाननयााँ, कवपल का पेड़, तीन नाटक - जादू जिंगल, अच्छे आदमी, टिंकारा का गाना। इसके अनतररतत आलोचनात्मक हटप्पणियों की ककताब - एक कवव की नोटबुक प्रकासशत हुए हैं।उन्हें शमशेर सम्मान, पहल सम्मान, मध्य प्रदेश सरकार का सशखर सम्मान और माखनलाल चतुवेदी पुरस्कार के साथ के न्र साहहत्य अकादमी के प्रनतजठित सम्मान से सम्माननत ककया गया है। राजेश जोशी की कववताएाँ गहरे सामाजजक असभप्राय वाली होती हैं। वे जीवन के सिंकट में भी गहरी आस्था को उभारती हैं। उनकी कववताओिं में स्थानीय बोली-बानी, समजाज़ और मौसम सभी कु छ व्याप्त है। उनके काव्यलोक में आत्मीयता और लयात्मकता है तथा मनुठयता को बचाए रखने का एक ननरिंतर सिंघषय भी। दुननया के नठट होने का खतरा राजेश जोशी को जजतना प्रबल हदखाई देता है, उतना ही वे जीवन की सिंभावनाओिं की खोज के सलए बेचैन हदखाई देते हैं।
  • 4. कोहरे से ढाँकी सड़क पर बच्चे काम पर जा रहे हैं सुबह सुबह बच्चे काम पर जा रहे हैं हमारे समय की सबसे भयानक पिंजतत है यह भयानक है इसे वववरि के तरह सलखा जाना सलखा जाना चाहहए इसे सवाल की तरह काम पर तयों जा रहे हैं बच्चे? तया अिंतररक्ष में गगर गई हैं सारी गेंदें तया दीमकों ने खा सलया हैं सारी रिंग बबरिंगी ककताबों को तया काले पहाड़ के नीचे दब गए हैं सारे णखलौने तया ककसी भूकिं प में ढह गई हैं सारे मदरसों की इमारतें
  • 5. तया सारे मैदान, सारे बगीचे और घरों के आाँगन खत्म हो गए हैं एकाएक तो किर बचा ही तया है इस दुननया में? ककतना भयानक होता अगर ऐसा होता भयानक है लेककन इससे भी ज्यादा यह कक हैं सारी चीज़ें हस्बमामूल पर दुननया की हज़ारों सड़कों से गुजते हुए बच्चे, बहुत छोटे छोटे बच्चे काम पर जा रहे हैं।
  • 6. 'बच्चे काम पर जा रहे हैं' यह कववता बाल मजदूरी की ओर हमारा ध्यान आकवषयत करती है। भारत एक ववशाल जनसमूह वाला देश है। यहााँ पर गरीबी और असशक्षा का ववस्तार है। लोग गरीबी के कारि भूखे मरने के सलए वववश हैं। धन का अभाव असशक्षा को बढ़ावा देता है। गरीब बच्चों को खेलने-कू दने और पढ़ने की उम्र में मजदूरी करने के सलए वववश होना पड़ता है। गरीबी के कारि माता-वपता बच्चों से उनका बचपना छीनकर उनके हाथों में काम सौंप देते हैं। कवव राजेश जोशी हमारे समाज में व्याप्त इस समस्या से आहत हैं। अपनी कववता के माध्यम से वह समाज को जागृत करना चाहते हैं ताकक बच्चों के बचपन को काम की भट्टी में झौंकने से रोका जा सके । यह हमारे देश के सलए बड़ी शोचनीय बात है। लेखक पूरी कोसशश करता है कक इस कववता के माध्यम से देश और समाज के सम्मुख प्रश्न रख सके कक यह बच्चे तयों काम पर जा रहे हैं। कहीिं न कहीिं इसमें देश और समाज का दोष है जो कक यह बच्चे काम पर जा रहे हैं। इनके बचपने को नठट होने से रोकने के सलए कवव ने इस कववता की रचना की है।
  • 7. बाल श्रम एक भयानक सचाई
  • 9. १.तरुि िाकु र २.समीक्षा िाकु र ३.वप्रयािंशु िाकु र