Perpektywy rozwoju lokalnych walut 2

1. Perspektywy rozwoju lokalnych walut w Polsce
Opracowanie: dr hab. nauk ekonomicznych, Jan Fazlagić, kwiecień 2015 r.
W całej Europie obserwujemy renesans zainteresowania lokalnymi walutami.
Lokalne waluty z przyczyn doktrynalnych i politycznych były eliminowane z rzeczywistości
ekonomicznej i społecznej. Do niedawna żyliśmy w przekonaniu, że jedyną „prawdziwą’
walutą jest waluta sygnowana znakiem banku centralnego (np. w przypadku Polski
Narodowego Banku Polskiego). Trzeba jednak sobie uzmysłowić, że pieniądz – każdy
pieniądz – opiera się tylko i wyłącznie na zaufaniu uczestników systemu płatniczego. Jeśli
na przykład wszyscy ludzie na świecie uznaliby, że przestają uznawać dolara
amerykańskiego (tzn. uznali, że przestają go budzić zaufaniem) wartość tej waluty spadła
by do poziomu bliskiego zeru. Siła waluty (każdej waluty) zawsze opiera się na zaufaniu do
tego, że będziemy mogli za jej pomocą dokonać płatności lub przechowywać oszczędności
w niej nominowane. Dzięki rozwojowi gospodarki opartej na wiedzy, demokratyzacji
społeczeństw i wielu innym trendom społeczno-gospodarczym powstają obecnie dobre
warunki dla Re-aktywowania nowoczesnych walut lokalnych. Zainteresowanie walutami
lokalnymi rośnie także w Polsce. Są one szczególnie atrakcyjne dla małych i średnich
przedsiębiorców, którzy prowadza swój biznes lokalnie tzn. kupują usługi i produkty od
lokalnych dostawców a także sprzedają je na rynku lokalnym. W tym sensie waluty lokalne
dyskryminują (i to uważa się za jedną z głównych ich zalet) międzynarodowe korporacje.
Wyobraźmy sobie jak wygląda obieg pieniądza w typowym polskim powiecie: rolnik, który
właśnie sprzedał swoje płody rolne postanawia kupić nowe buty w znajdującej się w
powiecie galerii handlowej. Zakupiona para butów bardzo go cieszy, ale nie jest świadomy,

2. że przeważająca cześć z jego pieniędzy wydanych na buty bardzo szybko „emigruje” z
lokalnej społeczności. Pieniądze naszego przykładowego rolnika lądują na koncie wielkiej
firmy handlowej z siedzibą w Warszawie, która jest właścicielem tego sklepu (przy okazji
podwyższając w statystykach Głównego Urzędu Statystycznego PKB miasta Warszawa).
Tam mogą być transferowane dalej do centrali w Londynie, Dusseldorfie lub Paryżu. Nie
jest to więc optymistyczny obraz obiegu pieniądza i jego roli w poprawie jakości życia tych
ludzi, którzy na niego ciężko zapracowali. A co by było, gdyby właściciel sklepu, który
właśnie sprzedał rolnikowi spodnie mógł te same pieniądze wydać lokalnie? Gdyby za
zysku przedsiębiorcy mógł zarobić lokalny stolarz, który zbuduje nowe wyposażenie
sklepu? A co by było, gdyby powstał mechanizm motywujący tego samego stolarza do
zakupu benzyny w lokalnej stacji benzynowej nienależącej do sieci międzynarodowej?
Temu właśnie służą lokalne waluty. Mają one motywować przedsiębiorców i konsumentów
do „kupowania i wydawania lokalnie”. Nie można tracić z oczu emocjonalnych aspektów
korzystania z waluty lokalnej. Nikogo nie dziwi, identyfikowanie się z klubem piłkarskiemu
lub małą ojczyzną. Lokalna waluta to doskonały sposób na manifestowanie przywiązania do
swojej małej ojczyzny. To zresztą nie przypadek, że na zachodzie europy lokalne waluty
najlepiej się rozwijają w tych regionach i sub-regionach, gdzie mieszkańcy silnie
identyfikują się ze społecznością lokalną. W Wielkiej Brytanii takim miastem jest Bristol, w
którym bardzo prężnie funkcjonuje lokalna waluta The Bristol Pound. Bristolczycy tak
kochają swoje miasto, że traktują Bristol Pund jako jeden z symboli lokalnej tożsamości.
Lokalni politycy decydują się na wypłatę części wynagrodzenia w swojej lokalnej walucie a
samorząd przyjmuje płatności podatków lokalnych w Bristol Pound. W Polsce także mamy
wiele regionów i powiatów, w których obserwowane jest silne utożsamianie się z lokalną
społecznością i tradycją. Wśród nich można wymienić Podkarpacie, Podlasie, Pomorze
(szczególnie Kaszuby), Wielkopolskę, Małopolskę, Śląsk. Jest także wiele miast, w których
mieszkańcy niezwykle zagorzale manifestują przywiązanie do lokalnej tożsamości no.
Poznań czy Kraków.
Lokalne waluty są innowacją, która trudno jednoznacznie sklasyfikować:

3. 1) jest to innowacja społeczna (social innovation) – wspiera rozwój
lokalnej przedsiębiorczości a jednocześnie buduje kapitał społeczny,
2) Jest to innowacja finansowa – oferuje innowacyjne rozwiązania w
zakresie płatności między uczestnikami rynku.
3) Jest to innowacja technologiczna – funkcjonowanie lokalnej waluty
jest wspierane przez zawansowane rozwiązania informatyczne.
Ponieważ lokalną walutę należy traktować, jako innowację, warto także zwrócić
uwagę, że z badan nad dyfuzja (upowszechnianiem się) innowacji wiemy, że jest to proces
długotrwały. Niektóre innowacje potrzebują dziesięcioleci, aby wyprzeć z rynku stare
rozwiązania (akurat w przypadku walut lokalnym mówimy o współistnieniu – waluty
lokalne nie mają zastąpić, lecz jedynie wspierać waluty ogólnokrajowe – oficjalne). Na
przykład pojawienie się napędu parowego na statkach wcale nie spowodowało, że z mórz
zniknęły żaglowce. Ostatnie żaglowce (nie licząc statków reprezentacyjnych, turystycznych,
sportowych itp.) zniknęły z oceanów ponad 100 lat to zainstalowaniu na statku silnika
parowego. Na schemacie 1 przedstawiono, jak upowszechniają się innowacje w
społeczeństwie. To, kiedy czy dana innowacja zastanie zaakceptowana zależy od
przynależności do jednej z wyszczególnionych grup. Jak widzimy „innowatorzy” stanowią
tylko 2,5% społeczeństwo. Po nich pojawiają się ”wcześni naśladowcy” (13,5%)
społeczeństwa. To, jak długi jest cykl i po jakim czasie do danej innowacji przekonają się
„maruderzy” (16% populacji) zależy od wielu czynników. Często innowacje nigdy nie staja
się na tyle popularne, aby stać się standardem ogólnoświatowym. Inne innowacje przestają
być przydatne (np. magnetowid, pager, książka telefoniczna). W przypadku walut lokalnych
krzywa opisana na wykresie powinna być zastosowana do opisu dwóch wzajemnie
wspierających się trentów:
1) Upowszechnianie innowacji wśród przedsiębiorców,
2) Upowszechnianie innowacji wśród konsumentów.
Można na sobie wyobrazić sytuację, w której wielu przedsiębiorców jest w sieci
waluty lokalnej lecz niewielu klientów chce z jej udogodnień korzystać. I na odwrót: popyt
na korzystanie z waluty lokalnej może być duży lecz sieć uczestników niewielka. Dlatego tak

4. ważne jest dbanie o zachowanie równowagi między popytem a podażą na korzystanie z
waluty lokalnej. Duża role ma do odegrania samorząd lokalny, który oprócz promocji samej
idei może świadczyć własnym przykładem np. przyjmując płatności za podatki lokalne,
wypłacając pensje urzędnikom w lokalnej walucie itp.). Administracja samorządowa ma w
swoich rękach potężny oręż: wiarygodność. Jeśli lokalna inicjatywa ma oficjalną aprobatę
jednostki samorządu terytorialnego, zainteresowanie inicjatywa będzie znacznie większe.
Schemat 1: Dyfuzja innowacji.
Źródło: http://www.lome.pl/2012/01/rozprzestrzenianie-sie-opinii-w-sieci-spolecznej/,
[16.03.2015].
Dodatkowym czynnikiem zwiększającym atrakcyjność i wiarygodność innowacji, jaką
jest lokalna waluta jest funkcjonowanie takich systemów zagranica i w Polsce. W Polsce od
lutego 2015 r. działa lokalna waluta „Zielony”1
. Warto zauważyć, że w Niemczech
funkcjonuje 20 walut lokalnych. Jest więc jeszcze wiele do zrobienia w zakresie
1
B. Marczuk, Nie tylko złoty. Rusza lokalna waluta, http://www.ekonomia.rp.pl/artykul/1176992.html,
[15.04.2015]

5. upowszechniania wiedzy, budowy zaufania do lokalnych walut w Polsce. W tabeli 1 poniżej
przedstawiono zalety i wady lokalnych walut.
Tabela 1. zalety i wady walut lokalnych – perspektywa polska.
Zalety Wady
• Nie daje możliwości spekulacji – przez to
jest bezpieczniejszy zapobiegając
niepożądanym zjawiskom
• Przywraca istotę tego, czemu służyć
powinien pieniądza a wiec wspieraniu
handlu (a nie spekulacjom na rynkach
walutowych)
• Może służyć budowie kapitału społecznego
w Polsce (być instrumentem wspierania)
• Wspiera lokalną gospodarkę, co przekłada
się na ochronę i tworzenie nowych miejsc
pracy,
• Podwyższa poziom identyfikacji lokalną
społecznością, (co szczególnie w warunkach
polskich ma duże znaczenie w kontekście
emigracji ludzi młodych do dużych miast i
zagranicę),
• Wspiera wzrost kapitału społecznego –
przedsiębiorcy uczestniczący w systemie
przestają być dla siebie anonimowi.
• Ogólna promocja współpracy lokalnego
biznesu np. w obrębie stref ekonomicznych,
klajstrów itp.
• Szczególnie dostosowany (”uszyty na
miarę”) dla potrzeb sektora MSP,
• Otwarty – nie stanowi elitarnego klubu,
lecz ma charakter inkluzyjny,
• Można ocenić wymierne efekty poprzez
śledzenie dynamiki i wolumenu transakcji.
• Płatności można łączyć z główną waluta
(np. PLN). Pracownicy mogą otrzymywać od
pracodawcy część swoich wynagrodzeń w
lokalnej walucie,
• Efekt „nowości” – decydenci i
przedsiębiorcy, którzy z natury poszukują
nowych rozwiązań interesują się tematyką
lokalnych walut.
• Sukcesy lokalnych walut w Europie
zachodniej – istnieją dobre praktyki i
• Budzi nieufność –związane z obawą przed
defraudacją
• Brak tradycji i kultury walut lokalnych
(waluty lokalne były bardzo
rozpowszechnione w średniowieczu, ale z
czasem doprowadzono do powstania
monopolu pieniądza. Dziś trend ten jest
Powodu odwracany poprzez uaktywnianie
się walut lokalnych
• Pieniądz lokalny obsługuje transakcje na
rynku lokalnym – jest przez to mniej
uniwersalny
• nie daje możliwości jego swobodnego
transferowania,
• Może być trudny do wdrożenia w
społecznościach o niskim kapitale
społecznym który koresponduje z niskim
poziomem przedsiębiorczości (tzn.
paradoksalnie, takich, w których byłby
najbardziej potrzebny,
• Może budzić sprzeciw przedstawicieli
sektora bankowego, którzy będą uwypuklali
zagrożenia i ryzyka związane z tym
systemem a ignorowali fakty, dotyczące
bezpieczeństwa systemu.
• Mocno uzależniony od dostępu do
infrastruktury ICT. Osoby wykluczone
cyfrowe są także wykluczone z systemu
(chyba, że będą korzystały z banknotów).
• Produkcja banknotów jest drogim i
skomplikowanym przedsięwzięciem.
Jednocześnie istnienie banknotów
podwyższa wiarygodność systemu (banknot
zapewnia materialne „dowody” jego
istnienia”.
• Niechęć ze strony osób z natury
niechętnych innowacjom.
• Istnieje pewne niebezpieczeństwo, że
lokalna waluta nie będzie wspierać
interesów przedsiębiorców, jeśli

6. przykłady zakończonych sukcesem
wdrożeń.
odpowiednio nie zaplanują oni zasad
sprzedaży za lokalną walutę. Z zasady
lokalna waluta powinna umożliwiać
upłynnianie niewykorzystanej oferty
(produktów zlegających w magazynie,
pustych miejsc hotelowych itp.) i to jest jej
podstawowym celem z perspektywy
pojedynczego przedsiębiorcy.
Źródło: opracowanie własne.
Podsumowując należy stwierdzić, że przyszłość dla rozwoju walut lokalnych w Polsce
jawi się bardzo optymistycznie. Doświadczenia krajów zachodnich pokazują, że innowacja
ta ma szanse na upowszechnienie się i daje wymierne korzyści społecznościom lokalnym.
Stały rozwój gospodarczy Polski wymaga z drugiej strony importu sprawdzonych
prorozwojowych rozwiązań a takim z pewnością jest koncepcja waluty lokalnej.
Opracowanie niniejsze powstało w ramach realizacji projektu
http://www.digipay4growth.eu/ , którego celem jest popularyzacja walut
lokalnych w Polsce i innych krajach Europy Środkowo-wschodniej.

7. Strona internetowa projektu www.digipay4growth.eu
Projekt współfinansowany z CIP-PSP funduszu Komisji Europejskiej