SlideShare a Scribd company logo
1 of 6
Download to read offline
1808 SENED-İ İTTİFAK
Hazırlanışı
 19. yüzyıl Osmanlı Devleti’nin en uzun yılı olarak nitelendirilmekte.
 Yenilikçi Padişah III. Selim’in ıslahat hareketlerinin başarısızlığa uğraması üzerine,
padişah tahttan indirildi. Yenilik yanlısı Rusçuk Ayanı Alemdar Mustafa Paşa,
yenileşme çabalarının devamını sağlamak üzere, bir direniş odağı kurdu
 Alemdar, Babıaliyi basarak, III. Mustafa’yı indirdi. Bu gelişmeler sonucu III. Selim’in
öldürülmesi üzerine, II. Mahmut tahta çıkarıldı.
 Merkezde asayiş sağlanmakla birlikte, taşrada güvenlik sorunları devam etmekte idi.
 Alemdar ülkede merkezi birlik ve otoriteyi sağlamak, muhtemelen reformlara yeniden
başlayabilmek için ayan ve hanedanları itaat altına almak, bunun karşılığında bunlara
birtakım güvenceler vermek amacı ile, hükümetin tayin ettiği ayanlarla mukavele
yapmaya karar verdi.
 Yapılan toplantıda, siyasi birlik vurgulandı.
 Toplantıya katılan ayan ve hanedan temsilcilerinden yalnızca dördü bu Sened’e mühür
bastı. Öbür ayanlar ise bağımsızlıklarının sınırlandığı gerekçesi ile mühür basmaktan
kaçındı. Nitekim Padişah’ın da bu Sened’i onaylamakta duraksadığı belirtilmelidir.
Getirdikleri
Merkezin Kazanımları
 Padişahın ve devlet otoritesinin herkesçe kabul edilmesi
 Vergi toplanmasında emirlere itaat
 Ayanların kendi dışındaki topraklara müdahale edilmemesi...vb
Ayanların Kazanımları
 Sadrazamın keyfi emirlerinin önlenmesi
 Hanedan haklarının babadan oğla geçmesi
 Ayanlara kendi topraklarını idare etme açısından verilen önemli yetkiler...vb
Uygulanışı
 Alemdar’ın belge imzalandıktan sonra çok kısa bir süre içinde ölmesi ile belge
hükümden düştü. Sİ’nin pratikteki etkisi ve önemi çok sınırlı kaldı.
 Sİ’nin her yeni sadrazam tarafından imzalanması öngörülmüştü. Fakat Alemdar
Mustafa Paşa’nın yerine geçen sadrazamlar tarafından imzalanmamıştır.
 Ek olarak Sİ’de, uygulamayı ve verilen sözlerin tutulup tutulmadığını denetleyecek bir
mekanizma öngörülmemiştir.
 Tüm bu sebeplerle Sİ’nin uygulanmayışından bahsetmek daha doğru olur.
Niteliği
 Hukuki biçim olarak, misak niteliğinde bir belgedir. Çünkü devlet iktidarını
sınırlandıran iki taraf bulunmaktadır.
 Bu özelliği itibariyle 1215 sayılı Magna Carta Libertatum’a benzemektedir.
 Anayasa değil, anayasal bir belgedir. İçeriği itibari ile hukuk tarihimizde devlet
iktidarının sınırlandırılabileceğini savunan ilk belgedir.
Önemi
Egemen ve yönetici güçlerin Merkez ve Taşra kanatları arasındaki çelişkileri karşılıklı ödün
ve güvencelerle gidermek, siyasal bunalımı atlatmak amacıyla Merkez güçleri tarafından ya
da bunlar adına sahneye konan bir geçici mutabakat arayışı olarak görülmektedir.
1839 TANZİMAT FERMANI
Hazırlanışı
 Batı dünyasında, Amerikan ve Fransız devrimlerinden sonra Anayasacılık
hareketlerinin güç kazanmaya başladığı bir döneme gelinmiştir.
 II. Mahmut’un yenileşme hareketlerine karşılık, yönetimde ve yönetilenlerin
durumunda esaslı bir iyileşme mümkün olmamıştır.
 Gayrimüslümler millet sisteminin sağladı bazı korunaklardan yararlanmakla birlikte,
kanun önünde eşitlik haklarının olmadığından, uyruklar ise can ve mal güvenliğinin
tamamı ile sağlanamadığından yakınmakta idi.
 Hazırlanış koşullarını yaratan dinamikler konusunda bazı görüşler, belgenin
hazırlanma nedenini dış etkenlere -Batılı devletleri memnun etme kaygısına-
dayandırmakta diğer görüşler ise hazırlanış sürecini iç ve dış etmenlerle birlikte
değerlendirmektedir.
 Sonuç olarak Ferman, Padişah Abdülmecit’in ısrarı ile, yabancı elçilerin ve halkın
huzurunda okunmuştur.
Getirdikleri
 Ferman birçok temel hak ve özgürlük tanımış ve devlet iktidarının kullanılmasına ve
sınırlandırılmasına ilişkin birçok ilke kabul etmiştir.
 Kişi hak ve özgürlükleri açısından eksik ama derli toplu ilk Osmanlı listesi olarak
kabul edilmektedir.
 Tanınan hak ve dokunulmazlıklar arasında başta kişi dokunulmazlığı ve güvenliği
gelmektedir. Yasadışı suçlanmama, adil yargılanma, eşitlik ilkesi, mali güce göre
vergi ilkesi, askere alınmada adillik, kanunun üstünlüğü ...vb.
 Kanunların hazırlanması konusunda yeni bir usul öngörülmüş. Kanunlar bundan böyle
bir kurul tarafından hazırlanacak ve Padişah tarafından onaylanıp, yürürlüğe
girecektir.
Uygulanışı
 Padişah, fermanda ilan edilen ilkelere uyacağına dair yemin etmiştir.
 Mutlakiyetçi bir sistemde hükümdarın uyruklarına bir takım sözler vermesi, bunları
yerine getireceğine dair yemin etmesi, önemli bir bağlanma olarak görülmektedir.
Niteliği
 Bir anayasa değil, anayasal bir belge olan TM, tek yanlı bir işlem olduğu için ferman
özelliğini göstermektedir.
Önemi
Bir temel haklar beyannamesi olarak kabul görmektedir.
1856 Islahat Fermanı
 Tanzimat Fermanı’nın uygulanması için çıkarılan reform fermanlarından birisidir.
 1839’da tanınan hakları yetersiz, verilen sözleri tutulmamış sayan Batılı Devletlerin
istekleri, Hristiyan azınlıklara tanınacak olan haklar konusunda birleşmekte idi.
 Hazırlanışında dış baskıların ağırlığı daha fazla hissedilmektedir.
 Ana hedef, Müslümanlar ile gayrimüslümler arasından her yönden tam bir eşitlik
sağlamaktı.
 Din, vergi, askerlik, yargılama, eğitim memurluk ve temsil alanında var olan farklar
kaldırılmaktadır.
 Örneğin, devlet memurluğuna girme hakkı bulunmayan bazı azınlıklara bu haklar
tanınmıştır. Benzer şekilde, eyalet meclislerinde temsil hakkı tanınmıştır.
 Hristiyan azınlıkların anayasal gelişmelerinin başlangıcı olarak kabul edilmektedir.
Daha doğrusu onların ulusal bağımsızlıklarının bir bildirisi niteliğini kazanmıştır.
1876 Kanun-u Esasi
Hazırlanışı
 1. Meşrutiyet olarak adlandırılan bu dönem, Tanzimat Dönemi’nin ekonomik ve
sosyal başarısızlıklarının, sonu alınamayan iç karışıklık ve dış müdahalelerinin
ertesinde doğmuştur.
 Tanzimat döneminde getirilen yeniliklere olumlu gözle bakan fakat bu dönemde
yapılan değişiklikleri gerçek bir hukuki ve sosyal bir reform olarak değil de, dışa karşı
bir göz boyama olarak gören Genç Osmanlılar, bu dönemin önemli bir muhalif
kanadını oluşturmaktadır.
 Muhalefete karşı yönelen sert tedbirler, batılı ülkelerde yaşanan ikincil anayasal
gelişmeler, ülkenin durumu yine Genç Osmanlılar’ın özgürlüğü gerçekleştirme
idealleri K.E.’nin oluşturulmasına neden olan faktörlerdir.
 O dönemde yaşanan taht sorunu sonucu, Abdulhamit, K.E. yi ilan etmesi ve
karşılığında tahta geçirilmesi yönünde meşrutiyet yanlıları ile anlaşmıştır.
Devletin Temel Organları
 Yasama Meclisi: Meclis-i Umumi:
1. Heyet-i Ayan...... Üyeler doğrudan doğruya Padişah tarafından seçilmektedir
2. Heyet-i Mebusan ....... Gizli oyla Osmanlı tebaasından seçilmektedir.
 Yürütme Organı: İkili bir yapı öngörmektedir.
1. Padişah....... Saltanat Osmanlı sülalesine aittir. Padişah sorumsuz ve oldukça yetkili;
Yürütme organının başı, kara ve deniz komutanı, kanun ve şeriat hükümlerinin
uygulanmasında yetkili, Meclisi toplantıya çağırmak, tatil etmek, Meclis-i Mebusanı
fesh etmek, kanunları veto etme, istediği kişileri sürgüne gönderme gibi başlıca
yetkileri bulunmakta.
2. Heyet-i Vükela..... Bakanlar kuruludur. Padişah tarafından oluşturulmaktadır.
Yalnızca Padişah’a karşı sorumlu, meclise karşı değil. Güvensizlik oyuylu
düşürülemiyor.
Yargı Organı
 Yargılama faaliyeti açısından önemli güvenceler öngörülmüştür.
 Hakimlerin azlolunamayacağı ilkesi, hak arama özgürlüğü, mahkemelerin bağımsızlığı
ilkesi ... vb
 Bu açıdan çağdaşları ile boy ölçüşebilir bir niteliktedir.
Temel Hak ve Hürriyetler
 Vatandaşlık hakkı, basın hürriyeti, kanuni hâkim güvencesi, işkence yasağı, kişi
hürriyeti, eşitlik ilkesi gibi başlıca haklar öngörülmüştür.
Katılığı, Üstünlüğü, Değiştirilebilirliği
 Katı bir Anayasa’dır.
 Değiştirilmesi için değişikliğin önce her iki meclis tarafından üçte iki çoğunlukla
kabul edilmesi ve ardından bu değişikliğin Padişah tarafından onaylanması gereklidir.
 Kanun yapma usulünde de, Padişah’ın denetimi göze çarpmakta.
Niteliği
 Padişahın tek yanlı işleminden doğmuş ve kurucu bir referandumla kabul edilmemiş:
Monokratik anayasa yapma usullerinden biri olan ferman niteliğinde
Önemli İlkeler ve K.E.’nin önemi
 Belgede Osmanlı Devleti’nin bir monarşi olduğu dininin İslam olduğu kabul
edilmiştir.
 Fakat devletin resmi dili Türkçe’dir.
 Padişah’ın önemli yetkileri göz önüne alındığında anayasal parlamenter monarşinin
tam anlamı ile kurulduğunu söylemek mümkün olmamakla birlikte, artık mutlak
monarşiden çıkıldığı belirtilebilir.
1909 - Kanun-u Esasi Değişikliği
 Kötüye giden savaş şartları ve Meclis-i Mebusan’ın sert ve eleştirel tutumu vb
nedenlerle Padişah Meclis çalışmalarını tatil etti.
 Tatile sokulan ve bir daha da toplantıya çağrılmayan Meclisin ortadan kalkmasından
sonra, K.E hukuken değilse de fiilen hükümsüz duruma düşmüştür.
 Bu tarihten sonra 1908’e kadar Abdulhamit’in mutlakiyet dönemi başlamıştır.
 Fakat ilerleyen yıllarda muhalefetin susturulamaması ve özgürlük düşüncesinin
yayılması ile İttihat ve Terakki hürriyeti ilan etti. Abdulhamit II. Meşrutiyeti ilan
edince, tahta kalmasına izin verildi.
Önemli Yenilikler
 Yasama yetkisinin kullanımında önemli değişiklikler yapılmıştır. Örneğin kanun
teklif etmek için Padişah’tan izin alma şartı kaldırılmıştır.
 Padişah’a verilen mutlak veto yetkisi, geciktirici ve zorlaştırıcı veto yetkisine
dönüştürülmüştür.
 Padişah’ın görev ve yetkileri esas itibari ile korunmakla birlikte, yetkilerini
sadrazam ve ilgili vekilin karşı-imzası ile kullanmaya başlamıştır.
 Padişah’ın sürgüne gönderme yetkisi kaldırılmış, meclisi fesih etme yetkisi
kullanılamaz hale gelmiştir.
 Sadrazam (başbakan) parlamenter rejimlerde olduğu gibi Padişah tarafından, diğer
bakanlar ise sadrazam tarafından seçilmektedir.
 Bakanlar Kurulu prensip olarak artık Meclis-i Mebusan’a karşı sorumlu olup,
güvensizlik oyu ile düşürülebilecektir.
 Temel Hak ve Özgürlüklerde Önemli Değişiklikler: Kanun dışı tutuklama yasağı,
sansür yasağı, haberleşmenin gizliliği esası ve toplanma - dernek kurma hakları
Bu gelişmelerin sonucunda, Osmanlı Devleti artık meşruti-parlamenter monarşiye
dönüşmüştür.
CUMHURİYET DÖNEMİ -1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye)
Hazırlanışı
 1918 sonlarındaki siyasal-anayasal çöküş, 1922 sonlarında siyasal-anayasal
kurumlarıyla yepyeni bir devletin doğumuyla noktalanacaktır.
 İstanbul’un işgali ile birlikte 1920 yılında Meclis-i Mebusan son toplantısını yaptı.
 Mustafa Kemal yayınladığı bir bildiri ile Ankara’da olağanüstü yetkilerle donatılmış
bir meclisin kurulması yönünde çağrı yaptı.
Genel Özellikleri
 23. maddelik kısa bir anayasadır.
 Anayasa’nın kendisini kanunlardan daha üstün olduğunu belirten bir hüküm
bulunmamaktadır: Yumuşak Anayasa
 K.E. yürürlükten kaldırılmasa da, 1921 Anayasası’nda egemenliğin millete ait olduğu
açık bir şekilde belirtilmiştir. (1. madde - Hakimiyet bilakaydü şart milletindir)
 Yasama ve yürütme kuvvetlerinin mecliste toplandığı bir hükümet sistemi
benimsenmiştir: Meclis Hükümeti Sistemi
 Meclis Hükümeti Sistemi’ne ait özellikler: Bakanlar Kurulu’ (İcra Vekilleri ) nun
Meclis tarafından seçilmesi, Meclis tarafından görevinden alınması, Anayasa uyarınca
milletin yegane ve hakiki temsilcisinin Büyük Millet Meclisi olarak kabul edilmesi...
vb.
 Anayasa’da yargı düzenlenmemiştir. Bununla birlikte dönemin olağanüstü
koşullarının etkisi ile Meclis tarafından seçilen üyelerden oluşan İstiklal Mahkemeleri
oluşturulmuştur
 Anayasa’da öne çarpan bir diğer özellik: Yerinden yönetimlere ayrıntılı bir şekilde yer
verilmesi
Gelişmeler
 Meclis tarafından saltanatın kaldırılması (1922)
 1923 Cumhuriyet’in İlanı sonucu Anayasa’da yapılan değişiklik. 1. Madde
“Türkiye Devletinin şekli Hükümeti Cumhuriyettir” Bir diğer değişiklikle
Cumhurbaşkanlığı makamı oluşturulmuştur.
 Hükümetin kuruluş usulü değiştirilmektedir. Anayasa’nın ilk şeklinde Bakanlar
Kurulu doğrudan doğruya Meclis tarafından seçilmekte iken, yapılan değişiklikle,
Başvekil (Başbakan) Cumhurbaşkanı tarafından meclis üyeleri arasından
seçilecek, diğer bakanlar ise başvekil tarafından seçilecek, daha sonra hepsi
Cumhurbaşkanı tarafından meclisin onayına sunulacaktır: Parlamenter Sistemlerde
olduğu gibi !
 Devletin dininin İslam oldu hükmü eklenmiş (1923) ama daha sonra Hilafet
kaldırılmıştır (1924)

More Related Content

Featured

5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summarySpeakerHub
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Tessa Mero
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentLily Ray
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity -  Best PracticesTime Management & Productivity -  Best Practices
Time Management & Productivity - Best PracticesVit Horky
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementMindGenius
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...RachelPearson36
 
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...Applitools
 
12 Ways to Increase Your Influence at Work
12 Ways to Increase Your Influence at Work12 Ways to Increase Your Influence at Work
12 Ways to Increase Your Influence at WorkGetSmarter
 
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...DevGAMM Conference
 
Barbie - Brand Strategy Presentation
Barbie - Brand Strategy PresentationBarbie - Brand Strategy Presentation
Barbie - Brand Strategy PresentationErica Santiago
 
Good Stuff Happens in 1:1 Meetings: Why you need them and how to do them well
Good Stuff Happens in 1:1 Meetings: Why you need them and how to do them wellGood Stuff Happens in 1:1 Meetings: Why you need them and how to do them well
Good Stuff Happens in 1:1 Meetings: Why you need them and how to do them wellSaba Software
 
Introduction to C Programming Language
Introduction to C Programming LanguageIntroduction to C Programming Language
Introduction to C Programming LanguageSimplilearn
 
The Pixar Way: 37 Quotes on Developing and Maintaining a Creative Company (fr...
The Pixar Way: 37 Quotes on Developing and Maintaining a Creative Company (fr...The Pixar Way: 37 Quotes on Developing and Maintaining a Creative Company (fr...
The Pixar Way: 37 Quotes on Developing and Maintaining a Creative Company (fr...Palo Alto Software
 
9 Tips for a Work-free Vacation
9 Tips for a Work-free Vacation9 Tips for a Work-free Vacation
9 Tips for a Work-free VacationWeekdone.com
 
I Rock Therefore I Am. 20 Legendary Quotes from Prince
I Rock Therefore I Am. 20 Legendary Quotes from PrinceI Rock Therefore I Am. 20 Legendary Quotes from Prince
I Rock Therefore I Am. 20 Legendary Quotes from PrinceEmpowered Presentations
 

Featured (20)

5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
5 Public speaking tips from TED - Visualized summary
 
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
ChatGPT and the Future of Work - Clark Boyd
 
Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next Getting into the tech field. what next
Getting into the tech field. what next
 
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search IntentGoogle's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
Google's Just Not That Into You: Understanding Core Updates & Search Intent
 
How to have difficult conversations
How to have difficult conversations How to have difficult conversations
How to have difficult conversations
 
Introduction to Data Science
Introduction to Data ScienceIntroduction to Data Science
Introduction to Data Science
 
Time Management & Productivity - Best Practices
Time Management & Productivity -  Best PracticesTime Management & Productivity -  Best Practices
Time Management & Productivity - Best Practices
 
The six step guide to practical project management
The six step guide to practical project managementThe six step guide to practical project management
The six step guide to practical project management
 
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
 
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
Unlocking the Power of ChatGPT and AI in Testing - A Real-World Look, present...
 
12 Ways to Increase Your Influence at Work
12 Ways to Increase Your Influence at Work12 Ways to Increase Your Influence at Work
12 Ways to Increase Your Influence at Work
 
ChatGPT webinar slides
ChatGPT webinar slidesChatGPT webinar slides
ChatGPT webinar slides
 
More than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike Routes
More than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike RoutesMore than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike Routes
More than Just Lines on a Map: Best Practices for U.S Bike Routes
 
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
Ride the Storm: Navigating Through Unstable Periods / Katerina Rudko (Belka G...
 
Barbie - Brand Strategy Presentation
Barbie - Brand Strategy PresentationBarbie - Brand Strategy Presentation
Barbie - Brand Strategy Presentation
 
Good Stuff Happens in 1:1 Meetings: Why you need them and how to do them well
Good Stuff Happens in 1:1 Meetings: Why you need them and how to do them wellGood Stuff Happens in 1:1 Meetings: Why you need them and how to do them well
Good Stuff Happens in 1:1 Meetings: Why you need them and how to do them well
 
Introduction to C Programming Language
Introduction to C Programming LanguageIntroduction to C Programming Language
Introduction to C Programming Language
 
The Pixar Way: 37 Quotes on Developing and Maintaining a Creative Company (fr...
The Pixar Way: 37 Quotes on Developing and Maintaining a Creative Company (fr...The Pixar Way: 37 Quotes on Developing and Maintaining a Creative Company (fr...
The Pixar Way: 37 Quotes on Developing and Maintaining a Creative Company (fr...
 
9 Tips for a Work-free Vacation
9 Tips for a Work-free Vacation9 Tips for a Work-free Vacation
9 Tips for a Work-free Vacation
 
I Rock Therefore I Am. 20 Legendary Quotes from Prince
I Rock Therefore I Am. 20 Legendary Quotes from PrinceI Rock Therefore I Am. 20 Legendary Quotes from Prince
I Rock Therefore I Am. 20 Legendary Quotes from Prince
 

26.02.2015 05.03.2015 anayasa dersi (1)

  • 1. 1808 SENED-İ İTTİFAK Hazırlanışı  19. yüzyıl Osmanlı Devleti’nin en uzun yılı olarak nitelendirilmekte.  Yenilikçi Padişah III. Selim’in ıslahat hareketlerinin başarısızlığa uğraması üzerine, padişah tahttan indirildi. Yenilik yanlısı Rusçuk Ayanı Alemdar Mustafa Paşa, yenileşme çabalarının devamını sağlamak üzere, bir direniş odağı kurdu  Alemdar, Babıaliyi basarak, III. Mustafa’yı indirdi. Bu gelişmeler sonucu III. Selim’in öldürülmesi üzerine, II. Mahmut tahta çıkarıldı.  Merkezde asayiş sağlanmakla birlikte, taşrada güvenlik sorunları devam etmekte idi.  Alemdar ülkede merkezi birlik ve otoriteyi sağlamak, muhtemelen reformlara yeniden başlayabilmek için ayan ve hanedanları itaat altına almak, bunun karşılığında bunlara birtakım güvenceler vermek amacı ile, hükümetin tayin ettiği ayanlarla mukavele yapmaya karar verdi.  Yapılan toplantıda, siyasi birlik vurgulandı.  Toplantıya katılan ayan ve hanedan temsilcilerinden yalnızca dördü bu Sened’e mühür bastı. Öbür ayanlar ise bağımsızlıklarının sınırlandığı gerekçesi ile mühür basmaktan kaçındı. Nitekim Padişah’ın da bu Sened’i onaylamakta duraksadığı belirtilmelidir. Getirdikleri Merkezin Kazanımları  Padişahın ve devlet otoritesinin herkesçe kabul edilmesi  Vergi toplanmasında emirlere itaat  Ayanların kendi dışındaki topraklara müdahale edilmemesi...vb Ayanların Kazanımları  Sadrazamın keyfi emirlerinin önlenmesi  Hanedan haklarının babadan oğla geçmesi  Ayanlara kendi topraklarını idare etme açısından verilen önemli yetkiler...vb Uygulanışı  Alemdar’ın belge imzalandıktan sonra çok kısa bir süre içinde ölmesi ile belge hükümden düştü. Sİ’nin pratikteki etkisi ve önemi çok sınırlı kaldı.  Sİ’nin her yeni sadrazam tarafından imzalanması öngörülmüştü. Fakat Alemdar Mustafa Paşa’nın yerine geçen sadrazamlar tarafından imzalanmamıştır.  Ek olarak Sİ’de, uygulamayı ve verilen sözlerin tutulup tutulmadığını denetleyecek bir mekanizma öngörülmemiştir.  Tüm bu sebeplerle Sİ’nin uygulanmayışından bahsetmek daha doğru olur.
  • 2. Niteliği  Hukuki biçim olarak, misak niteliğinde bir belgedir. Çünkü devlet iktidarını sınırlandıran iki taraf bulunmaktadır.  Bu özelliği itibariyle 1215 sayılı Magna Carta Libertatum’a benzemektedir.  Anayasa değil, anayasal bir belgedir. İçeriği itibari ile hukuk tarihimizde devlet iktidarının sınırlandırılabileceğini savunan ilk belgedir. Önemi Egemen ve yönetici güçlerin Merkez ve Taşra kanatları arasındaki çelişkileri karşılıklı ödün ve güvencelerle gidermek, siyasal bunalımı atlatmak amacıyla Merkez güçleri tarafından ya da bunlar adına sahneye konan bir geçici mutabakat arayışı olarak görülmektedir. 1839 TANZİMAT FERMANI Hazırlanışı  Batı dünyasında, Amerikan ve Fransız devrimlerinden sonra Anayasacılık hareketlerinin güç kazanmaya başladığı bir döneme gelinmiştir.  II. Mahmut’un yenileşme hareketlerine karşılık, yönetimde ve yönetilenlerin durumunda esaslı bir iyileşme mümkün olmamıştır.  Gayrimüslümler millet sisteminin sağladı bazı korunaklardan yararlanmakla birlikte, kanun önünde eşitlik haklarının olmadığından, uyruklar ise can ve mal güvenliğinin tamamı ile sağlanamadığından yakınmakta idi.  Hazırlanış koşullarını yaratan dinamikler konusunda bazı görüşler, belgenin hazırlanma nedenini dış etkenlere -Batılı devletleri memnun etme kaygısına- dayandırmakta diğer görüşler ise hazırlanış sürecini iç ve dış etmenlerle birlikte değerlendirmektedir.  Sonuç olarak Ferman, Padişah Abdülmecit’in ısrarı ile, yabancı elçilerin ve halkın huzurunda okunmuştur. Getirdikleri  Ferman birçok temel hak ve özgürlük tanımış ve devlet iktidarının kullanılmasına ve sınırlandırılmasına ilişkin birçok ilke kabul etmiştir.  Kişi hak ve özgürlükleri açısından eksik ama derli toplu ilk Osmanlı listesi olarak kabul edilmektedir.  Tanınan hak ve dokunulmazlıklar arasında başta kişi dokunulmazlığı ve güvenliği gelmektedir. Yasadışı suçlanmama, adil yargılanma, eşitlik ilkesi, mali güce göre vergi ilkesi, askere alınmada adillik, kanunun üstünlüğü ...vb.  Kanunların hazırlanması konusunda yeni bir usul öngörülmüş. Kanunlar bundan böyle bir kurul tarafından hazırlanacak ve Padişah tarafından onaylanıp, yürürlüğe girecektir. Uygulanışı
  • 3.  Padişah, fermanda ilan edilen ilkelere uyacağına dair yemin etmiştir.  Mutlakiyetçi bir sistemde hükümdarın uyruklarına bir takım sözler vermesi, bunları yerine getireceğine dair yemin etmesi, önemli bir bağlanma olarak görülmektedir. Niteliği  Bir anayasa değil, anayasal bir belge olan TM, tek yanlı bir işlem olduğu için ferman özelliğini göstermektedir. Önemi Bir temel haklar beyannamesi olarak kabul görmektedir. 1856 Islahat Fermanı  Tanzimat Fermanı’nın uygulanması için çıkarılan reform fermanlarından birisidir.  1839’da tanınan hakları yetersiz, verilen sözleri tutulmamış sayan Batılı Devletlerin istekleri, Hristiyan azınlıklara tanınacak olan haklar konusunda birleşmekte idi.  Hazırlanışında dış baskıların ağırlığı daha fazla hissedilmektedir.  Ana hedef, Müslümanlar ile gayrimüslümler arasından her yönden tam bir eşitlik sağlamaktı.  Din, vergi, askerlik, yargılama, eğitim memurluk ve temsil alanında var olan farklar kaldırılmaktadır.  Örneğin, devlet memurluğuna girme hakkı bulunmayan bazı azınlıklara bu haklar tanınmıştır. Benzer şekilde, eyalet meclislerinde temsil hakkı tanınmıştır.  Hristiyan azınlıkların anayasal gelişmelerinin başlangıcı olarak kabul edilmektedir. Daha doğrusu onların ulusal bağımsızlıklarının bir bildirisi niteliğini kazanmıştır. 1876 Kanun-u Esasi Hazırlanışı  1. Meşrutiyet olarak adlandırılan bu dönem, Tanzimat Dönemi’nin ekonomik ve sosyal başarısızlıklarının, sonu alınamayan iç karışıklık ve dış müdahalelerinin ertesinde doğmuştur.  Tanzimat döneminde getirilen yeniliklere olumlu gözle bakan fakat bu dönemde yapılan değişiklikleri gerçek bir hukuki ve sosyal bir reform olarak değil de, dışa karşı bir göz boyama olarak gören Genç Osmanlılar, bu dönemin önemli bir muhalif kanadını oluşturmaktadır.  Muhalefete karşı yönelen sert tedbirler, batılı ülkelerde yaşanan ikincil anayasal gelişmeler, ülkenin durumu yine Genç Osmanlılar’ın özgürlüğü gerçekleştirme idealleri K.E.’nin oluşturulmasına neden olan faktörlerdir.  O dönemde yaşanan taht sorunu sonucu, Abdulhamit, K.E. yi ilan etmesi ve karşılığında tahta geçirilmesi yönünde meşrutiyet yanlıları ile anlaşmıştır. Devletin Temel Organları
  • 4.  Yasama Meclisi: Meclis-i Umumi: 1. Heyet-i Ayan...... Üyeler doğrudan doğruya Padişah tarafından seçilmektedir 2. Heyet-i Mebusan ....... Gizli oyla Osmanlı tebaasından seçilmektedir.  Yürütme Organı: İkili bir yapı öngörmektedir. 1. Padişah....... Saltanat Osmanlı sülalesine aittir. Padişah sorumsuz ve oldukça yetkili; Yürütme organının başı, kara ve deniz komutanı, kanun ve şeriat hükümlerinin uygulanmasında yetkili, Meclisi toplantıya çağırmak, tatil etmek, Meclis-i Mebusanı fesh etmek, kanunları veto etme, istediği kişileri sürgüne gönderme gibi başlıca yetkileri bulunmakta. 2. Heyet-i Vükela..... Bakanlar kuruludur. Padişah tarafından oluşturulmaktadır. Yalnızca Padişah’a karşı sorumlu, meclise karşı değil. Güvensizlik oyuylu düşürülemiyor. Yargı Organı  Yargılama faaliyeti açısından önemli güvenceler öngörülmüştür.  Hakimlerin azlolunamayacağı ilkesi, hak arama özgürlüğü, mahkemelerin bağımsızlığı ilkesi ... vb  Bu açıdan çağdaşları ile boy ölçüşebilir bir niteliktedir. Temel Hak ve Hürriyetler  Vatandaşlık hakkı, basın hürriyeti, kanuni hâkim güvencesi, işkence yasağı, kişi hürriyeti, eşitlik ilkesi gibi başlıca haklar öngörülmüştür. Katılığı, Üstünlüğü, Değiştirilebilirliği  Katı bir Anayasa’dır.  Değiştirilmesi için değişikliğin önce her iki meclis tarafından üçte iki çoğunlukla kabul edilmesi ve ardından bu değişikliğin Padişah tarafından onaylanması gereklidir.  Kanun yapma usulünde de, Padişah’ın denetimi göze çarpmakta. Niteliği  Padişahın tek yanlı işleminden doğmuş ve kurucu bir referandumla kabul edilmemiş: Monokratik anayasa yapma usullerinden biri olan ferman niteliğinde Önemli İlkeler ve K.E.’nin önemi  Belgede Osmanlı Devleti’nin bir monarşi olduğu dininin İslam olduğu kabul edilmiştir.  Fakat devletin resmi dili Türkçe’dir.  Padişah’ın önemli yetkileri göz önüne alındığında anayasal parlamenter monarşinin tam anlamı ile kurulduğunu söylemek mümkün olmamakla birlikte, artık mutlak monarşiden çıkıldığı belirtilebilir. 1909 - Kanun-u Esasi Değişikliği
  • 5.  Kötüye giden savaş şartları ve Meclis-i Mebusan’ın sert ve eleştirel tutumu vb nedenlerle Padişah Meclis çalışmalarını tatil etti.  Tatile sokulan ve bir daha da toplantıya çağrılmayan Meclisin ortadan kalkmasından sonra, K.E hukuken değilse de fiilen hükümsüz duruma düşmüştür.  Bu tarihten sonra 1908’e kadar Abdulhamit’in mutlakiyet dönemi başlamıştır.  Fakat ilerleyen yıllarda muhalefetin susturulamaması ve özgürlük düşüncesinin yayılması ile İttihat ve Terakki hürriyeti ilan etti. Abdulhamit II. Meşrutiyeti ilan edince, tahta kalmasına izin verildi. Önemli Yenilikler  Yasama yetkisinin kullanımında önemli değişiklikler yapılmıştır. Örneğin kanun teklif etmek için Padişah’tan izin alma şartı kaldırılmıştır.  Padişah’a verilen mutlak veto yetkisi, geciktirici ve zorlaştırıcı veto yetkisine dönüştürülmüştür.  Padişah’ın görev ve yetkileri esas itibari ile korunmakla birlikte, yetkilerini sadrazam ve ilgili vekilin karşı-imzası ile kullanmaya başlamıştır.  Padişah’ın sürgüne gönderme yetkisi kaldırılmış, meclisi fesih etme yetkisi kullanılamaz hale gelmiştir.  Sadrazam (başbakan) parlamenter rejimlerde olduğu gibi Padişah tarafından, diğer bakanlar ise sadrazam tarafından seçilmektedir.  Bakanlar Kurulu prensip olarak artık Meclis-i Mebusan’a karşı sorumlu olup, güvensizlik oyu ile düşürülebilecektir.  Temel Hak ve Özgürlüklerde Önemli Değişiklikler: Kanun dışı tutuklama yasağı, sansür yasağı, haberleşmenin gizliliği esası ve toplanma - dernek kurma hakları Bu gelişmelerin sonucunda, Osmanlı Devleti artık meşruti-parlamenter monarşiye dönüşmüştür. CUMHURİYET DÖNEMİ -1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye) Hazırlanışı  1918 sonlarındaki siyasal-anayasal çöküş, 1922 sonlarında siyasal-anayasal kurumlarıyla yepyeni bir devletin doğumuyla noktalanacaktır.  İstanbul’un işgali ile birlikte 1920 yılında Meclis-i Mebusan son toplantısını yaptı.  Mustafa Kemal yayınladığı bir bildiri ile Ankara’da olağanüstü yetkilerle donatılmış bir meclisin kurulması yönünde çağrı yaptı. Genel Özellikleri  23. maddelik kısa bir anayasadır.
  • 6.  Anayasa’nın kendisini kanunlardan daha üstün olduğunu belirten bir hüküm bulunmamaktadır: Yumuşak Anayasa  K.E. yürürlükten kaldırılmasa da, 1921 Anayasası’nda egemenliğin millete ait olduğu açık bir şekilde belirtilmiştir. (1. madde - Hakimiyet bilakaydü şart milletindir)  Yasama ve yürütme kuvvetlerinin mecliste toplandığı bir hükümet sistemi benimsenmiştir: Meclis Hükümeti Sistemi  Meclis Hükümeti Sistemi’ne ait özellikler: Bakanlar Kurulu’ (İcra Vekilleri ) nun Meclis tarafından seçilmesi, Meclis tarafından görevinden alınması, Anayasa uyarınca milletin yegane ve hakiki temsilcisinin Büyük Millet Meclisi olarak kabul edilmesi... vb.  Anayasa’da yargı düzenlenmemiştir. Bununla birlikte dönemin olağanüstü koşullarının etkisi ile Meclis tarafından seçilen üyelerden oluşan İstiklal Mahkemeleri oluşturulmuştur  Anayasa’da öne çarpan bir diğer özellik: Yerinden yönetimlere ayrıntılı bir şekilde yer verilmesi Gelişmeler  Meclis tarafından saltanatın kaldırılması (1922)  1923 Cumhuriyet’in İlanı sonucu Anayasa’da yapılan değişiklik. 1. Madde “Türkiye Devletinin şekli Hükümeti Cumhuriyettir” Bir diğer değişiklikle Cumhurbaşkanlığı makamı oluşturulmuştur.  Hükümetin kuruluş usulü değiştirilmektedir. Anayasa’nın ilk şeklinde Bakanlar Kurulu doğrudan doğruya Meclis tarafından seçilmekte iken, yapılan değişiklikle, Başvekil (Başbakan) Cumhurbaşkanı tarafından meclis üyeleri arasından seçilecek, diğer bakanlar ise başvekil tarafından seçilecek, daha sonra hepsi Cumhurbaşkanı tarafından meclisin onayına sunulacaktır: Parlamenter Sistemlerde olduğu gibi !  Devletin dininin İslam oldu hükmü eklenmiş (1923) ama daha sonra Hilafet kaldırılmıştır (1924)