Ketenarchivering voor de Omgevingswet. Artikel van Jacques Duivenvoorden, J.J. Duivenvoorden Consultancy BV, voor het blad Od, nr. 5, 2015 (uitgave SDU). Leerpunten bij de WABO-dossiervorming en WABO-archivering worden als vertrekpunt genomen bij deze vooruitblik op de belangrijkste issues voor de ketenarchivering van de Omgevingswet, die volgens planning in 2018 in werking treedt. Met name nieuwe ontwikkelingen op digitaliserinsgebied bij opdrachtgevers, zoals het gebruik van BIM bij bouw- en infrastructuurprojecten, zijn nieuwe uitdagingen voor de archiefpraktijk.

1. 18 achtergrondOd | juni-juli 2015 | #5
B
ij de Wabo (Wet algemene bepalingen omgevings-
recht) is het één-loketprincipe van de overheid
uitgewerkt door de introductie van het Omge-
vingsloket online (OLO). Het OLO moest ook
dienen als hulpmiddel voor de overheden, die betrokken
zijn bij de vergunningverlening om samen te werken mid-
dels een OLO-dossier. Dit concept is later verlaten, omdat
het strijdig bleek te zijn met de rol van het bevoegd gezag
als dossierhouder conform de Archiefwet. Wat zijn nu de
uitdagingen bij de ketenarchivering voor de Omgevingswet,
die vele malen complexer en uitgebreider is dan de Wabo?
Korte schets van de Omgevingswet
De Omgevingswet treedt naar verwachting in 2018 in wer-
king en heeft de ambitie om het omgevingsrecht gemak-
kelijker te maken. Dat bestaat nu uit tientallen wetten en
honderden regelingen voor ruimte, wonen, infrastructuur,
milieu, natuur en water. Deze wetgeving is erg ingewikkeld
en het duurt daardoor lang voordat een project kan star-
ten. Het kabinet heeft daarom besloten om alle regelingen
in één Omgevingswet samen te voegen. Dit betekent ook
dat de planvorming bij de overheid gaat veranderen en de
gemeenten in plaats van afzonderlijke bestemmingsplannen
voortaan omgevingsplannen maken voor het gehele gebied.
De aanvraag wordt net als bij de Wabo bij één digitaal lo-
ket (OLO) gedaan. Gemeente of provincie is bevoegd gezag
voor de vergunningverlening van de Omgevingswet.
Gegevensvoorziening Omgevingswet
De samenvoeging van alle regelingen in één Omgevingswet
betekent ook dat de gegevensvoorziening en digitalisering
voor de vergunningverlening op elkaar moeten worden af-
gestemd. Het ministerie van Infrastructuur en Milieu heeft
daarvoor het programma GOAL (Gegevensvoorziening
Omgevingswet voor Activiteiten in de Leefomgeving) inge-
richt. Voor de ontsluiting van gegevens die benodigd zijn bij
de vergunningaanvraag en de vergunningverlening is een
nieuw concept (digitale toegangsweg) ontwikkeld: de Laan
van de Leefomgeving. Deze Laan van de Leefomgeving
verzorgt de toegang tot de gegevensvoorziening per deel-
gebied, die gebundeld is in zogenaamde informatiehuizen.
Zo is er al een Informatiehuis Water en komen er ook voor
alle andere domeinen informatiehuizen, zoals voor natuur
en externe veiligheid. Op deze manier kan de omgevings-
informatie via de Laan van de Leefomgeving worden ge-
raadpleegd. Deze omgevingsinformatie zal afkomstig zijn
van lokale overheden en van onderzoeksinstituten (KNMI,
RIVM, RWS, etc.) en reeds bestaande registers (Kadaster,
Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed, etc.).
Digitaal ketendossier Omgevingswet is centraal thema
De Omgevingswet is een volgende stap na de Wabo om de
vergunningverlening in de gebouwde omgeving te bundelen
en daarmee te vereenvoudigen. In dit artikel stelt de auteur
de ketenarchivering van de Omgevingswet centraal voor de
samenwerking en informatisering van de overheden bij ver­
gunningverlening.
TEKST JACQUES DUIVENVOORDEN
Ketenarchivering
voor de
Omgevingswet
Wat zijn de uitdagingen bij de keten­
archivering voor de Omgevingswet, die
vele malen complexer en uitgebreider
is dan de Wabo?
LTR_P018_LTR-OD-05-2015 18 30-6-2015 16:17:04

2. 19achtergrond Od | juni-juli 2015 | #5
Kritisch voor de digitalisering van de Omgevingswet is dat
de beschikbare digitale informatie aan een aantal kwali-
teitscriteria moet voldoen, die zijn samengevat in drie B’s:
betrouwbaar, beschikbaar en bestendig. Met name het digi-
tale gegevensbeheer leverde daarbij de nodige vraagtekens
op en was aanleiding voor grote zorgen bij informatie-
beheerders en archivarissen bij de overheid. Het program-
ma GOAL heeft dat onderkend.
Verkenning Omgevingswet & Archivering
Dit is aanleiding geweest de ‘Verkenning Omgevingswet &
Archivering’ door PBLQ HEC te laten uitvoeren. Het eind-
rapport is in februari 2015 verschenen. In dit eindrapport
is op generiek niveau de probleemstelling uitgewerkt en
zijn algemene aanbevelingen geformuleerd, die onder meer
ingaan op het digitaal werken bij de overheid en op het ge-
bruik van het zaakgericht werken als basisprincipe voor het
digitale vergunningproces voor de Omgevingswet.
Waar het eindrapport minder op ingaat is de keten-
archivering voor de Omgevingswet, omdat er kennelijk van
uitgegaan wordt dat dit onderwerp binnen het programma
Archief2020 afdoende wordt opgepakt.
In dit artikel wordt de ketenarchivering van de Omgevings-
wet neergezet als centraal thema voor de samenwerking en
informatisering van de overheden bij de vergunningverle-
ning. Deze ketenarchivering manifesteert zich als een con-
creet product: het digitale ketendossier Omgevingswet.
Digitaal ketendossier Omgevingswet
De focus op het digitale ketendossier voor de Omgevings-
wet heeft een aantal evidente voordelen. Het kan zowel
door vergunningverleners, door omgevingsjuristen, door
informatieprofessionals als door procesmanagers herkend
worden als een concreet, herkenbaar en onmisbaar instru-
ment in het digitale vergunningsproces voor de Omge-
vingswet. Alle beschikbare regelgeving kan op het digitale
ketendossier voor de Omgevingswet worden losgelaten en
daarmee kan ook onderzocht worden welke regelgeving
ontbreekt en nog ontoereikend is.
Het digitaal ketendossier Omgevingswet is in eerste instantie
een paraplubegrip om zicht te krijgen op hoe dit ketendossier
er uiteindelijk uit komt te zien. Het is vooral bedoeld voor
de beeldvorming bij alle betrokkenen, die hiervoor genoemd
zijn. Het is niet zozeer een technisch concept, maar vooral
een interactie- en samenwerkingsconcept, gericht op de rol
van het digitale ketendossier in de samenwerkingsketen of
het samenwerkingsnetwerk van de Omgevingswet.
Het digitale ketendossier Omgevingswet is daarmee ook
een dynamisch concept, het moet duidelijk maken door wie
en hoe in het vergunningproces het ketendossier ingericht
wordt, door wie en hoe het gevuld wordt, door wie en hoe
het gebruikt wordt, door wie en hoe het beheerd wordt en
door wie en hoe het uiteindelijk gebruikt wordt voor duur-
zame bewaring in een e-depot.
Ketensemantiek
Omdat het digitale ketendossier Omgevingswet door
enorm veel disciplines gebruikt zal worden, is een belang-
rijke inrichtingsopgave de diversiteit van deze disciplines
mee te nemen bij het semantische begrippenkader; je kan
ook zeggen: bij het gehele bouwwerk van de metadata van
het ketendossier.
In de wereld van de keteninformatisering is het begrip
semantische interoperabiliteit en het gebruik van een inter-
operabiliteitsraamwerk gangbaar geworden. Dit betekent
praktisch dat verschillende disciplines met hun eigen be-
grippenkader moeten zorgen dat in de samenwerking met
andere disciplines duidelijk wordt of zij het over hetzelfde
begrip hebben of over een ander begrip. Zo zal binnen de
semantische Aquo-standaard van het Informatiehuis Water
De beschikbare digitale informatie zal
aan een aantal kwaliteitscriteria moe­
ten voldoen, samengevat in drie B’s:
betrouwbaar, beschikbaar en bestendig
Gele lis (landgoed De Horsten, Wassenaar)
Foto: Jacques Duivenvoorden
LTR_P018_LTR-OD-05-2015 19 30-6-2015 16:17:06

3. Od | juni-juli 2015 | #520 achtergrond
Zie ook www.od-online.nl
het vloeistofkarakter van waterlichamen zoals rivieren, ka-
nalen en sloten de boventoon voeren, terwijl in het Infor-
matiemodel Natuur (IMNa) van de provincies en de na-
tuurbeheerders een waterlichaam als natuur kan worden
gedefinieerd als dit binnen het Natuurnetwerk Nederland
ligt. Dat een rivier, kanaal of sloot zowel ‘water’ als ‘natuur’
kan zijn moet in de opzet van het digitale ketendossier Om-
gevingswet op een slimme manier uitgewerkt worden, om-
dat de Omgevingswet zoals eerder aangegeven vele discipli-
nes omvat die dezelfde objecten in eerste instantie vanuit
een specifieke vakdiscipline karakteriseren en specificeren.
Daarmee is ketensemantiek een kritisch onderwerp gewor-
den voor de praktische inrichting van de ketenarchivering
voor de Omgevingswet.
Gegevensautoriteit Omgevingswet
Het RIVM heeft in 2012 in een voorstudie ‘Gegevensver-
kenning Omgevingswet’ over de gegevensvoorziening van
de Omgevingswet geconstateerd dat de overheid veel ge-
gevensverzamelingen tot haar beschikking heeft die kun-
nen dienen als gegevensbron voor de Omgevingswet, maar
dat er een gegevensautoriteit ontbreekt die de kwaliteit
van deze gegevensbronnen kan garanderen. Terwijl dat wel
nodig is als deze gegevens als juridisch houdbaar bewijs-
materiaal moeten gaan fungeren bij de vergunningverle-
ning voor de Omgevingswet. Op dit moment is het nog niet
duidelijk of dit advies van de RIVM wordt opgevolgd en
er algemene spelregels voor gegevenskwaliteit worden op-
gesteld en er een gegevensautoriteit Omgevingswet zal ko-
men. Deze gegevensautoriteit Omgevingswet zal opnieuw
in beeld komen als de problematiek van de ketenseman-
tiek zich nadrukkelijker gaat manifesteren in de uitwerking
van de Laan van de Leefomgeving, en de afstemming en
eenduidigheid van de gegevens van de verschillende infor-
matiehuizen aan de orde is. En als het digitale ketendossier
Omgevingswet in de volle breedte wordt opgepakt.
Bouw Informatie Model (BIM)
Een bijzondere uitdaging is het opnemen van alle digitale
vergunningvereisten van de Omgevingswet in het digitale
ketendossier Omgevingswet. Bij de invoering van de Wabo
was er al een uitgebreide discussie welke formats toegelaten
werden als bewijsmateriaal en input door het Omgevings-
loket Online. Inmiddels is de digitalisering aan de kant
van de aanvragers voortgeschreden en is bijvoorbeeld het
gebruik van het Bouw Informatie Model (BIM) bij bouw-
projecten steeds meer gebruikelijk geworden. BIM is mi-
nimaal 3D (ruimtelijke gegevens in 3 dimensies), maar er
wordt ook gesproken over 4D (tijdsdimensie erbij) en zelfs
5D en 6D. Dit zal betekenen dat digitale BIM-bestanden
zullen worden aangeboden aan het OLO en vervolgens ook
opgenomen moeten worden in het digitale ketendossier.
GIS­bestanden
Naast de BIM-modellen zullen ongetwijfeld ook GIS- (Geo-
grafisch Informatie Model) bestanden steeds meer deel
gaan uitmaken van het digitale repertoire van de digitale
aanvraag, zeker van de professionele aanvrager. Ruimte-
lijke informatie wordt steeds meer vastgelegd door GIS-
systemen en die zijn met name in de professionele praktijk
onmisbaar. Ook hiervoor geldt dan de vraag welke GIS-
formaten toegelaten worden in het OLO en opgenomen
moeten worden in het digitale ketendossier Omgevingswet.
Afsluiting
In dit artikel is het digitale ketendossier Omgevingswet neer-
gezet als centraal thema voor de voorbereiding van de gege-
vensvoorziening van de Omgevingswet. In een eerder artikel
in Od, jaargang 65, februari 2011, is aangegeven dat het tem-
po van de vernieuwing van de digitale overheid afhankelijk
wordt van de mogelijkheden in het werkveld van informatie-
management, documentmanagement, DIV en archivering.
Dat dit werkveld een belangrijke speler wordt om de digitale
agenda van de gegevensvoorziening voor de Omgevingswet
te realiseren is sinds 2011 alleen maar duidelijker gewor-
den. Dat vereist wel samenwerking met andere disciplines
rond de Omgevingswet, zoals vergunningverleners, juristen
en procesmanagers. Dat geldt anno 2015 voor de gehele di-
gitalisering van de overheid: een monodisciplinaire aanpak
is tot mislukken ge-
doemd. Een multi-
disciplinaire aanpak
is de enige die kans
biedt op succes. Met
praktijkproeven,
ketensimulaties en
voorbeeldprojecten
om de theorie met
de praktijk te ver-
binden en stapsge-
wijs te leren hoe de
ketensamenwerking
ingericht en verbe-
terd kan worden.
En algemene spel-
regels voor gege-
venskwaliteit en een
Gegevensautoriteit
Omgevingswet om
de ketensemantiek
bestuurlijk en pro-
cesmatig te waar-
borgen..
Noot
1 De auteur is van 2007 tot 2010 intensief betrokken geweest bij de
realisatie van de digitale agenda van de Wabo en van 2011 tot he-
den betrokken bij keteninformatiseringsprojecten op het gebied van
grondwater en bodemenergie (2011/2013) en op het gebied van de
gegevenslevering voor de Voortgangsrapportage Natuur (2012/2015).
Jacques Duivenvoorden
jacques@duivenvoordencon-
sultancy.nl
Jacques Duivenvoorden be-
heert het bureau voor interim-
management en advisering J.J.
Duivenvoorden Consultancy
BV.1
Het werkveld van informatiemanagement, docu­
mentmanagement, DIV en archivering is een be­
langrijke speler in de gegevensvoorziening voor
de Omgevingswet
LTR_P018_LTR-OD-05-2015 20 30-6-2015 16:17:07