2. UTANGULIZI Harakatizakisiasanchini Tanzania zinaanzianaMkutanowa Berlin mwaka 1884. Katikamakubalianoyajumlayamkutanohuo, kifungu cha VI kiliwekawaziwajibuwaSerikalizotezakikolonibaraniAfrikakutoaulinzimaalumnakuusaidiaUkristokatikamakoloniyao. “Christian missionaries, scientists and explorers, with their followers, property and collections, shall likewise be the objects of especial protection”.(The Berlin Conference, General Act, article VI) 2
3. Contd……… Matokeoyake, sera zaserikalizakikolonizaKijerumaninaKiingerezanchini Tanzania, zilikuwakuwapendeleawakristokatikaelimu, ajiranahudumazajamii. Kanisalilijiimarishakwakutumiaupendeleohuunakuitumiaserikalikuwakandamizawaislamu. Waislamuwakawatabaka la wanyongekielimu, ajiranahudumazajamii. UhusianohuuwaKanisanaserikaliulianzatanguenziyaukoloniwaWajerumanimwaka 1905 pale Askofu Thomas SpreiterwaJimboKuu la Dar es Salaam alipoingiaMkatabawaMaridhiano (MoU) naGavanawawakatihuo. 3
4. Contd…… KatikakitabuHistoriayaJimboKuu la Dar es Salaam, tunanukuu;- “Askofualisisitizakwambahaitoshikufunguamashuletunakufundishawatotodini, balinilazimapiakuinuahalinzimayashulezetu …kusudihaliilingane au iweborazaidikulikohaliyashulezaserikali” (D.H.Mbiku, HistoriayaJimboKuu la Dar es Salaam, uk. 73) Ili kutimizalengohili, AskofuSpreiteralionananaGavanawaKijerumaniwakatihuonakukubaliananaekamaifuatavyo;-. 4
8. Contd… Mwaka 1929, waislamuwakaanzishachama cha ustawiwawaafrika -African Association (AA). Mwaka 1933, wakakibadilijinanakukiita TAA-Tanganyika African Association. Chama hikikiliongozwanawaislamuambaopiawalikuwaviongoziwaAljaamiatulIslamiyaFii Tanganyika hadimwaka 1953 NyererealipochaguliwakuwaRaisiwa TAA baadayaAbdulwahid Sykes. Mwaka 1954, TAA ikabadilishwajinanakuwa TANU-Tanganyika African Union- ilikupiganiahakiyawatangayikakujitawala. 8
9. Contd…. Wakatiwotewaharakatihizizawaislamukuanzia AA na TAA, wakristowalijiwekambalinasiasakwasababuUkristouliokuwandiyodinirasmiyaDola. Lakinikuanziamwaka 1954 ushirikiwawakristokatikasiasaukachukuasurampyakwakuingiaNyererekatikauongoziwa TANU. 9
10. Contd…. KupitiaNyerere, wakristowakajiandaakuitawala Tanganyika hurupasinawaislamukujuakwambaNyererekuingiakatikasiasanimpangomakhsusiwaKanisa. John Sivalonanasema“NyerereambayemwenyewealikuwamkatolikialikuwanauhusianowakaribusananaviongozifulaniwaKanisanahivyoalionekanakuwanikiungokatiyaKanisanaSerikali.” (KanisaKatolikinaSiasaya Tanzania Bara 1953-1985) 10
11. Nyererealiandaliwanakanisa Hatuwezikuzungumzaharakatizakisiasa Tanzania naatharizakekwawaislamupasinakumzungumzia Julius Nyerere. Tumekwishaonakuwa “NyererealikuwanauhusianonaviongozifulaniwaKanisa” (Sivalon). MaanayakenikwambaKanisalilijiandaakushikahatamuzasiasanaserikali Tanzania. 11
12. Contd… Hao “viongozifulani” mmojawaoniPadri Walsh –KatibuMtendajiwaIdarayaElimuyaKanisaambayendiyealiyekuwamkufunziwaNyerere (mentor) kuhususiasa. John Sivalonanasema“Wawilihawawalikuwamarafikinamaranyingi, inasemekanawalikuwawakizungumzakatikajumba la ‘White Fathers’. MojayamazungumzoyaobilashakayalikuwajuuyaNyererekujihusishakikamilifunasiasayakuteteauhuru”. (Sivalon, uk. 17) 12
13. Contd.. KatikabaruayakekwendaMakaoMakuuyaKanisa Vatican kwaidaraiitwayo Propaganda Fidei, Padri William Collins KatibuMkuuwaShirika la watawa la Maryknoll Fathers aliandika;- “Shirika la MaryknolllimekubalikulipiatiketiyakwendaMarekaninakurudiUingerezakwa vile huyunikiongozimkatoliki..Kwa vile niniayaserikaliyaWaingerezakuwaandaawenyejikwamadaraka, Shirika la Maryknolllimeonakuwamsaadawowotelinaowezakuwapatiaviongoziwakatolikinikulisaidiakanisa”. (William Collins, Report on Julius Nerere, Maryknoll Fathers Central Archives). 13
14. Contd… HuundioulikuwamkakatirasmiwakanisaKatolikikamaunavyosisitizwatenakatikanukuuifuatayo;- “Kuna hatariya TANU kusambaratishwanatofautizakidini. Piaupouwezekanowa TANU kutodumukatikaudhibitiwamadhumuni, malengona sera zakekamailivyokuwahadisasa. Hatimayakeinategemeauwezowa wale watakaoshikamadarakamiakamichacheijayo…kwaumuhimuhuo, upoumuhimuwahaliyajuuwakuwahimizaWakatolikiwaadilifukujihusishaipasavyokatika TANU ikiwandiyonjiapekeeyakudumishauzalendowakiafrikailiusiangukiekatikamawakalawapotovu” (Confidential Diary-Tanganyika” Maryknoll Central Archives, New York) 14
15. Contd… UkwelihuuunatufanyatuelewekwaninimarabaadayaNyererekuingiakatika TAA upepowakisiasaghaflaukabadilimwelekeonakuwa ‘harakatizakisiasazaKanisa’. Kanisalikahakikishalinatumiakilaliwezaloikiwemovyombovyakevyahabarikama vile gazeti la Kanisa la ‘Kiongozi’ kuijenga TANU ilikujihakikishianguvuyakisiasanakiutawalakatika Tanganyika huru. 15
23. CONTD… Kwanza walianzakwakupigamaarufukuMahakamayaKadhimwaka 1963 nakuletaSheriamojayakisekula. Lengonikuwaondoleawaislamubaadhiyautambulishowao (Muslim Identity) nakuwachanganyanawakristo (Assimilation of Muslims) hivyokuwafanyawasijitambuekuwawaonikundijamii. Kishawakapigamarufukuvyamavingimwaka 1965 nakuwekamfumowachamakimojakwasababuwalikhofiawaislamuwasijijengetenakisiasakupitiachamakingine. 23
24. Contd… KishawakajanaAzimio la ArushanaSiasayaUjamaamwaka 1967, hiyoilikuwa sera yaKanisatangumwaka 1905-1910 walipoanzishavijijivyaujamaachiniyaAskofuSpreiter. “Kwanamnafulani, vijiji vile vilifanananavijijivyaujamaavilivyokamilika. Kwakawaidavijanawalijenganyumbazaokwapamojakusaidiana. Sikutatuhatatanowalifanyakazikatikashamba la umma. Nidhamunatabiayakilammojaziliangaliwanakulindwanaviongoziwakijijipamojanawamisionari” (D.H.Mbiku, HistoriayaJimboKuu la Dar es Salaam, uk. 84) Azimio la ArushalilitaifishanjiakuuzauchumiambazokwakiasikikubwazilikuwamikononimwawaislamuhusuusanviwandanamajumbaambayoyalimilikiwanaMsajiliwaMajumba (Shirika la Nyumba la Taifa). 24
25. Madharaya SERA YA MFUMO WA CHAMA KIMOJA, azimio la arushanasiasayaujamaakwawaislamuwatanzania UamuziwakufutaMahakamazaKadhiuliwaathiriwaislamukatikautekelzajiwamafundishoyadiniyaonakuwaathirikiuchumi-mirathi, ndoa, talakan.k. Uamuziwakufutamfumowavyamavingiuliwanyimawaislamufursayachamambadalahivyokuwafanyaimawatumwakisiasa au kukosakabisafursayakushirikikatikaharakatizakisiasa. Sera yautaifishaji (Nationalization) ilisababishawawekezajiwaislamuhasawahindikuhamanchinihivyokuuanguvuzawaislamukiuchumi. Siasazautaifanauzalendo (Nationalism) ziliuaumojawawaislamuchiniya EAMWS nakuathirimipangoyamaendeleoyawaislamukielimu. 25
27. Contd… MaaskofumbalimbaliwaliwahimizawakristokwendakatikavijijivyaujamaakwasababukwaoilikuwafursayakipekeekamaAskofu Christopher Mwolekaalivyonukuliwaakisema;- “Katikahistoria, Kanisahalijapatanafasikamahiiyakuonyeshakwavitendoyaleambayolimekuwalikuhubirikwakarnenyingi.. Kijijiambachowatu wake wanahimizwakuwasehemuyamwilimmojaniimahalipazurikwaUkristokufanikiwa. Hapa Tanzania uwanjaumekwishatayarishwa, kinachobakinikuenezanakukuzainjili…hivyo, vijijiniwakristowaanzishejumuiyaziwekamasumakukuwavutawengine” (C. Mwoleka and J. Healey eds.., “Ujamaa and Christian Communities,” Spearhead No. 45). 27
29. Contd… Mwakahuohuowa 1970, NyererealikuwaameshawaambiaMaaskofukuwaanatakakulipaKanisanafasiyakipekee. AkizungumzanaKatibuMkuuwa TEC, PadriRweyemamualiyekuwaamemtembeleaIkulu, Nyererealisema;- “I am just a lay man but tell the Bishops that I am trying to do whatever I can to give my church a better chance so that it will not be blamed as it is in Latin America” (Van Bergen, Religion and Development in Tanzania). 29
30. Contd… SivalonanasemaAzimio la ArushalinasisitizamaadiliyaKikristonaananukuu;- “Hakunaatakayetiliamashakamiongozoiliyokatika ‘Azimio la Arusha’. Tunapotafakari ‘Azimio la Arusha’, tunakumbukaariyawakristowa kwanza kamailivyoandikwakatikaMatendoyaMitume..(Ibid, uk.2). Kwahiyokwamudawotewaserikaliyaawamuya kwanza namfumowachamakimoja, harakatizakisiasazilikuwaniKanisakupambananaUislamunaWaislamukatikakilanyanjanakujengaMfumoKristo. 30
31. CONTD… John Sivalonanasemamwaka 1969 uliitwa “MwakawaSeminazaMafunzo” naananukuuazimio la Mkutanouliofanyika Chuo Kikuu Dar es Salaam;- “ViongoziwaKanisawanaombwakushirikikikamilifukatikamaendeleoyavijijinikwauwezowaowotenakufuatamipangoyaserikali. KanisalinaombwakusaidiakuwaelimishawatukwamtazamompyanamaadiliyaKikristoyaliyomokatikasiasayaujamaaambayohutegemewasananamaendeleoyakisiasa” (Sivalon, uk.45) 31
34. 3.0 HARAKATI ZA KISIASA KATIKA MFUMO WA VYAMA VINGI (1992 TODATE) Hatimaye sera yaMwalimuNyererenaKanisayaUjamaanaKujitegemeaikafelivibaya. Ukichangiana Vita vyaKageraambavyopiavilianzishwanaMfumoKristo, uchumiwa Tanzania ukaporomokananchikuingiakatikakipindikigumu cha haliyamaisha. Profesa Ali MazruialikuitakufelihukukwaSiasayaUjamaanaKujitegemea“Nyerere’s policy of Socialism seemed a heroic failure”. (Prof. Ali Mazrui, The Africans, A Triple Heritage, BBC Documentary). Ndiyo, ingawaalifelivibaya, kwaKanisaKatolikiNyerereni “Hero” ndiyomaanawamemtangazakuwa “MwenyeHeri” akielekeakatika “Utakatifu”. 34
35. Contd… Akikabiliwanahalimbayayauchumi, Nyerereakalazimikakung’atukanakumkabidhinchi Ali Hassan Mwinyimnamomwaka 1985. Kipindichote cha RaisMwinyikilitawaliwanaupinzanimkubwawaKanisahukuKanisalikijipangaupyakwakurejeshamfumowasiasawaVyamaVingimwaka 1992. Julius Nyerereakawamwongozajimkubwawaujenziwamfumowavyamavingikwamaslahiyakanisaakihofiakuibukakwavyama au chama cha Kiislamu. 35
36. Contd… KatibayaJamhuriyaMuunganoSuraya Kwanza Kifungu cha 3.-(1) inasema;- “The United Republic is a democratic and Socialist Statewhich adheres to multi-party democracy”. Pamojanakurejeshamfumowavyamavingi, katibainakatazakuundwakwavyamavyakidini, kikabila au kikanda.(Katiba 20 - (2)) 36
38. Contd… Kwamudamfupi, waislamuwalipatamatumainikisiasakupitia Prof. Kighoma Ali Malimaalipojiungana NRA (National Reconciliation Alliance) nakutangazakugombeaUraisiuchaguzimwa kwanza wavyamavingimwaka 1995. Hakunaaliyekuwatayarikuonahilolikitokeahivyo Prof. Malimaakafarikiduniakatikamzingirayakutatanishajijini London mwakammojakablayauchaguzihuo. 38
39. Contd… Katikauchaguziwamwaka 1995, waislamuwaliokuwawamezindukakisiasawakajiungakwawingina CUF chiniyamgombeaUraisi Prof. Lipumba. MawakalawaKanisawakaeneza propaganda kuwa CUF nichama cha waislamutenawenyemsimamomkalikujaribukudhibitiwaislamukujikomboakisiasanakwakiasikikubwawakafanikiwa. 39
40. Contd… Angalaukipindi cha awamuyapili, waislamuwalipataahuenikidogodhidiyaukandamizajinahivyokupatafursazakujiendelezakielimukijamiinahatakiuchumi. Pamojanahayo, hakukuwanamkakatiwakuitumiafursahiyoadhimukujipangakisiasakwaajiliyasikuzambeleni. 40
50. BAADA YA UCHAGUZI 2010 Mambo yanayojitokezabaadayauchaguziwa 2010 yanaashiriamkakatiwaMfumoKristokubadilimazingirayakisiasa Tanzania. UongoziwaawamuyanneumeoneshakwambamaslahiyaKanisayanawezakuguswa (Muswadawakufutamisamahayakodi, kushindwakwamgombeawao 2010, kushikwanafasinyetinawaislamu, kuongezekaidadiyamawiziriwaislamukufikia 40%) n.k. 50